Podcasts about khi

Liên Hiệp Quốc tổ chức sinh nhật 80 tuổi bên bờ vực thẳm. Mùa hè năm 2025, cuộc chiến xâm lăng của Nga chống Ukraina, chiến tranh tàn phá dải Gaza tiếp diễn, cuộc chiến 4 ngày giữa hai cường quốc hạt nhân Ấn Độ - Pakistan, và gần đây nhất là cuộc can thiệp quân sự Mỹ-Israel chống Iran với mục tiêu ngăn chặn Teheran sở hữu vũ khí hạt nhân, trong lúc châu Âu đang tìm cách đàm phán với Iran… Chiến tranh, xung đột vũ trang khắp nơi trước sự bất lực của Liên Hiệp Quốc. Cách nay tròn 80 năm, ngày 26/06/1945, bản Hiến chương Liên Hiệp Quốc (LHQ) đã được 50 quốc gia thông qua, với một trong các tôn chỉ hàng đầu là duy trì hoà bình trên hành tinh của chúng ta. Định chế quốc tế ra đời từ Đệ nhị Thế chiến giờ đây có còn hữu ích với nhân loại trong mục tiêu bảo vệ nền hoà bình thế giới ? Định chế quốc tế ra đời ngay trong Đệ nhị Thế chiến Trong một cuộc toạ đàm với chương trình Địa chính trị của RFI, nhà sử học Chloé Maurel, chuyên gia về LHQ, ghi nhận không khí đầy hy vọng vào thời điểm LHQ ra đời. “Liên Hiệp Quốc đã được hình dung, được nhen nhóm ngay trong thời gian Thế chiến II, bởi các quốc gia chủ chốt của phe Đồng Minh và chính thức ra mắt tại San Francisco năm 1945 trong không khí phấn chấn, lạc quan cao độ, với niềm khao khát và thậm chí niềm tin vào một thế giới đoạn tuyệt với chiến tranh, bởi Thế chiến Hai là cuộc xung đột khủng khiếp, chưa từng có với nhân loại, khiến tổng cộng 60 triệu người chết… Trong Hiến chương LHQ có những nguyên tắc rất tiến bộ, như bình đẳng nam - nữ, tiến bộ xã hội, quyết tâm giải quyết xung đột bằng thương lượng, cũng như mục tiêu mọi người đều có việc làm, tức liên quan nhiều đến các vấn đề xã hội”. Trái với quan niệm của không ít người, xem Liên Hiệp Quốc như một định chế ra đời sau Thế chiến II. Trên thực tế, như vị sử gia nói trên nhấn mạnh, dự án xây dựng định chế quốc tế - tập hợp hầu hết các quốc gia trên địa cầu trong tương lai - đã bắt đầu hình thành ngay trong thời gian Thế chiến II. Hiến chương Liên Hiệp Quốc được chuẩn bị từ năm 1941 đến năm 1945. Tuyên bố Saint James, tại Luân Đôn, năm 1941, chuẩn bị cho một nền công lý quốc tế tương lai, trừng phạt các thủ phạm gây tội ác chiến tranh, Tuyên bố Liên Hiệp Quốc (Declaration by United Nations) năm 1942, với 25 quốc gia của Mặt trận chống phát xít (đứng đầu là Mỹ, Anh, Liên Xô và Trung Hoa Dân Quốc), và các hội nghị Matxcơva, Teheran, Yalta, là những cái mốc đặt nền móng cho tổ chức Liên Hiệp Quốc ra đời sau đó, trước khi bản Hiến chương Liên Hiệp Quốc được công bố. Trong cuộc toạ đàm của chương trình Địa chính trị của RFI, nhà nghiên cứu Romuald Sciora - Viện Institut de relations internationales et stratégiques (Iris), tác giả cuốn ‘‘Ai muốn LHQ phải chết ?'' nhận định: “Khi LHQ được thành lập năm 1945 trên đổ nát hoang tàn của Thế chiến II, định chế này đã lấy cảm hướng từ Hội Quốc Liên. Dĩ nhiên, là có những sai lầm đã bị lắp lại, nhưng tuy nhiên, LHQ với Hội đồng Bảo an (hiện nay đã trở nên thực sự ít ý nghĩa và với nhiều người chúng ta là một cơ chế lệch pha trong việc quản lý các vấn đề quốc tế) vào thời điểm đó đã là một thay đổi cách mạng. Sự hình thành cơ chế này (với sự tham gia của Mỹ, khác hẳn với việc Mỹ đã không tham gia Hội Quốc Liên) có mục tiêu không để tổ chức này bị rơi vào thảm kịch như Hội Quốc Liên… LHQ đã là một sáng tạo của phương Tây, dựa trên các giá trị triết học phương Tây…, lấy cảm hứng từ các giá trị nhân văn chủ nghĩa lớn, ra đời vào thời Phục hưng tại châu Âu, được xác lập thành các lý thuyết sau đó trong thế kỷ Ánh Sáng ở châu Âu, được cụ thể hoá với sự trỗi dậy của các nền dân chủ phương Tây thế kỷ 19. Sự ra đời của LHQ năm 1945 và sau đó là Tuyên ngôn Quốc tế về Nhân quyền (1948), là sự hoàn tất của hệ thống này với việc hình thành chủ nghĩa đa phương.” Hành động của LHQ vì hoà bình trong thế giới lưỡng cực Mỹ - Xô: Những đóng góp và hạn chế Nói đến Liên Hiệp Quốc và hoà bình, nhiều người thường nghĩ ngay đến các lực lượng gìn giữ hoà bình của Liên Hiệp Quốc. Các lực lượng gìn giữ hoà bình của LHQ, thường được gọi là lực lượng “mũ nồi xanh” hiện bao gồm khoảng 70.000 binh sĩ, đến từ nhiều quốc gia, với 11 sứ mạng duy trì hòa bình đang được triển khai tại các khu vực tranh chấp, như giữa Ấn Độ - Pakistan, giữa Israel và Liban… theo đề nghị của các nước sở tại. Nhìn chung lực lượng gìn giữ hoà bình của LHQ thường chỉ có hiệu quả trong trường hợp xung đột giữa các lực lượng vũ trang có tổ chức chấp nhận ngừng bắn, thường là giữa hai quốc gia. Lý tưởng của Liên Hiệp Quốc về một “nền an ninh tập thể” - với việc thành lập một bộ tổng tham mưu, phụ trách trợ giúp Hội đồng Bảo an thực thi các nhiệm vụ quân sự, chiếu theo điều 47 của Liên Hiệp Quốc - rút cục đã không thể trở thành hiện thực, ngay sau khi LHQ ra đời, do thế đối đầu gia tăng giữa Mỹ và Liên Xô vào cuối thập niên 1940. Thế đối đầu Mỹ - Xô, và lá phiếu phủ quyết, khiến Hội đồng Bảo an không thể đưa ra các quyết định chung ngăn chặn chiến tranh. Trong giai đoạn này, Liên Hiệp Quốc “trở thành sân khấu cho cuộc đấu tranh quyền lực toàn cầu giữa Mỹ và Liên Xô”. Cạnh tranh này đã gây ra những cuộc xung đột thảm khốc mang tính khu vực, với các cuộc chiến tranh uỷ nhiệm (“proxy wars”), như ở Việt Nam và Afghanistan. Cuộc chạy đua vũ khí hạt nhân giữa Mỹ và Liên Xô từng đặt thế giới mấp mé bờ vực đại chiến, trước khi Liên Xô và Mỹ bắt đầu thương lượng về kiểm soát vũ khí chiến lược. Tuy nhiên, theo nhiều nhà quan sát, dù không giúp nhân loại tránh được một Thế chiến thứ ba, nhưng LHQ đã có phần đóng góp. Vào thời điểm căng thẳng cao độ của Chiến tranh Lạnh, LHQ là một diễn đàn để các nước nhỏ ngồi chung bàn với các nước lớn, các nước đối địch có thể chỉ trích nhau. Nhà sử học Chloé Maurel nhận xét : “Có thể nói LHQ là tổ chức dân chủ nhất trong các tổ chức quốc tế. Tổ chức này mang tính phổ quát nhất, nhân loại nhất, bởi vì tại Đại hội đồng, tất cả các nước, dù giàu hay nghèo, đều có một phiếu bầu như nhau. Đặc biệt, từ năm 1960, với việc phi thực dân hoá, nhiều nước mới độc lập gia nhập LHQ. Vào năm đó, có 17 nước châu Phi vừa giành được độc lập đã gia nhập LHQ. Trọng tâm của LHQ giờ đã thay đổi. Kể từ đó, LHQ bao gồm đa số là các nước ngoài phương Tây, ngoài châu Âu. Giờ đây, các thành viên thường trực Hội đồng Bảo an không còn tính chất đại diện khi đa số các thành viên LHQ giờ đây là ngoài phương Tây, là các nước châu Phi, châu Á, Mỹ Latinh.” Bức tường Berlin sụp đổ : Cơ hội vàng bị bỏ lỡ Sự sụp đổ của bức tường Berlin, và sự tan rã của khối Liên Xô được nhiều người ghi nhận như một thời điểm thuận lợi cho việc LHQ trỗi dậy, để đảm đương trách nhiệm thực thi các tôn chỉ của Hiến chương LHQ, gần nửa thế kỷ trước. Nhiều điều kiện đã hội tụ, nhưng bất hạnh thay, LHQ đã không tranh thủ được cơ hội vàng này, theo nhà nghiên cứu Romuald Sciora (Iris) : “Chúng ta vào thời điểm đó đã có được một tổng thống Mỹ George Bush cha, ngược hẳn với tổng thống Bush con, là một người nhiệt thành cổ vũ cho chủ nghĩa đa phương. Không phải chủ yếu vì người khác, mà bởi ông ấy hiểu rằng nếu nước Mỹ siêu cường muốn tiếp tục đóng vai trò kiến thiết trật tự quốc tế trong những thập niên tiếp theo và trong thế kỷ 21, thì chắc chắn Mỹ phải dẫn dắt được chủ nghĩa đa phương. Tổng thống Bush cha vốn là đại sứ Mỹ tại LHQ. Vào thời điểm đó, chúng ta đã có một tổng thư ký mới Boutros-Ghali (1992-1996), mà theo tôi là một người thực sự có tầm nhìn xa trông rộng nhất trong số các tổng thư ký LHQ, cùng với tổng thư ký thứ hai Dag Hammarskjold. Ông đã có nhiều kế hoạch hành động vì hoà bình, an ninh và dân chủ, phát triển… Và chúng ta đã có một Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc đầu tiên ở cấp nguyên thủ quốc gia. Hiện tại có thể điều này được cho là bình thường, nhưng vào thời điểm đó, một tổng thống Mỹ ngồi chung một bàn bên lãnh đạo Nga thì thực sự là điều mới. Tóm lại, rất nhiều yếu tố thuận lợi đã có mặt vào thời điểm đó. Tuy nhiên, bất hạnh thay với LHQ, và có một chút mỉa mai ở đây, là tổng thống đảng Dân Chủ đắc cử, ông Bill Clinton, là người không hề có viễn kiến này, không hề ủng hộ chủ nghĩa đa phương chút nào. Chính quyền Clinton hoàn toàn ngoảnh mặt với các vấn đề quốc tế, mặt khác tổng thư ký Boutros-Ghali cũng không được ngoại giao lắm với tổng thống Mỹ. Rút cuộc một xung đột khiến ông Boutros-Ghali phải ra đi vào năm 1996. Vào thời điểm đó, lẽ ra LHQ phải có được một ảnh hưởng chính trị, nhưng rốt cuộc  ảnh hưởng chính trị của LHQ lại suy yếu.” Thế giới “Đơn cực” chuyển sang “Hậu đơn cực”, nguy cơ cáo chung của LHQ Ba thập niên sau khi Chiến tranh lạnh kết thúc, “Trật tự thế giới mới”, với nước Mỹ là siêu cường duy nhất (tức Thế giới đơn cực), mà nhiều người tin tưởng là sẽ được khẳng định vĩnh viễn, với sự toàn thắng của nền dân chủ tự do phương Tây, được coi là mẫu mực đối với toàn nhân loại, giờ đây đang đứng trên bờ vực tan vỡ. Cựu thủ tướng Anh Gordon Brown (2007 – 2010), cũng như không ít người khác, nói thẳng là “trật tự thế giới mới” của 35 năm vừa qua “đang sụp đổ trước mắt chúng ta”. Brian Brivati, giáo sư thỉnh giảng về lịch sử đương đại và nhân quyền tại Đại học Kingston, Anh, thì nói đến tình trạng “một trụ cột của trật tự hậu chiến đang tấn công một trụ cột khác”, khi “người sáng lập hàng đầu của Liên Hiệp Quốc (Mỹ) đang làm suy yếu thể chế này từ bên trong, sử dụng quyền phủ quyết của Hội đồng Bảo an để ngăn chặn hành động (phi pháp, như cuộc chiến của Israel tại Gaza, bị Toà án Hình sự quốc tế kết án, và Đại hội đồng Liên Hợp Quốc lên án), trong khi đồng thời làm cạn kiệt nguồn lực của tổ chức này”. “Sự kết hợp giữa một quốc gia hùng mạnh hành động vô trách nhiệm (Israel) và một siêu cường (Mỹ) vô hiệu hóa các cơ chế giải trình đánh dấu một bước ngoặt toàn cầu… và các cường quốc toàn cầu khác, bao gồm Nga và Trung Quốc, đang tận dụng cơ hội này để vượt ra khỏi hệ thống dựa trên luật lệ của phương Tây” (Xung đột Israel-Iran ‘‘đóng chiếc đinh cuối cùng vào chiếc quan tài của Trật tự thế giới'', France 24, ngày 19/06/2025). Chuyên gia Ian Bremmer, chủ tịch công ty tư vấn về rủi ro toàn cầu Eurasia Group, trong một bài viết trên trang mạng Carnegie.org, nêu bật tình trạng thể chế chủ chốt của trật tự thế giới như Hội đồng Bảo an “không còn phản ánh được thế cân bằng cơ bản của quyền lực toàn cầu”, và chỉ ra ba nguyên nhân chính của tình trạng trật tự toàn cầu bị đe doạ tan vỡ trong thế giới “hậu đơn cực” hiện nay : “Vấn đề cốt lõi mà trật tự toàn cầu phải đối mặt là các thể chế quốc tế chủ chốt của trật tự này — Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc, Quỹ Tiền tệ Quốc tế, Ngân hàng Thế giới, v.v. — không còn phản ánh được sự cân bằng cơ bản của quyền lực toàn cầu. Đây là một cuộc suy thoái về địa chính trị, một ‘‘chu kỳ suy thoái'' trong quan hệ quốc tế có thể bắt nguồn từ ba nguyên nhân cơ bản sau đây, theo thứ tự tăng dần về tầm quan trọng. Nguyên nhân đầu tiên là phương Tây đã không thể đưa Nga vào trật tự toàn cầu do Mỹ lãnh đạo sau khi Liên Xô sụp đổ, gây ra sự phẫn nộ và thù địch sâu sắc. Chúng ta có thể tranh luận về việc ai đáng bị chê trách, nhưng hậu quả là không thể phủ nhận: Giờ đây, một cường quốc trước đây đang suy yếu nghiêm trọng là Nga đã chuyển từ một đối tác tiềm năng thành một quốc gia côn đồ nguy hiểm nhất thế giới, quyết làm mất ổn định trật tự do Mỹ lãnh đạo và xây dựng quan hệ đối tác chiến lược quân sự với các tác nhân gây hỗn loạn khác như Bắc Triều Tiên và Iran. Thứ hai là Trung Quốc từng được hội nhập vào trật tự quốc tế — quan trọng là với tư cách là thành viên của Tổ chức Thương mại Thế giới — với giả định rằng hội nhập kinh tế toàn cầu sẽ khuyến khích các lãnh đạo của nước này tự do hóa hệ thống chính trị và trở thành các đối tác toàn cầu có trách nhiệm theo định nghĩa của phương Tây. Thay vào đó, Trung Quốc trở nên hùng mạnh hơn nhiều, nhưng không dân chủ hơn hoặc không ủng hộ nhà nước pháp quyền hơn. Căng thẳng gia tăng, thậm chí là đối đầu, giữa Trung Quốc và phương Tây chính là hậu quả của điều đó. Thứ ba, và có lẽ là hậu quả nghiêm trọng nhất, đó là hàng chục triệu công dân ở chính các nền dân chủ tiên tiến đã kết luận rằng các giá trị toàn cầu mà các nhà lãnh đạo và giới tinh hoa của họ thúc đẩy không còn có lợi cho họ nữa. Bất bình đẳng gia tăng, những thay đổi về nhân khẩu học và sự phát triển đột phá của các công nghệ đã làm xói mòn niềm tin vào các thể chế dân chủ và làm giảm năng lực lãnh đạo toàn cầu của chính các quốc gia này. Không nơi nào điều này có hậu quả nghiêm trọng hơn ở quốc gia vẫn không thể thiếu này, đó là Mỹ, nơi tổng thống Donald Trump vừa nuôi dưỡng vừa lợi dụng làn sóng phản toàn cầu hóa, phản thiết chế này.” “Chủ nghĩa đa phương”, cội nguồn sức mạnh của Liên Hiệp Quốc Trả lời phỏng vấn chương trình “Decryptage” của RFI (bài Chủ nghĩa đa phương khủng hoảng : Tương lai bất định của LHQ), Guillaume Devin, giáo sư danh dự Trường Sciences Po Paris, chuyên về LHQ và chủ nghĩa đa phương, nhấn mạnh đến tính chất không thể thay thế của LHQ trong việc giải quyết xung đột trên thế giới, đặc biệt nhờ “chủ nghĩa đa phương” và các hoạt động đa dạng và quy mô rộng lớn do LHQ tổ chức hoặc tạo điều kiện, nhằm giải quyết các cội rễ sâu xa của các xung đột : “Một trong các lợi thế của chủ nghĩa đa phương là mang lại các diễn đàn, mà ở đó mọi thứ đều có thể. Ở đó có các cuộc thảo luận chính thức, nhưng cũng có các cuộc trò chuyện hành lang, có các cuộc họp đa phương, nhưng cũng có các cuộc tiếp xúc song phương. Các diễn đàn này là không thể thay thế. Nếu chúng biến mất vào ngày mai, tôi nghĩ chúng ta sẽ ngay lập tức buộc phải tái tạo chúng. LHQ cung cấp các không gian cực kỳ quan trọng, các câu lạc bộ tương đối mở, khác hẳn so với các nhóm G7, G20, BRICS, v.v., vốn là những câu lạc bộ rất hạn chế thành phần tham gia… Và tiếp theo đó, Liên Hiệp Quốc không chỉ là những dàn xếp giữa các nước. Quý vị biết, chúng ta thường nói về ba Liên Hiệp Quốc. Đầu tiên là cuộc họp lớn của các quốc gia và các hoạt động liên quốc gia. Thứ hai là tất cả các cơ quan, chương trình và tổ chức chuyên môn của Liên Hiệp Quốc cực kỳ quan trọng, quản lý môi trường, y tế và hành động nhân đạo trên toàn thế giới... Và những điều này liên quan đến giải quyết xung đột. Như phát biểu của tổng thống Brazil, Lula, đòi hỏi phải giảm bất bình đẳng, đòi hỏi phải quản trị tốt hơn, và các cơ quan của Liên Hiệp Quốc đóng góp vào điều đó. Và cuối cùng, Liên Hiệp Quốc thứ ba là Liên Hiệp Quốc của ‘‘các tác nhân phi nhà nước''. Liên Hiệp Quốc là một nam châm thu hút đáng kể, làm tăng trưởng các tác nhân phi nhà nước, giống như Hội Quốc Liên, với tinh thần Geneva sau Thế chiến thứ nhất, từng huy động các hội cứu trợ và những gì mà vào thời điểm đó không được gọi là các tổ chức phi chính phủ, mà là các hiệp hội quốc tế đầu tiên.” Tuy nhiên, chủ nghĩa đa phương, vốn làm nên sức mạnh và sự hữu ích của LHQ, cũng là cơ chế đang đứng trước đe dọa bị hủy diệt trong bối cảnh thế giới hậu đơn cực hiện nay. Cứu vãn chủ nghĩa đa phương là một trong các mục tiêu hàng đầu của Thoả ước vì Tương lai, được các thành viên LHQ thông qua hồi cuối năm ngoái. Một nội dung chính của Thỏa ước này là hướng đến cải tổ triệt để Hội đồng Bảo an. Nghệ thuật kiến tạo hoà bình có thể thay thế cho “nền hoà bình bằng sức mạnh” ? Thế giới “hậu đơn cực” đang bước vào giai đoạn đầy bất định. “Nền hoà bình bằng sức mạnh” đi kèm với chạy đua vũ trang là đang trở thành xu thế từ nhiều năm nay, điều mà nhiều người coi là tất yếu. Trong xu thế này, chủ nghĩa dân tộc, với quan điểm “lợi ích dân tộc” là “trên hết”, là “vĩnh viễn”, đang được thổi bùng lên tại nhiều nơi, tại các nước phát triển cũng như các quốc gia đang trỗi dậy, như giải pháp vạn năng để hoá giải các thách thức. Nỗ lực vì các giá trị chung đang ngày càng bị coi nhẹ, thậm chí bị khinh rẻ, đả kích. Nhưng giá trị không mâu thuẫn với lợi ích. Trở lại với cội nguồn của Liên Hiệp Quốc, định chế quốc tế ra đời ngay trong Thế chiến II, có thể rút ra nhiều bài học thành công và thất bại, về các giá trị nhân bản, chủ nghĩa đa phương trong truyền thống phương Tây đã giúp thúc đẩy sự ra đời của một định chế quốc tế toàn cầu chưa từng có, có sứ mạng bảo vệ hoà bình thế giới như thế nào. Nhiều người đặt hy vọng vào một “chủ nghĩa đa phương mới” (new multilateralism). Nhà chính trị học Pháp Bertrand Badie vừa cho ra mắt cuốn sách mới “Art de la paix” (tạm dịch là ''Nghệ thuật kiến tạo hoà bình”). Trả lời RFI nhân dịp sách ra mắt, Bertrand Badie nhắc lại câu nói của nhà thần học Bắc Phi Thánh Augustino, “hoà bình trước hết đến từ việc thỏa mãn những nhu cầu căn bản của con người, ăn và có nước sạch”. Môi trường, khí hậu là tài sản chung. Khi môi trường, khí hậu bị xâm hại vì các lợi ích cục bộ và ích kỷ, khó có thể nói đến một nền hoà bình bền vững. Bertrand Badie khuyến cáo việc hướng đến xây dựng “những mẫu số chung” của nhân loại, một trật tự toàn cầu mới, nơi tất cả được tôn trọng. Liên Hiệp Quốc có còn hữu ích cho nhân loại hay không trong mục tiêu bảo vệ hoà bình phụ thuộc vào việc nhân loại góp sức ra sao cho nghệ thuật kiến tạo hoà bình, cho chủ nghĩa đa phương, mà Liên Hiệp Quốc đã và đang cung cấp một sân chơi chưa từng có trong lịch sử.

Giá dầu hỏa bị đẩy lên cao và thị trường thêm căng thẳng kể từ khi xung đột Israel-Iran khai mào. Cộng đồng quốc tế nín thở trước nguy cơ một lần nữa tăng trưởng của thế giới lại bị khủng hoảng dầu lửa nhận chìm. Chưa ai nói đến một cơn « sốt dầu » cho đến khi Mỹ « nhập cuộc » ngày 22/06/2025. Nhiều lý do giải thích cho hiện tượng nói trên, nhưng tất cả đều có thể thay đổi nhanh chóng nếu chiến tranh lan rộng.  Tại Matxcơva, tổng thống Vladimir Putin ắt hẳn hài lòng, vì nhờ « Sư Tử »  Israel « Vươn Mình » sang tận lãnh thổ Cộng Hòa Hồi Giáo Iran trong đợt oanh kích đêm 12 rạng sáng 13/06/2025, mà giá một thùng dầu của Nga mới ngoi lên được đến 5000 rúp. Đây là mức cao nhất từ nửa năm nay. Trong vỏn vẹn chưa đầy một tuần lễ, thu nhập từ xuất khẩu dầu lửa của Matxcơva tăng 12 %. Căng thẳng thì có, khủng hoảng thì chưa Nga là một trong những nguồn cung cấp năng lượng cho thế giới. Bất chấp chiến tranh Ukraina và các đợt trừng phạt của Âu - Mỹ, dầu khí vẫn đem về gần 1/3 thu nhập cho ngân sách của chính phủ. Đây là nguồn tài trợ cho cỗ máy chiến tranh của tổng thống Vladimir Putin. Ở những nơi khác trên thế giới, giá một thùng dầu Brent tăng hơn 10 % và hiện dao động ở mức khoảng 75 đô la/thùng, tương đương với giá dầu hồi tháng 1/2025 trước khi chính quyền mới ở Washington khuấy lên một cuộc chiến thương mại với gần như toàn thế giới. Các nhà sản xuất thì hài lòng, nhưng đối với những quốc gia phải nhập khẩu năng lượng, đứng đầu là Trung Quốc hay Nhật Bản và nhiều nước trong Liên Hiệp Châu Âu, đây là một mối đe dọa mới. Trả lời đài RFI Pháp ngữ, chuyên gia về năng lượng Francis Perrin, giám đốc nghiên cứu Viện Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược IRIS của Pháp, ghi nhận « chảo dầu ở Trung Đông có nguy cơ bốc cháy bất cứ lúc nào »: « Hậu quả đầu tiên đương nhiên là giá dầu hỏa tăng lên. Điều này không có gì ngạc nhiên do chuyển biến tại Trung Đông, nơi tập trung khoảng một nửa trữ lượng dầu của thế giới. Hơn nữa căng thẳng và xung đột lần này lại liên quan trực tiếp đến Iran, một nhà sản xuất dầu mỏ lớn trên thế giới. Giá dầu đã tăng ngay từ thứ Sáu 13/06/2025 sau đợt không kích đầu tiên của Israel đêm hôm trước. Trên các thị trường ở Luân Đôn hay New York, giá dầu đều tăng 7% trong phiên giao dịch hôm đó và 7% trong một ngày là mức tăng rất mạnh ». Những tác động cụ thể đến người tiêu dùng Francis Perrin giải thích cụ thể về những tác động khi giá dầu bị đẩy lên cao:  « Khi giá dầu tăng thì các nước nhập khẩu thấm đòn. Như trường hợp của Pháp chẳng hạn, 99 % lượng dầu tiêu thụ là phải mua của nước ngoài, có nghĩa là hóa đơn thanh toán mỗi thùng dầu sẽ đắt hơn. Điều này ảnh hưởng đến cán cân thương mại, cán cân thanh toán, cũng như đến các ngành công nghiệp cần dầu mỏ, hoặc các sản phẩm tinh chế từ dầu. Kế tới là tác động đối với người tiêu dùng : giá xăng dầu bị đẩy lên cao, giá dầu sưởi cũng vậy. Mỗi khi giá dầu tăng, câu hỏi đặt ra là mức độ tăng giá dầu sẽ lên đến đâu, và tác động đến giá cả ở mức độ nào, cơn sốt dầu sẽ  kéo dài trong bao nhiêu ngày. Hiện tại không thể trả lời những câu hỏi này, nhưng rõ ràng là người tiêu dùng, các nước nhập khẩu và các ngành công nghiệp cần dầu mỏ, hoặc sản phẩm tinh chế từ dầu sẽ bị ảnh hưởng. Tác động càng mạnh nếu giá dầu tăng quá cao và trong một thời gian dài. Tôi xin đưa ra một giả định để chúng ta dễ hiểu: Giả sử giá dầu tăng lên 90 đô la một thùng, hậu quả sẽ hoàn toàn khác nếu tình trạng này chỉ kéo dài hai ngày, hai tuần, hay kéo dài hai tháng, cả năm ». Trung Quốc thiệt hại lớn  Như vừa nói, Trung Quốc là nguồn tiêu thụ dầu hỏa lớn thứ hai thế giới, chỉ sau Mỹ, nhưng là bên nhập khẩu nhiều dầu nhất. Nhập khẩu bảo đảm ¾ lượng dầu tiêu thụ trên cả nước. Theo Théo Nencini, chuyên nghiên cứu về quan hệ giữa Iran và Trung Quốc, Trường Khoa Học Chính Trị Grenoble, xung đột tại Trung đông hiện nay là một thách thức mới cho kinh tế và tăng trưởng Trung Quốc. Ông giải thích : « Hơn một nửa tổng kim ngạch xuất khẩu dầu lửa của Trung Quốc phải đi qua eo biển Hormuz. Tùy theo cách tính toán, Iran bảo đảm từ 12 đến 18 % nhu cầu về dầu hỏa cho Trung Quốc ». Từ khi lên cầm quyền năm 2012, ông Tập Cận Bình « liên tục mở rộng bang giao với Teheran » vì hai lý do : Trung Quốc và Iran cùng phản đối trật tự quốc tế trong tay Hoa Kỳ và Bắc Kinh muốn mở rộng ảnh hưởng ở Trung Đông vì mục đích địa chính trị và nhất là kinh tế. Năm 2016 ông Tập công du Iran. Năm năm sau đó, đôi bên ký « Hiệp định hợp tác chiến lược » trong vòng 25 năm và Bắc Kinh đã cam kết đầu tư 400 tỷ đô la trong giai đoạn này để giúp Iran phát triển kinh tế, thoát khỏi vòng vây của các biện pháp trừng phạt phương Tây. Đổi lại, Teheran ưu tiên cung cấp dầu cho Trung Quốc. Trung Quốc là khách hàng lớn nhất mua dầu hỏa của Iran. Giám đốc nghiên cứu Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp Francis Perrin nói rõ hơn về trọng lượng của Trung Quốc đối với thị trường dầu hỏa Iran : « Trong lĩnh vực dầu hỏa Iran là nhà sản xuất lớn thứ 8 thế giới và một phần lớn khối lượng sản xuất là để xuất khẩu. Iran cũng là một nguồn cung cấp quan trọng của thế giới, nhưng đã bị Hoa Kỳ ban hành lệnh cấm vận trong nhiều năm và lệnh cấm đã được áp dụng trở lại hồi 2018. Trong nhiệm kỳ đầu, ông Trump đã tuyên bố kể từ ngày 05/11/2018, bất kỳ công ty hay quốc gia nào nhập khẩu dầu mỏ từ Iran sẽ bị Mỹ trừng phạt chiếu theo nguyên tắc ngoài lãnh thổ. Lập tức hầu như tất cả các quốc gia đều ngừng mua dầu từ Iran, ngoại trừ Trung Quốc. Cho đến nay, Trung Quốc vẫn là khách hàng mua dầu chủ yếu của Iran. Trong nhiệm kỳ 2 tổng thống Trump tuyên bố khai trừ xuất khẩu dầu của Iran trên thị trường thế giới. Tình hình đã trở nên căng thẳng hơn cho dù Mỹ và Iran đã nối lại đàm phán hạt nhân từ giữa tháng 4/2025. Dù vậy Teheran đến nay vẫn xoay xở để xuất khẩu dầu, đặc biệt là sang châu Á, mà chủ yếu là sang Trung Quốc, nguồn tiêu thụ dầu mỏ lớn thứ hai thế giới và là quốc gia nhập khẩu dầu mỏ số một toàn cầu ». Ẩn số chung quanh eo biển Hormuz Vào lúc câu hỏi đang đặt ra là nếu bị đẩy vào chân tường, Iran có dám đóng cửa eo biển Hormuz hay không, giới quan sát đồng loạt trả lời là không. Chuyên gia về dầu hỏa Francis Perrin trình bày :  « Đây sẽ là kịch bản tệ hại nhất. Eo biển Hormuz là một vị trí chiến lược. Mỗi ngày khoảng 1/5 lượng dầu tiêu thụ toàn cầu trung chuyển qua ngả này bằng các tàu chở dầu mà chúng ta gọi là tankers. 20% lượng dầu tiêu thụ trên toàn thế giới phải đi qua đây. Do vậy nếu eo biển này bị phong tỏa, thì giá dầu sẽ tăng vọt. Không ai có thể thẩm định được một cách cụ thể về mức độ tai hại, nhưng đây sẽ là một cú sốc khủng khiếp với những hậu quả khó lường. Tuy nhiên, tôi cho rằng kịch bản này không có khả năng xảy ra, ít nhất là trong thời điểm hiện tại, bởi vì phong tỏa eo biển Hormuz sẽ là một loại vũ khí hủy diệt, tức là giải pháp cuối cùng, chỉ được dùng đến khi mà sự tồn tại của chính quyền Iran bị đe dọa.  Chính quyền Iran không sụp đổ chỉ vì các cuộc không kích của Israel. Do vậy, nếu Iran phong tỏa eo biển Hormuz trong tương lai gần, thì ngoài các cuộc không kích của Israel, Iran sẽ phải hứng chịu thêm đòn từ phía Mỹ. Nói một cách dễ hiểu, phong tỏa eo biển Hormuz không phải là thượng sách. Điểm thứ nhì, phong tỏa eo biển Hormuz tức là Iran tự triệt đường xuất khẩu dầu hỏa của chính mình. Trong khi đó thì Teheran đang rất cần ngoại tệ, mà dầu hỏa là yếu tố sống còn đối với kinh tế nước này. Trong trường hợp đó, Trung Quốc cũng sẽ không thể tiếp tục mua dầu của Iran. Quốc gia Trung Đông này như vậy sẽ mất đi nguồn thu nhập và gây khó khăn cho khách hàng quan trọng nhất và gần như là duy nhất vẫn còn giao thương với Iran. Đây cũng sẽ là tính toán sai lầm, bởi Bắc Kinh là điểm tựa của Iran cả về chính trị lẫn ngoại giao. Là thành viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc, Trung Quốc có thể ngăn chặn các nghị quyết gây bất lợi cho Iran. Trong tình hình khó khăn hiện nay, đây không phải là lúc để Tehran làm mất lòng một trong những đồng minh hiếm hoi còn lại ». Iran không muốn tự sát  Đừng quên rằng eo biển Hormuz là cửa ngõ chung để đưa năng lượng của các quốc gia trong vùng Vịnh Ba Tư (Iran, Kweit, Ả Rập Xê Út, Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất, Qatar) ra Ấn Độ Dương. Do vậy, nếu khóa eo biển Hormuz, chắc chắn Teheran sẽ không yên được với các nước trong vùng. Thêm một điều nữa : Để đóng cửa eo biển Hormuz, Iran sẽ phải « vi phạm chủ quyền lãnh hải của Oman ». Theo một chuyên gia của công ty chuyên cung cấp dữ liệu kinh tế và tài chính Kpler, « vi phạm toàn vẹn lãnh hải của Oman tạo cơ hội cho Hoa Kỳ can thiệp quân sự ». Khi đó « chảo dầu » của thế giới có nguy cơ « bốc cháy ». Đó là một thực tế hoàn toàn có thể xảy ra, nhưng giới trong ngành cũng nhắc lại: Trong cuộc chiến giữa Iran và Irak vào thập niên 1980, eo biển này đã từng bị « kẹt giữa hai làn đạn » làm xáo trộn thị trường dầu hỏa toàn cầu, gây nên một « cơn sốt dầu ». Chính vì tránh để kịch bản này tái diễn nên Hoa Kỳ đã « gài » Hạm Đội Năm tại căn cứ Manama ở Bahrain. Điều đó không cấm cản Teheran nhiều lần đe dọa đóng cửa eo biển Hormuz như vào năm 2011 hay vào năm 2019, mỗi lần quốc tế siết chặt thêm các biện pháp cấm vận.  Nhưng như vừa nói, phong tỏa eo biển chiến lược này sẽ là « một hành động tự sát » của chế độ thần quyền trong tay giáo chủ Khamenei. Một sự kềm chế từ phía Israel ?  Như một nhà quan sát trong ngành ghi nhận : Hơn tất cả các đời tổng thống trong lịch sử Hoa Kỳ, Donald Trump « mê tiền » và không muốn phải hy sinh các lợi ích kinh tế. Đây có thể là một cái « may » : Chính vì lợi ích kinh tế mà chủ nhân Nhà Trắng sẽ tránh để kịch bản « tệ hại nhất đó » xảy ra. Sau cùng, cho đến ngày 21/06/2025, tức là hơn một tuần lễ từ khi khai hỏa, quân đội Israel có nhắm vào các cơ sở năng lượng của Iran, như ở Shahran, một trong những kho dự trữ lớn nhất của Iran, nhưng đó là khu vực dự trữ dầu để cung cấp cho thị trường nội địa. Trung tâm Emirates Policy Center ghi nhận, đến nay những nhà máy dầu và kho dự trữ để xuất khẩu vẫn còn nguyên vẹn. Điển hình là nhà máy được đặt tại đảo Kharg, khu vực tây nam Iran, nơi cất giữ đến« 95 % dầu hỏa của Iran để xuất khẩu». Nếu cơ sở này bị tấn công thì Teheran « không còn một giọt dầu nào » để cung cấp cho các khách hàng. Dù vậy trước mắt, không ai biết trước được điều gì sẽ xảy ra, nhất là kể từ khi Mỹ huy động bom cực mạnh oanh kích các cơ sở hạt nhân của Iran. Chỉ biết rằng từ khi bị Israel tấn công hôm 13/06, trung bình Iran xuất khẩu đến 2,33 triệu thùng dầu, tăng 44 % so với cùng thời kỳ năm ngoái. Như thể Teheran gấp rút xuất khẩu và thu vào ngoại tệ tối đa, đề phòng « tình hình xấu đi thêm ».

Khi nào một người founder nên bỏ cuộc?Khởi nghiệp là một hành trình mơ hồ... và người ta bước vào mà không biết trước điều gì đang chờ đợi. Có những ngày, bạn nghĩ mình đã tiến gần tới thành công nhưng... rồi hôm sau, mọi thứ lại đổ sụp không báo trước. Không ai biết mình đang đi đúng hướng hay đã lạc mất từ lâu. Và trong hành trình đó, ai rồi cũng sẽ có lúc tự hỏi: “Mình có nên bỏ cuộc không?”Tui không xấu hổ khi "được" gọi là chuyên gia đóng quán. Sau hơn mười bảy năm khởi nghiệp, tui đã nhiều lần phải tự tay đóng lại thứ mình từng dốc hết tâm huyết để xây dựng. Nhưng tui không gọi đó là thất bại. Tui gọi đó là bài học. Và tui tự hào vì mình đã học được cách dừng lại đúng lúc, học được cách chịu đau, và học được cách đứng dậy sau mỗi lần gục ngã.Trong tập podcast này, tui chia sẻ ba điều quan trọng. Tui mong những điều này sẽ giúp bạn sáng suốt hơn nếu đang đứng trước lựa chọn khó khăn nhất trong hành trình làm chủ của mình.Điều đầu tiên mà bất kỳ người founder nào cũng phải đối mặt khi quyết định dừng lại, đó không phải là mất tiền, mất uy tín hay mất cơ hội, mà chính là cảm giác đau đớn. Càng gắn bó với một dự án, bạn sẽ càng cảm thấy như đang cắ t bỏ một phần thân thể của mình khi phải buông tay. Đó là nỗi đau không ai nhìn thấy, nhưng rất nhiều người đã trải qua.Điều thứ hai: nhận biết những dấu hiệu cho thấy đã đến lúc nên dừng lại. Một điều tui thấy đúng, trong lúc khó khăn nhất, vật vã nhất, đừng quên là bạn có thể ... bỏ cuộc... Đúng vậy, có khi cố đấm ăn xôi còn làm mọi thứ tồi tệ hơn là dừng lại rồi bước đi hướng khác. Dừng lại không có nghĩa là hèn nhát. Dừng lại ĐÚNG LÚC có thể là cách duy nhất để bảo vệ chính mình và chuẩn bị cho một bước đi tốt hơn. Trong tập này, tui sẽ chia sẻ với bạn những tín hiệu rõ ràng nhất, từ dữ liệu tài chính cho đến cảm xúc cá nhân, để bạn không còn mù mờ giữa bão giông.Và điều thứ ba, nếu bạn vẫn còn muốn bước tiếp, thì bạn cần học cách chuẩn bị lại từ đầu: từ sức khoẻ, tài chính, tinh thần, cho đến sự hỗ trợ của người xung quanh. Bạn không thể gồng gánh mãi một mình. Để đi đường dài, mình phải biết khi nào cần chiến đấu, và khi nào cần nghỉ ngơi để tái tạo năng lượng.Tập podcast này không dành cho người dễ bỏ cuộc. Nó dành cho những người đã từng cố gắng đến mức kiệt sức, đã từng mỏi mòn trong cô đơn, và đang muốn hiểu: đâu là thời điểm để buông mà không hối tiếc.Tui làm tập này để nhắc bản thân một điều: từ bỏ không luôn đồng nghĩa với thất bại. Đôi khi, từ bỏ đúng lúc chính là một quyết định trưởng thành. Và chỉ khi biết buông đúng cách, bạn mới có thể sẵn sàng bắt đầu lại, tỉnh táo hơn, bản lĩnh hơn, và bớt đau hơn.Mời bạn lắng nghe tập podcast mới nhất “Khi nào một người founder nên bỏ cuộc”. Tui tin bạn sẽ tìm thấy câu trả lời cho chính mình.

Tìm hiểu cách một quán bánh bao nhỏ dùng chiến lược marketing không đồng để thu hút hàng trăm khách mỗi ngày, trở thành hiện tượng mạng chỉ sau một tuần – không quảng cáo, không chi phí. Một câu chuyện thật về chiến lược marketing không đồng Giữa cơn mưa tầm tã của thành phố, một gã ăn mày với chiếc áo đỏ loang lổ bước vào quán bánh bao nhỏ cuối hẻm. Không ai ngờ rằng, từ khoảnh khắc đó, một chiến lược marketing không đồng sẽ được khởi động – đưa quán ăn vắng khách trở thành hiện tượng trên mạng xã hội chỉ sau 7 ngày. Quán bánh bao của ông Bình vốn tồn tại hơn 15 năm. Nhưng thời đại số và ứng dụng giao hàng khiến quán ngày càng vắng khách. Ông từ chối bán online, vì tin rằng: “Bánh bao phải ăn nóng mới ngon.” Khi marketing không đồng thay đổi cuộc chơi Gã ăn mày hỏi ông Bình: “Mỗi ngày bác bán bao nhiêu cái?” “Khoảng 300 cái, lời 5.000 đồng mỗi cái.” “Nếu tôi giúp bác bán gấp ba mà không thuê thêm người, không cần quảng cáo – bác tin không?” Câu hỏi tưởng như điên rồ đó lại là khởi đầu của một chiến lược marketing không tốn tiền nhưng vô cùng hiệu quả. Hắn đưa ra 3 bước đơn giản: 1. Tạo ra một sản phẩm có thể lan truyền “Bánh bao bác ngon, nhưng không đặc biệt. Hãy tạo ra loại bánh mới – độc quyền – chỉ có ở quán bác.” Đây là nguyên tắc cốt lõi của marketing cho quán nhỏ: biến món ăn bình thường thành một câu chuyện đáng nhớ. 2. Định giá cao để tạo giá trị cảm nhận “Đừng bán 15.000 nữa. Hãy bán loại đặc biệt với giá 30.000 đồng.” Nghe thì vô lý, nhưng định giá cao giúp thu hút sự chú ý, đồng thời tăng biên lợi nhuận – một chiến lược thường thấy trong kinh doanh nhỏ thành công. 3. Biến khách hàng thành kênh marketing “Ai mua bánh được tặng thêm một cái nhỏ – gọi là bánh thử thách. Nếu ăn được mà không uống nước trong 5 phút sẽ được đăng ảnh lên bảng vinh danh.” “Ai chia sẻ hình ảnh bảng vinh danh lên Facebook, lần sau đến sẽ được tặng bánh miễn phí.” Chiến lược này biến trải nghiệm khách hàng thành trò chơi thú vị – khiến họ tự nguyện lan truyền câu chuyện. Marketing không đồng không cần chạy ads – khách hàng chính là quảng cáo sống. Kết quả sau 7 ngày: Quán nhỏ thành hiện tượng 3 ngày đầu vắng khách. Nhưng đến ngày thứ tư, một nhóm sinh viên thử thách, quay video TikTok. Ngày thứ năm: 10 người đến chơi thử. Ngày thứ sáu: một food blogger đăng video review. Ngày thứ bảy: quán cháy hàng. Tất cả đều không tốn một đồng quảng cáo. Đó chính là sức mạnh của marketing không đồng thực chiến. Bài học kinh doanh từ chiến lược marketing không đồng

Khởi nghiệp là một hành trình đầy thử thách và thử sức, nhưng nếu có chiến lược đúng đắn, bạn có thể vượt qua mọi khó khăn. Nhiều người cho rằng khởi nghiệp chỉ cần có ý tưởng hay là đủ, nhưng thực tế, một kế hoạch rõ ràng và vững chắc mới là yếu tố quyết định. Dưới đây là ba bí quyết quan trọng mà bạn cần nắm vững để khởi nghiệp thành công. Mục Tiêu Tài Chính Là Điều Quan Trọng Nhất Một trong những sai lầm lớn nhất mà nhiều người mắc phải khi bắt đầu khởi nghiệp chính là không xác định rõ mục tiêu tài chính ngay từ đầu. Họ bắt tay vào công việc kinh doanh một cách mù quáng, chỉ thấy người khác thành công rồi làm theo mà không có chiến lược tài chính rõ ràng. Khi bạn không xác định được mục tiêu tài chính, bạn sẽ dễ dàng bị lạc lối trong công việc kinh doanh của mình. Khởi nghiệp không chỉ đơn thuần là việc mở cửa hàng, bán sản phẩm hay dịch vụ. Mục tiêu tài chính là kim chỉ nam giúp bạn xác định được nguồn lực cần thiết, phân bổ chi phí hợp lý và có kế hoạch thu chi hợp lý. Bạn phải trả lời câu hỏi lớn nhất: Mục tiêu tài chính của tôi là gì? Là tạo ra thu nhập ổn định hay phát triển một doanh nghiệp với mục tiêu dài hạn?  Khởi Nghiệp Cần Niềm Vui Để thành công trong kinh doanh, bạn phải yêu thích công việc mình đang làm. Nếu bạn chỉ khởi nghiệp để kiếm tiền mà không có niềm đam mê, bạn sẽ dễ dàng từ bỏ khi gặp khó khăn. Niềm vui trong công việc không chỉ giúp bạn vượt qua thử thách, mà còn tạo ra sự sáng tạo, động lực và sự gắn kết với khách hàng. Khởi nghiệp sẽ trở thành một hành trình thú vị nếu bạn thực sự đam mê và vui vẻ với công việc mình đang theo đuổi.  Sản Phẩm Hoặc Dịch Vụ Của Bạn Phải Hữu Ích Một trong những yếu tố quan trọng để thành công trong kinh doanh là sản phẩm hoặc dịch vụ của bạn phải có giá trị thật sự đối với khách hàng. Không có gì tệ hơn việc bạn bỏ công sức, tiền bạc vào một sản phẩm mà không có ai cần đến nó. Bạn cần xác định rõ sản phẩm của mình có thể giải quyết vấn đề gì cho khách hàng, mang lại lợi ích gì cho cộng đồng. Khi bắt đầu khởi nghiệp, hãy đặt câu hỏi: Liệu sản phẩm của tôi có thực sự hữu ích? Nếu câu trả lời là không, bạn sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong việc duy trì doanh nghiệp. Vì vậy, trước khi khởi nghiệp, hãy nghiên cứu thật kỹ thị trường và nhu cầu khách hàng, từ đó tạo ra sản phẩm có giá trị thực tế. Áp Dụng Mô Hình Kinh Doanh Để Xây Dựng Chiến Lược Thành Công Để dễ dàng quản lý và phát triển doanh nghiệp, bạn cần áp dụng một mô hình kinh doanh cụ thể. Một trong những công cụ hiệu quả nhất hiện nay chính là Business Model Canvas – khung mô hình kinh doanh giúp bạn nhìn nhận tổng thể và chi tiết các yếu tố cần thiết để thành công.

Được coi là một trong những thành phố có nguy cơ tử vong lớn vì nắng nóng cao nhất châu Âu, thủ đô Paris của Pháp trong tuần này, đã bước vào mùa hè với nền nhiệt lên đến 37°C. Làm sao tái quy hoạch thành phố để đối mặt với các thách thức về khí hậu mà vẫn bảo tồn được di sản, lối kiến trúc tráng lệ của Haussmann, làm nên linh hồn của Paris ? Theo báo cáo của Chương trình môi trường Liên Hiệp Quốc (UNEP) và Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), lĩnh vực xây dựng chiếm tới tới 37 % tổng lượng phát thải carbon toàn cầu ; nếu tính thêm quá trình sản xuất vật liệu xây dựng như xi măng, thép nhôm, thì con số này có thể lên đến 39 %. Trong bối cảnh nước Pháp đang phải đối mặt với các đợt nắng nóng cực điểm xảy ra sớm hơn, do biến đổi khí hậu, đặc biệt là tại các đô thị lớn như Paris, vấn đề tái quy hoạch đô thị, để « làm mát » thành phố ngày càng trở nên cấp bách. Nhưng nên xây dựng như thế nào để đáp ứng các thách thức về khí hậu, ngày càng trở nên cực đoan hơn ? RFI Tiếng Việt đã phỏng vấn kiến trúc sư Philippe Rahm về những giải pháp có thể được đưa ra. Ông Phillippe Rahm được biết đến với nhiều giải thưởng quốc tế, hiện tham gia giảng dạy tại nhiều trường đại học như trường Kiến trúc quốc gia Versailles của Pháp hay đại học Columbia ở Hoa Kỳ. Một trong những công trình đáng chú ý mà ông tham gia là công viên Central Parc ở Đài Trung Đài Loan, áp dụng kiến trúc « khí hậu », với lối tiếp cận coi các hiện tượng khí hậu (ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm, gió, ô nhiễm,…) là vật liệu thiết kế. Mục tiêu là làm sao để tạo ra không gian thoải mái, phù hợp với điều kiện khí hậu của địa phương và không nhất thiết phải dùng đến điều hòa không khí. Những nguyên lý kiến trúc này được ông mô tả trong cuốn sách Climatic Architecture. Ông được coi là người đưa ra nguyên lý « kiến trúc khí hậu », trước tiên, ông có thể giải thích cụ thể khái niệm này là gì ? Phillippe Rahm : Ý tưởng về kiến trúc khí tượng thực chất là việc quay trở về với bản chất nền tảng của kiến trúc. Vì sao con người cần đến công trình xây dựng? Bởi ngay từ đầu, kiến trúc được tạo ra để bảo vệ khi trời lạnh, cần tạo ra một không gian kín ấm áp để trú ngụ, đó là lý do có nhà cửa; khi trời nóng, thì cần bóng râm và sự thông thoáng để làm mát. Dù đôi khi bị quên lãng, chức năng chính yếu ấy vẫn là tạo ra những "vi khí hậu" (microclimat) có thể sinh sống được. Ngày nay, khoảng 37% đến 39 % lượng khí thải CO₂ toàn cầu đến từ lĩnh vực xây dựng, tức là chính kiến trúc cũng đang góp phần gây biến đổi khí hậu. Điều đó đặt kiến trúc vào một thế gọng kìm: vừa xuất phát từ khí hậu, vừa là nguyên nhân làm khí hậu xấu đi. Vậy tại sao chúng ta không dùng chính khí hậu để định hình kiến trúc,  thay vì dựa vào hình học, phép ẩn dụ hay biểu tượng như trước kia? Kiến trúc khí hậu, có nghĩa là, sử dụng các hiện tượng khí hậu hoặc khí tượng như đối lưu nhiệt, dẫn nhiệt, bốc hơi, bức xạ hay độ phát xạ nhiệt hoặc độ thoát nhiệt để thiết kế các tòa nhà và lựa chọn vật liệu. Thiết kế các hình dạng của một công trình, tòa nhà, dựa trên các hiện tượng khí hậu này và lựa chọn vật liệu cũng dựa trên các đặc tính nhiệt, làm mát hoặc làm ấm của chúng. Vậy kiến trúc khí hậu có gì khác biệt với kiến trúc hiện đại thông thường ? Phillippe Rahm : Kiến trúc hiện đại thực ra đã bị dẫn dắt bởi nhiên liệu hóa thạch. Từ thế kỷ 19, khi có hệ thống sưởi bằng lò, và từ những năm 1950 khi có điều hòa không khí, các kiến trúc sư không còn phải tạo không gian ấm áp hay mát mẻ thông qua hình khối hay vật liệu nữa. Vai trò đó chuyển sang cho kỹ sư cơ điện. Điều này khiến kiến trúc dần dần chỉ quan tâm đến thẩm mỹ, bỏ quên yếu tố khí hậu. Chúng ta có thể thấy những tòa nhà toàn kính mọc lên ở Dubaï, Việt Nam hay Đài Loan, bất chấp ánh nắng chói chang, bởi chỉ cần bật điều hòa mạnh hơn là xong. Tuy nhiên, chúng ta không thể tiếp tục cách làm này vì tài nguyên cạn kiệt và khí hậu đang nóng lên. Kiến trúc buộc phải quay lại bản chất nền tảng của mình. Trước kia, nếu muốn chọn màu sơn, ta chọn tùy ý : đỏ, xanh, tím… Còn bây giờ, ta phải ưu tiên màu sáng như trắng để phản xạ bức xạ mặt trời và giúp công trình mát hơn. Các phương pháp thiết kế vì thế đã thay đổi hoàn toàn so với vài năm trước. Tại Pháp, ông đánh giá thế nào về nhà ở, liệu có ứng phó được với tình trạng nắng nóng hay không và đâu là giải pháp ? Phillippe Rahm : Trước đây, mùa hè ở Pháp không quá nóng, chỉ đôi khi oi bức, nên các kiến trúc sư và công trình không hề quan tâm đến việc làm mát mùa hè. Họ chỉ tập trung chống lạnh. Đến thập niên 1970, việc cách nhiệt mới phổ biến nhưng chủ yếu vẫn là giữ ấm. Vì vậy, phần lớn công trình hiện nay không được thiết kế để chịu nắng. Muốn chống chọi hiệu quả với nắng nóng, phải nhìn vào bốn cơ chế truyền nhiệt: bức xạ (radiation), bay hơi (évaporation), dẫn nhiệt (conduction) và đối lưu (convection). Với bức xạ, cần tạo bóng râm bằng cửa chớp (volets) mái hiên rộng hay làm chắn nắng. Ở Pháp, đặc biệt ở Paris, rất nhiều nhà đã tháo bỏ cửa chớp, và tôi cho rằng cần phải lắp lại. Về bay hơi, đó là sự chuyển pha từ lỏng sang khí, hấp thu nhiệt từ không khí, giúp hạ nhiệt. Chúng ta có thể thấy nguyên lý này trong các đài phun nước ở Ý, Tây Ban Nha, hay cả trong nhà cổ ở Maroc, Ấn Độ, Iran. Nguyên lý đơn giản là sử dụng nước để làm mát, hạ nhiệt. Về dẫn nhiệt, cần tránh để nhiệt bên ngoài xâm nhập: vừa cách nhiệt (khoảng 20 cm len), vừa bảo đảm vật liệu bên trong có độ trễ nhiệt cao để tích trữ khi thời tiết lạnh xuống vào ban đêm, và để có thể làm mát vào ban ngày. Cuối cùng là đối lưu tức tạo luồng khí mát, chỉ hiệu quả khi không khí dưới 35°C. Nếu nóng hơn, lên tới 40°C, thì luồng gió như máy sấy tóc thổi vào người. Tôi cho rằng cần thiết kế cửa đối lưu, lỗ thoát khí trên cao như ở Thái Lan hay lỗ mái vòm như ở đền Pantheon ở Roma, Ý, để đẩy không khí nóng ra ngoài. Kết hợp khéo léo cả bốn cơ chế này trong xây dựng, thiết kế nhà ở, thì sẽ có giải pháp làm mát. Nhưng như vậy, chẳng phải đó đều là giải pháp cổ xưa? Philippe Rahm : Đúng vậy. Trong điều kiện nóng lên toàn cầu, chúng ta không thể chỉ dựa vào điều hòa, vừa làm nóng không khí xung quanh, tiêu tốn năng lượng, và dễ bị gián đoạn khi mất điện. Vì thế, cần trở lại các giải pháp thụ động (passive) từng rất hiệu quả ở các vùng khí hậu nóng. Những phương án đó vốn đã được con người nghĩ ra từ hàng thế kỷ trước ở các vùng khí hậu nóng. Thực tế, khí hậu thế giới đang dịch chuyển, tức là khí hậu xích đạo đang tràn lên vĩ độ nhiệt đới, nhiệt đới tiến vào ôn đới. Tại Pháp, đất nước đang phải tiếp nhận khí hậu mà trước đây chỉ có ở miền nam Tây Ban Nha hay Bắc Phi. Khi khí hậu thay đổi, hình thức đô thị cũng phải thay đổi theo. Paris và vùng phụ cận là một trong những thành phố ngày càng bị đe dọa bởi biến đổi khí hậu, và hiện đang phải trải qua một đợt nắng nóng gay gắt, có thể lên tới 37°C. Nghiên cứu của tạp chí The Lancet (công bố năm 2023) chỉ ra rằng thủ đô Pháp sẽ trở nên nguy hiểm « chết người » nhất châu Âu vì nắng nóng cực điểm, với trung bình 400 ca tử vong do nắng nóng. Vậy vấn đề của Paris là gì? Đâu là những điểm yếu khiến thành phố khó chống đỡ với tình trạng nắng nóng cực đoan? Philippe Rahm : Paris cũng như nhiều thành phố ở châu Âu, không được thiết kế để ứng phó với nhiệt độ hiện nay. Chẳng hạn, đá dùng trong các tòa nhà kiểu Haussmann có độ dẫn nhiệt cao. Nhiệt từ không khí nóng bên ngoài dễ dàng truyền qua tường, và nếu nhiệt độ về đêm cũng không giảm, thì bên trong các căn hộ vẫn giữ nhiệt, khiến việc làm mát trở nên bất khả thi. Bên cạnh đó, hình thái đô thị cũng góp phần làm tăng hiện tượng “đảo nhiệt đô thị”. Ở Paris, các con phố thường rộng, cho phép ánh nắng trực tiếp chiếu xuống mặt đường. Trong khi đó, tại các đô thị miền Nam, đường phố thường hẹp hơn để hạn chế bức xạ mặt trời. Lịch sử quy hoạch đô thị luôn có mối liên hệ chặt chẽ với khí hậu. Nhưng hiện nay, khi khí hậu thay đổi, các nguyên tắc cũ dần trở nên không phù hợp. Điều này đòi hỏi phải tái thiết lại Paris. Nếu ông có thể can thiệp vào kiến trúc đô thị Paris, ông sẽ bắt đầu từ đâu để thành phố có thể “dễ thở” hơn vào mùa hè? Philippe Rahm : Tôi sẽ bắt đầu từ không gian công cộng. Trong quá khứ, quảng trường và nhà thờ là nơi trú ngụ tập thể - những không gian xã hội vừa có chức năng làm mát tự nhiên. Ngày nay, tại Paris hay New York, người ta bắt đầu nói nhiều đến các “trung tâm làm mát” (cooling centers), nơi công cộng để người dân không có điều hòa có thể đến tránh nóng. Ý tưởng này có thể mở rộng: ở độ sâu 5 đến 10 mét dưới lòng đất Paris, nhiệt độ chỉ khoảng 13 -  14°C quanh năm. Điều này có thể để tạo nên các “hang động đô thị”, tại mỗi quận, nơi người dân có thể tụ họp, trú nắng,  tương tự như những quảng trường rợp bóng cây ở Provence, hay vai trò làm mát của các nhà thờ tại Ý. Tôi sẽ bắt đầu từ đó: xây dựng các không gian công cộng thụ động, không phụ thuộc vào điều hòa. Tiếp theo là cải tạo nhà ở, bổ sung cách nhiệt, lắp lại cửa chớp, thiết kế các hệ thống chắn nắng. Ngoài ra, cần áp dụng “chiến lược trắng hóa” - sơn mái nhà màu trắng để phản xạ bức xạ mặt trời, tương tự như cách người Hy Lạp đã làm từ lâu. Làm thế nào để dung hòa giữa các thách thức về khí hậu mới và việc bảo tồn di sản, giữ gìn tinh thần Haussmann của Paris, tạo nên giá trị thẩm mỹ và du lịch của thủ đô? Philippe Rahm : Paris là một trong những thành phố được tham quan nhiều nhất thế giới, tạo nên giá trị du lịch. Nhưng giá trị ấy không phải lúc nào cũng tồn tại. Trước những năm 1960, người ta từng phá hủy nhiều công trình cũ. Không có nhiều sự tôn trọng dành cho di sản kiến trúc. Có thời điểm, thậm chí đã có đề xuất phá bỏ Nhà thờ Đức Bà Paris. Giá trị thị giác của các công trình hiện nay phần lớn đến từ góc nhìn du lịch, từ sức hút tài chính mà du lịch mang lại. Câu hỏi đặt ra là: liệu sức hút này có thể tồn tại mãi mãi? Có thể đến một lúc nào đó, nắng nóng trở nên quá mức chịu đựng, và ta buộc phải từ bỏ phần nào tầm nhìn du lịch truyền thống đó, để suy nghĩ khác đi. Có thể du lịch sẽ giảm, thói quen di chuyển của con người thay đổi. Ông đề cập đến việc thay đổi kiến trúc, ví dụ sơn mái nhà màu trắng. Tuy nhiên, màu xám ánh kim của các tấm tôn kẽm trên mái nhà ở Paris là đặc trưng trong thiết kế của Haussmann. Liệu người dân hoặc chính quyền có sẵn sàng chấp nhận các thay đổi đó? Philippe Rahm : Trong lịch sử từng có những thời kỳ con người buộc phải rời bỏ thành phố. Lấy ví dụ thời kỳ Tiểu băng hà vào thế kỷ XIV, khi khí hậu trở nên lạnh hơn. Các cộng đồng Viking hay Norman từng sống rất xa về phía Bắc đã phải dịch chuyển xuống phía Nam để tìm nơi ấm hơn. Nên chúng ta hoàn toàn có thể hình dung điều ngược lại ngày nay: những vùng quá nóng sẽ bị bỏ lại. Dù hiện tại nước Pháp vẫn ở vùng khí hậu ôn hòa, nhưng các mô hình dự báo cho thấy một số khu vực sẽ duy trì được nền nhiệt dễ chịu hơn, và các vùng này sẽ trở nên hấp dẫn hơn so với những thành phố ngày càng nóng như Paris hay Bordeaux. Ông đang gợi ý chuyển thủ đô sang một thành phố mát hơn? Philippe Rahm : Đúng, đó là một khả năng có thể xảy ra. Tuy nhiên, trước khi điều đó thành hiện thực, vẫn còn nhiều giải pháp kiến trúc và đô thị mà ta có thể áp dụng để thích nghi. Nếu nhìn đến các mốc như năm 2050 hay 2100, tình hình khí hậu có thể sẽ không đồng đều trên toàn lãnh thổ. Có thể đến một thời điểm nào đó, vùng Bretagne hoặc Normandie của Pháp, nơi có nhiệt độ thấp hơn, sẽ trở nên hấp dẫn hơn để sinh sống. Trong khi đó, các thành phố ở phía nam, chẳng hạn như Grenoble hay Bordeaux, đang ngày càng nóng lên. Lịch sử cho thấy đã từng có những dịch chuyển như vậy: có những thời điểm, một thành phố mất dần vai trò trung tâm đơn giản vì nó trở thành nơi không còn đáng sống nữa.

Được coi là một trong những thành phố có nguy cơ tử vong lớn vì nắng nóng cao nhất châu Âu, thủ đô Paris của Pháp trong tuần này, đã bước vào mùa hè với nền nhiệt lên đến 37°C. Làm sao tái quy hoạch thành phố để đối mặt với các thách thức về khí hậu mà vẫn bảo tồn được di sản, lối kiến trúc tráng lệ của Haussmann, làm nên linh hồn của Paris ? Theo báo cáo của Chương trình môi trường Liên Hiệp Quốc (UNEP) và Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), lĩnh vực xây dựng chiếm tới tới 37 % tổng lượng phát thải carbon toàn cầu ; nếu tính thêm quá trình sản xuất vật liệu xây dựng như xi măng, thép nhôm, thì con số này có thể lên đến 39 %. Trong bối cảnh nước Pháp đang phải đối mặt với các đợt nắng nóng cực điểm xảy ra sớm hơn, do biến đổi khí hậu, đặc biệt là tại các đô thị lớn như Paris, vấn đề tái quy hoạch đô thị, để « làm mát » thành phố ngày càng trở nên cấp bách. Nhưng nên xây dựng như thế nào để đáp ứng các thách thức về khí hậu, ngày càng trở nên cực đoan hơn ? RFI Tiếng Việt đã phỏng vấn kiến trúc sư Philippe Rahm về những giải pháp có thể được đưa ra. Ông Phillippe Rahm được biết đến với nhiều giải thưởng quốc tế, hiện tham gia giảng dạy tại nhiều trường đại học như trường Kiến trúc quốc gia Versailles của Pháp hay đại học Columbia ở Hoa Kỳ. Một trong những công trình đáng chú ý mà ông tham gia là công viên Central Parc ở Đài Trung Đài Loan, áp dụng kiến trúc « khí hậu », với lối tiếp cận coi các hiện tượng khí hậu (ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm, gió, ô nhiễm,…) là vật liệu thiết kế. Mục tiêu là làm sao để tạo ra không gian thoải mái, phù hợp với điều kiện khí hậu của địa phương và không nhất thiết phải dùng đến điều hòa không khí. Những nguyên lý kiến trúc này được ông mô tả trong cuốn sách Climatic Architecture. Ông được coi là người đưa ra nguyên lý « kiến trúc khí hậu », trước tiên, ông có thể giải thích cụ thể khái niệm này là gì ? Phillippe Rahm : Ý tưởng về kiến trúc khí tượng thực chất là việc quay trở về với bản chất nền tảng của kiến trúc. Vì sao con người cần đến công trình xây dựng? Bởi ngay từ đầu, kiến trúc được tạo ra để bảo vệ khi trời lạnh, cần tạo ra một không gian kín ấm áp để trú ngụ, đó là lý do có nhà cửa; khi trời nóng, thì cần bóng râm và sự thông thoáng để làm mát. Dù đôi khi bị quên lãng, chức năng chính yếu ấy vẫn là tạo ra những "vi khí hậu" (microclimat) có thể sinh sống được. Ngày nay, khoảng 37% đến 39 % lượng khí thải CO₂ toàn cầu đến từ lĩnh vực xây dựng, tức là chính kiến trúc cũng đang góp phần gây biến đổi khí hậu. Điều đó đặt kiến trúc vào một thế gọng kìm: vừa xuất phát từ khí hậu, vừa là nguyên nhân làm khí hậu xấu đi. Vậy tại sao chúng ta không dùng chính khí hậu để định hình kiến trúc,  thay vì dựa vào hình học, phép ẩn dụ hay biểu tượng như trước kia? Kiến trúc khí hậu, có nghĩa là, sử dụng các hiện tượng khí hậu hoặc khí tượng như đối lưu nhiệt, dẫn nhiệt, bốc hơi, bức xạ hay độ phát xạ nhiệt hoặc độ thoát nhiệt để thiết kế các tòa nhà và lựa chọn vật liệu. Thiết kế các hình dạng của một công trình, tòa nhà, dựa trên các hiện tượng khí hậu này và lựa chọn vật liệu cũng dựa trên các đặc tính nhiệt, làm mát hoặc làm ấm của chúng. Vậy kiến trúc khí hậu có gì khác biệt với kiến trúc hiện đại thông thường ? Phillippe Rahm : Kiến trúc hiện đại thực ra đã bị dẫn dắt bởi nhiên liệu hóa thạch. Từ thế kỷ 19, khi có hệ thống sưởi bằng lò, và từ những năm 1950 khi có điều hòa không khí, các kiến trúc sư không còn phải tạo không gian ấm áp hay mát mẻ thông qua hình khối hay vật liệu nữa. Vai trò đó chuyển sang cho kỹ sư cơ điện. Điều này khiến kiến trúc dần dần chỉ quan tâm đến thẩm mỹ, bỏ quên yếu tố khí hậu. Chúng ta có thể thấy những tòa nhà toàn kính mọc lên ở Dubaï, Việt Nam hay Đài Loan, bất chấp ánh nắng chói chang, bởi chỉ cần bật điều hòa mạnh hơn là xong. Tuy nhiên, chúng ta không thể tiếp tục cách làm này vì tài nguyên cạn kiệt và khí hậu đang nóng lên. Kiến trúc buộc phải quay lại bản chất nền tảng của mình. Trước kia, nếu muốn chọn màu sơn, ta chọn tùy ý : đỏ, xanh, tím… Còn bây giờ, ta phải ưu tiên màu sáng như trắng để phản xạ bức xạ mặt trời và giúp công trình mát hơn. Các phương pháp thiết kế vì thế đã thay đổi hoàn toàn so với vài năm trước. Tại Pháp, ông đánh giá thế nào về nhà ở, liệu có ứng phó được với tình trạng nắng nóng hay không và đâu là giải pháp ? Phillippe Rahm : Trước đây, mùa hè ở Pháp không quá nóng, chỉ đôi khi oi bức, nên các kiến trúc sư và công trình không hề quan tâm đến việc làm mát mùa hè. Họ chỉ tập trung chống lạnh. Đến thập niên 1970, việc cách nhiệt mới phổ biến nhưng chủ yếu vẫn là giữ ấm. Vì vậy, phần lớn công trình hiện nay không được thiết kế để chịu nắng. Muốn chống chọi hiệu quả với nắng nóng, phải nhìn vào bốn cơ chế truyền nhiệt: bức xạ (radiation), bay hơi (évaporation), dẫn nhiệt (conduction) và đối lưu (convection). Với bức xạ, cần tạo bóng râm bằng cửa chớp (volets) mái hiên rộng hay làm chắn nắng. Ở Pháp, đặc biệt ở Paris, rất nhiều nhà đã tháo bỏ cửa chớp, và tôi cho rằng cần phải lắp lại. Về bay hơi, đó là sự chuyển pha từ lỏng sang khí, hấp thu nhiệt từ không khí, giúp hạ nhiệt. Chúng ta có thể thấy nguyên lý này trong các đài phun nước ở Ý, Tây Ban Nha, hay cả trong nhà cổ ở Maroc, Ấn Độ, Iran. Nguyên lý đơn giản là sử dụng nước để làm mát, hạ nhiệt. Về dẫn nhiệt, cần tránh để nhiệt bên ngoài xâm nhập: vừa cách nhiệt (khoảng 20 cm len), vừa bảo đảm vật liệu bên trong có độ trễ nhiệt cao để tích trữ khi thời tiết lạnh xuống vào ban đêm, và để có thể làm mát vào ban ngày. Cuối cùng là đối lưu tức tạo luồng khí mát, chỉ hiệu quả khi không khí dưới 35°C. Nếu nóng hơn, lên tới 40°C, thì luồng gió như máy sấy tóc thổi vào người. Tôi cho rằng cần thiết kế cửa đối lưu, lỗ thoát khí trên cao như ở Thái Lan hay lỗ mái vòm như ở đền Pantheon ở Roma, Ý, để đẩy không khí nóng ra ngoài. Kết hợp khéo léo cả bốn cơ chế này trong xây dựng, thiết kế nhà ở, thì sẽ có giải pháp làm mát. Nhưng như vậy, chẳng phải đó đều là giải pháp cổ xưa? Philippe Rahm : Đúng vậy. Trong điều kiện nóng lên toàn cầu, chúng ta không thể chỉ dựa vào điều hòa, vừa làm nóng không khí xung quanh, tiêu tốn năng lượng, và dễ bị gián đoạn khi mất điện. Vì thế, cần trở lại các giải pháp thụ động (passive) từng rất hiệu quả ở các vùng khí hậu nóng. Những phương án đó vốn đã được con người nghĩ ra từ hàng thế kỷ trước ở các vùng khí hậu nóng. Thực tế, khí hậu thế giới đang dịch chuyển, tức là khí hậu xích đạo đang tràn lên vĩ độ nhiệt đới, nhiệt đới tiến vào ôn đới. Tại Pháp, đất nước đang phải tiếp nhận khí hậu mà trước đây chỉ có ở miền nam Tây Ban Nha hay Bắc Phi. Khi khí hậu thay đổi, hình thức đô thị cũng phải thay đổi theo. Paris và vùng phụ cận là một trong những thành phố ngày càng bị đe dọa bởi biến đổi khí hậu, và hiện đang phải trải qua một đợt nắng nóng gay gắt, có thể lên tới 37°C. Nghiên cứu của tạp chí The Lancet (công bố năm 2023) chỉ ra rằng thủ đô Pháp sẽ trở nên nguy hiểm « chết người » nhất châu Âu vì nắng nóng cực điểm, với trung bình 400 ca tử vong do nắng nóng. Vậy vấn đề của Paris là gì? Đâu là những điểm yếu khiến thành phố khó chống đỡ với tình trạng nắng nóng cực đoan? Philippe Rahm : Paris cũng như nhiều thành phố ở châu Âu, không được thiết kế để ứng phó với nhiệt độ hiện nay. Chẳng hạn, đá dùng trong các tòa nhà kiểu Haussmann có độ dẫn nhiệt cao. Nhiệt từ không khí nóng bên ngoài dễ dàng truyền qua tường, và nếu nhiệt độ về đêm cũng không giảm, thì bên trong các căn hộ vẫn giữ nhiệt, khiến việc làm mát trở nên bất khả thi. Bên cạnh đó, hình thái đô thị cũng góp phần làm tăng hiện tượng “đảo nhiệt đô thị”. Ở Paris, các con phố thường rộng, cho phép ánh nắng trực tiếp chiếu xuống mặt đường. Trong khi đó, tại các đô thị miền Nam, đường phố thường hẹp hơn để hạn chế bức xạ mặt trời. Lịch sử quy hoạch đô thị luôn có mối liên hệ chặt chẽ với khí hậu. Nhưng hiện nay, khi khí hậu thay đổi, các nguyên tắc cũ dần trở nên không phù hợp. Điều này đòi hỏi phải tái thiết lại Paris. Nếu ông có thể can thiệp vào kiến trúc đô thị Paris, ông sẽ bắt đầu từ đâu để thành phố có thể “dễ thở” hơn vào mùa hè? Philippe Rahm : Tôi sẽ bắt đầu từ không gian công cộng. Trong quá khứ, quảng trường và nhà thờ là nơi trú ngụ tập thể - những không gian xã hội vừa có chức năng làm mát tự nhiên. Ngày nay, tại Paris hay New York, người ta bắt đầu nói nhiều đến các “trung tâm làm mát” (cooling centers), nơi công cộng để người dân không có điều hòa có thể đến tránh nóng. Ý tưởng này có thể mở rộng: ở độ sâu 5 đến 10 mét dưới lòng đất Paris, nhiệt độ chỉ khoảng 13 -  14°C quanh năm. Điều này có thể để tạo nên các “hang động đô thị”, tại mỗi quận, nơi người dân có thể tụ họp, trú nắng,  tương tự như những quảng trường rợp bóng cây ở Provence, hay vai trò làm mát của các nhà thờ tại Ý. Tôi sẽ bắt đầu từ đó: xây dựng các không gian công cộng thụ động, không phụ thuộc vào điều hòa. Tiếp theo là cải tạo nhà ở, bổ sung cách nhiệt, lắp lại cửa chớp, thiết kế các hệ thống chắn nắng. Ngoài ra, cần áp dụng “chiến lược trắng hóa” - sơn mái nhà màu trắng để phản xạ bức xạ mặt trời, tương tự như cách người Hy Lạp đã làm từ lâu. Làm thế nào để dung hòa giữa các thách thức về khí hậu mới và việc bảo tồn di sản, giữ gìn tinh thần Haussmann của Paris, tạo nên giá trị thẩm mỹ và du lịch của thủ đô? Philippe Rahm : Paris là một trong những thành phố được tham quan nhiều nhất thế giới, tạo nên giá trị du lịch. Nhưng giá trị ấy không phải lúc nào cũng tồn tại. Trước những năm 1960, người ta từng phá hủy nhiều công trình cũ. Không có nhiều sự tôn trọng dành cho di sản kiến trúc. Có thời điểm, thậm chí đã có đề xuất phá bỏ Nhà thờ Đức Bà Paris. Giá trị thị giác của các công trình hiện nay phần lớn đến từ góc nhìn du lịch, từ sức hút tài chính mà du lịch mang lại. Câu hỏi đặt ra là: liệu sức hút này có thể tồn tại mãi mãi? Có thể đến một lúc nào đó, nắng nóng trở nên quá mức chịu đựng, và ta buộc phải từ bỏ phần nào tầm nhìn du lịch truyền thống đó, để suy nghĩ khác đi. Có thể du lịch sẽ giảm, thói quen di chuyển của con người thay đổi. Ông đề cập đến việc thay đổi kiến trúc, ví dụ sơn mái nhà màu trắng. Tuy nhiên, màu xám ánh kim của các tấm tôn kẽm trên mái nhà ở Paris là đặc trưng trong thiết kế của Haussmann. Liệu người dân hoặc chính quyền có sẵn sàng chấp nhận các thay đổi đó? Philippe Rahm : Trong lịch sử từng có những thời kỳ con người buộc phải rời bỏ thành phố. Lấy ví dụ thời kỳ Tiểu băng hà vào thế kỷ XIV, khi khí hậu trở nên lạnh hơn. Các cộng đồng Viking hay Norman từng sống rất xa về phía Bắc đã phải dịch chuyển xuống phía Nam để tìm nơi ấm hơn. Nên chúng ta hoàn toàn có thể hình dung điều ngược lại ngày nay: những vùng quá nóng sẽ bị bỏ lại. Dù hiện tại nước Pháp vẫn ở vùng khí hậu ôn hòa, nhưng các mô hình dự báo cho thấy một số khu vực sẽ duy trì được nền nhiệt dễ chịu hơn, và các vùng này sẽ trở nên hấp dẫn hơn so với những thành phố ngày càng nóng như Paris hay Bordeaux. Ông đang gợi ý chuyển thủ đô sang một thành phố mát hơn? Philippe Rahm : Đúng, đó là một khả năng có thể xảy ra. Tuy nhiên, trước khi điều đó thành hiện thực, vẫn còn nhiều giải pháp kiến trúc và đô thị mà ta có thể áp dụng để thích nghi. Nếu nhìn đến các mốc như năm 2050 hay 2100, tình hình khí hậu có thể sẽ không đồng đều trên toàn lãnh thổ. Có thể đến một thời điểm nào đó, vùng Bretagne hoặc Normandie của Pháp, nơi có nhiệt độ thấp hơn, sẽ trở nên hấp dẫn hơn để sinh sống. Trong khi đó, các thành phố ở phía nam, chẳng hạn như Grenoble hay Bordeaux, đang ngày càng nóng lên. Lịch sử cho thấy đã từng có những dịch chuyển như vậy: có những thời điểm, một thành phố mất dần vai trò trung tâm đơn giản vì nó trở thành nơi không còn đáng sống nữa.

Mục tiêu thực sự của chiến dịch « Rising Lion » do Israel tiến hành từ ngày 13/06/2025 không chỉ nhằm mục đích vô hiệu hóa các cơ sở hạt nhân của Iran. Nhà nước Do Thái chủ yếu muốn đẩy nhanh sự sụp đổ của chế độ Teheran. Tuy nhiên, giới chuyên gia cảnh báo một sự thay đổi chế độ chỉ có thể dẫn đến việc trao quyền lực cho lực lượng Vệ binh Cách mạng. Cho đến hiện tại, các điểm tấn công của Israel tại Iran cho thấy, trong ngắn hạn, mục tiêu của thủ tướng Benjamin Netanyahu là bắn phá các cơ sở hạt nhân Iran nhằm giảm đáng kể chương trình vũ khí của nước này. Nhưng thủ tướng Israel đã nói rõ là cuộc chiến với Iran « chắc chắn » có thể dẫn đến một sự thay đổi chế độ tại nước Cộng hòa Hồi giáo. Đây chẳng phải là điều bí mật. Từ lâu chính phủ Israel cũng như nhiều quan chức các đời tổng thống Mỹ đều mong muốn sự sụp đổ của chính phủ Iran hiện nay. Tình hình tại Iran sẽ biến đổi ra sao trong trường hợp chính quyền Teheran hiện nay sụp đổ ? Cơ cấu quyền lực ở Iran Nước Cộng hòa Hồi giáo được giáo chủ Ruhollah Khomeini thành lập năm 1979 và có một cơ cấu chính phủ mang các yếu tố dân chủ, thần quyền và độc tài. Nhà nước được điều hành bởi các giáo sĩ và các nhà lập pháp Hồi giáo nhằm bảo đảm rằng mọi chính sách đều tuân thủ luật Hồi giáo. Vì Iran từng là quốc gia quân chủ lập hiến trước cách mạng, nên các yếu tố thần quyền đã được ghép vào các yếu tố cộng hòa hiện có chẳng hạn như Nghị Viện, Hành pháp và Tư pháp. Tuy nhiên, hệ thống lập pháp của Iran là đơn viện (nghĩa là một viện Quốc hội duy nhất), còn được gọi là Majles và nước này cũng có tổng thống (hiện nay là ông Masoud Pezeshkian). Hai định chế này được bầu chọn qua các cuộc bầu cử thường kỳ. Dù vậy, theo giải thích trên trang The Conversation từ nhà nghiên cứu Andrew Thomas, chuyên gia về Trung Đông, đại học Deakin, tuy được bao phủ các yếu tố dân chủ, trên thực tế đây là một « mạch khép kín », giúp giới giáo sĩ duy trì quyền lực và ngăn chặn mọi thách thức đối với lãnh đạo tinh thần tối cao, vị trí cao nhất trong một hệ thống quyền lực được phân cấp rất rõ ràng, mà người đứng đầu hiện nay là giáo chủ Ali Khamenei. Năm nay 86 tuổi, và từng là cựu tổng thống, Ali Khamenei đã được Hội đồng chuyên gia (gần giống với Thượng Viện) – một cơ quan bao gồm 88 nhà luật học Hồi giáo – chọn trở thành lãnh đạo tối cao vào năm 1989 sau khi giáo chủ Khomeini qua đời. Nếu như các thành viên của Quốc Hội, Hội đồng chuyên gia cũng như tổng thống được bầu chọn qua lá phiếu phổ thông trực tiếp, thì tư cách các ứng viên tranh cử thành viên Quốc Hội, Hội đồng, cũng như tổng thống trước hết phải được Hội đồng Giám hộ (Hội đồng Bảo hiến) quyền lực thông qua. Định chế này có 12 thành viên, nhưng một nửa trong số này là do lãnh đạo tối cao bổ nhiệm, một nửa còn lại là do Quốc Hội chỉ định. Cuối cùng, đích thân giáo chủ, lãnh đạo tinh thần tối cao là người bổ nhiệm người đứng đầu các cơ quan quan trọng của chính phủ, như cơ quan tư pháp, lực lượng vũ trang và lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC). IRGC đầy quyền lực Nhìn vào cơ cấu này, đối với các nhà quan sát phương Tây, Iran còn xa mới là một nền dân chủ. Nhưng họ cũng nhìn nhận rằng một sự thay đổi chế độ có thể dẫn đến một nền dân chủ hoàn toàn đi theo Mỹ và Israel cũng là điều không thể, do nền chính trị Iran cực kỳ chia rẽ phe phái. Các phe phái tư tưởng như phe cải cách, phe ôn hòa và phe bảo thủ, luôn có những bất đồng sâu sắc về những chính sách quan trọng. Họ tranh giành ảnh hưởng với lãnh đạo tối cao, cũng như trong giới tinh hoa giáo sĩ. Nhưng không một phe phái nào trong số này đặc biệt ủng hộ Mỹ, càng không ủng hộ Israel. Rồi còn có các phe phái trong các định chế. Trong số này, quyền lực nhất nước là hàng giáo sĩ do lãnh đạo tối cao điều hành. Tiếp đến là Vệ binh Cách mạng. Ban đầu được lập ra như một lực lượng cảnh vệ riêng cho giáo chủ, IRGC ngày nay có một sức mạnh quân sự sánh ngang với cả quân đội chính quy. Mang tư tưởng chính trị cực đoan, IRGC có tầm ảnh hưởng ở cấp quốc gia đôi khi vượt xa tổng thống, gây áp lực đáng kể lên các chính sách của tổng thống, và chỉ công khai ủng hộ những tổng thống nào theo đuổi học thuyết cách mạng Hồi giáo nghiêm ngặt. Không chỉ kiểm soát thiết bị quân sự và ảnh hưởng chính trị, IRGC còn có mối liên hệ chặt chẽ với nền kinh tế Iran. Bị đánh giá như là một « tổ chức tham nhũng », quả thực, giới chức lực lượng Vệ binh Cách mạng đã làm giầu đáng kể nhờ vào các hợp đồng được chính phủ trao, cũng như là việc tham gia điều hành « nền kinh tế ngầm » nhằm lách lệnh trừng phạt của Mỹ và phương Tây. Nguy cơ đi từ chế độ « thần quyền – quân sự » sang « quân sự » Nhìn từ những góc độ này, và trong bối cảnh cuộc không chiến giữa Israel và Iran diễn ra dữ dội từ hôm 13/06, nhà nghiên cứu người Úc Andrew Thomas đánh giá khả năng IRGC sẽ là tổ chức chính trị nắm quyền kiểm soát Iran là rất cao nếu hàng giáo sĩ bị gạt khỏi quyền lực. Đây cũng là quan điểm và nỗi lo của một bộ phận giới nghiên cứu tại Pháp gốc Trung Đông khi e rằng cái chết của ông Ali Khamenei « có lẽ sẽ không giúp thay đổi chế độ » hay cho phép « chấm dứt xung đột ». Trên đài RFI Pháp ngữ, nhà xã hội Azadeh Kian, giáo sư tại đại học Paris Cité giải thích : « Một mặt, người ta không biết lãnh đạo tối cao đang ở đâu và liệu rằng Israel có thực hiện kế hoạch ám sát ông ấy hay không. Mặt khác, tôi nghĩ rằng quyền lực có lẽ đã nằm trong tay Vệ binh Cách mạng, thậm chí cả trước khi diễn ra các cuộc không kích của Israel. Vì vậy, ông ấy không còn ở đó nữa và người cũng sẽ không thể lật đổ chế độ nhưng quyền lực đã được trao không phải cho hàng giáo sĩ mà là hoàn toàn cho Vệ binh Cách mạng. Hơn nữa tôi cũng được nghe nhiều thông tin mà hiện tôi chưa thể thẩm định theo đó lãnh tụ tối cao dường như đã chấp thuận trao cho Vệ binh Cách mạng quyền quyết định. Nếu như vậy, thì chúng ta đang chuyển từ chế độ "thần quyền – quân sự" sang chế độ "quân sự". » Vẫn theo nhà xã hội người Pháp gốc Iran này, trong thời chiến, Vệ binh Cách mạng sẽ thâu tóm nhiều quyền lực hơn. Đây là lực lượng nắm quyền kiểm soát tên lửa đạn đạo và các hoạt động đáp trả. Nếu như các cuộc không kích của Israel đã giết chết một số tướng lĩnh Vệ binh, khiến nhiều người hả dạ và làm suy yếu phần nào chế độ, thì tất cả những điều này chưa đủ để cho chế độ Iran hiện hành có thể bị lật đổ. Trên làn sóng France Culture, nhà xã hội Azadeh Kian giải thích tiếp : « Ngay cả khi chế độ bị suy yếu, hay bị sụp đổ vì các cuộc oanh kích của Israel, liệu chúng ta đã có một giải pháp chính trị, dân chủ nào để có thể thay thế chế độ hiện nay hay là toàn khu vực Trung Đông có nguy cơ sẽ phải đối mặt với sự tan rã của đất nước, sự hỗn loạn … ? Đây thực sự là những câu hỏi quan trọng cần đặt ra và chúng cũng được nêu ra cho các nước trong vùng. Đương nhiên, việc các lãnh đạo, chỉ huy Vệ binh bị giết chết khiến người dân Iran hài lòng bởi đó là những người có trách nhiệm trong việc trấn áp phe đối lập. Nhưng điều đó không có nghĩa là chế độ sụp đổ bởi vì những người đó đã được thay thế nhanh chóng. Iran đã phóng hàng loạt tên lửa nhắm vào Israel. Điều này có nghĩa là lực lượng Vệ Binh vẫn chưa bị tan rã. » Lật đổ chế độ : Bài học Irak Đây cũng chính là quan điểm của nhà chính trị học Myriam Benraad, chuyên gia về Trung Đông, giảng viên trường đại học Khoa học Chính trị Sciences Po, khi trả lời phỏng vấn trang The Conversation. Việc Israel và Mỹ tìm cách tiêu diệt lãnh tụ tối cao Ali Khamenei gợi nhắc lại chính sách sai lầm của Mỹ tại Irak sau khi lật đổ chế độ Saddam Hussein năm 2003, vốn đã không mang lại một nền dân chủ,, mà đúng hơn là một sự hỗn loạn, và sự xuất hiện chế độ tài phiệt độc tài. « Chúng ta đang quay trở lại với giới hạn của học thuyết nổi tiếng về dân chủ hóa Trung Đông mà Mỹ mong muốn vào đầu những năm 2000, sau sự kiện ngày 11 tháng 9. Chính ngày 11 tháng 9 này mà vụ giết người hôm 07/10/2023 thường được đem ra so sánh. Khi đề cập đến việc thay đổi chế độ ở Iran, Netanyahu có ý định sao chép cách tiếp cận rất mang tính kiểu Bush về một cuộc chuyển đổi dân chủ và tự do lớn trong khu vực, một chuỗi sự kiện bắt đầu vào ngày 11 tháng 9. Nhưng có lẽ ông đang tự lừa dối mình nếu nghĩ rằng mọi việc sẽ diễn ra đơn giản như vậy. » Trong bối cảnh này, ngày 17/06/2025, vào lúc đối đầu quân sự giữa Israel và Iran bước vào ngày thứ năm, tổng thống Pháp Emmanuel Macron, bên lề thượng đỉnh G7 tại Canada, cảnh báo một sự thay đổi chế độ tại Iran sẽ đồng nghĩa với sự « hỗn loạn ». (Nguồn The Conversation, France Culture và RFI)

Khi nhắc đến nữ nhân thời cổ đại, người ta thường hình dung họ là những người “chân không bước ra khỏi cổng”, ít học. Nhưng trong các lĩnh vực văn học, sử học… vẫn xuất hiện không ít các tài nữ như Trác Văn Quân, Ban Chiêu, Thái Văn Cơ, Thượng Quan Uyển Nhi, Lý Thanh Chiếu… Vậy đức hạnh và tài năng xuất chúng của họ được bồi dưỡng ra như thế nào?

Tặng bài kiểm tra sàng lọc trẻ tự kỷ, đánh giá mức độ chậm nói, tư vấn lộ trình, phương pháp can thiệp cho con tại nhà, ba mẹ liên hệ hotline/zalo: 035 227 5339Vượt qua áp lực gia đình, mẹ can thiệp chậm nói cho con tại nhà thành côngĐây là chia sẻ của mẹ Yến Linh, học viên khóa chuyên sâu của Mẹ Việt về hành trình đồng hành cùng bé Thiên Minh.Khi con 18 tháng, mẹ bắt đầu thấy những biểu hiện khác lạ của con so với các bạn đồng trang lứa. 20 tháng, con bắt đầu đi vòng tròn, nhón chân, chạy lăng xăng, leo trèo cả ngày. Lúc nào con cũng lấy những chiếc xe xếp thành hàng dài không biết chán. Đi học thì cô giáo nhận xét con tăng động và hay leo trèo, không chịu chơi với các bạn, không chịu ngồi vào ghế, cứ lăng xăng suốt. Khi con 24 tháng, mẹ đưa con đi khám tại bệnh viện Nhi Đồng 2. Bác sĩ kết luận: con chậm đạt mốc phát triển về ngôn ngữ và nhận biết, theo dõi tăng động kém tập trung, đề nghị cho bé đi học can thiệp càng sớm càng tốt.Từ SỐC đến tự an ủi, sốc lại tinh thần và mẹ tự nhủ phải can đảm lên. Thay vì chỉ ngồi im 1 chỗ và bi quan khóc lóc, mẹ bắt đầu đi tìm giải pháp can thiệp cho con.May mắn, và tình cờ biết đến Mẹ Việt. Thay vì can thiệp theo bản năng, mẹ đã đồng hành can thiệp chậm nói cho con có phương pháp, kế hoạch rõ ràng và sự chỉ dẫn các cô, quả ngọt đã đến sau 1 tháng.Ba mẹ cùng lắng nghe chia sẻ của mẹ Yến Linh trong video này nhé!

In this episode of In the Balance, co-hosts Phil Tarrant from SPI and Munzurul Khan from KHI Partners are joined by KHI head buyer's agent, Ross Le Quesne, to discuss the launch of KHI's strategic buyer's agency that blends financial expertise with strategic property guidance. Ross, once one of Australia's top mortgage brokers, has partnered with KHI Partners founder Munzurul to launch a new buyer's agency focused on strategic property investment. The duo aims to combine Ross' financial expertise with KHI's trusted advisory approach to offer clients holistic, long-term investment solutions. Their agency will target both residential and commercial properties, with a strong focus on the Melbourne market, where a dedicated acquisitions team is already in place. Ross' move into buyer's advocacy is driven by his passion for property and desire to help investors move past analysis paralysis. His financial background allows him to provide not just property advice, but tailored strategies that align with broader wealth goals. KHI's emphasis on trust and accountability ensures this new venture stays grounded in client-first values while embracing collaboration across the industry, working alongside brokers and planners to deliver more comprehensive support. As buyer's agents gain recognition in Australia, Ross and Manzurul are well-positioned to lead with insight, experience, and a strong commitment to investor success.

Kịch bản bất thường khi đồng tiền Mỹ mất giá trong lúc tình hình thế giới bất ổn hơn bao giờ hết. Phải chăng đô la không còn là « tài sản an toàn nhất » ? Câu hỏi được đặt ra một phần do trung bình cứ ba tháng một lần, gánh nợ của chính quyền liên bang lại tăng thêm 1.000 tỷ đô la. Nhờ là nền kinh tế số 1 thế giới và quy chế đặc biệt của đồng đô la, công trái phiếu bộ Tài Chính phát hành vẫn dễ dàng có người mua. Tình trạng này sẽ còn kéo dài được bao lâu khi mà giới tài chính ngân hàng, các nhà nghiên cứu cũng như các doanh nghiệp và giới đầu tư bắt đầu hoài nghi về tiềm năng tăng trưởng của Hoa Kỳ và chiến lược phát triển kinh tế bị coi là « mù mờ » của tổng thống Trump ?   Thế giới vẫn xem nợ của Mỹ là một sản phẩm tài chính an toàn ?  Mỹ không chỉ là nền kinh tế lớn nhất mà còn là quốc gia mang nợ nhiều nhất trên hành tinh. Trong một vài ngày nữa tổng nợ công của Hoa Kỳ sẽ đụng ngưỡng 37.000 tỷ đô la. Nợ của Mỹ như vậy lớn gấp 9 lần so với GDP Đức, nền kinh tế số 1 trong Liên Hiệp Châu Âu. Hôm nay 17/06/2025 là một ngày quan trọng đối với Washington do bộ Tài Chính Mỹ phát hành thêm 118 tỷ đô la công trái phiếu đủ loại (với thời hạn 3-10 và 30 năm). Câu hỏi đặt ra là chuyện gì sẽ xảy ra nếu như các ngân hàng trung ương nước ngoài, các định chế tài chính tư nhân của Mỹ và ngoại quốc « chê » hay « ngại » mua thêm vào nợ của Hoa Kỳ ? Một số dự báo e rằng, lãi suất tín dụng dài hạn 10 và 30 năm Mỹ phải đi vay có nguy cơ lại « vượt quá ngưỡng tâm lý » 5 %. Mới chỉ với lãi suất tín dụng 4 % mà theo thẩm định của Văn Phòng trực thuộc Hạ Viện lo về ngân sách, trong tài khóa 2025 chính phủ Liên Bang sẽ phải dành ra  952 tỷ đô la để trả tiền lãi cho các chủ nợ. Số tiền này như vậy lớn hơn cả « ngân sách của bên bộ Quốc Phòng ». Donald Trump, « mối đe dọa lớn nhất » đối với kinh tế Hoa Kỳ ? Có ít nhất ba yếu tố báo trước Mỹ sẽ phải đi vay tín dụng với lãi suất cao hơn : Thứ nhất, từ 2019 Mỹ đã phải đi vay với lãi suất càng lúc càng cao, nhưng từ khi trở lại Nhà Trắng hôm 20/01/2025 tổng thống Trump như đang « nhấn ga » mạnh hơn nữa để lao vào một bức tường. Chính sách thuế đối ứng và chiến tranh thương mại của Washington có nguy cơ đánh thẳng vào tăng tưởng của Hoa Kỳ. Lo ngại thứ hai là gần đến hạn định 90 ngày Donald Trump (tức là ngày 09/07/2025) để cho thế giới để đàm phán hòng tránh được những mức thuế « trên trời » từ 10 đến 50 % phụ trội mà Mỹ áp đặt. Nhưng đã gần đến cột mốc  09/07/2025 mà đến nay mới chỉ có 1 nước duy nhất là Anh Quốc chính thức đạt được đồng thuận để chỉ bị phạt 10 % thuế hải quan khi xuất khẩu  sang Mỹ. Một số quốc gia khác như Việt Nam, Nhật Bản thì mới chỉ « gần sắp đạt đến đích ». Hàn Quốc với một chính quyền mới của tổng thống Lee Jae Myung « cần có thời gian để nắm vững hồ sơ ». Indonesia thì sáng 17/06/2025 vừa tuyên bố « không cần thiết điều phái đoàn trở lại Washington để tiếp tục đàm phán vì Jakarta đã cố gắng hết sức mình. Quả bóng giờ đây ở trên sân chơi của Mỹ » … Với Trung Quốc chưa thể nói là Bắc Kinh và Washington đã buông vũ khí sau hai vòng đàm phán ở Genève và Luân Đôn. Thêm 2.400 tỷ đô la nợ trong 10 năm Lý do thứ ba khiến nhiều nhà đầu tư thận trọng với Hoa Kỳ chính là dự luật ngân sách Big and Beautiful Bill Act mà tổng thống Trump coi là công cụ hiệu quả để đem lại « hào quang cho nước Mỹ ». Nếu được Quốc Hội Lưỡng Viện thông qua, đạo luật này sẽ đào sâu thêm nữa 2.400 tỷ đô la nợ của chính phủ liên bang trong 10 năm sắp tới. Làm thế nào giải thích núi nợ đã xấp xỉ 37.000 tỷ đô la của Mỹ ? Phải chăng đó là một yếu tố đang làm suy yếu đồng đô la ?  RFI mời chuyên gia Thomas Grjebine, Trung Tâm Nghiên Cứu về Triển Vọng Kinh Tế và Thông Tin Quốc Tế của Pháp – CEPII trả lời các câu hỏi này. Trước hết Thomas Grjebine nhấn mạnh nhiều đời tổng thống Hoa Kỳ đều ỷ lại vào sức mạnh và đặc quyền Washington có được nhờ đồng đô la :  « Nợ công của Mỹ tăng mạnh trong nhiều năm do các chính quyền liên tiếp vừa mạnh tay tăng các khoản chi tiêu, vừa có những chương trình quy mô để giảm thuế - đặc biệt là dưới nhiệm kỳ đầu của ông Donald Trump. Quả thực là trong một thời gian dài Washington không xem nợ nần chồng chất là một vấn đề bởi vì Hoa Kỳ có đồng đô la, nên vẫn có thể đi vay với lãi suất không quá đắt. Trong những tuần lễ gần đây chúng ta thấy tình hình thêm căng : Mỹ đi vay tín dụng với lãi suất cao hơn - có nghĩa là Mỹ khó huy động vốn hơn và qua đó, chi phí phải thanh toán cho các chủ nợ sẽ nặng hơn. Trước mắt hiện tượng này chưa tác động đến các hộ gia đình Mỹ. Nhưng điều đó cũng có nghĩa là trong tương lai xa hơn và đến một lúc nào đó chính quyền liên bang phải tăng thuế để tiếp tục trả nợ ». Đô la không còn là một phương tiện dự trữ an toàn ?  Có điều từ đầu 2025 đến nay, đô la Mỹ mất giá 9 % so với các đơn vị tiền tệ khác như đồng euro hay franc của Thụy Sĩ, bảng Anh và Yen Nhật Bản… Phải chăng đây là dấu hiệu đô la không còn là một « tài sản an toàn » vì nợ Mỹ càng lúc càng tăng nhanh và có ngy cơ « vượt ngoài tầm kiểm soát » ? Khi đó, nền kinh tế số 1 thế giới càng khó đi vay ? Thomas Grjebine, trước mắt loại trử kịch bản Mỹ khan hiếm tiền mặt.  « Cần nói rõ là chưa có chuyện Hoa Kỳ gặp khó khăn khi cần đi vay tín dụng, Mỹ cũng không lâm vào hoàn cảnh thiếu hụt thanh khoản và chúng ta hoàn toàn không đứng trước khủng hoảng về nợ nông như điều từng xảy ra với Hy Lạp hồi 2011. Hiện tại chúng ta mới ghi nhận hiện tượng lãi suất tín dụng tăng lên cao và sẽ đè nặng thêm nữa lên các khoản chi phí trong ngân sách của chính quyền liên bang. Nhưng còn phải kể đến vai trò của Ngân Hàng Trung Ương Mỹ : Federal Reserve có thể can thiệp bằng cánh ồ ạt mua vào các công trái phiếu mà bên bộ Tài Chính phát hành và qua đó làm hạ nhiệt tình hình. Kết luận ở đây là Hoa Kỳ không bị khủng hoảng về nợ công đe dọa »… Thái độ thận trọng : đô la sẽ tiếp tục mất giá    Thomas Grjebin giải thích thêm : « Các nhà đầu tư tiếp tục mua vào nợ của Mỹ bởi Hoa Kỳ vẫn là thị trường lớn nhất, năng động nhất và phát hành nhiều công trái phiếu nhất. Nếu muốn đầu tư vào công trái phiếu, thì không có giải pháp nào để thay thế cho công trái Hoa Kỳ : Đức cũng phát hành công trái nhưng không thấm vào đâu. Hơn nữa Mỹ có đồng đô la… »   Đây là « đơn vị tiền tệ quốc tế thực thụ duy nhất » của thế giới. Hiện tại có một khối lượng khoảng 1.300 tỷ đô la lưu hành ở mọi nơi, ngoài lãnh thổ Hoa Kỳ… Trên nguyên tắc, trước mọi biến động về địa chính trị, nhu cầu mua vào đô la được đẩy lên cao. Đô la tăng giá. Lần này, cho đến cuối tuần trước thế giới phải đối mặt với nhiều bất ổn như xung đột Israel và Palestine tại dải Gaza, và một cuộc chiến đã kéo dài là chiến tranh Ukraina… vậy mà đồng đô la đã liên tục trượt giá. Các ngân hàng lớn của Hoa Kỳ có vẻ không mấy lạc quan. Morgan Stanley chẳng hạn e rằng « từ nay đến giữa 2026 đô la có thể sẽ còn rơi mạnh hơn nữa, mất giá thêm 10 % so với thời điểm hiện tại ». Goldman Sachs cũng đánh giá tương tự và thậm chí khuyên các thân chủ nên tích trữ đồng yen và euro hơn là đô la. Về phần nhà nghiên cứu Thomas Grjebine của trung tâm Pháp CEPII, anh nói đến một hiện tượng « chưa từng có » :   « Đây là hiện tượng khá mới mẻ bởi vì từ trước đến nay mỗi lần xảy ra khủng hoảng thì thông thường đô la tăng giá. Những mối lo ngại liên quan đến thị trường tài chính hay về sức tăng trưởng của các nền kinh tế trên thế giới, thì phản ứng là mọi người đua nhau tích trữ đồng đô la hay mua vào công trái phiếu của Hoa Kỳ. Tức là đơn vị tiền tệ của Mỹ sẽ tăng giá. Nhưng lần này thì không. Từ nhiều tháng qua, đô la trượt giá vào lúc mà tăng trưởng toàn cầu bị đe dọa và tình hình thế giới bấp bênh hơn bao giờ hết (....) Có chiều hướng là đô la sẽ tiếp tục mất giá trong nhiều tháng bởi vì môi trường hiện tại không ổn định do có nhiều rủi ro : Chúng ta chưa biết chiến tranh thương mại sẽ đi về đâu. Donald Trump có tiếp tục đẩy cuộc chiến này lên một mức độ cao hơn nữa hay không. Thế nhưng cầm chắc là thâm hụt ngân sách của Mỹ sẽ còn tăng thêm nữa. Hiện có nhiều nghi vấn về dự luật tài chính tổng thống Trump đang ấp ủ là dự luật Big and Beautiful Act Bill. Những ngờ vực về tăng trưởng của Hoa Kỳ cũng có nguy cơ kéo tỷ giá của đô la xuống thấp ». Một nhà tài chính trên báo kinh tế Les Echos hôm 03/06/2026 kết luận « đô la cũng như công trái phiếu của Hoa Kỳ vốn được xem là những sản phẩm tài chính an toàn bậc nhất đang bị rớt đài ».

Khi công nghệ vượt qua ranh giới của điều có thể tin được, thì sự thật - điều vốn là nền móng cho mọi trật tự xã hội, bắt đầu lung lay. Trí tuệ nhân tạo (AI), với khả năng tạo ra những đoạn video thật đến khó tin, không chỉ tạo ra cuộc cách mạng thị giác mà còn đặt con người trước một thách thức: làm sao để bảo vệ niềm tin trong một thế giới mà “mắt thấy” cũng chưa chắc là thật.

Làm sao kể lại câu chuyện lịch sử đau thương dưới ống kính điện ảnh một cách chân thực nhất ? Đó là câu hỏi mà đạo diễn người Pháp Martin Bourboulon đặt ra khi làm bộ phim "13 jours, 13 nuits", tạm dịch là “13 ngày đêm”, kể về những ngày hỗn loạn tại Kabul khi Taliban trở lại nắm quyền vào năm 2021 và Mỹ rút quân. Các nước phương Tây nhanh chóng sơ tán công dân. Bộ phim trình chiếu tại LHP Cannes lần thứ 78 và chính thức ra rạp tại Pháp, ngày 27/06/2025. Sau thành công vang dội với một bộ phim Les Trois Mousquetaires - Ba chàng lính ngự lâm (phần hai), lấy cảm hứng từ tiểu thuyết nổi tiếng của văn hào người Pháp thế kỷ 19 Alexandre Dumas, ra rạp tại Pháp năm 2023, đạo diễn Martin Bourboulon trở lại với thực tại, trình làng điện ảnh bộ phim "13 jours -13 nuits" (không tham gia tranh giải)tại LHP Cannes vừa qua. Bộ phim như một trang sử sống động qua từng thước phim, từng hình ảnh, mô tả bầu không khí hỗn loạn, ngột ngạt đến khiếp sợ, một cách chân thật nhất, vào những ngày hè tại Kabul năm 2021. Lúc đó, Mỹ rút quân, Taliban trở lại nắm quyền và sứ quán Pháp tại thủ đô Afghanistan được coi là một trong những nơi trú ẩn an toàn nhất. Đạo diễn Pháp đã chọn làm nổi bật vai trò của chỉ huy Mohamed Bida, phó tuỳ viên an ninh tại sứ quán Pháp ở Kabul, vài ngày trước khi nghỉ hưu, đã cố gắng bảo vệ tất cả những người Afghanistan đã hỗ trợ ông khi làm nhiệm vụ ở nước này. Cùng với một đội ngũ cảnh sát tinh nhuệ, chỉ huy “Mo”, do diễn viên Roschdy Zem thủ vai, qua các cuộc đàm phán gay go với Taliban, tìm mọi cách để di tản họ đến Pháp. Lấy cảm hứng từ những câu chuyện, sự kiện có thật, được kể lại trong cuốn sách của chính Mohamed Bida, phim của đạo diễn Martin Bourboulon đã gạt bỏ những cân nhắc về tranh cãi về địa chính trị xung quanh sự kiện đánh dấu lịch sử của đất nước Hồi giáo này, thay vào đó tập trung vào chiến dịch, được đặt tên "13 ngày, 13 đêm", sơ tán tổng cộng 2800 người, gồm cả phụ nữ và trẻ em. Bên lề LHP Cannes lần thứ 78, RFI Tiếng Việt đã phỏng vấn đạo diễn  Martin Bourboulon về bộ phim mới nhất của ông. Sau một bộ phim vẽ lại chân dung của Gustave Eiffel, hay câu chuyện lãng mạn về Ba Chàng Ngự Lâm ở thế kỷ 19, đạo diễn quay trở lại phim trường và cho ra mắt một bộ phim ở thời hiện đại, đẫm mồ hôi và nước mắt, về bi kịch đến nghẹt thở ở Kabul những ngày hè nóng bức khi Taliban trở lại cầm quyền. Ông có thể cho biết điều gì đã thúc đẩy ông làm bộ phim này ? Tôi nghĩ rằng tất cả mọi người đều nhớ rõ những hình ảnh trong bầu không khí hỗn loạn tại Kabul, khi máy bay cất cánh, những người đàn ông, phụ nữ chạy theo, cố bám vào máy bay. Họ bất chấp rủi ro, muốn được di tản  bằng mọi giá, khi Taliban lên nắm quyền. Tôi chứng kiến những cảnh đó, dưới con mắt của một người phương Tây, sống trong một thế giới tự do, hòa bình, dĩ nhiên là giữ khoảng cách với sự kiện đó. Những hình ảnh ấy đảo lộn tâm trí tôi, khiến tôi bị rung động. Làm phim về sự kiện lịch sử là một chất liệu điện ảnh mà tôi rất thích, tôi coi đó là một khả năng để tạo ra một phim mang lại cảm giác hồi hộp, giật gân, từ một số sự kiện lịch sử. Nhưng bộ phim không chỉ có vậy. Với tôi đó là con đường, là lời kể, là câu chuyện của những người đàn ông, phụ nữ đó, rất đặc biệt, ấn tượng. Ông dựa vào những tư liệu nào để làm ra bộ phim này? Dĩ nhiên là để làm ra bộ phim này, chúng tôi cũng tìm kiếm nhiều tư liệu, tìm những nhân chứng cụ thể. Đoàn làm phim chúng tôi cũng làm việc với người Afghanistan, ví dụ như một cố vấn về kỹ thuật, là người Afghanistan và cũng tham gia đóng phim nữa. Chúng tôi cũng thu thập lời chứng của những người Afghanistan, cả đàn ông và phụ nữ, những người từng trải qua các sự kiện này, những người phải rời khỏi Afghanistan. Chúng tôi cũng tham khảo rất nhiều podcast, đọc nhiều tư liệu phim tài liệu hay các bài báo khác nhau, để giúp chúng tôi hiểu rõ về sự việc. Đối với chúng tôi, ngay từ đầu, mục đích thực sự của bộ phim là bám sát thực tế nhất, không bịa ra những sự kiện chưa từng xảy ra. Nếu so sánh những hình ảnh được các hãng tin và báo chí loan truyền và thước phim của ông, đúng là không dễ để phân biệt đâu là hiện thực, đâu là phim, ông có thể cho biết phim trường đã được xây dựng như thế nào để tái hiện lại những cảnh quay chân thực đến vậy ? Khi khởi xướng làm bộ phim này, chúng tôi đã phải nhanh chóng nghĩ về nơi có thể quay bộ phim ở đâu và Maroc ngay lập tức được đưa ra như là một lựa chọn là địa điểm lý tưởng để quay phim. Đơn giản là vì ở Maroc, có tổ chức và có những đội ngũ làm phim rất tài năng. Chúng tôi cũng đã có một số liên lạc tại Maroc và đã nhanh chóng đặt vali tại Casablanca. Chúng tôi đã xây dựng lại trên phim trường gần như toàn bộ sứ quán Pháp tại Casablanca và một phần sân bay Kabul ở Kenitra, gần Rabat. Xuyên suốt bộ phim là những cảnh bi kịch trải dài trong từng thước phim. Cảnh quay nào đặc biệt gây ấn tượng nhất đối với ông ? Hầu hết tất cả các cảnh quay đều rất đặc biệt đối với tôi. Một trong số đó là cảnh nhân vật Rose quay trở lại sứ quán, hay cảnh cô đi vào máy bay. Tôi không muốn tiết lộ nhiều, nhưng đó là một trong những cảnh ấn tượng nhất. Hay là cảnh quay cuối, trong đường hầm, khi đoàn tàu phải dừng lại trong đó, tạo một cảm giác hồi hộp đến ngộp thở, vì lo lắng trước mối đe dọa từ Taliban. Đó là một cảnh khá thú vị khi sản xuất trên phim trường. Khi làm bộ phim này, ông có phải đối mặt với thách thức nào hay không, về phương diện cảm xúc, tâm lý, cũng như logistic ? Thách thức của chúng tôi đó là làm sao tái hiện khung cảnh gần với hiện thực nhất. Vì bộ phim được lấy cảm hứng từ một câu chuyện có thật, đó là sức mạnh của bộ phim, trung thành với các sự kiện lịch sử. Tuy nhiên, chúng tôi cũng cố tạo ra sự cân bằng giữa một bộ phim nghệ thuật, nhiều chuyển động, với những đặc trưng của một bộ phim tạo cảm  giác hồi hộp, giật gân, xen lẫn những cảm xúc rất con người, với những chuyện xảy ra, để khán giả có thể được trải nghiệm. Đối với ông, phim "13 ngày 13 đêm" là một nhân chứng lịch sử, hay là một tấm bi kịch của con người ? Bộ phim của tôi như là một nhân chứng lịch sử quan trọng, kể về một sự kiện xảy ra cách nay chỉ 4 năm thôi, và đó là một trong những chiến dịch quan trọng mà Pháp đã tổ chức (để sơ tán công dân). Có thể nói đó là một hành trình, một cuộc phiêu lưu, một sử thi dầy nhân văn, nhưng cũng đầy bi kịch, ảnh hưởng đến một bộ phận người dân, buộc phải chạy lánh nạn, dù họ không thực sự muốn rời khỏi đất nước. Ông muốn khán giả quốc tế có cảm nhận như thế nào sau khi xem bộ phim này ? Tôi nghĩ rằng bộ phim vén bức màn đằng sau cánh cửa sứ quán Pháp ở Kabul, về những nỗ lực mà Pháp đã làm trong chiến dịch sơ tán thời điểm đó. Một chiến dịch có thể nói là thành công, vì cho thấy những giá trị rất nhân văn, từ việc sứ quán mở cửa đón tiếp những người tị nạn chính trị, các nghệ sĩ, những công dân Pháp, những người bị chế độ mới trở lại Kaboul đe dọa. Đối với tôi, làm bộ phim này cũng là để nhắc nhớ mọi người rằng vẫn tồn tại một đất nước, nơi mà quyền tự do của phụ nữ, và đàn ông, bị đe dọa, bị coi thường. Đó là điều rất quan trọng, cần cân bằng cả hai, cả nghệ thuật lẫn lịch sử và thực tế. Xin cảm ơn đạo diễn Martin Bourboulon đã dành thời gian trả lời RFI Tiếng Việt.

Làm sao kể lại câu chuyện lịch sử đau thương dưới ống kính điện ảnh một cách chân thực nhất ? Đó là câu hỏi mà đạo diễn người Pháp Martin Bourboulon đặt ra khi làm bộ phim "13 jours, 13 nuits", tạm dịch là “13 ngày đêm”, kể về những ngày hỗn loạn tại Kabul khi Taliban trở lại nắm quyền vào năm 2021 và Mỹ rút quân. Các nước phương Tây nhanh chóng sơ tán công dân. Bộ phim trình chiếu tại LHP Cannes lần thứ 78 và chính thức ra rạp tại Pháp, ngày 27/06/2025. Sau thành công vang dội với một bộ phim Les Trois Mousquetaires - Ba chàng lính ngự lâm (phần hai), lấy cảm hứng từ tiểu thuyết nổi tiếng của văn hào người Pháp thế kỷ 19 Alexandre Dumas, ra rạp tại Pháp năm 2023, đạo diễn Martin Bourboulon trở lại với thực tại, trình làng điện ảnh bộ phim "13 jours -13 nuits" (không tham gia tranh giải)tại LHP Cannes vừa qua. Bộ phim như một trang sử sống động qua từng thước phim, từng hình ảnh, mô tả bầu không khí hỗn loạn, ngột ngạt đến khiếp sợ, một cách chân thật nhất, vào những ngày hè tại Kabul năm 2021. Lúc đó, Mỹ rút quân, Taliban trở lại nắm quyền và sứ quán Pháp tại thủ đô Afghanistan được coi là một trong những nơi trú ẩn an toàn nhất. Đạo diễn Pháp đã chọn làm nổi bật vai trò của chỉ huy Mohamed Bida, phó tuỳ viên an ninh tại sứ quán Pháp ở Kabul, vài ngày trước khi nghỉ hưu, đã cố gắng bảo vệ tất cả những người Afghanistan đã hỗ trợ ông khi làm nhiệm vụ ở nước này. Cùng với một đội ngũ cảnh sát tinh nhuệ, chỉ huy “Mo”, do diễn viên Roschdy Zem thủ vai, qua các cuộc đàm phán gay go với Taliban, tìm mọi cách để di tản họ đến Pháp. Lấy cảm hứng từ những câu chuyện, sự kiện có thật, được kể lại trong cuốn sách của chính Mohamed Bida, phim của đạo diễn Martin Bourboulon đã gạt bỏ những cân nhắc về tranh cãi về địa chính trị xung quanh sự kiện đánh dấu lịch sử của đất nước Hồi giáo này, thay vào đó tập trung vào chiến dịch, được đặt tên "13 ngày, 13 đêm", sơ tán tổng cộng 2800 người, gồm cả phụ nữ và trẻ em. Bên lề LHP Cannes lần thứ 78, RFI Tiếng Việt đã phỏng vấn đạo diễn  Martin Bourboulon về bộ phim mới nhất của ông. Sau một bộ phim vẽ lại chân dung của Gustave Eiffel, hay câu chuyện lãng mạn về Ba Chàng Ngự Lâm ở thế kỷ 19, đạo diễn quay trở lại phim trường và cho ra mắt một bộ phim ở thời hiện đại, đẫm mồ hôi và nước mắt, về bi kịch đến nghẹt thở ở Kabul những ngày hè nóng bức khi Taliban trở lại cầm quyền. Ông có thể cho biết điều gì đã thúc đẩy ông làm bộ phim này ? Tôi nghĩ rằng tất cả mọi người đều nhớ rõ những hình ảnh trong bầu không khí hỗn loạn tại Kabul, khi máy bay cất cánh, những người đàn ông, phụ nữ chạy theo, cố bám vào máy bay. Họ bất chấp rủi ro, muốn được di tản  bằng mọi giá, khi Taliban lên nắm quyền. Tôi chứng kiến những cảnh đó, dưới con mắt của một người phương Tây, sống trong một thế giới tự do, hòa bình, dĩ nhiên là giữ khoảng cách với sự kiện đó. Những hình ảnh ấy đảo lộn tâm trí tôi, khiến tôi bị rung động. Làm phim về sự kiện lịch sử là một chất liệu điện ảnh mà tôi rất thích, tôi coi đó là một khả năng để tạo ra một phim mang lại cảm giác hồi hộp, giật gân, từ một số sự kiện lịch sử. Nhưng bộ phim không chỉ có vậy. Với tôi đó là con đường, là lời kể, là câu chuyện của những người đàn ông, phụ nữ đó, rất đặc biệt, ấn tượng. Ông dựa vào những tư liệu nào để làm ra bộ phim này? Dĩ nhiên là để làm ra bộ phim này, chúng tôi cũng tìm kiếm nhiều tư liệu, tìm những nhân chứng cụ thể. Đoàn làm phim chúng tôi cũng làm việc với người Afghanistan, ví dụ như một cố vấn về kỹ thuật, là người Afghanistan và cũng tham gia đóng phim nữa. Chúng tôi cũng thu thập lời chứng của những người Afghanistan, cả đàn ông và phụ nữ, những người từng trải qua các sự kiện này, những người phải rời khỏi Afghanistan. Chúng tôi cũng tham khảo rất nhiều podcast, đọc nhiều tư liệu phim tài liệu hay các bài báo khác nhau, để giúp chúng tôi hiểu rõ về sự việc. Đối với chúng tôi, ngay từ đầu, mục đích thực sự của bộ phim là bám sát thực tế nhất, không bịa ra những sự kiện chưa từng xảy ra. Nếu so sánh những hình ảnh được các hãng tin và báo chí loan truyền và thước phim của ông, đúng là không dễ để phân biệt đâu là hiện thực, đâu là phim, ông có thể cho biết phim trường đã được xây dựng như thế nào để tái hiện lại những cảnh quay chân thực đến vậy ? Khi khởi xướng làm bộ phim này, chúng tôi đã phải nhanh chóng nghĩ về nơi có thể quay bộ phim ở đâu và Maroc ngay lập tức được đưa ra như là một lựa chọn là địa điểm lý tưởng để quay phim. Đơn giản là vì ở Maroc, có tổ chức và có những đội ngũ làm phim rất tài năng. Chúng tôi cũng đã có một số liên lạc tại Maroc và đã nhanh chóng đặt vali tại Casablanca. Chúng tôi đã xây dựng lại trên phim trường gần như toàn bộ sứ quán Pháp tại Casablanca và một phần sân bay Kabul ở Kenitra, gần Rabat. Xuyên suốt bộ phim là những cảnh bi kịch trải dài trong từng thước phim. Cảnh quay nào đặc biệt gây ấn tượng nhất đối với ông ? Hầu hết tất cả các cảnh quay đều rất đặc biệt đối với tôi. Một trong số đó là cảnh nhân vật Rose quay trở lại sứ quán, hay cảnh cô đi vào máy bay. Tôi không muốn tiết lộ nhiều, nhưng đó là một trong những cảnh ấn tượng nhất. Hay là cảnh quay cuối, trong đường hầm, khi đoàn tàu phải dừng lại trong đó, tạo một cảm giác hồi hộp đến ngộp thở, vì lo lắng trước mối đe dọa từ Taliban. Đó là một cảnh khá thú vị khi sản xuất trên phim trường. Khi làm bộ phim này, ông có phải đối mặt với thách thức nào hay không, về phương diện cảm xúc, tâm lý, cũng như logistic ? Thách thức của chúng tôi đó là làm sao tái hiện khung cảnh gần với hiện thực nhất. Vì bộ phim được lấy cảm hứng từ một câu chuyện có thật, đó là sức mạnh của bộ phim, trung thành với các sự kiện lịch sử. Tuy nhiên, chúng tôi cũng cố tạo ra sự cân bằng giữa một bộ phim nghệ thuật, nhiều chuyển động, với những đặc trưng của một bộ phim tạo cảm  giác hồi hộp, giật gân, xen lẫn những cảm xúc rất con người, với những chuyện xảy ra, để khán giả có thể được trải nghiệm. Đối với ông, phim "13 ngày 13 đêm" là một nhân chứng lịch sử, hay là một tấm bi kịch của con người ? Bộ phim của tôi như là một nhân chứng lịch sử quan trọng, kể về một sự kiện xảy ra cách nay chỉ 4 năm thôi, và đó là một trong những chiến dịch quan trọng mà Pháp đã tổ chức (để sơ tán công dân). Có thể nói đó là một hành trình, một cuộc phiêu lưu, một sử thi dầy nhân văn, nhưng cũng đầy bi kịch, ảnh hưởng đến một bộ phận người dân, buộc phải chạy lánh nạn, dù họ không thực sự muốn rời khỏi đất nước. Ông muốn khán giả quốc tế có cảm nhận như thế nào sau khi xem bộ phim này ? Tôi nghĩ rằng bộ phim vén bức màn đằng sau cánh cửa sứ quán Pháp ở Kabul, về những nỗ lực mà Pháp đã làm trong chiến dịch sơ tán thời điểm đó. Một chiến dịch có thể nói là thành công, vì cho thấy những giá trị rất nhân văn, từ việc sứ quán mở cửa đón tiếp những người tị nạn chính trị, các nghệ sĩ, những công dân Pháp, những người bị chế độ mới trở lại Kaboul đe dọa. Đối với tôi, làm bộ phim này cũng là để nhắc nhớ mọi người rằng vẫn tồn tại một đất nước, nơi mà quyền tự do của phụ nữ, và đàn ông, bị đe dọa, bị coi thường. Đó là điều rất quan trọng, cần cân bằng cả hai, cả nghệ thuật lẫn lịch sử và thực tế. Xin cảm ơn đạo diễn Martin Bourboulon đã dành thời gian trả lời RFI Tiếng Việt.

Cùng với chiếc máy ảnh Leica M3, Marc Riboud, nhiếp ảnh gia người Pháp qua đời năm 2016, trong vòng mười năm 1966 – 1976, lang thang từ Nam ra Bắc ở Việt Nam. Những bài phóng sự và những bức ảnh ông thực hiện, được đăng trên những trang báo quốc tế có uy tín (Le Monde, Paris Match hay Life), cho đến giờ vẫn được xem như là những bằng chứng độc đáo, sâu sắc về một trong những cuộc chiến tàn khốc nhất của thế kỷ XX. Ngày 12/05/2025 đã chính thức khép lại hơn hai tháng triển lãm tập ảnh phóng sự « Marc Riboud, Việt Nam 1966-1976 » do bảo tàng Guimet, Paris và Hội Những Người Bạn Của Marc Riboud đồng tổ chức. Cuộc triển lãm này diễn ra vào lúc 2025 đánh dấu đúng 50 năm kết thúc chiến tranh Việt Nam. Bộ tập ảnh chiến tranh Việt Nam là một phần trong toàn bộ di sản ảnh ông để lại cho viện bảo tàng Guimet sau khi mất. Những câu chuyện kể qua ảnh Đối với nhiều người đến thưởng thức ảnh, đó còn là câu chuyện đau thương về một cuộc xung đột được Marc Riboud kể lại theo một cách độc đáo. Những bức ảnh trắng đen của ông đưa người xem đi từ Mỹ đến Việt Nam ở cả hai phía vĩ tuyến 17. Khác nhiều đồng nghiệp cùng thời, câu chuyện chiến tranh Việt Nam của ông xa nơi chiến tuyến, không cảnh chết chóc, không màn giao tranh. Marc Riboud, trong nhiều chuyến vào Nam ra Bắc, đã chọn tập trung ống kính vào một dân tộc Việt Nam, bằng một « tinh thần không gì lay chuyển với những phương tiện yếu kém đối mặt với một siêu cường hùng mạnh nhất thời đại ». Trên trang mạng tạp chí Fisheye, Lorène Durret, đồng phụ trách triển lãm « Marc Riboud, Việt Nam 1966 – 1976 » cho rằng « ông đã tiết lộ với thế giới bộ mặt con người kẻ thù lớn nhất của nước Mỹ ». Ông phơi bày gương mặt của kẻ vô danh : Những thiếu nữ trong độ tuổi thanh xuân hăng say lao động sản xuất, người vợ góa một sĩ quan miền Nam khóc thương mất chồng, những đứa trẻ chơi đùa giữa đống đổ nát, hay những nam công nhân đang chế tạo vũ khí phục vụ chiến tranh. Nhưng đôi khi đó cũng là một khoảnh khắc rất bình yên : Người phụ nữ và hai con nghỉ ngơi tại một trại sơ tán ở Huế, hay cặp tình nhân ngắm cảnh bên bờ hồ Hoàn Kiếm, phía sau là hầm tránh bom ... Như một kẻ bên lề, ông lặng lẽ quan sát, ghi lại những khoảnh khắc. Sự khiêm tốn trong cách chụp cùng với tài năng bố cục hình ảnh đã mang đến cho những bức ảnh của ông một vẻ đẹp nghiêm trang, một hương vị cảm xúc sâu sắc, theo như đánh giá từ trang Les Inrockuptibles. Trả lời RFI Tiếng Việt, Lorène Durret, phụ trách triển lãm, nhắc lại : « Chính ông đã viết "Tôi luôn nhạy cảm với cái đẹp của thế giới hơn là bạo lực và quái vật" Vì vậy, chính vẻ đẹp này mà ông tìm kiếm trong cuộc sống thường ngày và trong các cử chỉ, thái độ của mọi người, dù là phụ nữ hay trẻ em. Đây luôn là những bức ảnh rất nhân văn. Ông không hẳn thích được gọi là nhiếp ảnh gia theo chủ nghĩa nhân văn,vì ông không thích những nhãn mác đó, nhưng đúng là quý vị luôn tìm thấy ai đó trong những bức ảnh này và quý vị có cảm giác về một sự hiện diện rất mạnh mẽ ». Năm 1968 : « Huế, Guernica của Việt Nam » Marc Riboud có cái nhìn bình yên và rất dịu dàng về Việt Nam trong bối cảnh xung đột. Đối với Yannick Lintz, chủ tịch bảo tàng Guimet, « góc nhìn của ông mang lại một minh chứng tuyệt đẹp cho sức mạnh của nghệ thuật vượt lên trên tất cả, bao gồm cả bạo lực của cuộc chiến và những gì tạo nên cuộc chiến đó. » Thế nên, trong bức ảnh « Đổ nát tại trục đường chính của Hoàng Thành Huế » dưới ánh sáng bàng bạc, bên cạnh những ngôi nhà, con lộ tan hoang vì đạn pháo sau các trận đánh Mậu Thân 1968, là hình ảnh một người phụ nữ trong chiếc áo dài trắng thong dong quẩy gánh đi giữa những người phụ nữ bán hàng rong ngồi bên vệ đường. Cứ như thể chẳng có chuyện gì xảy ra ! Trên báo Le Monde ngày 13/04/1968, trong bài viết « Thư từ Huế » ông tố cáo « Một thành phố bị sát hại ». Thư gởi cho người vợ đầu của mình, Marc Riboud không ngần ngại ví Huế như « Guernica của Việt Nam ». Tại Guernica, một xã ở miền bắc Tây Ban Nha, chỉ trong vòng 3 giờ, 44 chiến đấu cơ của phát xít Đức và 14 máy bay quân đội Ý đã đổ xuống gần 40 tấn bom, cày nát 85% diện tích thành phố, giết chết khoảng 2.000 người ngay trong ngày có chợ phiên. Một khung cảnh ác mộng. Một tội ác chiến tranh tày đình. Lorène Durret : « Marc Riboud đến Huế ngay sau hai đợt phá hủy liên tiếp, Hoàng Thành bị chiếm đóng một lúc trong cuộc Tổng tiến công Tết Mậu Thân, rồi sau đó quân đội Mỹ chiếm lại. Khi đến Huế, ông vô cùng bị sốc trước những gì ông chứng kiến. Hoàng Thành đã bị phá hủy nghiêm trọng, như có thể thấy trong những bức ảnh của ông. Có những ngôi mộ với đủ mọi kích cỡ trên phố, vì có người phải được chôn cất gấp. Còn người dân phải tị nạn trong những điều kiện khủng khiếp. Ông ở đấy và những hình ảnh này đã in đậm trong tâm trí ông sâu đậm đến mức, trong một lá thư gửi cho vợ mình là Barbara, ông đã thốt lên rằng "Huế là Guernica của Việt Nam." Ông nói về Huế như một thành phố bị giết hại và giải thích trong bài báo rằng bản thân thành phố đã bị phá hủy, nhưng cả linh hồn của nó và linh hồn của người dân cũng bị phá hủy bởi cuộc chiến. » Marc Riboud : Một nhãn quan tự do Marc Riboud luôn tin tưởng vào những quan sát của mình do lẽ ông không bao giờ là một nhà đấu tranh và có một ý thức chính trị sáng suốt. Catherine Riboud-Chaine, vợ góa của nhiếp ảnh gia, đã kể rằng « Marc luôn đứng về phía những người khốn khổ và chống lại sự áp bức. Ông có cái nhìn cực kỳ tự do ». Nhãn quan tự do đó đã đưa người xem đi từ chiếc hàng không mẫu hạm USS Enterprise ông đến tham quan cuối năm 1966, để rồi cũng trên báo Pháp Le Monde, ông kể lại làm thế nào những phi công trẻ tuổi đó « bị tuyên truyền » đến mức họ tin rằng họ chỉ đánh vào những mục tiêu quân sự. Rồi đến nước Mỹ với những cuộc biểu tình chống chiến tranh. Bức ảnh « Cô gái và Cành hoa » ông chụp tại Washington ngày 21/10/1967 trong một cuộc biểu tình đã lan truyền rộng rãi, đưa tên tuổi của ông ra toàn cầu. Lorène Durret : « Ông đã chụp ảnh tất cả những thanh niên Mỹ đang biểu tình phản đối chiến tranh ở Việt Nam. Ông đã theo dõi các hoạt động trong suốt cả ngày và đến cuối ngày, như ông tự mô tả, khi ánh sáng bắt đầu tắt, những người biểu tình bắt đầu giải tán thì ông nhìn thấy cô gái trẻ này xuất hiện trong ống kính của mình. Và ông tiến lại gần và cô làm cử chỉ giơ một bông hoa cúc về phía những người lính đang đối mặt với cô, về phía những người lính được trang bị lưỡi lê. Rõ ràng là cảnh tượng đó rất mạnh mẽ về mặt hình ảnh và có thể xem ở nhiều góc độ. » Ấn tượng nhưng cũng rất giản dị, bức ảnh đã thể hiện rõ nét đối lập ở một bên là cô gái rất rất trẻ, và bên kia là những người lính, cũng còn trẻ tuổi. Theo giải thích của Lorène Durret với RFI Tiếng Việt, sau này thế giới biết được cô gái trẻ đó là Jane Rose Kasmir, khi ấy 17 tuổi. Lorène Durret : « Vì vậy, theo tôi, cô ấy trở thành một biểu tượng và cô ấy có cử chỉ cầu nguyện với đôi bàn tay rất xinh đẹp cầm bông hoa này và đối mặt với cô là những người lính cũng có vẻ rất trẻ. Quả thực, chúng ta có cuộc đối đầu giữa hai giới trẻ. Bản thân ông cũng vui mừng khi bức ảnh này được dùng lại rộng rãi, đôi khi được dựng lại trong các cuộc biểu tình. Ngay cả ngày nay, khi có các cuộc tập hợp, nhiều người biểu tình thường diễn lại cảnh này và cuối cùng điều đó đã đi vào ký ức tập thể. » Cũng theo Lorène Durret, ít ai biết đến là nhờ bức ảnh này mà Marc Riboud có thể xin được thị thực đến Bắc Việt mùa thu năm 1968. Ông đã có được cuộc phỏng vấn khá hiếm vào thời điểm đó với Hồ Chí Minh và Phạm Văn Đồng, chụp một số bức ảnh, sau này đã được đăng lại rộng rãi trên nhiều tờ báo quốc tế. Nhiếp ảnh là để mô tả thế giới Phải chăng những bức ảnh huyền thoại này của Marc Riboud phần nào góp sức làm thay đổi dòng chảy cuộc chiến ? Ông từng nói : « Nhiếp ảnh không thể thay đổi thế giới, nhưng nó có thể mô tả thế giới, đặc biệt là khi thế giới đang thay đổi ». Ảnh tư liệu của ông đã gây rúng động thế giới về mức độ tàn khốc của cuộc chiến tranh Việt Nam dù không có một cảnh chết chóc nào. Ông tâm niệm rằng chúng sẽ là một bằng chứng lịch sử quan trọng cho hậu thế. Lorène Durret : « Ông tin rằng việc làm chứng là cần thiết, là vai trò của ông với tư cách  một nhiếp ảnh gia, rằng cần phải thể hiện và ghi lại cho tương lai. Nhưng tôi nghĩ rằng ông cũng không ảo tưởng về khả năng gây ảnh hưởng của một tấm ảnh đối với dòng chảy lịch sử, cũng như các quyết định chính trị. Nhưng trong mọi trường hợp, ông nhận thức được rằng những bằng chứng này rất quan trọng và ngày nay chúng ta thấy được điều đó trong việc phục nguyên mà chúng ta có thể thực hiện nhờ công trình của ông về một số sự kiện nhất định và những dấu vết trực quan của những sự kiến đó có một tầm quan trọng ». Tự do, phản chiến và phi chính trị, 10 năm rong ruổi, Marc Riboud đã mô tả cho thế giới thấy sức chịu đựng bền bỉ của cả một dân tộc dù ở phía bên nào trong một cuộc chiến phi lý, kéo dài và khốc liệt. Ông bày tỏ cảm thông, nhưng luôn trung thành với nguyên tắc độc lập. Năm 1976, một năm sau khi chiến tranh kết thúc, trước khi đất nước thống nhất, Marc Riboud không ngần ngại phơi bày một khía cạnh tiêu cực đau đớn khác, lên án chế độ chuyên chế thời hậu chiến. Lorène Durret : « Chúng tôi trưng bày trong cuộc triển lãm, những sự kiện diễn ra trong hơn 10 năm từ 1966 đến 1976, năm sau khi chiến tranh kết thúc, ngay trước khi thống nhất đất nước. Triển lãm cho thấy cả những khía cạnh tích cực, đó là cuộc sống được tiếp tục, những người lính trở về nhà, đoàn tụ với gia đình, công cuộc tái thiết và năng lượng tái thiết đó. Nhưng ảnh của ông cũng ghi lại những khía cạnh đau đớn khác và đặc biệt là các trại cải tạo dành cho cựu giới chức, sĩ quan miền Nam, việc thành lập các vùng kinh tế mới với những đợt cưỡng bức di dời dân . Chính việc giữ khoảng cách này đã cho phép ông làm chứng và kể một câu chuyện đang diễn ra và đang được thực hiện mà không thiên vị, không chỉ tập trung vào những điều mà ông muốn thấy hoặc những điều mà giới quan sát bên ngoài muốn thấy. » RFI Tiếng Việt xin cảm ơn Lorène Durret, đồng phụ trách triển lãm « Marc Riboud, Việt Nam 1966 – 1976 », bảo tàng Guimet, Paris.

Cùng với chiếc máy ảnh Leica M3, Marc Riboud, nhiếp ảnh gia người Pháp qua đời năm 2016, trong vòng mười năm 1966 – 1976, lang thang từ Nam ra Bắc ở Việt Nam. Những bài phóng sự và những bức ảnh ông thực hiện, được đăng trên những trang báo quốc tế có uy tín (Le Monde, Paris Match hay Life), cho đến giờ vẫn được xem như là những bằng chứng độc đáo, sâu sắc về một trong những cuộc chiến tàn khốc nhất của thế kỷ XX. Ngày 12/05/2025 đã chính thức khép lại hơn hai tháng triển lãm tập ảnh phóng sự « Marc Riboud, Việt Nam 1966-1976 » do bảo tàng Guimet, Paris và Hội Những Người Bạn Của Marc Riboud đồng tổ chức. Cuộc triển lãm này diễn ra vào lúc 2025 đánh dấu đúng 50 năm kết thúc chiến tranh Việt Nam. Bộ tập ảnh chiến tranh Việt Nam là một phần trong toàn bộ di sản ảnh ông để lại cho viện bảo tàng Guimet sau khi mất. Những câu chuyện kể qua ảnh Đối với nhiều người đến thưởng thức ảnh, đó còn là câu chuyện đau thương về một cuộc xung đột được Marc Riboud kể lại theo một cách độc đáo. Những bức ảnh trắng đen của ông đưa người xem đi từ Mỹ đến Việt Nam ở cả hai phía vĩ tuyến 17. Khác nhiều đồng nghiệp cùng thời, câu chuyện chiến tranh Việt Nam của ông xa nơi chiến tuyến, không cảnh chết chóc, không màn giao tranh. Marc Riboud, trong nhiều chuyến vào Nam ra Bắc, đã chọn tập trung ống kính vào một dân tộc Việt Nam, bằng một « tinh thần không gì lay chuyển với những phương tiện yếu kém đối mặt với một siêu cường hùng mạnh nhất thời đại ». Trên trang mạng tạp chí Fisheye, Lorène Durret, đồng phụ trách triển lãm « Marc Riboud, Việt Nam 1966 – 1976 » cho rằng « ông đã tiết lộ với thế giới bộ mặt con người kẻ thù lớn nhất của nước Mỹ ». Ông phơi bày gương mặt của kẻ vô danh : Những thiếu nữ trong độ tuổi thanh xuân hăng say lao động sản xuất, người vợ góa một sĩ quan miền Nam khóc thương mất chồng, những đứa trẻ chơi đùa giữa đống đổ nát, hay những nam công nhân đang chế tạo vũ khí phục vụ chiến tranh. Nhưng đôi khi đó cũng là một khoảnh khắc rất bình yên : Người phụ nữ và hai con nghỉ ngơi tại một trại sơ tán ở Huế, hay cặp tình nhân ngắm cảnh bên bờ hồ Hoàn Kiếm, phía sau là hầm tránh bom ... Như một kẻ bên lề, ông lặng lẽ quan sát, ghi lại những khoảnh khắc. Sự khiêm tốn trong cách chụp cùng với tài năng bố cục hình ảnh đã mang đến cho những bức ảnh của ông một vẻ đẹp nghiêm trang, một hương vị cảm xúc sâu sắc, theo như đánh giá từ trang Les Inrockuptibles. Trả lời RFI Tiếng Việt, Lorène Durret, phụ trách triển lãm, nhắc lại : « Chính ông đã viết "Tôi luôn nhạy cảm với cái đẹp của thế giới hơn là bạo lực và quái vật" Vì vậy, chính vẻ đẹp này mà ông tìm kiếm trong cuộc sống thường ngày và trong các cử chỉ, thái độ của mọi người, dù là phụ nữ hay trẻ em. Đây luôn là những bức ảnh rất nhân văn. Ông không hẳn thích được gọi là nhiếp ảnh gia theo chủ nghĩa nhân văn,vì ông không thích những nhãn mác đó, nhưng đúng là quý vị luôn tìm thấy ai đó trong những bức ảnh này và quý vị có cảm giác về một sự hiện diện rất mạnh mẽ ». Năm 1968 : « Huế, Guernica của Việt Nam » Marc Riboud có cái nhìn bình yên và rất dịu dàng về Việt Nam trong bối cảnh xung đột. Đối với Yannick Lintz, chủ tịch bảo tàng Guimet, « góc nhìn của ông mang lại một minh chứng tuyệt đẹp cho sức mạnh của nghệ thuật vượt lên trên tất cả, bao gồm cả bạo lực của cuộc chiến và những gì tạo nên cuộc chiến đó. » Thế nên, trong bức ảnh « Đổ nát tại trục đường chính của Hoàng Thành Huế » dưới ánh sáng bàng bạc, bên cạnh những ngôi nhà, con lộ tan hoang vì đạn pháo sau các trận đánh Mậu Thân 1968, là hình ảnh một người phụ nữ trong chiếc áo dài trắng thong dong quẩy gánh đi giữa những người phụ nữ bán hàng rong ngồi bên vệ đường. Cứ như thể chẳng có chuyện gì xảy ra ! Trên báo Le Monde ngày 13/04/1968, trong bài viết « Thư từ Huế » ông tố cáo « Một thành phố bị sát hại ». Thư gởi cho người vợ đầu của mình, Marc Riboud không ngần ngại ví Huế như « Guernica của Việt Nam ». Tại Guernica, một xã ở miền bắc Tây Ban Nha, chỉ trong vòng 3 giờ, 44 chiến đấu cơ của phát xít Đức và 14 máy bay quân đội Ý đã đổ xuống gần 40 tấn bom, cày nát 85% diện tích thành phố, giết chết khoảng 2.000 người ngay trong ngày có chợ phiên. Một khung cảnh ác mộng. Một tội ác chiến tranh tày đình. Lorène Durret : « Marc Riboud đến Huế ngay sau hai đợt phá hủy liên tiếp, Hoàng Thành bị chiếm đóng một lúc trong cuộc Tổng tiến công Tết Mậu Thân, rồi sau đó quân đội Mỹ chiếm lại. Khi đến Huế, ông vô cùng bị sốc trước những gì ông chứng kiến. Hoàng Thành đã bị phá hủy nghiêm trọng, như có thể thấy trong những bức ảnh của ông. Có những ngôi mộ với đủ mọi kích cỡ trên phố, vì có người phải được chôn cất gấp. Còn người dân phải tị nạn trong những điều kiện khủng khiếp. Ông ở đấy và những hình ảnh này đã in đậm trong tâm trí ông sâu đậm đến mức, trong một lá thư gửi cho vợ mình là Barbara, ông đã thốt lên rằng "Huế là Guernica của Việt Nam." Ông nói về Huế như một thành phố bị giết hại và giải thích trong bài báo rằng bản thân thành phố đã bị phá hủy, nhưng cả linh hồn của nó và linh hồn của người dân cũng bị phá hủy bởi cuộc chiến. » Marc Riboud : Một nhãn quan tự do Marc Riboud luôn tin tưởng vào những quan sát của mình do lẽ ông không bao giờ là một nhà đấu tranh và có một ý thức chính trị sáng suốt. Catherine Riboud-Chaine, vợ góa của nhiếp ảnh gia, đã kể rằng « Marc luôn đứng về phía những người khốn khổ và chống lại sự áp bức. Ông có cái nhìn cực kỳ tự do ». Nhãn quan tự do đó đã đưa người xem đi từ chiếc hàng không mẫu hạm USS Enterprise ông đến tham quan cuối năm 1966, để rồi cũng trên báo Pháp Le Monde, ông kể lại làm thế nào những phi công trẻ tuổi đó « bị tuyên truyền » đến mức họ tin rằng họ chỉ đánh vào những mục tiêu quân sự. Rồi đến nước Mỹ với những cuộc biểu tình chống chiến tranh. Bức ảnh « Cô gái và Cành hoa » ông chụp tại Washington ngày 21/10/1967 trong một cuộc biểu tình đã lan truyền rộng rãi, đưa tên tuổi của ông ra toàn cầu. Lorène Durret : « Ông đã chụp ảnh tất cả những thanh niên Mỹ đang biểu tình phản đối chiến tranh ở Việt Nam. Ông đã theo dõi các hoạt động trong suốt cả ngày và đến cuối ngày, như ông tự mô tả, khi ánh sáng bắt đầu tắt, những người biểu tình bắt đầu giải tán thì ông nhìn thấy cô gái trẻ này xuất hiện trong ống kính của mình. Và ông tiến lại gần và cô làm cử chỉ giơ một bông hoa cúc về phía những người lính đang đối mặt với cô, về phía những người lính được trang bị lưỡi lê. Rõ ràng là cảnh tượng đó rất mạnh mẽ về mặt hình ảnh và có thể xem ở nhiều góc độ. » Ấn tượng nhưng cũng rất giản dị, bức ảnh đã thể hiện rõ nét đối lập ở một bên là cô gái rất rất trẻ, và bên kia là những người lính, cũng còn trẻ tuổi. Theo giải thích của Lorène Durret với RFI Tiếng Việt, sau này thế giới biết được cô gái trẻ đó là Jane Rose Kasmir, khi ấy 17 tuổi. Lorène Durret : « Vì vậy, theo tôi, cô ấy trở thành một biểu tượng và cô ấy có cử chỉ cầu nguyện với đôi bàn tay rất xinh đẹp cầm bông hoa này và đối mặt với cô là những người lính cũng có vẻ rất trẻ. Quả thực, chúng ta có cuộc đối đầu giữa hai giới trẻ. Bản thân ông cũng vui mừng khi bức ảnh này được dùng lại rộng rãi, đôi khi được dựng lại trong các cuộc biểu tình. Ngay cả ngày nay, khi có các cuộc tập hợp, nhiều người biểu tình thường diễn lại cảnh này và cuối cùng điều đó đã đi vào ký ức tập thể. » Cũng theo Lorène Durret, ít ai biết đến là nhờ bức ảnh này mà Marc Riboud có thể xin được thị thực đến Bắc Việt mùa thu năm 1968. Ông đã có được cuộc phỏng vấn khá hiếm vào thời điểm đó với Hồ Chí Minh và Phạm Văn Đồng, chụp một số bức ảnh, sau này đã được đăng lại rộng rãi trên nhiều tờ báo quốc tế. Nhiếp ảnh là để mô tả thế giới Phải chăng những bức ảnh huyền thoại này của Marc Riboud phần nào góp sức làm thay đổi dòng chảy cuộc chiến ? Ông từng nói : « Nhiếp ảnh không thể thay đổi thế giới, nhưng nó có thể mô tả thế giới, đặc biệt là khi thế giới đang thay đổi ». Ảnh tư liệu của ông đã gây rúng động thế giới về mức độ tàn khốc của cuộc chiến tranh Việt Nam dù không có một cảnh chết chóc nào. Ông tâm niệm rằng chúng sẽ là một bằng chứng lịch sử quan trọng cho hậu thế. Lorène Durret : « Ông tin rằng việc làm chứng là cần thiết, là vai trò của ông với tư cách  một nhiếp ảnh gia, rằng cần phải thể hiện và ghi lại cho tương lai. Nhưng tôi nghĩ rằng ông cũng không ảo tưởng về khả năng gây ảnh hưởng của một tấm ảnh đối với dòng chảy lịch sử, cũng như các quyết định chính trị. Nhưng trong mọi trường hợp, ông nhận thức được rằng những bằng chứng này rất quan trọng và ngày nay chúng ta thấy được điều đó trong việc phục nguyên mà chúng ta có thể thực hiện nhờ công trình của ông về một số sự kiện nhất định và những dấu vết trực quan của những sự kiến đó có một tầm quan trọng ». Tự do, phản chiến và phi chính trị, 10 năm rong ruổi, Marc Riboud đã mô tả cho thế giới thấy sức chịu đựng bền bỉ của cả một dân tộc dù ở phía bên nào trong một cuộc chiến phi lý, kéo dài và khốc liệt. Ông bày tỏ cảm thông, nhưng luôn trung thành với nguyên tắc độc lập. Năm 1976, một năm sau khi chiến tranh kết thúc, trước khi đất nước thống nhất, Marc Riboud không ngần ngại phơi bày một khía cạnh tiêu cực đau đớn khác, lên án chế độ chuyên chế thời hậu chiến. Lorène Durret : « Chúng tôi trưng bày trong cuộc triển lãm, những sự kiện diễn ra trong hơn 10 năm từ 1966 đến 1976, năm sau khi chiến tranh kết thúc, ngay trước khi thống nhất đất nước. Triển lãm cho thấy cả những khía cạnh tích cực, đó là cuộc sống được tiếp tục, những người lính trở về nhà, đoàn tụ với gia đình, công cuộc tái thiết và năng lượng tái thiết đó. Nhưng ảnh của ông cũng ghi lại những khía cạnh đau đớn khác và đặc biệt là các trại cải tạo dành cho cựu giới chức, sĩ quan miền Nam, việc thành lập các vùng kinh tế mới với những đợt cưỡng bức di dời dân . Chính việc giữ khoảng cách này đã cho phép ông làm chứng và kể một câu chuyện đang diễn ra và đang được thực hiện mà không thiên vị, không chỉ tập trung vào những điều mà ông muốn thấy hoặc những điều mà giới quan sát bên ngoài muốn thấy. » RFI Tiếng Việt xin cảm ơn Lorène Durret, đồng phụ trách triển lãm « Marc Riboud, Việt Nam 1966 – 1976 », bảo tàng Guimet, Paris.

Khi thế giới kỷ niệm Ngày Đại dương Thế giới và các nhà lãnh đạo toàn cầu đổ về Riviera của Pháp, để tham dự Hội nghị Đại dương lần thứ ba của Liên hiệp quốc, các nhà nghiên cứu Úc đang gióng lên hồi chuông cảnh báo về tình trạng của các rặng san hô.

Hơn 220.000 chai dầu nhớt giả bị phát hiện, nhiều sản phẩm được bán qua Shopee, Lazada. Khi thu phí từ mỗi đơn hàng, liệu các sàn thương mại điện tử có thể vô can?

Mơ hồ là nỗi sợ quen mặt của người khởi nghiệp! (Và đôi khi là nỗi sợ lớn nhất)Chúng ta đang sống trong một thời đại gọi là VUCA – viết tắt của Volatility, Uncertainty, Complexity, Ambiguity: biến động, bất định, phức tạp, mơ hồ. Khi mà bối cảnh kinh tế, chính trị, xã hội thay đổi chóng mặt, cạnh tranh khốc liệt khiến người làm chủ mỗi ngày thức dậy với một loạt câu hỏi chưa lời đáp:"Sắp tới sẽ ra sao?""Mình đã đủ kiến thức, đủ kinh nghiệm để chèo lái công ty, sự nghiệp chưa?""Mình có bỏ lỡ điều gì quan trọng khiến doanh nghiệp phải trả giá không?""Lối đi này của mình còn đúng không?"Thực ra, sự mơ hồ không nằm ngoài kia, nó nằm ở bên trong bạn. Thế giới bên ngoài chỉ là chất xúc tác, còn điều khiến bạn lo lắng thật sự, chính là vì bạn chưa dám nhìn thẳng vào sự thật bên trong: rằng bạn đang mệt, đang thấy mình chậm lại, thấy mình bất lực vì chẳng thể làm gì khi mọi thứ rối ren. Bạn né tránh cảm xúc, vẫn đi làm, họp hành, nói là mình “ổn" nhưng bên trong bạn biết bạn có thể gãy bất cứ lúc nào. Những cảm xúc đó, nếu không kịp xử lý, dễ biến thành lo âu, rồi thậm chí là trầm cảm. Và lúc đó, rất khó để quay lại.Từ kinh nghiệm 17 năm khởi nghiệp, rất nhiều lần trải qua những cảm giác tương tự, tui học được một điều: Làm. Làm cái gì đó nhỏ thôi, bắt đầu từ việc bạn có thể kiểm soát được.Lúc bối rối, thử viết xuống những điều khiến bạn lo lắng, đặt tên cho nỗi sợ đó, biến nó thành thứ hữu hình, rồi từ đó, tìm cách đối diện và giải quyết từng cái một. Và hay lắm mọi người, khi mình tập trung làm những gì mình có thể, càm giác sợ hãi dần biến mất, và tui tin, trong lúc mọi thứ khó khăn, có làm còn hơn nằm im bất động.Trong giai đoạn này ngoài làm những việc trong vai trò trách nhiệm của mình, tui chọn dành thời gian cho những kết nối quan trọng. Như bây giờ, tui đang cố gắng thân thiết hơn với người trợ lý mới, sẽ đồng hành cùng mình trong chặng đường tiếp theo. Và tui viết, những việc mình làm hiện tại, có ích trong tương lại.Nhưng dù làm gì đi nữa, cùng đừng quên điều quan trọng nhất, chăm sóc bản thân: Ăn, ngủ, hít thở, vận động, lắng nghe cơ thể và cảm xúc bên trong của mình. Vì bạn không thể lãnh đạo một doanh nghiệp khỏe mạnh khi bản thân mình đang kiệt quệ.Và đó là nội dung của tập podcast mới nhất trong Cà Phê Khởi Nghiệp cùng Tùng BT.Mời bạn cùng lắng nghe và chia sẻ với Tùng cách bạn vượt qua sự mơ hồ trong giai đoạn hiện tại nhé!

Khi tự do chỉ là một chiếc lồng mạ vàngNghe sang, nghe đẹp. Nhưng lồng vẫn là… lồng.Hồi xưa, người ta không có nhiều lựa chọn. Sinh ra ở làng làm chài thì học đánh cá. Nhà làm ruộng thì theo ruộng. Chẳng ai hỏi “ý nghĩa cuộc đời là gì, vì mỗi ngày đều có việc phải làm, có người phải lo, có điều phải gìn giữ.Còn bây giờ thì khác.Tự do là món quà thời đại, nhưng đi kèm là cảm giác trống rỗng. Không ai cấm ta chọn nghề, sống đâu, yêu ai… Nhưng chính vì không bị cấm nên cũng không còn gì neo giữ.Và lạ thay càng tự do, ta lại càng hoang mang. Không phải vì không có đường đi, mà vì… có quá nhiều.Trong cuốn sách Đi tìm lẽ sống có một câu chuyện: trong trại tập trung của Đức Quốc xã có những người sống sót sau chiến tranh, sống sót trong nhà tù Đức Quốc xã, khi được trả tự do, không hề trở nên tốt đẹp hơn. Họ trở nên lạnh lùng, tàn nhẫn, và trượt dài trong tổn thương chưa lành.Vì tự do không làm con người tốt lên. Nó chỉ phơi bày tất cả những gì bên trong họ.Và nếu bên trong là:– một nỗi đau chưa được chữa lành,– một cuộc đời không mục tiêu,– một bản thân thiếu kỷ luật và kết nối…thì tự do chỉ là cánh cửa mở ra… một chiếc lồng khác: lấp lánh hơn, rộng rãi hơn, nhưng cũng cô đơn và rối bời hơn.Đó là nội dung tui chia sẻ trong tập podcast mới nhất của mình.Một tập không dễ nghe, nhưng có thể sẽ chạm, mời mọi người lắng nghe cùng tui nhé !!

Khi chưa sẵn sàng có con, nhiều phụ nữ chọn trữ đông trứng như một cách chủ động bảo toàn khả năng sinh sản. Điều quan trọng là hiểu quy trình, chi phí, rủi ro và những điều cần biết trước khi quyết định trữ đông trứng.

Trong cuộc đua bán lẻ ngày càng khốc liệt, nơi mỗi mét vuông mặt bằng đều cần được tận dụng tối đa để “chốt đơn”, chiến lược danh mục sản phẩm (Category & Portfolio Strategy) trở thành một “vũ khí” thầm lặng nhưng cực kỳ hiệu quả. Khi khách hàng bước vào cửa hàng, điều gì khiến họ ở lại và nhớ đến thương hiệu lâu hơn? Câu trả lời không chỉ nằm ở sản phẩm chủ lực, mà còn ở cách thương hiệu xây dựng, bố trí và làm mới toàn bộ danh mục tại điểm bán.Xem bài viết chi tiết tại đây.

Vì sao khi nói dối mũi Pinocchio lại dài ra?Hẳn đứa trẻ nào cũng đều từng nghe về câu chuyện cậu bé người gỗ Pinocchio biếng học, ham chơi, dễ bị xúi bẩy, và mỗi lần nói dối, mũi của cậu sẽ dài ra. Chi tiết này cũng được coi là biểu tượng kinh điển của văn học thiếu nhi và là hiện thân sinh động cho bài học về sự trung thực. Điều này đã ám ảnh và đi sâu vào tiềm thức của nhiều điều đứa bé, ngay cả mình hồi đó cũng đã từng tin: khi nói dối, chóp mũi sẽ bị kéo dài bất thường và mình sẽ bị phát hiện.Dám cá là chúng ta, cũng ít nhất đôi lần nói dối. Khi được hỏi “Bạn dạo này ổn không?” ngoài đời thật, hầu hết chúng ta theo phản xạ đều trả lời là “Cũng ổn". Ta hiểu rằng câu hỏi chỉ là một câu chào xã giao, không phải là lời mời để bàn về những thất vọng trong nghề nghiệp, khó khăn trong tình cảm, hoặc tình trạng bệnh tật của chúng ta. Nhưng câu trả lời né tránh này có thực sự được coi là nói dối hay không? Ẩn sâu sau những "lời nói dối" ấy là gì? Một nửa của sự thật, liệu có còn là sự thật hay không? Hãy cùng chúng mình đi tìm "sự thật" trong tập podcast ngày hôm nay nhé!

Review các phim ra rạp từ ngày 30/05/2025NHIỆM VỤ: BẤT KHẢ THI - NGHIỆP BÁO CUỐI CÙNG – T16Đạo diễn: Christopher McQuarrieDiễn viên: Tom CruiseThể loại: Hành Động, Hồi hộp, Phiêu LưuCuộc đời là tất thảy những lựa chọn. Tom Cruise thủ vai Ethan Hunt trở lại trong Nhiệm Vụ: Bất Khả Thi – Nghiệp Báo Cuối Cùng.MƯỢN HỒN ĐOẠT XÁC – T18Đạo diễn: Danny Philippou, Michael PhilippouDiễn viên: Billy Barratt, Sally Hawkins, Mischa HeywoodThể loại: Kinh DịSự trở lại của bộ óc sáng tạo đằng sau Talk to Me, Danny và Michael Philippou cùng A24 với một bộ phim kinh dị mới nhất Mượn Hồn Đoạt Xác. Nhiều người tin rằng linh hồn vẫn sẽ ở lại trong thân xác một thời gian trước khi rời đi, đây cũng là niềm tin đáng sợ cho nghi lễ ám ảnh nhất tháng 5.MA MÓC HỌNG – T16Đạo diễn: Azhar Kinoi LubisDiễn viên: Arla Ailani, Adzana Ashel, Endy Arfian, Raihan KhanThể loại: Kinh DịSiêu phẩm mùa xuân tại xứ sở Vạn Đảo với hơn 3 triệu vé bán ra. Câu chuyện kể về chuyến leo núi của nhóm bạn Ita và Maya trong kỳ nghỉ lễ. Vì phạm phải điều kỵ, Ita trở thành con mồi của lũ quỷ trong rừng, chúng thay phiên nhập vào xác cô để khiến linh hồn cô bị giam cầm nơi đây. Tuy nhiên, con ma sống tại căn nhà của Ita cũng chớp thời cơ để đoạt lấy cơ thể cô. Cơ thể Ita chứa quá nhiều linh hồn ác độc mà mà tổn hại, khiến cho sinh mạng của cô chỉ được tính bằng ngày. Maya giờ đây cố tìm cách cứu lấy bạn mình khỏi bầy quỷ dữ.NĂM MƯỜI – T18Đạo diễn: Tấn Hoàng ThôngDiễn viên: Huỳnh Tú Uyên, Trần Vân Anh, Trần Phong, Nam Nam, Vương Thanh Tùng, Hồ Quang Mẫn, Nguyễn Trung Huy, Hoa Thảo, Raman Quốc CườngThể loại: Kinh dịLấy cảm hứng từ trò chơi quen thuộc Năm Mười, câu chuyện xoay quanh một nhóm bạn cùng nhau đi nghỉ dưỡng tại Đà Lạt. Chuyến đi tưởng như chữa lành bỗng nhiên trở thành tai hoạ khi họ cùng chơi trò Năm Mười và một bí mật kinh hoàng năm xưa được hé lộ.DẾ MÈN: CUỘC PHIÊU LƯU TỚI XÓM LẦY LỘIĐạo diễn: Mai PhươngDiễn viên: Dế Mèn (Trần Hoàng Sơn), Dế Trũi (Thái Văn Minh Vũ), Gián Đệp (Nguyễn Anh Tuấn), Tổng Cóc (Thái Văn Minh Vũ), Đại Vương Ếch Cốm (Hồ Tiến Đạt), Bọ Râu Que (Lê Quang Tuyên), Bác Học Ruồi Giấm (Nguyễn Anh Tuấn)…Thể loại: Hoạt HìnhNhà của Dế Mèn tại thành phố ô nhiễm bị phá khiến cậu rời đi tìm nơi trong lành hơn. Bạn bè tò mò, Mèn liền kể lại chuyến phiêu lưu cùng Dế Trũi. Trên đường đi, họ kết bạn với Chuồn, Nhện Nước và Gián Đệp, được chỉ đường đến Xóm Lầy Lội – vùng đất của Đại Vương Ếch Cốm. Tuy được Đại Vương Ếch Cốm và Tổng Cóc tiếp đón, Mèn vẫn phát hiện âm mưu đen tối của hắn. Râu Que cứu thoát Mèn và đưa về Tổ Mối, cậu tham gia đại hội võ thuật để trả ơn và giành chiến thắng trước Võ sĩ Bọ Ngựa. Khi đi lĩnh thưởng Mèn bị tấn công, được Võ Sĩ Bọ Ngựa cứu, rồi cùng nhau trở về cứu Tổ Mối. Trong trận chiến với đội quân Châu Chấu Voi, thành phố bốc cháy do mồi lửa của Ruồi Giấm Bác Học. Dế Mèn cứu Ếch Cốm khiến hắn hối hận. Cuối cùng, cậu nhận được bản đồ dẫn đến miền đất hứa và bắt đầu hành trình mới.

Các sự kiện đã được tổ chức trên khắp đất nước để kỷ niệm Ngày Xin lỗi Quốc gia, một sự công nhận về việc trẻ em của Người bản xứ bị cưỡng bức rời khỏi gia đình và văn hóa của chúng. Một phần ba người dân bản địa và người dân đảo Torres, là hậu duệ của những người sống sót sau Thế hệ bị đánh cắp, và nhiều người đã chia sẻ những câu chuyện và ký ức của gia đình họ, về việc trẻ em bị đưa đi. Khi tuần lễ Hòa giải cũng bắt đầu, các nhà lãnh đạo của Người bản xứ đang kêu gọi các chính trị gia nói lên sự thật và hành động cụ thể, để giải quyết tình trạng bất lợi đang diễn ra.

Chúng ta thường được khuyên “hãy bước ra khỏi vùng an toàn” – như thể đó là chiếc lồng giam hãm mọi khả năng phát triển. Nhưng nếu nhìn kỹ hơn, điều gì thực sự làm nên vùng an toàn?Trong tập podcast khai mở chuỗi series YOU NOW WE NOW này, GS. Phan Văn Trường không chỉ đặt lại định nghĩa về “vùng an toàn”, mà còn mời người trẻ đi sâu vào một câu hỏi:Liệu nơi an toàn nhất phải chăng chính là nơi ta đủ dũng cảm để sống thật – dù bị tổn thương, bị hiểu lầm, bị phản đối?Cuộc đối thoại đã chạm đến nhiều tầng lớp nhận thức: • Khi còn nhỏ, an toàn là cha mẹ chở che. • Khi lớn hơn, an toàn là trí tưởng tượng được bay xa. • Và khi trưởng thành – an toàn là dám sống giữa va chạm, phản biện, tình yêu, nỗi đau – mà vẫn giữ được chính mình.Để từ đó, Thầy chỉ ra rằng: vùng an toàn không phải là nơi không có rủi ro, mà là không bị bóp nghẹt. Là không phải gồng lên để được chấp nhận. Là nơi có thể thẳng thắn, hồn nhiên, bình đẳng và tích cực mà không bị tổn thương bởi sự giả tạo hay đánh giá.Đồng thời, giáo sư cũng trả lời nhiều câu hỏi khác từ Host Bảo Nhi: Người trẻ có cần mentor không? Làm sao để vừa sống thật vừa được công nhận? Những kỹ năng không thể thiếu trong thời đại công nghệ số? Thông điệp từ tập podcast cùng giáo sư không phải để khiến bạn “bước ra” khỏi vùng an toàn. Mà là để xây lại vùng an toàn bên trong, nơi bạn được là chính mình, sáng tạo, yêu thương và đóng góp.Đăng ký theo dõi Cấy Nền Radio: https://www.youtube.com/c/CayNenRadio--------------------------------------------------ツ Kết nối với Cấy Nền Radio:► Tik Tok: https://www.tiktok.com/@caynenradio► Fanpage Facebook: https://www.facebook.com/caynenradio► Youtube duy nhất: https://www.youtube.com/@CayNenRadio► Spotify: https://bit.ly/CayNenRadio_Spotify ► Linkedin: https://www.linkedin.com/company/cayn...► Group Facebook: https://www.facebook.com/groups/CayNe...✔ Bản quyền Video thuộc về CẤY NỀN RADIO | Không re-up dưới mọi hình thức.Mọi vấn đề về bản quyền xin liên hệ:☞

Việc điều hành một startup vô cùng khó khăn; khoảng một nửa số công ty được Y Combinator tài trợ được kỳ vọng sẽ thành công, có nghĩa là một nửa sẽ thất bại. Thành công thường đến từ việc "chỉ cần tránh chết"— sống sót cho đến khi đạt được thành công tài chính. Nguyên nhân chính dẫn đến cái chết của startup thường là hết tiền hoặc nhà sáng lập quan trọng bỏ cuộc, nhưng nguyên nhân sâu xa hơn thường là sự nản chí. Để đối phó, hãy duy trì liên lạc thường xuyên, liên tục lặp lại sản phẩm, tạo ra thứ mà ít nhất một số người thực sự yêu thích, và quan trọng nhất là tránh làm những việc khác gây xao nhãng. Hãy nhớ rằng cảm giác tồi tệ và cảm thấy những gì đang làm không hiệu quả là bình thường; những điều tồi tệ chắc chắn sẽ xảy ra, nhưng đừng nản chí và đừng bỏ cuộc. Khi tranh luận, đặc biệt là trực tuyến, hãy sử dụng Hệ thống phân cấp bất đồng quan điểm (Disagreement Hierarchy), cố gắng tránh lăng mạ (DH0) và công kích cá nhân (DH1), hướng đến các cấp độ cao hơn như phản biện (DH4) và bác bỏ (DH5, DH6) bằng lý lẽ, bằng chứng, và tập trung vào điểm chính. Điều này không chỉ làm cuộc trò chuyện tốt hơn mà còn khiến những người tham gia hạnh phúc hơn vì sự cay nghiệt tập trung ở các cấp độ thấp hơn. Quá trình học hỏi liên quan đến việc huấn luyện "mô hình thế giới" trong tâm trí bạn; ngay cả khi quên chi tiết, tác động vẫn còn lại, cho thấy việc đọc lại những cuốn sách quan trọng là rất đáng giá.Về tư duy và triết học, triết học truyền thống được xem là gặp vấn đề do sự mờ nhạt của các khái niệm hàng ngày, khiến nhiều tranh luận bị chi phối bởi sự nhầm lẫn về từ ngữ. Quan điểm cho rằng Aristotle đã sai lầm khi coi tri thức lý thuyết vô dụng là cao quý. Thay vì tìm kiếm "những sự thật chung nhất" mà không màng đến tính hữu dụng, cách tiếp cận tốt hơn là tìm kiếm "trong số những điều hữu ích mà chúng ta có thể nói, điều nào là chung nhất?", nhằm tạo ra những quan sát chung khiến người đọc hành động khác đi. Triết học được xem là một lĩnh vực rất trẻ, vẫn đang vật lộn với sự không chính xác của từ ngữ. Tư duy độc lập (vừa đúng vừa mới lạ) rất quan trọng trong một số lĩnh vực. Mặc dù có thể thiên về bẩm sinh, nó có thể được tăng cường hoặc không bị kìm hãm bằng cách giao lưu với những người có tư duy độc lập, nuôi dưỡng thái độ hoài nghi ("Điều đó có thật không?"), và quan sát các "thời trang trí tuệ" để tìm kiếm những ý tưởng chưa được khám phá. Tư duy độc lập có ba thành phần: sự kỹ lưỡng về sự thật, sự chống lại việc bị bảo phải nghĩ gì, và sự tò mò. Sự tò mò là nguồn gốc của những ý tưởng mới lạ và có thể được trau dồi bằng cách "chiều chuộng nó".Chàng-Ngốc-Già mong muốn xây dựng cùng mọi người một cộng đồng, một school:https://prime.changngocgia.com/feedTham vấn 1:1https://shorturl.at/E8lWC To hear more, visit changngocgia.substack.com

Khi hành vi người tiêu dùng ngày càng phân mảnh và trải nghiệm trở thành yếu tố then chốt trong quyết định mua hàng, chiến lược mở cửa hàng không còn đơn thuần là bài toán mặt bằng – sản phẩm – trưng bày như trước. Trong tập 3 của series “Retail Marketing”, Brands Vietnam đã có cuộc trò chuyện cùng anh Nguyễn Quang Hiệp để phân tích những chuyển dịch trong cách các thương hiệu mở rộng mạng lưới cửa hàng, từ góc nhìn chiến lược đến thực thi.Xem bài viết liên quan tại đây.

Last year alone, over 3,200 romance scams were reported by Australians, resulting in losses of more than 23 million dollars. Three experts explain how scammers operate, the red flags to watch for, and what to do if you're the victim of a romance scam. - Chỉ riêng năm ngoái, đã có hơn 3.200 vụ ‘lừa tình' được người dân Úc báo cáo, gây thiệt hại hơn 23 triệu đô la. Khi những kẻ lừa đảo trở nên tinh vi hơn, bất kỳ ai đang tìm kiếm tình yêu đều có thể trở thành nạn nhân của chúng.

Review các phim ra rạp từ ngày 16/05/2025Mưa Lửa - Anh Trai Vượt Ngàn Chông Gai Movie – KThể loại: Tài LiệuĐạo diễn: Đinh Hà Uyên Thư Diễn viên: Gia Tộc Anh Tài Nội Dung Phim: Mưa Lửa – phim tư liệu về hành trình 33 anh tài tham gia chương trình Anh Trai Vượt Ngàn Chông Gai 2024. Những câu chuyện chưa từng lên sóng, những chông gai ngoài đời thực, những khó khăn và những niềm vui... Vũ trụ đã sắp đặt, phải là 33 con người này, số phận đã định đoạt, phải là 33 Anh Tài này để tạo nên mùa Anh Trai Vượt Ngàn Chông Gai đầu tiên! Hành trình của Anh Trai Vượt Ngàn Chông Gai 2024 là những cơn “mưa lửa”, chứa đựng niềm tin, niềm hy vọng và sự hồi sinh trong cuộc sống. Lửa hun đúc tinh thần, mưa tái sinh tâm hồn, và vì thế, những cơn “mưa lửa” trên hành trình vượt ngàn chông gai đã thực sự làm bùng lên khát khao mãnh liệt được yêu, được sống, được cống hiến của bất kỳ ai, nghệ sĩ hay khán giả. Đó là những mạch cảm xúc tinh tế mà 33 Anh Tài đã thắp lên, đã truyền đi và đã giữ mãi sức nóng đó trong trái tim hàng triệu người hâm mộ. YADANG: BA MẶT LẬT KÈO - T18Đạo diễn: HWANG Byeong-gugDiễn viên: KANG Ha-neul, YOO Hai-jin, PARK Hae-joon, RYU Kyung-soo, CHAE Won-beenThể loại: Hành Động"Từ giờ trở đi, bạn là kẻ chỉ điểm của tôi." Là “cầu nối” giữa thế giới ngầm và các cơ quan thực thi pháp luật, những kẻ chỉ điểm chuyên nghiệp được gọi là "yadang" - người cung cấp thông tin bí mật về thế giới ma túy cho các công tố viên và cảnh sát. Khi một kẻ chỉ điểm ma túy “báo tin” về một bữa tiệc có sự tham dự của các VIP nổi tiếng và vô tình vướng vào một âm mưu nguy hiểm, hắn phải làm mọi thứ trong khả năng của mình không chỉ để sống sót,mà còn để phục thù.UNTIL DAWN: BÍ MẬT KINH HOÀNG – T18Đạo diễn: David SandbergDiễn viên: Ella Rubin, Michael Cimino, Odessa A'zion, Ji-young Yoo, Belmont Cameli, Maia Mitchell, Peter StormareThể loại: Hồi hộp, Kinh DịLấy cảm hứng từ tựa game nổi tiếng Playstation cùng tên Until Dawn. Một năm sau khi em gái Melanie mất tích một cách bí ẩn, Clover cùng bạn bè quyết định vào một thung lũng nơi cuối cùng nhìn thấy em gái để tìm kiếm câu trả lời. Khi lạc vào một khu nhà bỏ hoang, họ bị một kẻ giết người đeo mặt nạ theo dõi và bị sát hại một cách kinh hoàng từng người một... cho đến khi họ tỉnh dậy và phát hiện mình quay ngược lại vào buổi tối đầu tiên. Bị mắc kẹt trong một vòng lặp thời gian bí ẩn, họ buộc phải sống lại cơn ác mộng đó mỗi đêm, nhưng mỗi lần lại phải đối mặt với những mối đe dọa mới và những cách chết khác nhau, ngày càng đáng sợ hơn. Khi hy vọng dần tắt, nhóm bạn nhận ra họ chỉ còn 13 mạng sống trước khi biến mất mãi mãi. Cách duy nhất để thoát khỏi là sống sót cho đến khi bình minh.CUỘC CHIẾN KHÔNG TRỌNG LỰC (CHIẾU LẠI) – T13Đạo diễn: Alfonso CuarónDiễn viên: Sandra Bullock, George Clooney, Ed HarrisThể loại: Hành Động, Hồi hộp, Khoa Học Viễn Tưởng, Tâm LýBộ phim Cuộc Chiến Không Trọng Lực – Gravity kể về chuyến du hành ngoài không gian đầu tiên của cô kỹ sư cơ khí Ryan và cũng là chuyến đi cuối cùng trước khi nghỉ hưu của phi hành gia lão luyện Matt, khi cả hai làm nhiệm vụ trên Trạm Không Gian Quốc Tế (ISS). Trong thời gian thực hiện nhiệm vụ, những mảnh vỡ từ một vệ tinh khác đã phá hỏng tàu con thoi của họ khiến cả 2 mất liên lạc với Trái đất. Họ dần trở nên cô độc ngoài không gian với lượng oxy đang ngày 1 cạn dần và tử thần đang kề cận.PHIM ĐIỆN ẢNH DORAEMON: NOBITA VÀ CUỘC PHIÊU LƯU VÀO THẾ GIỚI TRONG TRANH Thông qua món bảo bối mới của Doraemon, cả nhóm bạn bước thế giới trong một bức tranh nổi tiếng và bắt gặp cô bạn bí ẩn tên Claire. Với lời mời của Claire, cả nhóm cùng đến thăm vương quốc Artoria, nơi ẩn giấu một viên ngọc quý mang tên Artoria Blue đang ngủ yên. Trên hành trình tìm kiếm viên ngọc, nhóm bạn Doraemon phát hiện một truyền thuyết về sự hủy diệt của thế giới, mà truyền thuyết đó dường như đang sống dậy! Liệu cả nhóm có thể phá hủy lời nguyền này và bảo vệ cả thế giới?

Hồi còn bé xíu xiu, chúng mình có thể nói câu “Con yêu mẹ” vô số lần trong một ngày. Khi ấy, chẳng cần lý do để ôm mẹ thật chặt, chẳng ngại ngùng gì khi hôn mẹ giữa chốn đông người. Mọi sự yêu thương đều được thể hiện một cách bản năng, hồn nhiên và trọn vẹn.Nhưng càng lớn, ta lại càng thu mình lại. Có lẽ không phải vì yêu thương dành cho mẹ phai nhạt, mà vì đâu đó trong quá trình trưởng thành, chúng ta dần đánh mất sự tự nhiên trong cách thể hiện cảm xúc. Chúng ta bắt đầu im lặng trước chính những điều từng thân thuộc nhất. Chúng ta cứ lớn lên với những khoảng cách vô hình như thế, đôi khi giữa những người thân thiết nhất ta lại ngập ngừng và dè dặt. Càng trưởng thành, chúng ta càng trở nên khéo léo với thế giới bên ngoài, nhưng lại vụng về với chính người sinh ra mình. Có thể vì thế mà những lời yêu trong gia đình dần trở thành điều xa xỉ. Nhưng các cậu biết không, có những điều nếu chúng ta không nói ra bây giờ, sẽ chẳng còn cơ hội nào để nói ra.Nhân ngày của mẹ, hãy cùng nhau lắng nghe xem có điều gì mà những trái tim ấm áp kia còn ngập ngừng chưa dám tỏ bày với mẹ nhé.

Khiêm lên đường trở về quê cùng một đoàn lái buôn. Buổi chia tay diễn ra giản dị bên bờ sông Hương với sự có mặt của Quý, Phượng và một vài người bạn thân. Côn lặng lẽ tiễn người anh trai của mình, chẳng thể ngờ rằng đây chính là lần gặp cuối trong đời và hai anh em vĩnh viễn chia xa.

Khi quyền lực công nghệ và quyền lực nhà nước hợp nhất ở khắp mọi nơi, câu hỏi không còn là liệu các công ty công nghệ có cạnh tranh với các quốc gia về ảnh hưởng địa chính trị hay không; mà là liệu các xã hội mở có thể sống sót trước thách thức này hay không.Xem thêm.

Bối cảnh đầu năm 1909 khi phong trào Đông Du chính thức tan rã, sau khi Pháp bắt tay với Nhật và yêu cầu trục xuất các chí sĩ yêu nước như Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh. Tin dữ khiến ông Sắc vô cùng đau buồn. Ngay sau đó, ông được bộ lễ yêu cầu vào Quy Nhơn chấm thi hương. Trước khi đi, ông cùng hai con Khiêm và Côn có cuộc trò chuyện cảm động.

Cuối năm 1907, tin Vua Thành Thái bị truất ngôi lan rộng. Một cậu bé tám tuổi - vua Duy Tân được lập lên thay. Trong khi đất nước rối ren, anh em Côn và Khiêm vẫn nỗ lực học tập và cùng các bạn trẻ tham gia phong trào Duy Tân, vận động cắt tóc, bỏ hủ tục răng đen, mặc quần áo mới để thức tỉnh tinh thần dân tộc. Cuối cùng, cả hai thi đỗ vào Quốc học Huế, ngôi trường do Pháp lập nên để đào tạo nhân viên hành chính, nhưng họ vào trường không phải để làm tay sai mà để muốn đánh Pháp thì phải hiểu Pháp.

Review các phim ra rạp từ ngày 05/05/2025 và review sớm Yadang: ba mặt lật kèoKÝ ỨC MÁU – T16Đạo diễn:  Trương Gia HuyDiễn viên:  Trương Gia Huy, Lưu Tuấn Khiêm, Trần Pháp Lai, Lưu Đức Hoa,…Thể loại:  Hồi hộp, Tâm LýBác sĩ Man, một nhà tâm lý học có khả năng khám phá bí mật tiềm thức của bệnh nhân qua việc tư vấn. Một ngày nọ ông gặp tài xế Choi và cảm thấy kỳ lạ. Choi nhận lời tư vấn của Man, từ đó ông dần khám phá ra sự thật rùng rợn đằng sau chứng mất ngủ và ảo giác của ông Choi.QUÁI THÚ ĐẠI NÁO SỞ THÚĐạo diễn:  Ricardo Curtis, Rodrigo Perez-CastroDiễn viên:  David Harbour, Bryn McAuley, Paul Sun-Hyung Lee, ...Thể loại:  Hành Động, Hoạt Hình, Phiêu LưuMột thiên thạch mang virus rơi xuống sở thú, biến các con vật thành Zombie kẹo dẻo. Cô sói Gracie và chú sư tử núi Dan đã hợp sức với nhóm bạn thú tìm cách cứu lấy sở thú. Cuối cùng, họ phát hiện ra âm nhạc chính là phương thuốc diệt virus hiệu quả nhất. Nhờ vậy, họ đã đẩy lùi được virus và đưa mọi thứ trở lại bình thường.NHẬT KÝ HẠNH PHÚC CỦA RED VELVET: ReVe1uv Thân Yêu Của TôiĐạo diễn:  SUN HYUNG KIM, YOONDONG OHDiễn viên:  Red VelvetThể loại:  Hòa nhạc, Phim tài liệuKỷ niệm 10 năm thành lập Red Velvet với một bộ phim đầy kỷ khoảnh khắc đặc biệt tại '2024 Red Velvet FANCON TOUR '! Từ ca khúc đầu tay "Happiness" đến những bản hit vượt thời gian như "Ice Cream Cake", "Red Flavor", "Psycho", "Feel My Rhythm" và "Cosmic", Red Velvet đã củng cố vị thế của mình như một nghệ sĩ phi thường tạo ra những bài hát khó quên vượt thời gian. Một bộ phim hòa nhạc ghi lại những kỷ niệm quý giá giữa Red Velvet và ReVeluv trong hơn một thập kỷ cùng với những câu chuyện hậu trường được chính các thành viên kể lại về âm nhạc và những khoảnh khắc đáng trân trọng mà họ đã tạo ra trong 10 năm qua. Một cái kết ngoạn mục cho lễ kỷ niệm 10 năm thành lập Red Velvet!YADANG: BA MẶT LẬT KÈO – T18Đạo diễn:  HWANG Byeong-gugDiễn viên:  KANG Ha-neul, YOO Hai-jin, PARK Hae-joon, RYU Kyung-soo, CHAE Won-beenThể loại:  Hành Động"Từ giờ trở đi, bạn là kẻ chỉ điểm của tôi." Là “cầu nối” giữa thế giới ngầm và các cơ quan thực thi pháp luật, những kẻ chỉ điểm chuyên nghiệp được gọi là "yadang" - người cung cấp thông tin bí mật về thế giới ma túy cho các công tố viên và cảnh sát. Khi một kẻ chỉ điểm ma túy “báo tin” về một bữa tiệccó sự tham dự của các VIP nổi tiếng và vô tình vướng vào một âm mưu nguy hiểm, hắn phải làm mọi thứ trong khả năng của mình không chỉ để sống sót,mà còn để phục thù.

Trong một buổi sáng sớm, bên dòng Hương Giang, những người bạn trẻ: Hùng, Côn, Khiêm, Cần, Phượng, Quý và Diệp Văn Kỳ lại hẹn nhau rong chơi nhưng không chỉ để ngắm cảnh hay vui đùa. Mỗi bước chân, mỗi lời nói của họ đều mang theo những khát vọng thầm kín, những hoài bão đang lớn dần trong một giai đoạn đầy biến động của đất nước. Những câu chuyện tưởng như chỉ để giải khuây dần hé mở tâm thế của cả một thế hệ thanh niên đang thao thức trước vận mệnh dân tộc. Trong tiếng cười trong trẻo, trong giọng hát ngọt ngào của thiếu nữ xứ Huế và cả trong ánh mắt rực sáng của người bạn tên Côn thấp thoáng hình hài một tương lai mà họ đều đang chờ đợi, đang muốn góp phần đổi thay.

Ông Nguyễn Sinh Sắc cùng hai con trai là Khiêm và Côn chuẩn bị vào Huế nhận chức quan do triều đình bổ nhiệm. Cô Thanh được giao ở lại quê nhà để trông coi nhà cửa, ruộng vườn và hương hoả. Ông Sắc xúc động, day dứt vì những thiệt thòi mà đứa con gái của ông phải chịu đựng. Giữa lúc chuẩn bị lên đường, một tin dữ lan truyền khi vua Thành Thái bị thực dân Pháp bắt, kinh thành Huế có biến. Cả nhà ông Sắc hoang mang chưa rõ nên đi tiếp hay dừng lại nhưng rồi họ vẫn quyết định tiếp tục hành trình.

Trí tuệ nhân tạo tạo sinh (generative AI) đang bùng nổ trên toàn cầu, nhưng sự phát triển mạnh mẽ này cũng kéo theo những lo ngại nghiêm trọng về tác động môi trường. Khi nhu cầu xử lý dữ liệu tăng cao, các trung tâm dữ liệu - “bộ não” đứng sau công nghệ AI - đang tiêu tốn lượng lớn điện năng và nước, khiến các chuyên gia kêu gọi chính phủ và các tập đoàn công nghệ cần hành động khẩn cấp để hướng tới phát triển bền vững.

Khoảng thời gian tháng 9 năm 1905, Côn và Khiêm được gửi lên Thành Vinh theo học Trường Tiểu học Pháp Việt. Trong buổi khai giảng đầu tiên, cả hai choáng ngợp trước không khí trang trọng và bài diễn văn ca ngợi nước Pháp với ba khẩu hiệu "Tự do - Bình đẳng - Bác ái". Những lời lẽ ấy khiến Côn băn khoăn khi so với thực tế, đất nước vẫn đang bị đô hộ. Vào lớp, cậu nhanh chóng bộc lộ khả năng vượt trội khiến cô giáo không khỏi bất ngờ và tính đến việc chuyển cậu lên lớp trên.

Sau một hành trình dài, Khiêm và Côn đặt chân đến nhà ông bà Tưởng. Tại đây, họ được đón tiếp bằng tất cả sự nồng hậu và chân thành. Ông Tưởng quý Côn bởi sự lễ phép, điềm đạm và tài chơi cờ khiến bao người nể phục. Dân làng cũng dành cho cậu bé một ánh mắt thiện cảm vì cách cư xử luôn đúng mực và chừng mực hơn tuổi. Những tưởng có thể ở lại lâu hơn để cùng cha yên ổn sống những ngày tháng thanh bình nhưng một linh cảm chẳng lành khiến ông Sắc luôn bồn chồn nóng ruột. Hiểu được nỗi lo của cha, Côn đã rủ anh trai quay về thăm nhà, nơi dường như đang có điều gì đó bất ổn chờ họ ở phía trước.

Côn và bạn Võ Cung sau khi mua một cuốn sách Nam sử yếu lược đã cùng đọc và ghi nhớ những sự kiện lịch sử quan trọng của dân tộc. Tuy nhiên, khi Côn về nhà và nói dối với cha về việc không mua được sách, ông Sắc tỏ ra nghi ngờ và yêu cầu Côn phải tóm tắt những gì học được. Khi con thể hiện trí nhớ và sự biết ơn, ông Sắc đã cảm thấy ngạc nhiên và khen ngợi con trai mình. Câu chuyện về tri thức và lòng hiếu học của Côn, cùng sự nghiêm khắc của cha càng làm nổi bật những giá trị gia đình, sự tôn trọng truyền thống và học vấn.

Khi cuộc khủng hoảng nhà ở tại Úc vẫn tiếp diễn, Perth đã trở thành một trong những thành phố có giá thuê nhà đắt nhất tại Úc. Một di dân từ Indonesia đang làm mọi thứ có thể để cung cấp thức ăn miễn phí cho những người đang gặp khó khăn khi nhiều người đang trải qua tình trạng vô gia cư.

Nền kinh tế Hoa Kỳ bất ngờ suy giảm ở mức 0,3% trong ba tháng đầu năm, đánh dấu sự sụt giảm Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) đầu tiên kể từ năm 2022. Khi các nhà phân tích cho rằng khả năng xảy ra suy thoái đang tăng lên, Tổng thống Donald Trump nói trong một cuộc họp nội các rằng kết quả này là do các chính sách của chính quyền Biden, chứ không phải do kế hoạch thuế quan của ông.

Khi người Việt khắp nơi đánh dấu 50 năm ngày Chiến tranh Việt Nam kết thúc, một nhóm những người con nuôi được đưa ra khỏi Việt Nam trước năm 1975 đang chạy đua với thời gian để tìm lại mẹ ruột của họ. Vào những tháng trước khi Sài Gòn thất thủ các nước phương Tây, trong đó có Úc, đã vận chuyển các trẻ em mồ côi ra khỏi Việt Nam để được nhận làm con nuôi. Một nhóm những đứa con nay đã trưởng thành đó tại Úc đã về Việt Nam đạp xe gây quỹ cho người cao tuổi Việt Nam và nâng cao nhận thức về hành trình tìm kiếm gia đình ruốt thịt của họ vẫn đang tiếp diễn.

Như Đức Phật dạy trong Kệ Pháp Cú rằng: Tự mình nương tựa mình Không nương tựa ai khác Khi tự mình thuần tịnh Là chỗ nương khó được. Trích trong bài nói chuyện: " Niềm Tin và Niềm Vui Chuyển Hoá" https://open.spotify.com/episode/3XSFlp7dtnzwFak9iLoM1K?si=963c471ddd1746f1#nguyễnduynhiên, #minhtánh, #conđườngchuyểnhoá, #chữalành,

Tựa Đề: Đức Chúa Trời Công Bình, Thánh Khiết; Kinh Thánh: Phục-truyền Luật-lệ Ký 32:48-52; Tác Giả: VPNS; Loạt Bài: Sống Với Thánh Kinh, Bài Học Kinh Thánh Hằng Ngày, Tĩnh Nguyện Hằng Ngày, Sống Với Thánh Kinh

Hôm nay BV xin được chia sẻ tới bạn cuốn tiểu thuyết kinh điển “Jane Eyre” của nhà văn người Anh nổi tiếng, Charlotte Brontë. Khi đọc cuốn sách này, bạn sẽ hiểu được rằng một người trưởng thành thực sự không phải là người có thể dẹp được hết chướng ngại cuộc đời, mà là người biết cách chấp nhận mọi đau khổ, khi những điều trái với mong muốn vẫn cứ diễn ra.Nhưng làm thế nào để biết bản thân chúng ta đã có thể chấp nhận một cách tích cực, hay chỉ đang cam chịu một cách tiêu cực và mê muội mà thôi?Làm sao để sống trong “nước sôi” mà vẫn ươm lên được hương thơm cho đời? Jane Eyre sẽ chỉ ra cho chúng ta 3 trí huệ nội tại để làm sao có thể Chấp nhận khổ đau một cách trọn vẹn, giúp bạn tiến tới hành trình trưởng thành thực sự và sống một cuộc đời tự do kiến tạo hạnh phúc trong chính sự bất toàn của mình. Rồi, bây giờ xin mời các bạn cùng lắng nghe.-------------------------Nếu bạn muốn mua sách giấy để đọc, có thể ủng hộ Better Version bằng cách mua qua đường link này nhé, cám ơn các bạn! Link shopee: https://shorten.asia/rYDVWRFpLink Tiki: https://shorten.asia/cqGAPKNh ❤️ Link tổng hợp các cuốn sách trong tất cả video: https://beacons.ai/betterversion.vn/b... ❤️ ỦNG HỘ KÊNH TẠI: https://beacons.ai/betterversion.donate