Gemeentearchief Veenendaal

De angst voor de gevaren van mosterdgas was groot in de jaren tussen de twee wereldoorlogen. Er werd volop onderzoek gedaan naar het gas. Wat de VSW hier mee te maken had vertelde archivaris Paul van Lunteren op 3 oktober in de lezingenreeks Broodje Geschiedenis.

In de eerste helft van de 19e eeuw openden de eerste wol- en textielfabrieken in Veenendaal. Maar wetten over veilig werken of kinderarbeid waren er niet. De werkdagen van de arbeiders waren erg lang en de leef- en arbeidsomstandigheden vaak gevaarlijk en ongezond. Wat de gevolgen hiervan waren vertelt Museumgids Annemiek Schweinsberg je in deze podcast. Let op: de geluidsopname van de lezing is helaas niet optimaal.

Het is 1 februari 1953. Het KNMI slaat alarm! Een stormveld van ruim duizend kilometer komt recht op de Nederlandse kust af. Ze waarschuwen voor zeer gevaarlijk hoog water. De waterstand stijgt en stijgt en de dijken breken… Wat betekende deze watersnoodramp voor Veenendaal?

De Veenendaalse Sanne Heymann neemt je mee naar de voor Veenendaal rampzalige 17e eeuw. Ze vertelt over de 'grote 3' rampen in Veenendaal: De Verwoesting van de Kroaten, de rampzalige pestepidemie en een verschrikkelijke brand. Sanne Heymann vertelde dit verhaal op 1 november 2022 tijdens 'Broodje Geschiedenis', een lezing door gemeentearchief Veenendaal.

In de 20ste eeuw groeide Veenendaal van 5000 naar 60.000 inwoners. Er moesten dus veel woningen gebouwd worden, maar dat bracht de nodige uitdagingen met zich mee. Te weinig grond, te weinig geld, te weinig toegewezen woningen vanuit de overheid. Hoe kreeg Veenendaal het voor elkaar om toch te groeien? Bronnen: Archieven gemeente Veenendaal 1942-1990 Lokale krant De Vallei 1950-1965 S.J. van Embden door Joosje van Geest (1996)

Sinds 1919 hebben we het algemeen kiesrecht: iedereen van 18 jaar en ouder mag stemmen. Maar dat bracht nog wel wat problemen met zich mee… In deze podcast hoor je meer over verkiezingen in de 20ste eeuw. Bronnen Archieven gemeente Veenendaal 1795-1811 Archieven gemeente Veenendaal 1811-1941 Archieven gemeente Veenendaal 1942-1990 Archieven gemeente Veenendaal 1991-1999 Archief Veenraadschap der Geldersche en Stichtse Veenen Bruggeman, C.W.C.A. en D.A. Vuik, “Politiek-bestuurlijke verhoudingen sinds 1945” in Geschiedenis van Veenendaal 2 (Veenendaal, 2005), pp. 175-190 Santen, M. van, “Burgerij in beweging. Opkomst van politieke partijen in Veenendaal, 1880-1940”, in Geschiedenis van Veenendaal (Veenendaal, 2000), pp. 107-123 Veenhof, G., “Politiek-bestuurlijke ontwikkelingen na 1945”, in Geschiedenis van Veenendaal (Veenendaal, 2000), pp. 119-123 Ontstaan en ontwikkeling van het kiesrecht in Nederland | Mens en Samenleving: Politiek (infonu.nl) Honderd jaar ‘Algemeen kiesrecht voor mannen' | Historiek Algemeen kiesrecht - Wikipedia Stemcomputer - Wikipedia Gemeenteraad | Gemeente Veenendaal

Binnenkort mogen we weer naar de stembus om een nieuwe gemeenteraad te kiezen. Maar vroeger was stemmen niet voor iedereen weggelegd. En hoe ging dat eigenlijk in Veenendaal? Bronnen Archieven gemeente Veenendaal 1795-1811 Archieven gemeente Veenendaal 1811-1941 Archieven gemeente Veenendaal 1942-1990 Archieven gemeente Veenendaal 1991-1999 Archief Veenraadschap der Geldersche en Stichtse Veenen Bruggeman, C.W.C.A. en D.A. Vuik, “Politiek-bestuurlijke verhoudingen sinds 1945” in Geschiedenis van Veenendaal 2 (Veenendaal, 2005), pp. 175-190 Santen, M. van, “Burgerij in beweging. Opkomst van politieke partijen in Veenendaal, 1880-1940”, in Geschiedenis van Veenendaal (Veenendaal, 2000), pp. 107-123 Veenhof, G., “Politiek-bestuurlijke ontwikkelingen na 1945”, in Geschiedenis van Veenendaal (Veenendaal, 2000), pp. 119-123 Ontstaan en ontwikkeling van het kiesrecht in Nederland | Mens en Samenleving: Politiek (infonu.nl) Honderd jaar ‘Algemeen kiesrecht voor mannen' | Historiek Algemeen kiesrecht - Wikipedia Stemcomputer - Wikipedia Gemeenteraad | Gemeente Veenendaal

Op 30 mei 2021 bestond de Veenendaallijn 40 jaar. Deze spoorlijn heeft echter een veel langere geschiedenis. Bronnen: Archieven gemeente Veenendaal 1811-1941 Archieven gemeente Veenendaal 1942-1990 Documentatiecollectie Tweede Wereldoorlog Veenendaal Amersfoort-Kesteren. 'n Veelbesproken spoorlijn door G.A. Russer (Maarssen 1981) Veenendaal in de Tweede Wereldoorlog door Jan Hoedeman (Barneveld 1985)

In 1949 vierde Veenendaal een week lang feest omdat het dorp 400 jaar bestond. Dat ze er een paar jaar naast zaten kon de feestvreugde niet verstoren… Bronnen: Archieven gemeente Veenendaal 1942-1990 Archieven gemeente Veenendaal 1991-1999 Collectie Verwiel 400 jaar Veenendaal Dr. J.G. Thoomes, 400 jaar Veenendaal (1949) Krantenartikelen uit De Vallei, 1949 en 1973 Krantenartikelen uit Utrechtsch Nieuwsblad, 1949

In 1928 vonden twee grondwerkers iets bijzonders op een bouwterrein in de Hoofdstraat. Ze rekenden zich al rijk, maar van wie was de vondst eigenlijk? En waar kwam het vandaan? Bronnen: Diverse krantenartikelen uit o.a. Utrechtsch Nieuwsbladen de Amerongsche Courant uit 1928 3n 1929 ‘De schat van Tak' door M. Brink in Rijnpost Weekend23 december 1988 ‘Het mysterie van de schat van Tak' door J. Slok in Oud Veenendaal, juni 2002 N. Hiensch, Tijdreis (Veenendaal 2000)

Een van de meest kleurrijke figuren in de Veense geschiedenis was gemeentesecretaris De Klerck. Hij werkte 30 jaar bij de gemeente en lag regelmatig in de clinch met de burgemeester en anderen. Uiteindelijk moesten beiden in 1925 het veld ruimen… In 'Hapklare Historie' vertellen we je over een stukje geschiedenis van Veenendaal. Wil je meer ontdekken over de geschiedenis van Veenendaal ga naar gemeentearchief.veenendaal.nl. Bronnen: Archieven gemeente Veenendaal 1811-1941 Tijdschrift Oud Veenendaal, maart en juni 2008

De ellende van de Eerste Wereldoorlog had ook gevolgen in Veenendaal, hoewel Nederland eigenlijk neutraal was. Het dorp kreeg te maken met vluchtelingen, voedselschaarste en ziekte. In 'Hapklare Historie' vertellen we je over een stukje geschiedenis van Veenendaal. Wil je meer ontdekken over de geschiedenis van Veenendaal ga naar gemeentearchief.veenendaal.nl. Bronnen: Archieven Gemeente Veenendaal 1811-1941 ‘Belgische vluchtelingen' door M.J. Helder in Oud Veenendaal 2012 nr 3 ‘Veenendaal tijdens de Grote Oorlog' door M.J. Helder in Oud Veenendaal 2014 nr 3 Diverse krantenartikelen uit de Veenendaalse Krant en de Rijnpost, sept/okt 2014

De Bernard van Kreelpoort is een markante plek in het centrum van Veenendaal. Maar wie was Bernard van Kreel eigenlijk? En waarom draagt juist deze plek zijn naam? In 'Hapklare Historie' vertellen we je over een stukje geschiedenis van Veenendaal. Wil je meer ontdekken over de geschiedenis van Veenendaal ga naar gemeentearchief.veenendaal.nl. Bronnen: Archieven gemeente Veenendaal 1811-1941 Archieven gemeente Veenendaal 1942-1990 Presentatie in de serie Broodje Geschiedenis door Johan Huibers op 15 januari 2018

Ruim 400 jaar lang lang hoorde Veenendaal bij vier verschillende plaatsen en twee provincies. In 1960 veranderde dit en ontstond de huidige gemeente Veenendaal: “Veenendaal verenigd”. In 'Hapklare Historie' vertellen we je over een stukje geschiedenis van Veenendaal. Wil je meer ontdekken over de geschiedenis van Veenendaal ga naar gemeentearchief.veenendaal.nl.

Veenendaal staat bekend als winkelstad van de regio. Hoe ging dat vroeger? En welke rol speelde de winkeliersvereniging? In 'Hapklare Historie' vertellen we je over een stukje geschiedenis van Veenendaal. Wil je meer ontdekken over de geschiedenis van Veenendaal ga naar gemeentearchief.veenendaal.nl. Bronnen: Archieven Gemeente Veenendaal 1811-1941 Archief Veenraadschap der Gelderse en Stichtse Venen 1549-1949 Geschiedenis van Veenendaal (uitgave HVOV, 2000) Lef, bravoure en ondernemersgeest door Gerda van der Mijn-van de Pol (2016)

Op 14 september is het weer Lampegietersavond, net als elk jaar op de maandag het dichtst bij 17 september . Hoewel het inmiddels is overgewaaid naar andere plaatsen is het een echt Veenendaals feest. Maar waar komt het eigenlijk vandaan? In 'Hapklare Historie' vertellen we je over een stukje geschiedenis van Veenendaal. Wil je meer ontdekken over de geschiedenis van Veenendaal? Ga naar gemeentearchief.veenendaal.nl. Bronnen: Archief gemeente Veenendaal 1942-1990 Archief Adriaan P. de Kleuver www.liederenbank.nl Aanzienlijk vlek in 't Stichtse door D. van Manen (2001) Geschiedenis van Veenendaal (uitgave HVOV, 2000)

Heb je je ooit afgevraagd waar je familienaam vandaan komt? Of waarom we in Veenendaal de Blauwe Hel hebben? In deze podcast hoor je een stukje achtergrond van veldnamen, familienamen en bijnamen. In 'Hapklare Historie' vertellen we je over een stukje geschiedenis van Veenendaal. Wil je meer ontdekken over de geschiedenis van Veenendaal ga naar gemeentearchief.veenendaal.nl. Bronnen: Archieven gemeente Veenendaal 1795-1811 Archieven gemeente Veenendaal 1811-1941 Veldnamen in Veenendaal – uitgave van de Historische Vereniging Oud Veenendaal Bewaord van vrogger…Taol in 't Vèèn: uitschellen en dialekwoorde – uitgave van de Historische Vereniging Oud Veenendaal

Veenendaal telt veel kerken en kerkgenootschappen. Tot aan de 19de eeuw was het plaatje nog overzichtelijk: er waren protestanten, katholieken, doopsgezinden en joden. Maar in de 19de eeuw komt daar verandering in. In 'Hapklare Historie' vertellen we je over een stukje geschiedenis van Veenendaal. Wil je meer ontdekken over de geschiedenis van Veenendaal ga naar gemeentearchief.veenendaal.nl. Bronnen: ‘Kerken in Veenendaal' door R. Bisschop, in: Geschiedenis van Veenendaal pp. 265-281 Aanzienlijk vlek in 't Stichtse door D. van Manen Uit de geschiedenis van de Hervormde Gemeente te Veenendaal door J. van Barneveld en H. Diepeveen 160 jaar Christelijke Gereformeerde Bethelkerk te Veenendaal door W. Th. Hofland

In de negentiende eeuw is het slecht gesteld met de gezondheidstoestand van de Veenendalers. De plaatselijke gezondheidszorg wordt uitgeoefend door een aantal bijzondere personen, die hun werk niet altijd even goed doen… In 'Hapklare Historie' vertellen we je over een stukje geschiedenis van Veenendaal. Wil je meer ontdekken over de geschiedenis van Veenendaal ga naar gemeentearchief.veenendaal.nl. Bronnen: - Archieven gemeente Veenendaal 1811-1941 - D. van Manen, Aanzienlijk vlek in 't Stichtse - J. Schilperoort, 'Heelmeesters en ziekten in de 19de eeuw' in Geschiedenis van Veenendaal

In 1795 werd Veenendaal zelfstandig van Rhenen, maar de vrijheid was relatief. Eerder dat jaar werd Nederland bezet door de Fransen, die een kleine 20 jaar zouden blijven. Ook in Veenendaal merkte men de gevolgen van deze bezetting. In 'Hapklare Historie' vertellen we je over een stukje geschiedenis van Veenendaal. Wil je meer ontdekken over de geschiedenis van Veenendaal ga naar gemeentearchief.veenendaal.nl. Bronnen: Archieven gemeente Veenendaal 1795-1811 Een tweeling zelfstandig van Roelof Bisschop. Bewaord van vrogger, Werkgroep Dialect, Veldnamen, Straatnamen en Bijnamen HVOV Aanzienlijk vlek in 't Stichtse van Dick van Manen.

Op 30 juni 2020 is het 225 jaar geleden dat een deel van Veenendaal een zelfstandige gemeente werd. Daar ging veel strijd met moederstad Rhenen aan vooraf. En wat had de Franse bezetting van 1795 ermee te maken? In 'Hapklare Historie' vertellen we je over een stukje geschiedenis van Veenendaal. Wil je meer ontdekken over de geschiedenis van Veenendaal ga naar gemeentearchief.veenendaal.nl. Bronnen: Archief gemeente Veenendaal 1795-1811 R. Bisschop, Een tweeling zelfstandig. Stichts en Gelders Veenendaal in de Bataafs-Franse tijd 1795-1813 (Veenendaal 1995) D. van Manen, Aanzienlijk vlek in 't Stichtse (Veenendaal 2001)

In de 18de eeuw gaat het niet echt goed met Veenendaal. Conflicten binnen de veencompagnie en met de stad Rhenen hebben grote gevolgen. In 'Hapklare Historie' vertellen we je over een stukje geschiedenis van Veenendaal. Wil je meer ontdekken over de geschiedenis van Veenendaal ga naar gemeentearchief.veenendaal.nl.

Op school leerden we dat de 17de eeuw de Gouden Eeuw was. Maar dat gold lang niet voor iedereen in de Nederlanden. In Veenendaal was dit een hele donkere periode, vol oorlogsgeweld, natuurrampen en epidemieën. In 'Hapklare Historie' vertellen we je over een stukje geschiedenis van Veenendaal. Wil je meer ontdekken over de geschiedenis van Veenendaal ga naar gemeentearchief.veenendaal.nl.

Veenendaal ontstond bijna 500 jaar geleden als veenkolonie. Het begin in 1473 met het graven van de Grift. Bijna 100 jaar later, in 1566, kreeg het dorp een kerk en tegelijkertijd ook zijn naam. In 'Hapklare Historie' vertellen we je over een stukje geschiedenis van Veenendaal. Wil je meer ontdekken over de geschiedenis van Veenendaal ga naar gemeentearchief.veenendaal.nl.

Ook in Veenendaal was er verzet tegen de Duitsers. Meerdere groepen ondersteunden onderduikers en pleegden sabotage. Met de komst van duizenden evacués in het najaar van 1944 kwam de oorlog heel dichtbij. En net toen de bevrijding dichtbij was, beleefde het dorp nog een paar gitzwarte dagen… In 'Hapklare Historie' vertellen we je over een stukje geschiedenis van Veenendaal. Wil je meer ontdekken over de geschiedenis van Veenendaal ga naar gemeentearchief.veenendaal.nl.

In de jaren '30 groeit de invloed van NSB, ook in Veenendaal. Vanwege de toenemende oorlogsdreiging wordt de Grebbelinie hersteld. En er worden voorbereidingen getroffen voor een eventuele evacuatie van de Grebbelinie. En dan breekt er op 10 mei 1940 echt oorlog uit… In 'Hapklare Historie' vertellen we je over een stukje geschiedenis van Veenendaal. Wil je meer ontdekken over de geschiedenis van Veenendaal ga naar gemeentearchief.veenendaal.nl.

Jaap Slok maakte als kleine jongen de verschrikkingen van het laatste oorlogsjaar in Veenendaal mee. Hij vertelt over zijn verblijf in het noodziekenhuis aan de Dijkstraat en de verschrikkelijke gevolgen van de beschietingen in april 1945 in de De Savornin Lohmanstraat. Wil je meer ontdekken over de geschiedenis van Veenendaal ga naar gemeentearchief.veenendaal.nl.

Ruim 300 jaar lang was er in Veenendaal een bloeiende joodse gemeenschap. Onder hen een verre voorouder van de stichters van de Philips fabrieken, de oprichters van de VSW-fabriek en de kruideniers Van Essen in de Hoofdstraat. Na de oorlog was er van deze gemeenschap bijna niets meer over. In 'Hapklare Historie' vertellen we je over een stukje geschiedenis van Veenendaal. Wil je meer ontdekken over de geschiedenis van Veenendaal ga naar gemeentearchief.veenendaal.nl.

In de 19de eeuw werd er hard gewerkt aan de verbetering van de infrastructuur rond Veenendaal. Op 15 maart 2020 was het 175 jaar geleden dat het eerste station van Veenendaal, station Veenendaal-De Klomp werd geopend. In 'Hapklare Historie' vertellen we je over een stukje geschiedenis van Veenendaal. Wil je meer ontdekken over de geschiedenis van Veenendaal ga naar gemeentearchief.veenendaal.nl.

Jarenlang speelde de textielindustrie een grote rol in de Veenendaalse samenleving. In de tweede helft van de 20ste kwam de klad erin en verdwenen de fabrieken één voor één uit het straatbeeld. In deze podcast hoor je hoe dat kwam en wat er nog over is van het industriële verleden van Veenendaal. In 'Hapklare Historie' vertellen we je over een stukje geschiedenis van Veenendaal. Wil je meer ontdekken over de geschiedenis van Veenendaal ga naar gemeentearchief.veenendaal.nl.

165 jaar geleden, op 5 maart 1855, werd Veenendaal getroffen door een grote overstroming. Dit had een grote impact op de Veenendaalse samenleving. Wat betekende dit voor de inwoners? Dat is te horen in deze aflevering van Hapklare Historie. In 'Hapklare Historie' vertellen we je over een stukje geschiedenis van Veenendaal. Wil je meer ontdekken over de geschiedenis van Veenendaal ga naar gemeentearchief.veenendaal.nl.

Welke rol speelde de familie van Leeuwen tijdens de ontwikkelingen in de wolindustrie van Veenendaal? En hoe was het om te werken in de Veense fabrieken? Als eind 19e eeuw het socialisme oprukt in Nederland zorgt dit een paar jaar later ook in Veenendaal voor stakingen en ongeregeldheden. Je hoort het allemaal in deze podcast. In 'Hapklare Historie' vertellen we je over een stukje geschiedenis van Veenendaal. Wil je meer ontdekken over de geschiedenis van Veenendaal ga naar gemeentearchief.veenendaal.nl.

Wanneer ontstonden de sigarenfabrieken in Veenendaal? Je hoort onder andere over de Ritmeesterfabriek en sigarenfabriek Panter. En waarom waren de sigaren uit Veenendaal zo populair? In 'Hapklare Historie' vertellen we je over een stukje geschiedenis van Veenendaal. Wil je meer ontdekken over de geschiedenis van Veenendaal ga naar gemeentearchief.veenendaal.nl

Hoe ontstonden de wolfabrieken in Veenendaal? Je hoort in deze podcast onder andere over de Veense Stoomweverij, de Scheepjeswol (DS) en de kinderarbeid in de wolfabrieken. In 'Hapklare Historie' vertellen we je over een stukje geschiedenis van Veenendaal. Wil je meer ontdekken over de geschiedenis van Veenendaal ga naar https://gemeentearchief.veenendaal.nl/

Ruim 100 jaar geleden gebeurden er vreemde dingen tijdens de godsdienstoefeningen van Jannetje Hootsen, beter bekend als Zwarte Jannetje. Althans, dat beweerden boze tongen. Wat was daarvan waar? Jannetje en haar volgelingen waren in ieder geval anders, en dat werd ze niet door iedereen in dank afgenomen… Op maandag 20 januari vertelde historica Margreet Helder tijdens Broodje Geschiedenis meer over Zwarte Jannetje en haar geloof, het ‘Antjesgeloof'.