Windoog

Museum de Lakenhal was na decennia van achterstallig onderhoud, verstrikt geraakt in zijn eigen geschiedenis. Na een onconventionele aanbesteding kregen Happel Cornelisse Verhoeven Architecten en Julian Harrap Architects de opdracht om orde op zaken stellen. Met gebouwdelen uit drie verschillende eeuwen en de wens om hier een 21e eeuwse uitbreiding aan toe te voegen, zetten de architecten het complete arsenaal aan ingrepen in: nieuwbouw, transformatie, reconstructie, conservatie, restauratie. Maar hoe kom je in zo'n complex project tot een coherente aanpak? Waar baseer je je keuzes op? En hoe heeft dat in het geval van Museum de Lakenhal uitgepakt? We spraken met oud-directeur Meta Knol, over hoe je een gebouw, een collectie en een museumvisie samenbrengt. Met Ninke Happel, partner bij Happel Cornelisse Verhoeven Architecten, over hun narratieve benadering van de verbouwing. En met voormalig rijksbouwmeester Floris Alkemade, over de hedendaagse omgang met erfgoed in de Lage Landen.

De ideale samenleving, daar wordt aan gebouwd in Almere Oosterwold. Iedereen realiseert een eigen huis op een stuk grond met overdadige ruimte voor stadsnatuur of landbouw. En om bij de huizen te komen, leggen buren gezamenlijk een weg aan. De nutsvoorzieningen en straten zijn het fysieke resultaat van de gemeenschap die gevormd wordt. Maar in de praktijk lijkt de gemeenschap vooralsnog vooral individualiteit te wensen. Welke idealen liggen er in het wijkontwerp besloten? Hoe kan je bouwen voor gemeenschappelijkheid? En hoe experimenteel is de wijk eigenlijk? We spraken met Peter van Assche van bureau SLA over de bouw van een onconventionele rijwoning. Met Adri Duivesteijn, destijds wethouder Ruimtelijke Ordening, over het ontwerp van organische stedenbouw. En met Carel Weeber, de peetvader van het Wilde Wonen, die zelfs de vrijheid van Oosterwold te beperkend vindt.

Uitgraven, wegnemen, inzagen, verdraaien. Zonder iets toe te voegen gaven RAAAF en Atelier de Lyon nieuwe betekenis aan wat voorheen de Deltagoot heette: een 240-meter lange betonnen geul voor experimenten met water. Van utilitair object waarin wetenschappers de natuurkrachten naar hun hand zetten, werd het een monumentaal bouwwerk dat juist de menselijke kwetsbaarheid ten opzichte van het water en de tijd laat zien. Hoe kwamen de ontwerpers tot deze conceptuele draai? Hoe verzaag je wanden van 80 centimeter gewapend beton? En is het eigenlijk wel geoorloofd om zo rigoureus met gebouwd erfgoed om te gaan? We spraken met Arne Haytsma van de rijksdienst voor cultureel erfgoed over de consequenties van het aantasten van erfgoed, met Philip Makkink van eigenaar Natuurmonumenten over het balanceren van monumentenzorg en natuurbehoud, en met kunstenaar Erick de Lyon, over hoe je soms dingen weg moet halen, om weer vooruit te kunnen.

Het failliet van doe-het-zelfzaak Standaert grepen een buurtorganisatie en de stad aan om een ontmoetingsplek voor de buurt te maken in de wijk Ledeberg, Gent. Het asfalt en de loodsen maakten plaats voor een groene ruimte en een gemeenschapscentrum voor de dichtbevolkte wijk. Ondanks de functie en het hergebruik van bestaande middelen gaat de architectuur uit van kwetsbaarheid en elegantie. Hoe is deze verrassende architectuur voortgekomen uit de specifieke ontstaansgeschiedenis van het gebouw? In deze aflevering spreken we met architect Jan Baes, met initiatiefnemer en uitbater Esther Vandenbroucke, en met wijkregisseur Nathalie Desmet over ontwerpen voor ontmoeting op de Standaertsite.

Een verschijning aan de horizon, dat is wat het Limburgse dorp Nieuw-Bergen wilde. Net als alle omringende dorpen, die al eeuwen gemarkeerd worden door hun kerktorens. Maar hoe ontwerp je een seculier landmark? Waar haal je als architect inspiratie vandaan, welke functie kan een landmark vervullen in het dorp, en hoe landt het gebouw in de gemeenschap? In deze derde aflevering van Windoog spreken we Mark Rijniers van de gemeente Nieuw-Bergen over de totstandkoming van het project en Job Floris en Sandor Naus van architectenbureau Monadnock over de dubbelzinnige relatie van het gebouw tot zijn omgeving. Ook bezoeken we Nieuw-Bergen, beklimmen we het landmark, en krijgen een aantal ongezouten meningen over het gebouw voorgeschoteld.

’Je kunt alleen maar trachten het zo menselijk mogen te doen’, zei architect Koos Pot-Keegstra in 1978 over haar revolutionaire ontwerp voor de Bijlmerbajes in Amsterdam. Ze wilde geen tralies en liefst heggen in plaats van prikkeldraad. De kenmerkende torens worden in 2019 gesloopt, de materialen hergebruikt voor een nieuwe wijk. Het Bajeskwartier heeft net zulke hoge ambities als de bajes destijds. Voor deze tweede aflevering lopen we nog één keer door de roemruchte gevangenis met tijdelijk beheerder David van Dommelen. Oud-directeur Frans Douw vertelt over het leven binnen de muren. Stedebouwkundige Ellen Monchen van de gemeente Amsterdam, en David Gianotten van architectenbureau OMA blikken vooruit op het plan voor het Bajeskwartier.

In 2005 gaf de Noord-Hollandse ondernemer Dirk Scheringa architect Herman Zeinstra de opdracht een museum te ontwerpen voor zijn uitgebreide kunstcollectie. Het werd een ongewoon museum; een monumentaal, bakstenen maatpak voor een collectie (magisch) realistische kunst. Sinds het faillissement van Dirk Scheringa’s bank, vlak voor de oplevering van het museum, staat het enorme gebouw leeg. Toenmalig museumdirecteur Emily Ansenk, burgemeester van Opmeer Gert Jan Nijpels en architect Herman Zeinstra vertellen over de bewogen geschiedenis van het gebouw en zijn mogelijke toekomst.

Vanaf donderdag 7 maart publiceren we de eerste drie afleveringen van architectuurpodcast Windoog. We bezoeken een nooit opgeleverd museum in de Noord-Hollandse polder, we gaan naar Amsterdam waar Nederlands bekendste bajes tot woonwijk wordt getransformeerd en we trekken naar het noorden van Limburg, waar we een dorp aantreffen met de wens het gebrek aan een kerktoren te repareren.