Đài Hà Nội | Đọc truyện đêm khuya

Bồng phát hiện một người đàn ông lạ nghi là Việt gian bị bắt đưa vào trạm gác, Mừng và Kim tò mò chạy đi xem. Người đàn ông ấy thực chất là tên biệt kích H21 có ám hiệu liên lạc với Kim. Ban đầu hắn giả vờ kêu oan. Khi đêm xuống, hắn lợi dụng điếu thuốc lá để đốt đứt dây trói rồi bất ngờ tước súng, giết chết cả tổ gác, sau đó biến mất vào bóng tối.

Bồng chọc tức Đại đội trưởng Sơn Hùng khiến anh nổi giận đánh cậu ngay giữa đường. Bồng không chịu khuất phục, đòi kiện lên Chính ủy trung đoàn. Chính ủy Trần Quý nghe chuyện phân bua nhưng vẫn nghiêm nghị nhắc nhở Bồng không được chọc giận người lớn, đồng thời trách Sơn Hùng vì hành động quá trớn.

Kim 'điệu' hay chính là Lê Kim thực chất là điệp viên mật danh M13 nhận súng và tiền để thực hiện kế hoạch đánh cắp bản đồ bố phòng chiến khu Hòa Mỹ. Tuy nhiên, hắn luôn bị ám ảnh bởi ánh mắt nghi ngờ của Bồng và Rắn.

Gặp vú nuôi và chị gái do cha gửi tới, Quỳnh từ chối mọi quần áo, thuốc men, rồi hát “Sông Ô Lâu kháng chiến” trước khi gục xuống vĩnh viễn.

Khi cha mẹ gửi thư xin Quỳnh về Thụy Sĩ chữa bệnh, Ban chỉ huy trung đoàn tranh luận gay gắt; bác sĩ Thiền khẳng định phải tôn trọng quyền lựa chọn của em.

Bác sĩ Lê Khắc Thiền, trí thức từng học y ở Pháp, xúc động khi biết tác giả “Sông Ô Lâu kháng chiến” là cậu bé 13 tuổi đầy nghị lực.

Bồng cố tha chiến lợi phẩm nặng nề gồm hai khẩu súng và đai đạn về nhưng vì kiệt sức, em suýt chết đuối khi vượt sông Cầu Nhi. Nhờ quyết tâm và sức bơi giỏi, Bồng thoát nạn rồi tình cờ gặp Bun 'sắc' đang khóc vì làm rơi mất khẩu tiểu liên. Bồng tức giận mắng mỏ rồi dấn thân liều chết lặn xuống sông tìm súng cho anh.

Trong trận đánh Đồi đất đỏ, Bồng dũng cảm leo lên cột cờ giật lá cờ tam tài của địch giấu quanh bụng để mong sau này may quần áo. Nhưng vì ham giữ chiến lợi phẩm riêng, Bồng suýt để thất lạc một khẩu súng mooc chê.

Mừng và Quỳnh 'Sơn ca' được giao nhiệm vụ liên lạc trong chiến khu. Quỳnh bị thương ở chân nhưng kiên quyết không chịu rời đơn vị dù gian khổ và nguy hiểm. Hình ảnh cậu bé chống nạng ca hát, sáng tác nhạc giữa núi rừng kháng chiến gây xúc động người nghe.

Hiệu cắt tóc của ông Đẫn trở thành nơi vui nhộn với những câu chuyện ngược đời khiến cả chiến khu cười nghiêng ngả. Tư 'giác' cũng học theo, mở tiệm cắt tóc cho đồng đội, vừa vụng về vừa dí dỏm.

Sau khi hạ gục được Nguyễn Trì, Lượm và Thúi chạy xuyên qua cánh đồng tiếp tục trốn chạy. Giữa đường, chúng gặp lại Lép 'sẹo' sau một thời gian mất tích. Hắn kể lại hành trình thoát tù, còn mang theo được khẩu tiểu niên. Ba đứa vui mừng ôm nhau khóc rồi bàn cách vượt sông An Cự đến chiến khu.

Lượm tìm cách cải trang để trốn thoát khỏi nhà tù. Cậu đào lại bộ quần áo cũ giấu trong hố rác, khoác ra ngoài áo tù rách nát rồi giả dạng người bán hàng rong đi bán kẹo gừng. Cùng với Thúi, cả hai đóng vai bán hàng rong, thận trọng băng qua đường, giữ đúng khoảng cách để tránh bị lộ. Trên đường, Lượm bất ngờ chạm trán kẻ phản bội là Nguyễn Trì.

Lượm, Lép 'sẹo' và Thúi được đưa vào làm việc tại văn phòng tên quan Hai. Trong lúc làm vệ sinh, Lượm quan sát, tính toán đường thoát hiểm và tìm cơ hội đoạt súng. Ba đứa bàn kế hoạch đánh thuốc ngủ lính gác bằng chai rượu đánh cắp hoà thuốc ngủ để hắn ngủ say, tạo điều kiện cho Lượm hành động.

Lượm nung nấu ý định vượt ngục. Sau hai lần thất bại, cậu quyết định phải chờ thời cơ và chọn đúng lúc có tù da đen đến thay thế để ra tay. Khi được giao vào phòng làm việc của viên đội, Lượm khéo léo tạo tình huống mở cửa sổ để gió bay giấy tờ rồi nhanh mắt phát hiện công văn ghi rõ ngày 20/6 sẽ có tù da đen đến. Cậu lập tức lên kế hoạch trốn vào ngày 18.

Lép 'sẹo' bị bệnh nặng, tưởng như không qua khỏi nhưng nhờ có Lượm đã liều lĩnh lấy trộm được thuốc quý để cứu hắn. Ban đầu Lép 'sẹo' nghĩ Lượm có ý đồ xấu với mình, nhưng khi hiểu ra thì xúc động uống hết thuốc. Nhờ đó chỉ vài hôm sau hắn khỏi bệnh khiến cả bọn lính ngục kinh ngạc. Sau cơn thập tử nhất sinh, tính cách Lép 'sẹo' thay đổi hẳn.

Trong lúc lén lấy trộm bánh, Lượm bị chó becgie giữ tấn công suýt mất mạng nhưng nhờ giữ bình tĩnh, em đã thoát nạn. Nhờ vậy, tù nhân sau này bớt sợ chó và có cơ hội lấy thêm lương thực. Tại đây, Lượm vừa lo toan kế hoạch vượt ngục, vừa chăm sóc đồng đội, dạy chữ, tìm cách lấy thuốc lén từ bưu phẩm mang về cứu các bạn bệnh tật.

Một buổi sáng, khi bọn lính làm lễ kéo cờ cẩu thả một anh tù điên đã lớn tiếng châm biếm khiến cai ngục nổi giận. Tình huống này vô tình phơi bày sự hèn kém của cai ngục trước mặt một ông điếu viên sĩ quan Pháp phụ trách nhà lao, khiến hắn bị quất roi nhục nhã.

Lượm cùng các bạn tìm mọi cách tiếp tế cho chỉ huy trưởng Phùng Đông, người đang bị giam cầm, đói khát và kiệt sức. Nhờ tiền bán kẹo còn giữ lại, cả nhóm mua được bánh mì, nước rồi chuyển vào cho ông qua khe cửa. Lượm xúc động khi nghe lại giọng nói trầm hùng của ông nhưng niềm vui ngắn ngủi vì ngay sau đó, người chỉ huy trưởng cùng năm đồng đội bị mật thám đưa đi và bí mật xử bắn.

Sau khi kết thành tiểu đội du kích trong ngục, Lượm đề xuất nhiệm vụ đầu tiên là tìm nước tiếp tế cho các tù chính trị đang kiệt sức. Ý tưởng này làm tất cả cảm động và đồng lòng theo. Tuy nhiên, khó khăn trước mắt là chỗ ngủ chật hẹp và bẩn thỉu. Trong tình thế ấy, Lượm quyết định làm một việc không ai dám, đó chính là thông cầu tiêu bị tắc để có chỗ sạch sẽ hơn.

Lượm sống trong nỗi sợ bị Lép 'sẹo' trả thù, nhất là sau khi nghề Lành kể hắn từng giết một tù nhân chỉ vì bị tát. Ý nghĩ về cái chết khiến Lượm run rẩy, nhưng sự canh chừng và quyết tâm của Ngạnh, Thúi và Lành đã giúp em lấy lại bình tĩnh. Cả nhóm nhận ra sức mạnh tập thể tuy nhỏ bé nhưng đoàn kết sẽ thành một tiểu đội du kích ngay trong ngục.

Tù nhân ở nhà lao Thừa Phủ bị áp giải đi lao động khổ sai, công việc nặng nhọc và thường xuyên bị đánh đập. Trong số các em nhỏ, Thúi tỏ ra tháo vát, thường xuyên xin được nước, đồ ăn thừa để nuôi Lượm và Ngạnh đang bệnh. Hình ảnh anh tù điên - một người tù kỳ dị, luôn giả vờ làm trò trêu chọc cả lính gác tàn ác khiến bọn tù khổ ải cũng có lúc bật cười làm dịu bớt cảnh địa ngục trần gian.

Lượm, Thúi và Ngạnh phải chứng kiến cảnh tù đày khốn khổ, chen chúc giữa phân rác, giòi bọ, đói khát và bệnh tật. Ngạnh kể lại chuyện mình từng bị tra tấn vì làm liên lạc cho du kích làng Liễu Cốc nhưng vẫn không khai khiến Lượm và Thúi cảm phục. Cả ba dần thân thiết chia sẻ với nhau những uất ức và ước mơ.

Sau khi thấy chỉ huy trưởng Phùng Đông bị giặc bắt, Lượm vô cùng bàng hoàng và đau xót. Trong tâm trí cậu, những nhân vật như ông Đông hay khẩu pháo ông già 75 đều là biểu tượng bất tử của sức mạnh kháng chiến, vậy mà giờ đây lại rơi vào tay giặc khiến niềm tin non trẻ bị chấn động dữ dội.

Sau khi bị tra tấn dã man, Lượm và Thúi cùng toán tù bị dồn vào khu sản lim tối tăm, hôi hám, ẩm ướt. Trong bóng tối đặc quánh, hai đứa bé run rẩy, vừa đau đớn vừa sợ hãi. Nhưng Lượm vẫn gắng gượng động viên Thúi bày trò để xua bớt nỗi lo, hai đứa vắt khô quần áo, tìm góc khô ráo trong xả lim để dựa vào nhau mà ngủ.

Lượm gặp hai đứa trẻ - con của tên mật thám và nhanh trí lấy lòng chúng bằng trò bắt chuồn chuồn khiến chúng ngưỡng mộ. Khi thấy chìa khóa bị rơi gần lính gác đang ngủ, Lượm khéo léo nhờ cô bé nhặt giúp. Giải thoát được mình, cậu bé giả vờ đi bắt chim để đánh lạc hướng hai đứa trẻ rồi chạy, nhanh chóng vượt rào thoát ra ngoài.

Đòn roi không khuất phục được cậu bé 14 tuổi. Thực dân Pháp quyết định chuyển Lượm đến Sở mật thám phòng nhì để tên quan thâm hiểm và cáo già trực tiếp dụ dỗ. Lượm lo sợ nhưng vẫn cố gắng giữ vẻ bình thản. Đến nơi, thay vì đòn roi, Lượm được cởi trói mời uống sữa và ăn bánh. Cách đối xử khiến cậu bé hoang mang vừa cảnh giác vừa mềm lòng vì quá đói nhưng Lượm vẫn quyết tâm không khai báo.

Sau lần trốn thoát khỏi trại giam, Lượm bị quản ngục theo dõi gắt gao và siết chặt kiểm soát. Nhưng sự gan dạ của cậu khiến tất cả tù nhân trong buồng giam khâm phục. Anh thợ máy - người tù lớn tuổi chăm sóc vết thương cho Lượm, tận tình coi cậu như em ruột, còn các bạn tù thì yêu mến và tự hào vì cậu đã thay mặt cả buồng giam đánh tát vào mặt ty an ninh.

Tại buồng giam, Lượm quen với một cậu bé bán kẹo gừng tên Thơm, bị chủ bóc lột và đánh đập phải bán kẹo để trả nợ. Ban đầu Lượm ghét sự nhút nhát, run rẩy của Thơm, nhưng rồi cảm thông cho hoàn cảnh đáng thương của bạn. Để động viên Thơm, mọi người trong buồng giả vờ mua kẹo, tạo nên bầu không khí tươi vui hiếm hoi chốn ngục tù. Tuy nhiên tên cài ngục hung ác đã xông vào đánh đập Thơm tàn nhẫn.

Lượm bị đưa vào một phòng giam chật hẹp, tối tăm, nơi hơn ba chục tù nhân bị giam giữ trong cảnh đói khát và đau đớn vì tra tấn. Trong những ngày đầu, mọi người nín thở lo lắng khi Lượm bị gọi lên tra khảo, sợ phải nghe tiếng kêu thảm thiết của một đứa trẻ. Nhưng cậu bé kiên cường chịu đựng không hé răng. Sau những trận tra tấn, thân thể Lượm tím bầm, đầy vết roi và máu.

Lượm và Tư 'dát' mang những đòn bánh tét chứa chuyền đơn bí mật đi về Huế. Khi ngang qua cầu Bao Vinh, hai đứa tình cờ trò chuyện vui vẻ với một cậu bé câu cá hồn nhiên và thông minh. Không ngờ Nguyễn Chí, tên phản bội từng làm quản lý trong trung đoàn, cùng đồng đội đang phục kích để bắt liên lạc viên Việt Minh. Hắn nhận ra Lượm, lập tức chặn đường, khống chế và đánh đập cậu tàn nhẫn rồi trói về.

Trong lúc Kim 'điệu' trò chuyện, vô tình phát hiện Nguyễn Chí, người anh nuôi mà cậu luôn tin tưởng chính là tay chỉ điểm cho địch. Khi Kim hoảng sợ định bỏ chạy, Nguyễn Chí lập tức khống chế, giao cho đồng bọn áp giải Kim về trụ sở an ninh. Tại đây, sau những trận đòn tra tấn tàn bạo, Kim 'điệu' khai ra nơi ở của anh Đồng 'râu' và một số bí mật của tổ chức.

Lượm trong lúc làm nhiệm vụ liên lạc đã bị thằng câu đá Đặng và một thanh niên lạ mặt bắt giữ vì nghi là việt gian. Chúng trói Lượm, khám xét kỹ và phát hiện cuộn tài liệu mật giấu trong bụng một con chim. Khi mở ra, cả hai mới biết Lượm là liên lạc của Việt Minh. Họ vội vàng cởi trói xin lỗi và vui mừng vì đã tìm thấy đồng đội. Đặng còn tặng Lượm mía để ăn dọc đường và một con dao nhỏ để tự vệ.

Lượm cố tình giả vờ ho để che tiếng súng cao su của Tư 'dát' bắn chim phía sau nhà khiến cả nhóm phải nén cười. Sáng hôm sau, anh Đồng 'râu' nhắc nhở ba đội viên nhí phải giữ gìn sức khỏe và chuẩn bị cho nhiệm vụ mới. Trước khi giao việc, anh nghiêm túc nhắc nhở nguyên tắc tuyệt đối giữ bí mật, kể cho bọn trẻ nghe về sự hy sinh kiên trung của các chiến sĩ cách mạng.

Ba đội viên thiếu niên trinh sát Kim điệu, Tư dát và Lượm sứt cùng anh Đồng râu - một cán bộ tình báo giả làm gia đình hồi cư trên chuyến đò quay về Huế. Họ phải vượt qua những lần kiểm soát gắt gao của lính Pháp và tay sai. Qua những vùng quê bị giặc tàn phá, cả nhóm tận mắt thấy cảnh nhà cửa cháy rụi, xác người ngổn ngang, đặc biệt là thi thể một bé gái bên gốc mít.

Đội thiếu niên trinh sát sau hành trình gian khổ đã lên đến chiến khu Hòa Mỹ. Trái với hình dung trước đó, Hòa Mỹ chỉ là một ngôi làng ven núi nghèo nàn, đầy bệnh tật và thiếu thốn. Các em được bố trí ở lán trại đơn sơ bên suối, sống trong cảnh cơm gạo lức, muối trắng, dụng cụ thô sơ.

Đoàn Vệ quốc đoàn và các thiếu niên trinh sát tiếp tục trong hành trình rút khỏi thành phố Huế lên chiến khu. Đêm tối mịt mù, mưa gió nặng hạt, đường hành quân lầy lội khiến mỗi bước chân thêm nặng nề, lương thực mang theo chỉ còn vài mẩu bánh, chút gạo khô, chia nhau từng miếng vụn để cầm cự. Nhiều em sốt rét, ho sụt sùi. Có em lả đi vì kiệt sức nhưng vẫn cố bám đơn vị.

Trưa mùng 6/2/1947, giặc phá vỡ phòng tuyến Sông Long. Quân ta nhận lệnh rút khỏi thành phố. Quân tiếp viện địch đổ bộ nhiều hướng, hình thành vành đai bao vây. Huế thành biển lửa. Mưa gió và tiếng pháo rền rít. Đội thiếu niên trinh sát được lệnh rút lui theo đơn vị Vệ quốc đoàn. Hành quân trong mưa phùn, các em lấm lem đói khát.

Vệ quốc đoàn cùng các chiến sĩ thiếu niên rút về phía Tây thành phố để tiếp tục kháng chiến. Các em phải vượt qua núi rừng hiểm trở, vừa tránh phục kích của quân Pháp, vừa làm nhiệm vụ liên lạc. Đường hành quân gian khổ, đói khát bệnh tật dồn dập nhưng không ai nản chí. Trong hoàn cảnh ấy, tình bạn giữa Mừng, Quỳnh và Vệ to đầu càng thêm gắn bó.

Ngày 17/1/1947, quân Pháp đổ bộ tiếp viện ở Lăng Cô với lực lượng hùng hậu, mở nhiều mũi tấn công về phía Bắc Thừa Thiên báo hiệu một đợt tác chiến quy mô đe dọa Huế. Chúng tung nhiều tiểu đoàn bộ binh cùng xe tăng, pháo binh từ Lăng Cô đánh ngược ra, chia làm nhiều mũi bao vây, có cả máy bay yểm trợ.

Mừng và Vệ to đầu thay nhau gánh nhiều nhiệm vụ, liên lạc, trinh sát và công việc vặt trong đội. Họ thường ghé trạm quân y thăm Quỳnh, cậu bé đang nằm điều trị và dành thời gian trò chuyện cùng y tá. Quỳnh hé lộ ước mơ được học nhạc, sáng tác với nhạc kịch. Niềm say mê âm nhạc đã đưa cậu vào Vệ Quốc đoàn khi cậu dạy và truyền lại các bài hát cách mạng cho các anh bộ đội.

Bằng kế hoạch táo bạo, Vịnh gục mình vào cột thép trên nóc giơ cờ báo hiệu. Sự hiện diện của người đứng giữa quân địch khiến cả bộ đội chỉ huy chú ý và khẩn trương điều động. Sự giao thoa giữa nỗi sợ non nớt của tuổi trẻ, lòng dũng cảm sáng tạo trong hành động mạo hiểm, đồng thời bộc lộ trách nhiệm, niềm tự hào khi Vịnh nhìn thấy vẻ đẹp của Huế từ trên cao và quyết tâm lập công.

Tỉnh dậy dưới mái hiên một nhà lầu bỏ trống, cậu thiếu niên trinh sát Vịnh phát hiện một kho xăng đạn và nhiều quân thù. Lòng chiến sĩ trong cậu trỗi dậy mạnh mẽ. Xua tan nỗi sợ, cậu liền lên kế hoạch táo bạo, xé rèm, lấy vải quần nhuộm đỏ làm cờ, trèo qua các tầng tháo ngói, leo lên nóc lầu để dùng cờ tín hiệu báo vị trí kho của địch cho đài quan sát của ta.

Mừng nhận được tin mẹ cậu đã được người vệ quốc quân đem lá thuốc về tận nơi khiến cậu xúc động đến rưng rưng nước mắt. Đội trưởng nhìn lũ trẻ càng thêm thương cảm và tự hào, bởi giữa khói lửa ngút trời, các em vừa qua tuổi học trò đã sống, chiến đấu và lớn lên như những người lính thực thụ.

Trận chiến ngày một ác liệt, Huế chìm trong bom đạn. Khi quân Pháp mở cuộc tấn công dữ dội, đội thiếu niên trinh sát được giao nhiệm vụ dẫn đường cho bộ đội vượt qua những con đường đầy chướng ngại mìn và hỏa lực. Các em vừa hồi hộp vừa hăng hái, nhiều lúc phải bò qua từng bụi cây, luồn dưới làn đạn. Giữa lúc ấy, Mừng bất ngờ phát bệnh hen suyễn, thở dốc không đi nổi.

Trên đường hành quân, những người lính vượt qua các chướng ngại vật do chiến tranh để lại, đi qua cầu Bạch Hổ bị hư hỏng giữa mưa bụi, gặp những người công binh cao lớn giả dặn và nhận những món quà an ủi nhỏ bé.

Mừng tâm sự hoàn cảnh thiếu thốn, mẹ bị đánh đập và nỗi đau day dứt vì không thể chữa bệnh cho mẹ. Sau khi biết chuyện, đội trưởng đã vô cùng thương cảm và sẽ cho Mừng về phép để mang thuốc cho mẹ.

Trong những ngày Huế bị bao vây, đội thiếu niên trinh sát nhận lệnh chuẩn bị ra mặt trận. Đêm mưa gió, các đội viên tập hợp, lắng nghe đội trưởng kể chiến công cảm tử phá xe tăng, càng thêm háo hức lên đường.

Buổi tiếp nhận Mừng vào đội diễn ra giản dị mà trang nghiêm. Các anh lớn chia cho cậu từng món đồ, dặn dò như những người anh trong một gia đình. Còn Vịnh với gánh nặng riêng của tuổi thơ mồ côi, lại vui vẻ nhận phần chăm sóc em út. Trong không khí vừa nghiêm túc, vừa ấm áp ấy, nét hồn nhiên, những câu pha trò dí dỏm vẫn chen lẫn vào từng lời nói làm dịu bớt cái khắc nghiệt của chiến tranh.

Vào những năm đầu kháng chiến chống Pháp, Mừng - cậu bé mới 13 tuổi mồ côi cha, mẹ tần tảo nuôi con bằng nghề buôn bán nhỏ. Mừng sớm bộc lộ lòng yêu nước và ước mơ trở thành chiến sĩ. Dù mẹ hết lời can ngăn, Mừng vẫn tìm cách xin gia nhập đội thiếu niên trinh sát.

"Tuổi thơ dữ dội" là một tiểu thuyết được xuất bản năm 1988 của nhà văn Phùng Quán, có nội dung xoay quanh cuộc sống chiến đấu và sự hy sinh của những thiếu niên 13, 14 tuổi trong hàng ngũ Đội thiếu niên trinh sát của trung đoàn Trần Cao Vân.

Cường và Tấn, hai người sống sót cuối cùng của đại đội. Trước khi sang sông, cả hai đứng lặng lẽ tiễn biệt đồng đội. Trong không khí buồn bã ấy, Cường bất ngờ trông thấy Hồng, người con gái anh yêu mà tưởng đã mất. Họ đoàn tụ trong giây phút nghẹn ngào. Nhưng bên nhau chưa được bao lâu, họ lại bước tiếp vào trận chiến mới.