Macht & onmacht in het familiebedrijf

Wat gebeurt er als de executeur óók een familielid is? Hoe ga je om met onduidelijkheid, scheve machtsverhoudingen en wantrouwen in zo'n kwetsbare periode? Een eerlijke en verhelderende aflevering over vertrouwen, communicatie en het belang van duidelijke afspraken.Beluister het nu in onze nieuwe episode: Executeur

De erfovereenkomst als een middel om tijdens leven met familie over het familiebedrijf te contracteren in plaats van via een testament, is ten onrechte onbekend. Wij bespreken de mogelijkheden en de voordelen die het aangaan van een erfovereenkomst heeft met betrekking tot het familiebedrijf als meest complexe vermogensbestanddeel van de familie.

Wij gaan in gesprek met Jacqueline van Zwol over het waarom, wat en hoe van ‘Goed Eigenaarschap' waarover zij recent samen met Ilse Matser een boek heeft geschreven vanuit haar inzichten in de praktijk. Het levert praktische handvaten op voor families om synergie tussen familie en bedrijf te verbeteren.

Situaties binnen familiebedrijven die tot onzekerheid, onduidelijkheid en daarmee totonmacht hebben geleid kunnen in veel gevallen via de tovenaarsformule van eenvaststellingsovereenkomst worden gesmeed tot een vernieuwde realiteit. In de praktijk is daarom een ‘VSO' een belangrijk mechanisme voor families en familiebedrijven om, nadat een nieuwe harmonie is bereikt, om ook een nieuwe juridische realiteit te creëren. Voor velen is het onbekend en daarmee onbemind, naar onze opvatting zeer ten onrechte!

Wij gaan in gesprek over de systeembenadering met dr. Marijke Spanjersberg, een van de meest vooraanstaande systeempsychologen van Nederland en schrijver van een zeer wijs boek ‘Tussentaal' dat onlangs is gepubliceerd. Bezien vanuit het perspectief van de systeempsychologie is zowel een familie als een organisatie een zogenoemd systeem. Binnen een systeem bestaan wetmatigheden. Ook hebben mensen die deel uitmaken van een systeem daarbinnen veelal een vaste rol. In de systeembenadering wordt gekeken naar communicatie- en gedragspatronen binnen systemen; vaak zijn deze disfunctioneel en soms zelfs toxisch. Door methodisch te kijken naar wat zich tussen mensen in een systeem afspeelt als het gaat om communicatie en gedrag kan worden gewerkt aan het gezond maken van een systeem. Doordat een familiebedrijf per definitie twee systemen om vat – de familie en de onderneming – kan met het toepassen van de systeembenadering snel veel winst worden behaald.

Wij gaan in gesprek met Louis Cauffman, auteur van een vijftal boeken en deskundige op het gebied van het oplossingsgericht denken. Het familiebedrijf is het oudste kind, dat zichzelf niet kan helpen. Cauffman spreekt over het denken in termen van beïnvloedingsmogelijkheden en geeft familieleden en andere stakeholders zelf de ingrediënten om op een positieve manier transformatie te laten plaatsvinden. Zonder soul searching of onderzoek naar oorzaken, maar door slimme communicatietechnieken, het aanboren van eigen krachtbronnen en vooral een streven naar positiviteit en leiderschap. Het klinkt Simpel (zo heet ook één van de boeken van Cauffman), maar zoals met veel dingen: “Je ziet het pas als je het doorhebt.”  

De weg van onmacht naar macht binnen het familiebedrijf verloopt via ‘Balancing Interests'. Fred en Ineke leggen uit wat dit betekent, hoe het werkt in de praktijk en waarom de ‘onderstroom' en het onderzoek naar een veelheid aan perspectieven leidt tot een verbeterd narratief voor de familie. Pas als die fundering degelijk wordt aangepakt, kunnen er grotere transformaties op worden gebouwd zoals bijv. een familiestatuut of een overdracht naar de volgende generaties. Veel fiscalisten, notarissen en accountants bouwen hun adviezen overwegend op informatie van de opdrachtgever waarmee een papieren paleis, maar zeker geen vredespaleis wordt gebouwd. 

Wij gaan in gesprek met Prof. Alain-Laurent Verbeke (hoogleraar Private Law, Negotiation & Mediation aan de UU Leuven, tevens verbonden aan Deloitte) en meer specifiek over het mede door hem geschreven boek Familiale Grammatica. Professionalisering van een bedrijf is key, maar zonder professionalisering van de familie kan een familiebedrijf niet floreren. Dominante leiders vinden dit meestal maar ‘gebabbel' en bagatelliseren het belang ervan. Aan de hand van een Discovery Lab waarbij de Non Dits worden geëxploreerd, wordt gewerkt aan een groeiproces van de familie waarbij harmonie het doel is. Onze begrippenapparaat wordt tegelijkertijd uitgebreid met prachtige Vlaamse uitdrukkingen. 

Elk familiebedrijf heeft een STAK. De STAK kan opereren als controlesysteem, met tentakels in de privélevens van de familieleden. Fred en Ineke beschrijven hoe een STAK juist kan worden ingericht als een democratisch overlegorgaan van de familie, als orgaan van stewardship en cohesie. Het agency probleem van adviseurs als bestuurders van de STAK komt ook aan de orde. 

In gesprek met onze gast mr. Jeroen Wassenaar, advocaat en mediator, bespreken wij de wenselijkheid en inhoud van een aparte governance code voor het familiebedrijf in Nederland. Uit onderzoek van Nyenrode blijkt dat een ruime meerderheid voorstander is van een gedragscode voor goed bestuur, maar toch wordt daar geen vaart mee gemaakt. Hoe zou een governance code bij kunnen dragen aan meer evenwicht in het familiebedrijf ? 

Het familiestatuut wordt vaak genoemd als een oplossing voor familiebedrijven, ook als het dat niet is. Fred en Ineke beschrijven wat een familiestatuut wel maar ook niet is of kan zijn, wat de risico's zijn van een productmatig familiestatuut en onder welke voorwaarden het kan bijdragen aan lange termijn succes. Daarbij wordt ook ingegaan op het agency probleem van adviseurs van familiestatuten. 

Aan de hand van een recent en groot Amerikaans onderzoek naar de 100 meest succesvolle familiebedrijven van de wereld, zetten Fred en Ineke uiteen wat de belangrijkste grondtoon is van een succesvol familiebedrijf: ‘Borrowed from your grandchildren' blijkt de meest treffende houding voor lange termijn welslagen. Dat vereist voor veel leiders van familiebedrijven een transformatie. 

Twee gelauwerde juristen met decennia ervaring op het snijvlak van Familie en Bedrijf nemen je mee in de fundamentele thema's van het familiebedrijf, waarbij macht en onmacht steeds op zijn kop wordt gezet. Familiebedrijven wordt meestal beheerst door een cultuur van privacy en controle, terwijl het al lang bekend is dat een cultuur van stewardship, transparantie en overvloed de enige weg is naar langetermijn succes is. Mensen houden graag vast aan patronen en structuren en ontkennen graag verandering; wij stellen die verandering centraal.