Lastige Leerling – Concertzender.nl :: Radio

  ‘Lastige Leerling' is een serie programma's over de raakpunten tussen Haydn en Beethoven. Na bijna veertig uitzendingen is de koek nog lang niet op. Integendeel, er komen steeds weer nieuwe muziekstukken naar boven waaruit blijkt dat Haydn voor Beethoven een onuitputtelijke bron van inspiratie is geweest. Hij leende ontelbare componeertrucs van hem. Vandaag gaat […]

In ‘Lastige Leerling' is Thijs Bonger nog steeds op jacht naar raakpunten tussen Haydn en Beethoven. En hij heeft weer beet. Haydns 88e Symfonie, geschreven voor Parijs, is een stuk om je vingers bij af te likken. Zo is de aanstekelijke finale op zich al een juweel. Het langzame deel is gebaseerd op een nobel, […]

In ‘Lastige Leerling' draait het om de raakpunten tussen Haydn en Beethoven. Haydn heeft op het laatst van zijn leven veel vocale muziek geschreven, die je vrijwel nooit hoort. Bijvoorbeeld een heftig motet, getiteld ‘Insanae et vanae curae'. Dat blijkt hij gerecycled te hebben uit een eerder geschreven oratorium. Het was rond 1800 voor een […]

In ‘Lastige Leerling', over de raakpunten tussen Haydn en Beethoven, ditmaal anderhalf strijkkwartet. Een van Beethoven en een van Haydn dat nooit afkwam, omdat – hij was al in de zeventig – zijn werkkracht en concentratie hollend achteruitgingen. Hooguit een kwartier per dag kon hij het nog opbrengen. Rond 1800 werd het mode om volksliedjes […]

Lastige Leerling gaat over de raakpunten tussen Haydn en Beethoven. In 1799 werkte de voor die tijd hoogbejaarde Haydn – hij was al 68 – zich een ongeluk aan zijn oratorium ‘Die Jahreszeiten'. Dat hij daarin uitgebreid achteromkijkt kunnen we horen aan de vele citaten die hij erin heeft verwerkt. Citaten van zichzelf en van […]

‘Lastige Leerling' gaat over de raakpunten tussen Haydn en Beethoven. En die kunnen we het allerbeste illustreren via het strijkkwartet. Vandaag gaat het om Beethovens allereerste strijkkwartet, dat hij na lang aarzelen liet uitgeven in 1800. Dat aarzelen lag vooral aan zijn grote ontzag voor de kwartetten van Haydn, die toen al kon bogen op […]

Vandaag in ‘Lastige Leerling', over de raakpunten tussen Haydn en Beethoven, twee kwartetten van die twee. Een late van Haydn vol revolutionaire verrassingen. En een vroeg kwartet van Beethoven dat niet voor niets de bijnaam ‘Komplimentierquartett' kreeg. Je ziet de hyperbeleefde bepruikte hoofden voor je. Overduidelijk gecomponeerd in de geest van Haydn.   Joseph Haydn: […]

Er is geen genre waarin Beethoven meer aan Haydn heeft ontleend dan het strijkkwartet. Vandaag horen we in ‘Lastige Leerling' een schitterend laat kwartet van Haydn, bijgenaamd ‘Sonnenaufgang'. En een vroeg kwartet van Beethoven dat praktisch tegelijkertijd ontstond. Met daarin een diep ontroerend adagio, waarvoor Beethoven inspiratie putte uit de dood van Shakespeares helden ‘Romeo […]

In zijn eerste zes strijkkwartetten hield Beethoven zich nog redelijk aan het door zijn leermeester Haydn ontwikkelde model. Ook qua lengte. Maar zes jaar later rekt hij het genre op en schrijft hij drie kwartetten van symfonische proporties. Veel tijdgenoten waren verbijsterd.  Opdrachtgever Graaf Razoemovsky(zie portret) eiste dat er in elk van de drie een […]

‘Lastige Leerling', over de raakpunten tussen Haydn en Beethoven, concentreert zich vandaag op het strijkkwartet, het genre dat Beethoven zich eigen maakte door Haydns kwartetten intensief te bestuderen. Haydns ‘Strijkkwartet op. 76/3' heet ‘Kaiserquartett', omdat het prachtige variatiedeel gebaseerd is op een door Haydn gecomponeerd volkslied: ‘Gott, erhalte Franz den Kaiser'. Haydn overleed in 1809, […]

In ‘Lastige Leerling', over de raakpunten tussen Haydn en Beethoven, staan we stil bij het meest opvallende raakpunt tussen die twee: het strijkkwartet. We draaien een laat kwartet van Haydn, waarin hij een indruk uit Londen verwerkte. Het begin lijkt sprekend op het geluid van de Big Ben. Verder is het een grimmig kwartet met […]

De programmaserie ‘Lastige Leerling' gaat over de raakpunten tussen Haydn en Beethoven. Vorige keer draaiden we fragmenten uit twee strijkkwartetten van die twee, om aan te tonen dat Beethoven van Haydn veel meer heeft geleerd dan hij ooit heeft willen toegeven. Vandaag laten we die twee kwartetten in hun geheel horen. Allebei geschreven in opdracht […]

Als eerste begon Mozart serieus te werken met dissonanten. Hij deed dat in een strijkkwartet dat hij opdroeg aan Haydn. Destijds letterlijk en figuurlijk ongehoord. D23-01-2023ie dissonanten inspireerden Haydn tot het verklanken van de chaos in zijn mega populaire oratorium ‘Die Schöpfung'. En daar nam Beethoven weer een voorbeeld aan in een strijkkwartet. 2 April […]

In de programmaserie ‘Lastige Leerling' zijn we op zoek naar raakpunten tussen Haydn en Beethoven. Tot nu toe speurden we naar Haydns invloed in Beethovens vroege werken. Maar ook in zijn baanbrekende voorlaatste pianosonate vinden we een thema dat hij – bewust of onbewust – heeft geleend uit een van Haydns allermooiste symfonieën, zijn 88e. […]

In ‘Lastige Leerling', over de raakpunten van Haydn en Beethoven, grijpen we weer terug naar de revolutionaire finale van Haydns Strijkkwartet op. 54/2. Daarin zet hij de luisteraars op het verkeerde been door ze in plaats van een snel deel een plechtig langzaam stuk voor te schotelen met er middenin een kort presto stukje. De […]

In ‘Lastige Leerling', over Haydn en Beethoven, twee schitterende strijkkwartetten waarvan de hoofdthema's van de openingsdelen zoveel verwantschap vertonen dat we vermoeden dat Beethoven zich door Haydn heeft laten inspireren.   Haydns kwartet op. 50/1 wordt uitgevoerd op vier oeroude Amati instrumenten, waarvan er twee ooit toebehoorden aan Mendelssohn en een aan Paganini (zie foto). […]

Voordat hij zich begaf op het glibberige pad van het strijkkwartet ging Beethoven niet over een nacht ijs. Hele kwartetten van Mozart en Haydn schreef hij noot voor noot over. Intensief luisteren naar Beethovens vroege kwartetten haalt die invloeden naar boven. Hij leerde van Haydn veel meer dan hij wilde toegeven. We horen twee baanbrekende […]

In de vorige aflevering van ‘Lastige Leerling' hoorden we de mis die de onervaren Beethoven met angst en beven schreef omdat hij bang was voor de vergelijking met Haydn. Hij had gelijk, die late missen van Haydn zijn indrukwekkend. En dat geldt al helemaal voor zijn heftige Nelsonmis. Op zoek naar raakpunten tussen Haydn en […]

In 1807 had Beethoven al best een reputatie opgebouwd als componist van instrumentale muziek. Maar toen kreeg hij van de vorst Esterhazy de vererende opdracht om een mis te schrijven.   Beethoven hield wel van een uitdaging maar had totaal geen ervaring met religieuze muziek. En hij voelde zich geïntimideerd door de reeks onnavolgbaar mooie […]

In deel XIX van Lastige Leerling, over de raakpunten tussen Haydn en Beethoven, gaan we nog wat dieper in op ‘componisten die op elkaars schouders gaan staan'. En daarmee bedoelen we componisten die vernieuwende trucs van elkaar overnemen. Zo liet Mozart in een strijkkwintet de langzame inleiding tot het openingsdeel ineens een tweede keer terugkomen. […]

Brigida Banti   Londen 1795. Haydn wordt toegejuicht bij de première van zijn ‘Drumroll' Symfonie. Maar op datzelfde concert zou ook de onwaarschijnlijk populaire Italiaanse diva Brigida Banti zingen. Maar die is ziek. Twee maanden later is ze weer beter en zingt dan een dramatische concert aria die Haydn speciaal voor haar heeft geschreven. Volgens […]

Tussen Haydn en Beethoven boterde het lang niet altijd. Maar hun animositeit wordt door musicologen nogal eens opgeblazen. We denken nou eenmaal graag in kampen. Maar zo erg was het allemaal toch niet. Anders had Beethoven nooit van zijn leven zijn eerste drie pianosonates aan Haydn opgedragen. Opus 2 nr. 3 is romantisch, vernieuwend, orkestraal […]

Beethoven droeg zijn eerste drie pianosonates op aan zijn leraar Haydn, die er ook bij was toen Beethoven zelf ze voor het eerst uitvoerde.   Als stagiair was Beethoven getuige van de geboorte van Haydns 99e Symfonie, waaruit we het wonderschone adagio horen. En Beethoven stond zo perplex van Haydns expertise dat hijzelf nog niet […]

Het samenstellen van het programma ‘Lastige Leerling' behelst ook een gigantische zoektocht door het oerwoud van Haydns mega-oeuvre. En tussen diens 104 symfonieën bevinden zich heel wat Doornroosjes. Zoals zijn 81e waarin Haydn de spot drijft met onze verwachtingen. In 1794 komt Beethoven – tot die tijd alleen bekend als pianist/improvisator – ook uit de […]

Beethoven als stagiaire. Haydn neemt zijn leerling Beethoven mee naar het Esterházy Paleis in Eisenstadt, waar hij druk bezig is met het componeren en repeteren van symfonieën en strijkkwartetten voor zijn tweede muziekreis naar Londen. Beethoven geeft zijn ogen en oren goed de kost. Het plan was toen nog steeds dat Beethoven Haydn tijdens die […]

  In ‘Lastige Leerling XIII' doen we uit de doeken hoe diepgaand Beethoven werd beïnvloed door zijn grote voorbeeld Mozart. Die op zijn beurt weer heel veel van zijn vriend Haydn had geleerd. Zo proberen we een rechtstreekse ontwikkelingslijn bloot te leggen met betrekking tot het veeleisende genre strijkkwartet.   Wolfgang Amadeus Mozart: Andante uit […]

Beethoven reist in 1792 van Bonn naar Wenen om daar ‘de geest van Mozart', die net was overleden, ‘uithanden van Haydn te ontvangen'. Haydn geeft hem een paar keer per week les, laat hem oefenen in het schrijven van fuga's en raadt hem aan om partituren van Mozart en hemzelf noot voor noot over te […]

Vanuit Londen terugreizend naar Wenen had Haydn koffers vol nieuwe muziek. Daaronder ook gerecyclede partituren die hij had geschreven voor de lira organizzata, een combinatie van een draailier en een orgeltje. Hij gebruikte die muziek ook om het oorlogszuchtige Engelse publiek op te hitsen in zijn ‘Militaire' Symfonie. Verder ontmoette hij Beethoven in Bad Godesberg […]