Marineterrein Amsterdam

In deze laatste aflevering van dit lustrum seizoen reflecteren we op de afgelopen 10 jaar, maar kijken we vooral naar de toekomst. Samen met Liesbeth Jansen, Thijs Meijer en Jacqueline Verheugen van Bureau Marineterrein – allen betrokken vanaf het begin - bespreken we de wensen voor het Marineterrein voor de toekomst. Wensen van de makers en de doeners, van de meemakers en meedenkers. Gedachtenspinsels van allerhande mensen betrokken bij de ontwikkeling van het Marineterrein. Wat moet er absoluut mee naar de toekomst en wat moet gekoesterd worden op deze plek?

De wereld verandert steeds sneller. Er gebeuren voortdurend dingen die je niet kunt voorspellen. Survival of the fittest betekent dat degenen die zich het beste kunnen aanpassen de grootste overlevingskans hebben. Een adaptieve ontwikkeling geeft ruimte om samenhang te laten groeien vanuit de kracht van het gebied en de gebruikers. Mooi gezegd, maar hoe doe je dat? Wat zijn de belangrijkste principes van deze aanpak? Gasten: Pieter Dijckmeester, Peter van Assche, Liesbeth Jansen.

Het is duidelijk dat er de laatste 10 jaar veel veranderd is op het Marineterrein. Het zijn vaak de onopvallende projecten met een lange adem die het verschil maken. Hoe is het Marineterrein de afgelopen jaren van gedaante veranderd? Waarom is het zo belangrijk dat deze projecten van de grond zijn gekomen en op welke manier beïnvloeden ze de toekomst van het Marineterrein? Gasten: Johan van Dijk, Hanneke Marseille, Jan Maas

Het is niet altijd leuk. Maar zonder falen bereik je geen succes. En zonder mislukkingen leer je niks. Gelukkig kan dat hier, op deze afgeschermde plek. Het Marineterrein is één groot testgebied. Wat zijn de lessen die we hebben geleerd van het experimenteren? Gasten: Pallas Agterberg, Tom van Arman, Thijs Meijer

De organisaties die op het Marineterrein zijn neergestreken zijn met zorg geselecteerd. Een waaier van mensen en ondernemingen die allemaal kunnen omgaan met het tijdelijke, willen samenwerken, nieuwe dingen doen en met hart voor de stad. Als je zulke mensen bij elkaar zet, dan gebeurt er wat... Maar is het genoeg? Hoe zorg je ervoor dat het collectief als geheel meer brengt dan de som der delen? En kunnen de organisaties die er nu zitten in de toekomst ook blijven? Gasten: Matthijs ten Berge, Daan Doornink, Rosa Peper

In 2018 gaan de ontwikkelingen op het Marineterrein snel. Bureau Marineterrein maakt plannen voor een aantal grote gebouwen aan de overkant van het hek, aan defensiezijde. Want per 1 juli 2018 draagt Defensie een volgend deel van het terrein over. Maar dat loopt anders…. Gasten: Bert Kwast, Marlene Rienstra, Thijs Meijer

Het Marineterrein en de Oostelijke eilanden horen bij elkaar. Maar er staat een lange muur tussen. Als de poort op 5 januari 2015 voor het eerst in de geschiedenis opengaat, roert het Buurtplatform zich onmiddellijk: ‘De kwaliteit die wordt gerealiseerd op het Marineterrein, moet ook afstralen op de omgeving.' Dat zet iedereen aan het denken. Het Marineterrein wordt aanvankelijk gepresenteerd als internationaal innovatiegebied maar langzaam verandert die toon. Het Marineterrein moet ook een sociale, innovatieve, leefbare wijk worden. Gasten: Danny Konings, Esther Agricola, Sophie van Opstal

Vanaf 2015 gaat de poort van het Marineterrein open en melden zich honderden gegadigden voor de ruimtes die vrijkomen. Bureau Marineterrein leert om nee te zeggen. Maar wat wil het dan wel? Een ontwikkeling op deze plek moet gebruikmaken van het culturele erfgoed. Het DNA van het gebied moet voelbaar zijn. Een zoektocht van ontwerpers en creatieve ondernemers naar de ziel van het Marineterrein wordt opgestart. Gasten: Koen Vollaers, Ronald Rietveld, Jacqueline Verheugen

Al tientallen jaren aast de gemeente Amsterdam op het Marineterrein, een militaire zone in het hart van de stad, van wel 13 voetbalvelden groot. In 2013 is het dan raak. De kazerne is verouderd en Defensie besluit om het gebied grotendeels af te stoten. Er liggen eindelijk kansen voor de gemeente om het Marineterrein open te stellen voor de stad. Het gebied zal geleidelijk en proefondervindelijk ontwikkeld worden. Totaal anders dan elders in de stad. Maar waarom eigenlijk? En hoe ziet dat er in de praktijk uit? Gasten: Patrick Spaans, Anikka Fulop en Liesbeth Jansen

Radicale inclusie. Dat is de missie van zowel Marieke van Doorninck van Kennisland als van Heleen Rouw van Cinekid. Toevallig zijn ze ook nog elkaars buren op het Marineterrein. Samen wisselen ze kennis en ervaringen uit, rechtstreeks uit de praktijk. Over het Jeugdlab van Kennisland waar jongeren oplossingen bedenken voor jeugdcriminaliteit. En over het festival van Cinekid dat is verhuisd van de Westergasfabriek naar Noord en daardoor een veel diverser publiek weet te bereiken. Hebben deze sociale vernieuwers ook nog goede ideeën voor het Marineterrein?

De stad verandert en vraagt om andere oplossingen. Maar die zijn er niet zo maar. Een nieuw idee moet je kunnen uitproberen. Op het Marineterrein kan dat. In deze aflevering maken we een wandeling met lichtontwerper Sjoerd van Beers en landschapsarchitect Jan Maas. Jan werkte aan het plein bij gebouw 027 en de fitnesstuin, Sjoerd voegde subtiele verlichting toe. Allemaal tijdelijke ingrepen waar we iets van kunnen leren. Een podcast over het belang van experimenteren in de buitenruimte.

Vandaag bezoeken we het militaire deel van het Marineterrein. We spreken met Nico Vermaire, voormalig commandant van de kazerne. We vragen hem alles wat we altijd al hadden willen weten. Wat doet defensie in Amsterdam? En komt er nou een nieuwe kazerne? Ook spreken we krijgsmachtrabbijn Menachem Sebbag, die zich ontfermt over het geestelijk welzijn van het defensiepersoneel. Wat is volgens hen de ziel van het Marineterrein? NB Nico Vermaire (KLTZ)is sinds mei 2023 geen commandant meer van het Marine Etablissement Amsterdam. Patrick Bekken (KLTZ) is zijn opvolger.

Alleen met theorie kom je er niet. Het wordt pas echt in de praktijk. MBO-ers spelen een cruciale rol in het functioneren van de stad en het aandragen van oplossingen. Dat zegt Irheen de Vries van het ROC van Amsterdam, die haar studenten volop laat experimenteren op het Marineterrein. Neem Kamiel van Ophem, student aan de afdeling Nieuwe Technologie. Hij werkte mee aan de fabuleuze zonne-auto van het ROC en legde een complete insectentuin aan op het Marineterrein. Best vet. Een aflevering over de inspirerende en onmisbare kracht van jonge doeners.

Als je de hoofdentree van het Marineterrein doorkomt, kom je als eerste op De Voorwerf, een groene oase. Maar de stad is dichtbij en op mooie dagen is het er druk, is er overlast en een berg troep aan het einde van de dag. Wat doen we daar aan? In deze podcast gaat het over groene oplossingen. Een voorbeeld is het project Graspannen; om publiek te spreiden, zijn midden op het grasveld tuinen aangelegd. Een ander voorbeeld is ParkxPark; een project dat laat zien hoe parkeerplekken in de stad kunnen transformeren en vergroenen.

Nee, de binnenhaven van het Marineterrein is geen officieel zwemwater. Toch komen er dagelijks tientallen zwemmers hun baantjes trekken: zomer én winter. Want: wie het koude water trotseert, krijgt daar een flinke portie gelukshormonen voor terug. De waterkwaliteit is over het algemeen goed, maar soms stromen riolen over en komen er poepbacteriën in het water. De doorzwemmers willen weten hoe het zit. Hoe schoon is het water? En hoe staat het met het leven ín het water? We duiken het water in met Maarten Ouboter van Waternet en zwemmer Edwin Schölvinck.

In deze aflevering van De Ziel van het Marineterrein bezoeken we het depot van het Scheepvaartmuseum, een titanium gevaarte dat oprijst achter de muur van het Marineterrein. Talloze schatten uit de maritieme geschiedenis liggen er veilig opgeborgen. Samen met de ontwerper, Liesbeth van der Pol van DOK Architecten, bezoeken we dit spectaculaire gebouw. De gebruikte materialen en installaties zijn van een ongekend hoge kwaliteit, bedoeld om vele generaties mee te gaan. Maar wat als het in de toekomst geen depot kan blijven? Zijn andere functies denkbaar?

In deze aflevering van de podcast serie Ziel van het Marineterrein is Hester Aardse te gast, cultuurhistoricus bij de Gemeente Amsterdam. Hester maakte een studie van de huidige bebouwing van het Marineterrein en de typerende jaren ‘60 architectuur. Pension Homeland, het voormalige officierenverblijf, is daarvan het meest aansprekende voorbeeld, want ook van binnen ademt dit gebouw de sfeer van de jaren ‘60, tot in de laatste details. Samen met Hester bekijken we Pension Homeland van dichtbij, en zoomen we uit naar de andere gebouwen op het Marineterrein die uit dezelfde periode stammen. En ontdekken we dat ze destijds volgens een doordacht stedenbouwkundig plan zijn opgebouwd.

In deze aflevering van de podcast serie Ziel van het Marineterrein maken we kennis met Boj van den Berg, een ‘pionierend planoloog' en projectleider bij Bureau Marineterrein. Met Boj wandelen we naar de kop van het Marineterrein, waar de voormalige Schietbaan te vinden is; voor sommigen een onooglijk gebouwtje dat al gesloopt had moeten worden, voor anderen een vrijplaats voor creatieve experimenten. Boj kreeg de opdracht om de schietbaan te transformeren. In samenwerking met de ontwerpers van Walden Studio wordt het nu stap voor stap radicaal vergroend en een voor alle kunsten bespeelbaar bouwwerk. Laten staan dan toch maar?

De ‘gebouwen op pootjes' worden gezien als de meest esthetische van het Marineterrein. Eind jaren ‘60 zijn ze ontworpen volgens de 5 principes van de Nieuwe Architectuur van Le Corbusier, om ruimte te geven aan de Technische Opleidingen van de Koninklijke Marineterrein. In 2016 is de E-vleugel volledig gerenoveerd onder architectuur van Peter van Assche van Bureau SLA. In deze aflevering vertelt Peter wat er zo interessant is aan het gebouw is én wat hij er aan heeft toegevoegd.

De ziel van het Marineterrein ligt niet zomaar op straat, maar is verstopt in de tijd, opgesloten achter hekken, verdwenen onder de grond… In deze aflevering gaan we op pad met ontwerper/kunstenaar Sjoerd Ter Borg, die in zijn werk speurt naar de verborgen verhalen van de stad. Sjoerd was in 2014, vlak voor het openen van de poort, één van de eerste burgers die toegang kreeg tot de kazerne. Samen met hem ontrafelen we de verhalen van de voormalige Verbindingsschool, de plek waar jonge rekruten werden gedrild in morsetaal, telegrafie en coderen.

in deze aflevering van de Ziel van het Marineterrein ontmoeten we Job Roos, erfgoedarchitect van onder meer de Westergasfabriek en de Van Gendthallen op Oostenburg. Samen met Job lopen we langs de muur en het poortgebouw van het Marineterrein; beeldbepalende bouwwerken in de Kattenburgerstraat. Datgene wat zich áchter de muur afspeelde bleef eeuwenlang verborgen voor ons burgers. Maar welke betekenis heeft de muur nu het gebied zich deels heeft geopend? Een obstakel of een kans? Al wandelend zien we talloze tekens en littekens in de oude muur, de sporen van een roerig verleden. En daarbij stuiten we op een wel heel bijzondere vroegere bewoner...

Kattenburg, Wittenburg en Oostenburg zijn verpersoonlijkt in Cath, Wiebe en Olle in dit zinderende verhaal van Carolina Trujillo, voorgedragen door de schrijfster zelf. Geschreven na ontmoetingen met marinemensen in 2014, vóór het openen van de poort van het Marineterrein voor publiek in januari 2015.

Uitkijken over het Oosterdok met buurtbewoner en schrijver Titus Dekker Met onder meer: 1962 Stadsstrand 1985 Museumhaven Krakersbolwerk

Een wandeling met hoogleraar maritieme geschiedenis Jerzy Gawronski Met onder meer: 1642 - De knik van de Kattenburgerstraat 1655 - Grof geschut 1784 - Land voor zee 1815 - Waar zijn de scheepshellingen? 1885 - Schepen wijken voor treinen 2021 - Archeologie gaat over de toekomst

Speuren in de grond van de Amsterdamse Oostelijke Eilanden met archeoloog Ranjith Jayasena. Met onder meer: 1650 - De aanleg van een nieuw havengebied 1660 - Modderen op de VOC-werven 1663 - Op de plek van Wiener & Co

November 2019 is de maand waarin de sciencefiction klassieker Blade Runner (1982) zich afspeelt. Vries Strookman (Marineterrein) praat met Koert van Mensvoort van Next Nature Network over de toekomst van de mens en de invloed van robotisering in ons dagelijks leven, aan de hand van 3 fragmenten uit de film Blade Runner. Voor meer informatie: https://mari.nu/bladerunner