Đài Hà Nội | Đọc truyện đêm khuya

Tâm trạng lo lắng của vợ chồng Ái và Thường sau những tin nhắn nặc xanh đe dọa. Thường trấn an vợ, cho rằng mình không có thù oán ai, việc báo công an là để bảo vệ gia đình. Bất ngờ Thương và con trai Hùng Thuận đến nhà tức giận, mắng chửi thậm tệ vợ chồng Ái vì cho rằng họ đã báo công an bắt Hùng Đức, con trai cô.

Sau khi bị Ái xúc phạm và xua đuổi khỏi nhà, Thương gục xuống vỉa hè trong tủi hổ và kiệt sức. Cô bật khóc nức nở. Bao nhiêu uất ức dồn nén suốt nhiều năm, từ con cái, gia đình, hàng xóm đến đồng nghiệp như trào ra cùng nước mắt. Lang thang trở về trong đêm, mọi cảnh tượng trên đường chỉ càng khoét sâu nỗi tuyệt vọng trong cô.

Đợi đến lúc tiệc tàn, Thương mới nói chuyện với Thường đề nghị em rể lo việc cho con trai mình là Hùng Thuận. Nhưng Ái - vợ Thường lập tức nhảy vào phản đối gay gắt, phủ nhận khả năng xếp chỗ, vạch trần những hạn chế và thực tế cơ chế tuyển dụng. Cuộc đối thoại nhanh chóng biến thành một cuộc tranh cãi dữ dội giữa hai chị em.

Không khí tất nhiên của đại gia đình Trịnh Bá đang rộn rã như một hội tiệc mừng công. Sáu anh em trai quây quần bên mâm rượu, bên cạnh là chị dâu trưởng bà Ái, người vẫn được xem là trụ cột giữ vai trò điều phối mọi chuyện trong nhà. Lý do để cả họ hàng ăn mừng linh đình không gì khác ngoài việc Hoan vừa được bổ nhiệm làm Phó Giám đốc Sở Kiến thiết.

Vì từ chối việc giúp Thuận có được một vị trí tốt ở cơ quan Nhà nước, An sau đó bị một đàn em của ông KT bám theo. Cô linh cảm có điều bất thường nên tìm cách rời đi và tránh mặt khéo léo. Trên đường về, An vừa cảm thấy hoang mang, vừa tự xâu chuỗi những mối quan hệ quyền lực và thủ đoạn trong mạng lưới hệ thống lợi ích thân tộc, chạy chức mua quyền.

Mẹ con Thương và Hùng Thuận bất ngờ đến nhà An với thái độ căng thẳng, gây áp lực để An giúp Thuận giữ được công việc. Thương than khóc, kể lể số phận khổ cực và trách móc em gái quá lạnh lùng, cứng nhắc, không chịu gật đầu hợp tác khiến Thuận có nguy cơ bị mất việc.

Hùng Thuận bước vào một giai đoạn đầy phấn khích khi vừa được nhận vào làm việc tại cơ quan Nhà nước, nơi mà theo mẹ cậu là nhàn nhã, sang trọng và xứng đáng. Từ một người bán hàng lếch thếch, Thuận giờ đây cảm thấy như lột xác, hoàn toàn tự tin đứng trước gương, mơ về một tương lai tươi sáng, giao du với lãnh đạo, bắt tay đối tác.

Từ cuộc trò chuyện giản dị cùng một người phụ nữ bán quất, An chiêm nghiệm sâu sắc về sự khác biệt giữa lý tưởng sống vì giá trị, vì cống hiến và lối sống thực dụng, nặng nề tư duy làm Nhà nước cho nhàn thân. Trong khi An đau đáu tìm kiếm một xã hội tử tế, nhưng nhiều người kể cả ruột thịt lại đang ra sức mua bằng vị trí, chạy lối tắt.

Thương tiếp tục tìm cách chạy việc cho con trai là Hùng Thuận. Ái phẫn nộ kể lại hàng loạt lần Thương xin việc cho cháu tại các cơ quan trong mạng lưới người quen khiến ai cũng ngán ngẩm vì sự thiếu trách nhiệm và thói vừa ăn vạ vừa chửi bới. Đỉnh điểm là việc Thương biếu nước mắm nhưng kèm thuốc chuột khi đến nhà Ái càng làm mọi người hoảng sợ và phản cảm.

Là người từng chứng kiến hệ lụy của chủ nghĩa gia đình trong môi trường công sở, An - người dì nghiêm khắc và nguyên tắc luôn cố gắng hỗ trợ cháu mình là Hùng Thuận bằng sự minh bạch, không thiên vị. Nhưng mọi kỳ vọng sụp đổ khi An phát hiện Thuận tự ý nghỉ việc không một lời báo trước và còn khoe đã có công việc mới.

Thảo, một cô gái có họ hàng quyền thế, tìm cách xin việc cho người yêu mình là Hùng Thuận thông qua anh họ đang làm ở tổng công ty. Thảo tận dụng mối quan hệ gia đình để tạo ảnh hưởng. Còn Hùng Thuận, một người xuất thân bình thường, cảm thấy choáng ngợp khi lần đầu bước vào thế giới thượng lưu.

KT - một người lính giải ngũ từ vùng quê nghèo Hà Tây, từng đạp xe lên Hà Nội bán cà chua để nuôi sống gia đình. Nhờ cơ duyên gặp được giám đốc một công ty thực phẩm lớn, anh dần khẳng định được năng lực, trở thành con rể rồi phó giám đốc phụ trách kinh doanh.

Người đọc được hé lộ quan hệ thân tình sâu sắc giữa những người đã đồng hành với nhau hơn chục năm qua một bữa tiệc sang trọng, kín đáo giữa các doanh nhân có thế lực như KT và Hội. KT từng là một thanh niên nghèo, đi bộ đội, nhờ chí tiến thủ và khả năng thích nghi đã vươn lên thành người có ảnh hưởng, có khả năng dạy đời cho thế hệ sau.

Những mẩu chuyện xoay quanh chiếc áo sơ mi hàng hiệu, thói quen sinh hoạt, cách cư xử nơi công sở và niềm tự hào về các quy trình tuyển dụng thăng tiến trong cơ quan nhà nước trở thành tâm điểm các bậc phụ huynh, đặc biệt là hai ông bố tiến sĩ Sĩ và Thường. Hai người tự hào khoe con cái được sắp xếp ổn thỏa, học hành chỉ là thủ tục và quy trình mới là chìa khóa thành công.

An mời mọi người tới ăn mừng sinh nhật cho các thành viên có ngày sinh trong tháng 1 trùng với cả ngày sinh của người mẹ đã mất. Cô dành cả tâm huyết chuẩn bị thực đơn món ăn đến cách bày biện để các thành viên trong gia đình dù khác biệt về hoàn cảnh sống vẫn cảm nhận được.

Hiện thực con ông cháu cha được phản ánh qua hình tượng nhân vật Thường, một tiến sĩ, con rể cụ giáo Bình và con đường thăng tiến của anh trong bộ máy nhà nước. Dù là tiến sĩ nhưng trong mắt mọi người, thành công và sự thăng tiến của Thường có được là nhờ xuất thân và các mối quan hệ đóng vai trò vô cùng quan trọng.

Hai vợ chồng Thường Ái tranh luận về việc con người có xu hướng tìm người quen "chào việc" cho người thân, bạn bè, đồng hương. Đây là hiện tượng phổ biến không chỉ ở Việt Nam mà từng tồn tại trong lịch sử các nền văn minh. Tuy nhiên, theo đà tiến hóa xã hội, công việc thường lựa chọn người có năng lực thay vì dựa vào quan hệ hay huyết thống.

Nhà văn đã phản ánh giữa lý tưởng và thực tế, giữa tư duy công bằng và thói quen xã hội dựa dẫm, xin xỏ qua hai nhân vật Đức và Thuận cho thấy những khát vọng vị kỷ, tâm lý thụ hưởng và sự thất vọng trước hiện thực khắc nghiệt của tuổi trẻ không được cài sẵn đường đi. Đồng thời nó cũng phê phán hệ thống giá trị lệch lạc về công danh, thành đạt trong một xã hội nặng tư tưởng con ông cháu cha.

Hai anh em Thuận và Đức dù được dì An khuyến khích học tiếng Anh và chuẩn bị đi du học để có tương lai tốt đẹp, cả hai đều không theo đuổi con đường đó. Họ thấy tiếng Anh khó, việc đi học nước ngoài vừa viển vông, vừa không thiết thực, trong khi việc học đại học trong nước lại quá nhẹ nhàng, thoải mái. Cả hai anh em đều dần vỡ mộng khi bước vào đời. Thuận dù thất nghiệp, đã đổi việc nhiều lần mà vẫn phải khổ sở, còn Đức chật vật từ năm nhất.

Hội lên kế hoạch thành lập một phòng dự án cho loại thuốc mới riêng. Trước mắt trực thuộc tập đoàn, sau đó có thể tách ra thành công ty độc lập, nhân sự chủ chốt sẽ là người trong dòng họ như Thao, Chuẩn, Quỳ con cháu nhà Nguyễn Hữu. Việc này nhằm bảo mật và kiểm soát quyền lực kinh doanh trong nội bộ gia đình.

Hội triệu tập cuộc họp nhỏ với Thao và Đồng để bàn kế hoạch đưa một loại thuốc mới vào thị trường Việt Nam. Đây là một chất mới tốt nhất thế giới nhưng chưa được cấp phép, vì vậy muốn đưa vào Việt Nam, cần nhiều thủ tục và giấy tờ pháp lý. Hội giao cho Thao nhiệm vụ chuẩn bị hồ sơ và hướng dẫn cho đối tác nước ngoài cách làm việc với các bộ ngành. Việc này có thể khiến tổng công ty của Hội trở thành thương nhân duy nhất có quyền nhập khẩu loại thuốc này, tạo ra doanh thu hàng ngàn tỷ.

Buổi gặp mặt lớp cũ của cô giáo Thương diễn ra sôi nổi, các học trò reo hò, hào hứng quyết định hẹn nhau đi nghỉ ở Phú Quốc đầu tháng 6. Trước khi ra về, Lâm ngựa thay mặt lớp tặng mỗi thầy cô một bộ ấm chén sứ cao cấp Ninh Long kèm phong bì tri ân. Cô Thương cảm động lên xe sang, được học trò đưa về tận nhà. Trên đường, cô phát hiện xe của hàng xóm tên Được đang đỗ trước cửa nhà nên vội xuống. Hai người trò chuyện, Được tỏ vẻ mỉa mai khi thấy Thương được học trò tặng quà và đưa đón chu đáo. Thương cố giữ thái độ bình thản nhưng trong lòng bực tức, đố kỵ và tự ti.

Trường cũ tổ chức kỷ niệm 50 năm với đông đảo người về dự. Cô giáo Thương gặp lại nhiều học trò cũ, có người nay đã thành đạt, lập gia đình ổn định, công việc vững chắc. Những câu chuyện xưa cũ được ôn lại. Những ký ức học trò trỗi dậy qua tiếng cười nói, cái bắt tay, sự náo nức và cả sự so đo ngấm ngầm giữa thành đạt và kém may. Thương giữa đám học trò ríu rít vừa xúc động, vừa lặng lẽ so sánh thân phận mình với họ.

Hùng, Thuận cùng nhiều khách mời đang tham dự một bữa tiệc xa hoa và linh đình. Cảnh các khách mời chen nhau nhét phong bì mừng cưới vào túi áo chú rể Quỳ, một số người còn cố tình đưa trực tiếp để có mặt có lòng. Qua lời kể và đối thoại, mở ra mối quan hệ quyền lực của gia đình nhà cô dâu, đặc biệt là bác của Thảo - Chủ tịch tổng công ty lớn Vitala.

Mô hình phản ánh lối vận hành xã hội thân hữu vốn đã trở thành quy tắc trong suy nghĩ của nhiều người, trong đó có Thương. Dù An hiểu rằng gốc rễ vấn đề là tâm lý ám ảnh quyền lực, vật chất và muốn đưa chị đi điều trị, cô cũng đành bất lực vì sợ bị hiểu lầm là xúc phạm. Trong khi đó, hai con của Thương lại thể hiện rõ sự thụ động, ỷ lại vào thân quen trong hệ thống để leo lên.

Thương - người chị cả trong gia đình thường sống trong trạng thái luôn dằn vặt, so sánh, ghen tức, mọi điều với cô đều quy ra tiền bạc. Cô cho rằng việc con cái không có chỗ làm ngon là lỗi của anh chị em trong nhà, những người không giúp đỡ cô đúng như trách nhiệm họ hàng. Với Thương, trong xã hội Việt Nam, việc bố trí công ăn việc làm cho người thân là một nguyên tắc đạo đức. Việc hai con trai Hùng và Thuận vẫn phải làm công việc thường không được lộc lá là nỗi đau lớn của cô.

Người chồng là Thân, sống trong sự ngột ngạt và chán chường vì vợ mình lúc nào cũng cau có, tính toán, oán trách, tiếc từng đồng, từng bữa ăn. Cuộc sống của anh là một chuỗi những bữa cơm nhạt nhẽo, không có niềm vui hay sự chia sẻ, đến mức chuyện quên một chai nước mắm cũng có thể thành một cuộc cãi vã lớn.

Ken tò mò và hơi bối rối với việc nhiều người cùng dòng họ làm việc tại một cơ quan Nhà nước, điều vốn bị coi là xung đột lợi ích trong văn hóa phương Tây. An và các nhân viên giải thích rằng trong văn hóa Việt, việc người cùng dòng họ hỗ trợ nhau, cùng làm việc không bị xem là tiêu cực mà đôi khi còn là sự minh chứng cho phúc lớn, sự tiếp nối và phát triển từ một dòng họ ưu tú.

An có cuộc tiếp đón Ken - Tổng Giám đốc châu Á của Tập đoàn Ken 36 đến từ Singapore. Ken không mang dáng vẻ điển hình của một lãnh đạo cao cấp mà giản dị, năng động và thân thiện. Trong buổi gặp, Ken đã chứng kiến một phần những nét đặc trưng của hành chính Nhà nước tại Việt Nam, từ bảo vệ lười biếng, xe công chức sang trọng đến phong cách tiếp khách, hình thức đông người.

Cuộc trò chuyện đầy châm biếm và thực tế cay đắng về thực trạng chạy chọt, con ông cháu cha và cơ chế tuyển dụng công chức trong bộ máy Nhà nước. Các nhân vật thẳng thắn thừa nhận thực trạng, dù biết sai nhưng vẫn phải làm vì không nhét con mình thì người khác nhét con họ và dù vứt một vài đứa điểm thấp vào hệ thống thì cũng chẳng khiến nó tệ hơn được nữa. Tác giả đã khéo léo ví von thực trạng này bằng hình ảnh sông Tô Lịch đổ thêm nước sạch cũng không hết bẩn.

Bối cảnh diễn ra tại một quán nhậu ồn ã nơi Hùng Thuận, Đức và nhóm bạn thoải mái cười nói, nâng ly xoay quanh những câu chuyện về tiền bạc, cơ hội thăng tiến và cách hưởng thụ cuộc sống, có tiền là phải tiêu cho sướng. Trong men rượu và tiếng cười, họ hả hê buông những lời giễu cợt, thậm chí xúc phạm đến chính người thân ruột thịt. Đối với họ, khoản tiền bố mẹ gửi từ quê lên được xem là một điều hiển nhiên, không phải là sự hy sinh mà chỉ là trách nhiệm, nghĩa vụ của bậc cha mẹ đối với con cái.

Hùng Thuận - con trai Thương, một thanh niên sống buông thả làm việc thiếu nghiêm túc, lười biếng và bất mãn với cuộc sống. Anh sống cùng em trai là Hùng Đức trong căn hộ cũ của gia đình An nay đã xuống cấp và bừa bộn. Hai anh em sa vào cờ bạc online hy vọng làm giàu nhanh chóng mà không cần nỗ lực. Qua đối thoại của hai nhân vật đã bộc lộ một lớp trẻ thiếu lý tưởng, chạy theo vật chất, xem nhẹ giá trị lao động chân chính.

An trở về căn phòng của mình lúc thành phố đã lên đèn. Không gian quen thuộc mở ra một nếp sống luôn gọn gàng, ngăn nắp đến mức gần như lạnh lẽo. Ở đây, cô được là chính mình, không phải vào vai người con dâu gương mẫu, cũng chẳng phải là người giám đốc điềm tĩnh thường ngày. Trong căn phòng nhỏ, An tự cho phép mình yên lặng nghe một bản nhạc không lời và thở theo nhịp thở của chính mình.

Ở phần này, tác giả đã nêu bật quan điểm của An dù truyền thống kính trên nhường dưới có phần đẹp nhưng nó cũng tạo ra tâm lý thụ động, bóp nghẹt cá tính, tư duy phản biện và quyền được lựa chọn của giới trẻ. Cô nhấn mạnh việc nhiều người Việt nhầm lẫn giữa lễ phép và sự phục tùng mù quáng.

Về nhà lúc đêm khuya, Thương lại trở về đúng với con người cẩn trọng, tiết kiệm và ngăn nắp của mình. Dù trong lòng vừa có chút hả hê sau khi dạy dỗ được vợ chồng người chị họ vô tâm với đứa cháu mà cô hết mực yêu thương thì cảm giác ấy cũng nhanh chóng bị xua đi bởi một nỗi lo thường trực. Cô lại quay về với vai trò người chèo chống, không cho phép bản thân lơi tay.

Tác giả tiếp tục khắc họa sâu sắc tâm lý của nhân vật Hiền Thương - người phụ nữ thuộc tầng lớp trung lưu cũ, tằn tiện, luôn mang mặc cảm nghèo khó, sống trong nỗi ám ảnh về tiền bạc và khao khát vươn lên nhưng không bao giờ thấy đủ đầy.

Hiền Thương luôn cảm thấy cuộc đời mình quá đỗi thiệt thòi và bất công. Suốt đời tằn tiện, chăm chỉ học hành nghiêm túc, sống lương thiện nhưng vẫn nghèo khổ. Trái lại, những người cô cho là học tủ, lười nhác như em gái Thuận Ái lại giàu sang, sung túc, có chồng làm quan to, sống ở biệt thự cao tầng, sở hữu ô tô cao cấp. Cô cho rằng chính sự hưởng hết lộc của Ái đã khiến phần đời cô trở nên bất hạnh.

Hiền Thương - người con gái trong gia đình ông bà Bình Bằng là người sống nguyên tắc, kỹ tính đến mức khắc khổ, luôn tằn tiện trong từng sinh hoạt nhỏ. Cô căm ghét sự hào nhoáng, phô trương của những biệt thự cao tầng, xe sang bóng loáng, những thứ mà cô xem là biểu tượng của sự tham nhũng và bất công.

Ông Bình chính thức đọc di thư trước mặt con cháu. Đây là tâm nguyện sâu xa của ông và người vợ quá cố gửi gắm tới thế hệ sau bằng tất cả tình yêu thương và đạo lý gia đình. Ông Bình nhấn mạnh tầm quan trọng của việc học tập suốt đời, xem tri thức và lòng nhân ái là tài sản quý báu nhất mà con người có thể mang theo suốt cuộc đời.

Câu chuyện tiếp tục diễn ra trong ngày giỗ của bà Bằng. Trong bữa cơm gia đình, mọi người quây quần, trò chuyện vui vẻ, không ngớt lời khen ngợi tài nấu ăn của An, cùng câu chuyện xoay quanh việc học hành và bằng cấp tiến sĩ. Với những lời chia sẻ hài hước, những sự so sánh dí dỏm, cùng niềm tự hào về thành tích học tập của các con cháu trong nhà, nhiều câu chuyện vui về những luận án tiến sĩ khó hiểu cũng được nhắc lại tạo nên một bầu không khí gần gũi thân mật và đầy tiếng cười.

Đầu hè năm 2013, gia đình An trở về ngôi nhà quen thuộc để chuẩn bị cho buổi giỗ mẹ. Không gian yên ắng chỉ thoáng tiếng chim hót và mùi hương trầm nhẹ nhàng lan tỏa khắp sân nhà. Bốn chị em An và ông Bình - người cha già ngồi bên mâm cơm dọn sẵn, tâm sự về những ngày đã qua. Giỗ mẹ không chỉ là dịp để tưởng nhớ bà mà còn là lúc để gia đình quây quần gắn bó và sẻ chia những nỗi niềm, kỷ niệm cũ. Trong khoảnh khắc ấy, từng câu chuyện, từng tiếng cười và cả những giọt nước mắt nhẹ nhàng nối kết các thành viên, giữ cho tình thân luôn vẹn nguyên.

Phần hai của câu chuyện mở ra bằng một mùa Tết đặc biệt: lần đầu tiên cả nhà quây quần bên nhau gói bánh chưng như một cột mốc giản dị mà thiêng liêng, đánh dấu sự sum họp. Nhưng cũng từ đây, những biến cố bắt đầu kéo đến làm xáo trộn cuộc sống gia đình tưởng chừng như đã bình yên ấy.

Cuốn tiểu thuyết kể về gia đình ông bà Bình Bằng có bốn cô con gái: Hiền Thương, Thuận Ái, Khánh An và Bảo Yên. Mỗi cái tên đặt cho con đều được gửi gắm những mong ước đẹp đẽ, nhưng mỗi người trong vũ trụ tứ nữ đó lại có một số phận không yên ả, khi tính cách họ được đẩy lên đến tận cùng thậm chí đến mức cực đoan. Trong cuốn tiểu thuyết dày hơn 600 trang của mình, tác giả muốn gửi gắm một thông điệp chính là sự bất bình khẳng định cơ hội vì văn hóa thân tộc, một người làm quan cả họ được nhờ.

Ở phần này diễn ra cuộc hội ngộ bất ngờ giữa Thành và người bạn cũ Diệp Vân Kỳ, con trai một thông ngôn từng phục vụ vua Thành Thái. Sau một hồi hỏi han tâm sự, cuộc gặp kết thúc trong cái bắt tay đầy lưu luyến, nhưng cũng thắp lên trong lòng cả hai một niềm vui khó gọi thành tên. Trước khi chia tay, Thành và Kỳ hẹn nhau sáng hôm sau tại chợ Bến Thành.

Sự việc thầy giáo Thành đột ngột rời khỏi trường Dục Thanh khiến học trò bàng hoàng, không ai biết lý do cụ thể mà chỉ nhận được một bức thư chia tay. Thực chất, Thành ra đi bí mật vì lo ngại bị đàn áp. Phong trào Dục Thanh bắt đầu bị theo dõi và đe dọa xóa sổ. Trên chuyến tàu từ Phan Thiết vào Sài Gòn, Thành mang theo giấy thông hành giả cùng thư giới thiệu, quyết tâm bước vào một hành trình mới.

Rời Quy Nhơn, Côn quyết định vào Nam đến Phan Thiết, nơi anh bắt đầu cuộc sống mới với vai trò thầy giáo tại trường Dục Thanh. Trường này do các chí sĩ yêu nước thành lập nhằm giáo dục thanh niên theo tư tưởng mới. Tại đây, Côn dạy học, dạy thể dục, truyền cảm hứng yêu nước cho học trò, đồng thời ấp ủ khát vọng lớn lao góp phần thay đổi xã hội. Dù còn trẻ, anh nhanh chóng gây ấn tượng bởi tài năng và tinh thần nhiệt huyết được học trò yêu mến và các thầy cô kính trọng. Đây là bước ngoặt quan trọng đưa Côn tức Nguyễn Tất Thành ngày ấy bước vào con đường hoạt động cách mạng sau này.

Chỉ hơn một tháng sau khi ông Sắc bị bắt, Côn và vợ chồng thầy Thọ nhận được tin ông đã được tại ngoại nhưng bị giám sát, sống ẩn dật ở một ngôi chùa nhỏ phía Tây thành phố và tự chữa bệnh bằng nghề y mà ông từng học. Dân Bình Khê vẫn tiếp tục gửi đơn xin minh oan cho ông.

Tạ Đức Quang - một điền chủ giàu có, tự mãn quen được ưu ái, hắn đến gặp ông Sắc để nộp đơn kiện dân xã vì lấn chiếm đất. Tuy nhiên, ông Sắc nghiêm khắc giữ đúng phép công đường, yêu cầu tôn trọng quy trình và đối xử công bằng, không thiên vị. Dù vậy, ông vẫn nhận đơn sau khi Tạ Đức Quang rời đi. Ông Sắc cho thử phái kiểm tra và quyết định sẽ đích thân xuống xã điều tra thể hiện thái độ quyết liệt không để thế lực nào bẻ cong sự thật.

Khiêm lên đường trở về quê cùng một đoàn lái buôn. Buổi chia tay diễn ra giản dị bên bờ sông Hương với sự có mặt của Quý, Phượng và một vài người bạn thân. Côn lặng lẽ tiễn người anh trai của mình, chẳng thể ngờ rằng đây chính là lần gặp cuối trong đời và hai anh em vĩnh viễn chia xa.

Bối cảnh đầu năm 1909 khi phong trào Đông Du chính thức tan rã, sau khi Pháp bắt tay với Nhật và yêu cầu trục xuất các chí sĩ yêu nước như Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh. Tin dữ khiến ông Sắc vô cùng đau buồn. Ngay sau đó, ông được bộ lễ yêu cầu vào Quy Nhơn chấm thi hương. Trước khi đi, ông cùng hai con Khiêm và Côn có cuộc trò chuyện cảm động.

Cuối năm 1907, tin Vua Thành Thái bị truất ngôi lan rộng. Một cậu bé tám tuổi - vua Duy Tân được lập lên thay. Trong khi đất nước rối ren, anh em Côn và Khiêm vẫn nỗ lực học tập và cùng các bạn trẻ tham gia phong trào Duy Tân, vận động cắt tóc, bỏ hủ tục răng đen, mặc quần áo mới để thức tỉnh tinh thần dân tộc. Cuối cùng, cả hai thi đỗ vào Quốc học Huế, ngôi trường do Pháp lập nên để đào tạo nhân viên hành chính, nhưng họ vào trường không phải để làm tay sai mà để muốn đánh Pháp thì phải hiểu Pháp.