Đài Hà Nội | Đọc truyện đêm khuya

Tại trận đánh giáp lá cà trong thành cổ, những binh lính tinh nhuệ của địch bị đánh trả quyết liệt. Dù có ưu thế về vũ khí và thể lực, chúng vẫn không thể áp đảo được những người lính với tinh thần chiến đấu như lửa. Tiểu đội của Cường thương vong nặng. Các chiến sĩ trẻ hy sinh khi chưa kịp sống trọn một đời, nhưng họ đã sống trọn một lý tưởng.

Cường và đồng đội bất ngờ gặp đoàn thương binh nối dài như một đoàn âm binh máu me, thương tích đầy mình. Bác sĩ Lê, người đã quen Cường từ trước chia sẻ nỗi ám ảnh về số phận thương binh chất chồng trong hầm cứu thương khiến Cường rùng mình. Đã là ngày thứ ba mươi, con số kinh hoàng của một trận chiến kéo dài liên tục. Thành cổ trụ được là nhờ hệ thống cống ngầm.

Bình, chàng họa sĩ trẻ bị thương nặng nhưng vẫn ngồi lặng lẽ vẽ bức tranh cuối cùng bằng chính máu mình, không phải bằng cọ mà bằng chính ngón tay rớm máu đỏ. Anh cố lưu lại dấu tích của sự sống, của tình đồng đội và một thời tuổi trẻ rực lửa. Không do dự, Bình ôm bộc phá lao vào ổ đại liên, một cảnh tượng đau đớn mà rực rỡ như chính số phận của anh và đồng đội.

Thành cổ Quảng Trị trở thành nấm mộ tập thể của những người lính tuổi đôi mươi. Cường, Bình và Tạ giờ chỉ còn là những cái bóng sống sót trong địa ngục có thật. Họ di chuyển trong đường hầm sạt lở, ăn cơm mốc, ngủ cạnh xác bạn nhưng không ai chịu rời trận điện. Khi được lệnh rút, họ xin ở lại.

Tình hình tiếp tế càng trở nên khó khăn khi quân Sài Gòn siết chặt vòng vây. Nhiều nữ thanh niên xung phong, trong đó có Hồng, vẫn lặng lẽ bám trụ đưa từng khẩu phần cơm, từng viên đạn vào trận địa. Cô gặp lại Cường trong một lần đưa thương binh ra sông. Cả hai có những phút giây lặng thầm ngắn ngủi và từ đây nảy sinh thứ tình cảm vừa e ấp vừa kiên cường.

Câu chuyện mở đầu bằng cuộc gặp giữa Tư lệnh Vũ Thành và Cường, chàng sinh viên Hà Nội tình nguyện vào chiến trường. Tư lệnh xúc động khi nhận ra Cường giống cha mình, một cán bộ cách mạng kỳ cựu, và khuyên anh chuyển sang công tác tuyên huấn. Nhưng Cường quyết định xin được trực tiếp ra chiến hào, giữ trọn mong muốn trở thành người lính thực thụ.

Chiến sự ác liệt nổ ra tại khu vực cửa Ái Tử và thị xã Quảng Trị. Pháo từ các chiến hạm Mỹ ngoài khơi cùng với đạn pháo từ các cao điểm đổ xuống dồn dập khiến thị xã chìm trong khói lửa. Một dòng người di tản hỗn loạn, bế bồng, gồng gánh giữa tiếng kêu khóc, máu đổ thân người tung lên quần quật.

Giữa những giờ khắc ngưng bặt của chiến tranh, tiểu đội của Cường ngồi bên nồi măng nấu thịt rừng bên bờ sông ăn bữa cơm có thể là tươi cuối cùng trước khi vào trận. 6 người lính thuộc đủ thành phần ba miền lần lượt giới thiệu tên tuổi, quê quán và hoàn cảnh của mình. Họ cùng nhau chia sẻ bữa ăn, chén rượu kết nghĩa bên sông, coi như lời thề sống chết có nhau trước giờ vượt sông sang chiến trường.

Đặng Huy Cường, một thanh niên Hà Nội vừa học nhạc vừa luyện võ. Anh chuẩn bị lên đường nhập ngũ theo lệnh tổng động viên. Dù đang là sinh viên nhạc viện với tương lai rộng mở, Cường vẫn chọn con đường ra trận mang theo lý tưởng về tình yêu đất nước.

Những ngày này cách đây 53 năm, mùa hè năm 1972 đỏ lửa, các chiến sĩ của ta đang giằng co từng tấc đất với địch ở Thành cổ Quảng Trị. 81 ngày đêm chiến đấu ở nơi này đã viết nên một thiên anh hùng ca bất hủ về lòng yêu nước, sự hy sinh của những người lính quân đội anh hùng.

Sau phiên tòa, gia đình Thương tiếp tục bàn bạc việc kháng cáo. Cậu con trai Hùng Đức bất ngờ bày tỏ nghi ngờ về cách thức gây án, cho rằng mẹ mình không đủ tinh vi để thực hiện hành vi trộn thuốc vào tuýp kem đánh răng. Khi gia đình còn đang lo lắng chuẩn bị kháng cáo, bất ngờ, Hùng Đức bị tai nạn điện giật chết tại căn hộ cũ của gia đình.

Phiên tòa xét xử vụ án giết người ở Thanh Hóa đã diễn ra căng thẳng với nhiều tranh luận giữa luật sư và đại diện viện kiểm sát. Dù luật sư bào chữa cho rằng bị cáo chỉ là nạn nhân của hệ thống thân hữu và có dấu hiệu tâm lý bất ổn. Viện kiểm sát phản bác khẳng định chứng cứ đầy đủ, bị cáo hoàn toàn tỉnh táo khi gây án. Hội đồng xét xử sẽ tuyên mức án nào với Thương?

Cuộc tranh luận gay gắt của luật sư bào chữa cho bị cáo Phan Hiền Thương trong vụ án đầu độc chồng của em gái là ông Trịnh Bá Thường. Luật sư đưa ra hàng loạt lập luận phản biện nhằm bác bỏ cáo buộc giết người đối với bị cáo Thương, nhấn mạnh về nguyên tắc suy thoái vô tội và yếu tố xã hội sâu xa trong các mâu thuẫn gia đình.

Tại phiên tòa, Thương xuất hiện với dáng vẻ tiều tụy, tóc bạc trắng. Những câu nói chất vấn xoáy sâu vào động cơ giết người từ mang theo thuốc chuột khi đi chúc Tết và các mâu thuẫn tích tụ lâu dài trong gia đình. Thương bật khóc chối tội, nhưng đồng thời cô cũng gào lên tố cáo sự bất công, tham nhũng và lòng tham trong xã hội đã đẩy mình vào bi kịch.

Vụ án Thương giết em rể được đem ra xét xử công khai tại sân vận động thành phố. Sự kiện này thu hút đông đảo người dân tới sự như một lễ hội xã hội hiếm có từ học sinh, sinh viên đến các bà hàng xóm, các cụ già hưu trí, họ bàn tán sôi nổi về vụ án, kể lại những câu chuyện cũ về cô giáo Thương.

Là người có kinh nghiệm với nhiều trọng án, luật sư Trọng vẫn không khỏi bàng hoàng khi nhận ra vụ án này là bi kịch của một gia đình từng được xem là mẫu mực, giờ thành đấu trường huynh đệ tương tàn, sự đối nghịch của cái cũ và cái mới, của liêm chính và thực dụng của kẻ mạnh và người yếu thế.

Thương sống trong vòng xoáy tra khảo và hoang mang, bị điều tra liên tục, bà không ngừng kêu oan dù thừa nhận sự căm ghét Ái và Thường. Khi bị dồn ép, bà như phát cuồng, gào thét, nguyền rủa, khẳng định mình không giết người. Sự giằng co nội tâm từ nạn nhân trở thành nghi phạm, từ người yếu đuối thành giận dữ khiến các điều tra viên phải thừa nhận đây là một trường hợp vừa đáng sợ vừa đáng thương.

Sau khi bị bắt tạm giam, bà Thương có những biểu hiện mâu thuẫn, lúc thừa nhận, lúc chối tội, lúc lại tỏ ra hả hê cho rằng cái chết của Thường là xứng đáng. Trong khi đó, con trai bà là Hồng Đức cũng bị triệu tập vì nghi vấn gửi tin nhắn khủng bố nạn nhân từ điện thoại của bạn gái là Thảo. Tuy nhiên, sau quá trình điều tra, cảnh sát xác định Đức chỉ là người nhận tội thay mẹ.

Hùng Đức - người em trai bị cuốn vào vụ án mạng của ông Thường trằn trọc day dứt nhớ về tuổi thơ nghèo khó, mặc cảm thua thiệt và oán trách sự vô tâm của họ hàng, đặc biệt là gia đình ông Thường, người giữ chức Giám đốc học viện. Đức cho rằng sự bạc bẽo, bất công từ họ hàng là nguyên nhân khiến cuộc sống gia đình anh lâm vào khốn khó.

Sau khi nghe một buổi phỏng vấn trên radio hé lộ việc Vitala chuẩn bị hợp tác độc quyền với một thương hiệu nhái sản phẩm của Linh, An bàng hoàng nhận ra mình đã bị qua mặt. Kẻ chủ mưu không ai khác chính là Hiệp, người từng làm việc dưới quyền An, nay trở thành tay trong của Kate, người đứng sau mạng lưới sân sau, trục lợi thông qua việc nhập khẩu hàng giá rẻ, né thuế và thao túng thị trường.

Trong phòng giam, Thương hoảng loạn, kêu gào vô tội, vật vã giữa sự sụp đổ tâm lý, nỗi lo cho các con và gia đình, cảm thấy cuộc đời mình bất công, mọi bi kịch đều do Ái gây ra. Trong khi đó, An trên đường trở về Hà Nội sau tang lễ của Thường vẫn chưa thể tin được những gì xảy ra. Cô hoang mang suy tư về sự phi lý của bi kịch gia đình mình.

Phần này hé lộ một vụ án chết người với tình nghi là đầu độc, đồng thời mở ra chuỗi hệ quả pháp lý và cảm xúc nặng nề trong mối quan hệ gia đình. Bi kịch không chỉ là cái chết của Thường, mà là cái chết của tình nghĩa anh em khi lòng tốt bị hiểu lầm và hận thù được nuôi lớn bởi sự thiếu thấu hiểu.

Thường và Ái, một cặp vợ chồng vốn sống êm ấm, bị phá vỡ bởi những tin nhắn nặc danh độc địa. Căng thẳng kéo dài khiến cả hai suy sụp, đặc biệt là Ái, từ một người phụ nữ lạc quan trở nên u uất, gượng gạo. Một bước ngoặt xảy ra khi họ phát hiện ra những lời đe dọa xuất phát từ điện thoại của chính con gái Thương, chị gái ruột của Thường.

Qua lời kể hồn nhiên nhưng sắc sảo của Thảo, bức tranh gia đình An hiện lên với sự buồn bã, túng thiếu, tiết kiệm thái quá trong khi bề ngoài là vỏ bọc danh giá với người thân có chức quyền lớn. Thảo ngạc nhiên vì anh Hùng - cháu An lại không xin được việc từ chính người nhà có thế lực ấy, đặt nghi vấn về tính cách kỳ lạ và khó hợp tác của An.

Cuộc đối đầu giữa hai gia đình diễn ra căng thẳng. Ái tức giận lên án Thương không chỉ vô ơn mà còn độc địa khi âm mưu hãm hại cả gia đình mình với món quà có kèm thuốc chuột. Trong khi đó, Thương đe dọa sẽ tung các tin nhắn khủng bố lên mạng làm nhục vợ chồng Thường nếu họ không lo chạy cho con trai bà.

Tâm trạng lo lắng của vợ chồng Ái và Thường sau những tin nhắn nặc xanh đe dọa. Thường trấn an vợ, cho rằng mình không có thù oán ai, việc báo công an là để bảo vệ gia đình. Bất ngờ Thương và con trai Hùng Thuận đến nhà tức giận, mắng chửi thậm tệ vợ chồng Ái vì cho rằng họ đã báo công an bắt Hùng Đức, con trai cô.

Sau khi bị Ái xúc phạm và xua đuổi khỏi nhà, Thương gục xuống vỉa hè trong tủi hổ và kiệt sức. Cô bật khóc nức nở. Bao nhiêu uất ức dồn nén suốt nhiều năm, từ con cái, gia đình, hàng xóm đến đồng nghiệp như trào ra cùng nước mắt. Lang thang trở về trong đêm, mọi cảnh tượng trên đường chỉ càng khoét sâu nỗi tuyệt vọng trong cô.

Đợi đến lúc tiệc tàn, Thương mới nói chuyện với Thường đề nghị em rể lo việc cho con trai mình là Hùng Thuận. Nhưng Ái - vợ Thường lập tức nhảy vào phản đối gay gắt, phủ nhận khả năng xếp chỗ, vạch trần những hạn chế và thực tế cơ chế tuyển dụng. Cuộc đối thoại nhanh chóng biến thành một cuộc tranh cãi dữ dội giữa hai chị em.

Không khí tất nhiên của đại gia đình Trịnh Bá đang rộn rã như một hội tiệc mừng công. Sáu anh em trai quây quần bên mâm rượu, bên cạnh là chị dâu trưởng bà Ái, người vẫn được xem là trụ cột giữ vai trò điều phối mọi chuyện trong nhà. Lý do để cả họ hàng ăn mừng linh đình không gì khác ngoài việc Hoan vừa được bổ nhiệm làm Phó Giám đốc Sở Kiến thiết.

Vì từ chối việc giúp Thuận có được một vị trí tốt ở cơ quan Nhà nước, An sau đó bị một đàn em của ông KT bám theo. Cô linh cảm có điều bất thường nên tìm cách rời đi và tránh mặt khéo léo. Trên đường về, An vừa cảm thấy hoang mang, vừa tự xâu chuỗi những mối quan hệ quyền lực và thủ đoạn trong mạng lưới hệ thống lợi ích thân tộc, chạy chức mua quyền.

Mẹ con Thương và Hùng Thuận bất ngờ đến nhà An với thái độ căng thẳng, gây áp lực để An giúp Thuận giữ được công việc. Thương than khóc, kể lể số phận khổ cực và trách móc em gái quá lạnh lùng, cứng nhắc, không chịu gật đầu hợp tác khiến Thuận có nguy cơ bị mất việc.

Hùng Thuận bước vào một giai đoạn đầy phấn khích khi vừa được nhận vào làm việc tại cơ quan Nhà nước, nơi mà theo mẹ cậu là nhàn nhã, sang trọng và xứng đáng. Từ một người bán hàng lếch thếch, Thuận giờ đây cảm thấy như lột xác, hoàn toàn tự tin đứng trước gương, mơ về một tương lai tươi sáng, giao du với lãnh đạo, bắt tay đối tác.

Từ cuộc trò chuyện giản dị cùng một người phụ nữ bán quất, An chiêm nghiệm sâu sắc về sự khác biệt giữa lý tưởng sống vì giá trị, vì cống hiến và lối sống thực dụng, nặng nề tư duy làm Nhà nước cho nhàn thân. Trong khi An đau đáu tìm kiếm một xã hội tử tế, nhưng nhiều người kể cả ruột thịt lại đang ra sức mua bằng vị trí, chạy lối tắt.

Thương tiếp tục tìm cách chạy việc cho con trai là Hùng Thuận. Ái phẫn nộ kể lại hàng loạt lần Thương xin việc cho cháu tại các cơ quan trong mạng lưới người quen khiến ai cũng ngán ngẩm vì sự thiếu trách nhiệm và thói vừa ăn vạ vừa chửi bới. Đỉnh điểm là việc Thương biếu nước mắm nhưng kèm thuốc chuột khi đến nhà Ái càng làm mọi người hoảng sợ và phản cảm.

Là người từng chứng kiến hệ lụy của chủ nghĩa gia đình trong môi trường công sở, An - người dì nghiêm khắc và nguyên tắc luôn cố gắng hỗ trợ cháu mình là Hùng Thuận bằng sự minh bạch, không thiên vị. Nhưng mọi kỳ vọng sụp đổ khi An phát hiện Thuận tự ý nghỉ việc không một lời báo trước và còn khoe đã có công việc mới.

Thảo, một cô gái có họ hàng quyền thế, tìm cách xin việc cho người yêu mình là Hùng Thuận thông qua anh họ đang làm ở tổng công ty. Thảo tận dụng mối quan hệ gia đình để tạo ảnh hưởng. Còn Hùng Thuận, một người xuất thân bình thường, cảm thấy choáng ngợp khi lần đầu bước vào thế giới thượng lưu.

KT - một người lính giải ngũ từ vùng quê nghèo Hà Tây, từng đạp xe lên Hà Nội bán cà chua để nuôi sống gia đình. Nhờ cơ duyên gặp được giám đốc một công ty thực phẩm lớn, anh dần khẳng định được năng lực, trở thành con rể rồi phó giám đốc phụ trách kinh doanh.

Người đọc được hé lộ quan hệ thân tình sâu sắc giữa những người đã đồng hành với nhau hơn chục năm qua một bữa tiệc sang trọng, kín đáo giữa các doanh nhân có thế lực như KT và Hội. KT từng là một thanh niên nghèo, đi bộ đội, nhờ chí tiến thủ và khả năng thích nghi đã vươn lên thành người có ảnh hưởng, có khả năng dạy đời cho thế hệ sau.

Những mẩu chuyện xoay quanh chiếc áo sơ mi hàng hiệu, thói quen sinh hoạt, cách cư xử nơi công sở và niềm tự hào về các quy trình tuyển dụng thăng tiến trong cơ quan nhà nước trở thành tâm điểm các bậc phụ huynh, đặc biệt là hai ông bố tiến sĩ Sĩ và Thường. Hai người tự hào khoe con cái được sắp xếp ổn thỏa, học hành chỉ là thủ tục và quy trình mới là chìa khóa thành công.

An mời mọi người tới ăn mừng sinh nhật cho các thành viên có ngày sinh trong tháng 1 trùng với cả ngày sinh của người mẹ đã mất. Cô dành cả tâm huyết chuẩn bị thực đơn món ăn đến cách bày biện để các thành viên trong gia đình dù khác biệt về hoàn cảnh sống vẫn cảm nhận được.

Hiện thực con ông cháu cha được phản ánh qua hình tượng nhân vật Thường, một tiến sĩ, con rể cụ giáo Bình và con đường thăng tiến của anh trong bộ máy nhà nước. Dù là tiến sĩ nhưng trong mắt mọi người, thành công và sự thăng tiến của Thường có được là nhờ xuất thân và các mối quan hệ đóng vai trò vô cùng quan trọng.

Hai vợ chồng Thường Ái tranh luận về việc con người có xu hướng tìm người quen "chào việc" cho người thân, bạn bè, đồng hương. Đây là hiện tượng phổ biến không chỉ ở Việt Nam mà từng tồn tại trong lịch sử các nền văn minh. Tuy nhiên, theo đà tiến hóa xã hội, công việc thường lựa chọn người có năng lực thay vì dựa vào quan hệ hay huyết thống.

Nhà văn đã phản ánh giữa lý tưởng và thực tế, giữa tư duy công bằng và thói quen xã hội dựa dẫm, xin xỏ qua hai nhân vật Đức và Thuận cho thấy những khát vọng vị kỷ, tâm lý thụ hưởng và sự thất vọng trước hiện thực khắc nghiệt của tuổi trẻ không được cài sẵn đường đi. Đồng thời nó cũng phê phán hệ thống giá trị lệch lạc về công danh, thành đạt trong một xã hội nặng tư tưởng con ông cháu cha.

Hai anh em Thuận và Đức dù được dì An khuyến khích học tiếng Anh và chuẩn bị đi du học để có tương lai tốt đẹp, cả hai đều không theo đuổi con đường đó. Họ thấy tiếng Anh khó, việc đi học nước ngoài vừa viển vông, vừa không thiết thực, trong khi việc học đại học trong nước lại quá nhẹ nhàng, thoải mái. Cả hai anh em đều dần vỡ mộng khi bước vào đời. Thuận dù thất nghiệp, đã đổi việc nhiều lần mà vẫn phải khổ sở, còn Đức chật vật từ năm nhất.

Hội lên kế hoạch thành lập một phòng dự án cho loại thuốc mới riêng. Trước mắt trực thuộc tập đoàn, sau đó có thể tách ra thành công ty độc lập, nhân sự chủ chốt sẽ là người trong dòng họ như Thao, Chuẩn, Quỳ con cháu nhà Nguyễn Hữu. Việc này nhằm bảo mật và kiểm soát quyền lực kinh doanh trong nội bộ gia đình.

Hội triệu tập cuộc họp nhỏ với Thao và Đồng để bàn kế hoạch đưa một loại thuốc mới vào thị trường Việt Nam. Đây là một chất mới tốt nhất thế giới nhưng chưa được cấp phép, vì vậy muốn đưa vào Việt Nam, cần nhiều thủ tục và giấy tờ pháp lý. Hội giao cho Thao nhiệm vụ chuẩn bị hồ sơ và hướng dẫn cho đối tác nước ngoài cách làm việc với các bộ ngành. Việc này có thể khiến tổng công ty của Hội trở thành thương nhân duy nhất có quyền nhập khẩu loại thuốc này, tạo ra doanh thu hàng ngàn tỷ.

Buổi gặp mặt lớp cũ của cô giáo Thương diễn ra sôi nổi, các học trò reo hò, hào hứng quyết định hẹn nhau đi nghỉ ở Phú Quốc đầu tháng 6. Trước khi ra về, Lâm ngựa thay mặt lớp tặng mỗi thầy cô một bộ ấm chén sứ cao cấp Ninh Long kèm phong bì tri ân. Cô Thương cảm động lên xe sang, được học trò đưa về tận nhà. Trên đường, cô phát hiện xe của hàng xóm tên Được đang đỗ trước cửa nhà nên vội xuống. Hai người trò chuyện, Được tỏ vẻ mỉa mai khi thấy Thương được học trò tặng quà và đưa đón chu đáo. Thương cố giữ thái độ bình thản nhưng trong lòng bực tức, đố kỵ và tự ti.

Trường cũ tổ chức kỷ niệm 50 năm với đông đảo người về dự. Cô giáo Thương gặp lại nhiều học trò cũ, có người nay đã thành đạt, lập gia đình ổn định, công việc vững chắc. Những câu chuyện xưa cũ được ôn lại. Những ký ức học trò trỗi dậy qua tiếng cười nói, cái bắt tay, sự náo nức và cả sự so đo ngấm ngầm giữa thành đạt và kém may. Thương giữa đám học trò ríu rít vừa xúc động, vừa lặng lẽ so sánh thân phận mình với họ.

Hùng, Thuận cùng nhiều khách mời đang tham dự một bữa tiệc xa hoa và linh đình. Cảnh các khách mời chen nhau nhét phong bì mừng cưới vào túi áo chú rể Quỳ, một số người còn cố tình đưa trực tiếp để có mặt có lòng. Qua lời kể và đối thoại, mở ra mối quan hệ quyền lực của gia đình nhà cô dâu, đặc biệt là bác của Thảo - Chủ tịch tổng công ty lớn Vitala.

Mô hình phản ánh lối vận hành xã hội thân hữu vốn đã trở thành quy tắc trong suy nghĩ của nhiều người, trong đó có Thương. Dù An hiểu rằng gốc rễ vấn đề là tâm lý ám ảnh quyền lực, vật chất và muốn đưa chị đi điều trị, cô cũng đành bất lực vì sợ bị hiểu lầm là xúc phạm. Trong khi đó, hai con của Thương lại thể hiện rõ sự thụ động, ỷ lại vào thân quen trong hệ thống để leo lên.

Thương - người chị cả trong gia đình thường sống trong trạng thái luôn dằn vặt, so sánh, ghen tức, mọi điều với cô đều quy ra tiền bạc. Cô cho rằng việc con cái không có chỗ làm ngon là lỗi của anh chị em trong nhà, những người không giúp đỡ cô đúng như trách nhiệm họ hàng. Với Thương, trong xã hội Việt Nam, việc bố trí công ăn việc làm cho người thân là một nguyên tắc đạo đức. Việc hai con trai Hùng và Thuận vẫn phải làm công việc thường không được lộc lá là nỗi đau lớn của cô.