Yalansavar

Yalansavar ekibi, medyatik astrologların yaptığı kehanetleri bir yıl geçtikten sonra irdelemeye devam ediyor! 2021 yılı da pek çok beklenmedik olay ve pek çok farklı gelişmeye sahne oldu. Kehanetlerinin tutması ile övünen meşhur astrologların iddialarının ne kadarı tuttu? Yalansavar ekibi olarak bir yıl aradan sonra, bir kez daha 4. geleneksel kehanet değerlendirme programı için tekrar bir araya geldik ve ünlü medyum ve astrologların 2021 yılı için öngördükleri kehanetleri irdeleyip başarı oranlarını konuştuk.  Ayrıca hem Yalansavar ekip üyelerinin hem de takipçilerimizin  kehanet yapma rehberi'ndeki esaslara göre kurguladığı 2021 kehanetlerini değerlendirdik. Elbette her yıl olduğu gibi program sonunda bizler de 2022 yılına ait kehanetlerimizi yaptık ki kayıtlara girsin!  

Çalkantılı bir yılı geride bıraktık, pek çok beklenmeyen ve öngörülmeyen olay yaşadık. Peki medyatik astrolog/medyumlar 2020 arifesinde bunların ne kadarını öngörebildi, yaptıkları kehanetlerin ne kadarı tuttu? Bu yıl 3. kez yaptığımız geleneksel kehanet değerlendirme programı ile karşınızdayız. Bu programda ünlü ve medyatik astrolog/medyumların 2020 yılı için yaptıkları kehanetlerin ne kadarının tuttuğunu irdeliyor, 2019 yılı sonunda Yalansavar ekibi olarak 2020 için bizlerin ve takipçilerimizin yaptığı kehanetlerin performansı ile meşhur medyumların performansını bir kez daha karşılaştırıyoruz.  Ünlü astrologların 2020 yılına ait kehanet performansları Yalansavar 2020 için yaptığı kehanetleri ne kadar tutturdu (spoiler: %100) Yalansavar okurlarının yaptığı 2020 kehanetleri. (Twitter: #Benim2020Kehanetim) Yalansavar ekibi 2021 kehanetleri

Washington Üniversitesi’nden mezun olduktan sonra Fred Hutchinson Kanser Araştırma Merkezi’nde Moleküler Biyoloji doktorasını tamamlayan dostumuz virolog Dr. Semih Tareen ile bir önceki bölümde başladığımız COVID ve aşılar konulu sohbetimize devam ediyoruz. Aşılara tanınan acil kullanım yetkisi nedir? Aşı geliştirme süreçleri neler? Aşılama lojistikleri ve bunlardaki zorluklar neler? Kime güvenmeliyiz? Bilim iletişimi sırasında nelere dikkat edelim?

Washington Üniversitesi’nden mezun olduktan sonra Fred Hutchinson Kanser Araştırma Merkezi’nde Moleküler Biyoloji doktorasını tamamlayan dostumuz virolog Semih Tareen'i COVID hastalığı ve aşılar hakkında konuşmak için programımıza davet ettik.   Semih Tareen kimdir? COVID nasıl hastalık yapıyor? Hastalanma sonrası oluşan doğal bağışıklık ile aşılanma sonucu oluşan oluşan bağışıklık arasında ne farklar var? Sürü bağışıklığı nedir? COVID aşıları ve mRNA teknolojisi. Sohbetin devamı için bir sonraki bölümü dinlemeyi unutmayın!

Bu podcast bölümde ABD'de Alaska Üniversitesi bünyesinde bulunana HAARP (Yüksek Frekans Aktif Aurora Araştırma Programı) ve bu depremden zihin okumaya dek bu programa ilişkin üretilen komplo teorilerinden bahsediyoruz. HAARP nedir? Ne için kurulmuş ve burada yapılan çalışmalar neler Depremlerle HAARP'ın bir bağlantısı var mı? HAARP'ın başka olası etkileri (iklim kontrolü, zihin kontrolü vs.) hakkında söylenenler ne kadar doğru? Nikolai Tesla ve HAARP bağlantısının aslı nedir?

Podcastımızın bu bölümünde, COVID pandemisi süresince gözlemlediğimiz bilim haberleri ve bilimsel tartışmaların neden zaman zaman birbiriyle çeliştiğinden, pandemi süresince bilimin nasıl işlediğinden ve bu ortamda yanılgılara düşmemek için nelere dikkat etmemiz gerektiğinden bahsediyoruz. Laboratuvar bilimi ve gerçek hayat arasındaki farklar nelerdir?Pandemi sürecinin bilimsel çalışma ve yayınlara etkisi nasıl oldu?Neden birbiriyle çelişen pek çok makale var? Önbaskı (pre-print) yayınlar nedir, ne işe yarar? Doğru ve güvenilir bilgiye ulaşmak için bilim iletişimcileri ve hepimizin dikkat etmesi gerekenler nelerdir?

Tevfik, bu sohbette bize bu kitabı yazmaya neden ihtiyaç duyduğundan başlayarak kitabın yazılış öyküsünü anlatıyor ve  "mantık azabı" kavramına değiniyor. Sohbet süresince kitaptan çeşitli örnekleri detaylandırıyor ve kitabın safsataları açıklamaya ilaveten safsataları saptamak ve hatta kendimizi bunlara karşı korumak hakkında verdiği  taktik ve önerilerden bahsediyoruz.

Bu bölümde hepimizi zaman zaman pençesine alan ve karar alırken bazen farkında bile olmadan kararımızı yönlendiren bir alışkanlıktan, güdümlü düşünceden (motivated thinking) bahsediyor, bu eğilimimizle nasıl başa çıkabileceğimiz, ideoloji veya inançlarımızın gölgesinde aldığımız irrasyonel kararların nasıl farkında olacağımız hakkında sohbet ediyoruz. Nasıl karar alıyoruz? Neden irrasyonel kararlar alıyoruz? Kararlarımızı yönlendiren şey bilgi mi yoksa tutarlılık arayışı mı?Güdümlü düşünce hakkında yapılmış belli başlı çalışmalar neler?Tartışmalarda güdümlü düşünce tuzağına düşmekten nasıl korunabiliriz?

Tüm dünyanın koronavirüsü ile mücadele ettiği ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından global salgın ilan edilen şu günlerde, basında ve sosyal medyada yer alan korona virüsü ile ilgili yanlış bilgilendirmeleri ve yaygın mitleri eleştirel düşünce gözlüğümüzle irdeliyor, insanları bunlara inandıran etmenler hakkında sohbet ediyoruz. En yaygın koronavirüs mitleri hangileri? Koronavirüsten korunmak için geçerli ve kanıtlanmış yöntemler hangileri? İnsanlar neden bu yanlış inanışlara ve mitlere itibar gösteriyor? Bu tip yanlış, yalan ve yanıltıcı bilgilerin ne zararı var?

Podcastımızın bu bölümünde etrafımızı her geçen gün daha da saran yalan ve uydurma haberler ve bunlarla nasıl mücadele edebileceğimiz hakkında sohbet ediyoruz. Uydurma haber, asparagas, hiciv haberciliği ve bunların birbirinden farkları nelerdir? İlk uydurma haberler hangileriydi? Sosyal medyanın uydurma haberlere etkisi ne?  Asılsız haberlerle mücadele etmek için nelere dikkat etmeliyiz?

Bundan yaklaşık bir yıl önce Yalansavar olarak ünlü medyumların 2018 için yaptıkları kehanetleri incelemiş, ve Yalansavar ekibi olarak astrolog/medyumların kullandıklar kehanet tekniklerini uygulayarak bizler de 2019 yılı için bazı kehanetlerde bulunmuştuk. Aradan bir yıl geçti ve hem medyatik astrologların hem de 2019 yılı için yaptıkları kehanetleri değerlendirme vakti geldi. Bu bölümde yapılan kehanetlerin ne kadarının tuttuğunu inceliyor, medyatik astrologların performansı ile Yalansavar ekibinin kehanet yapma performansını karşılaştırıyor, ve 2020 yılı için gene kehanetlerde bulunuyoruz.

Uzunca bir aradan sonra podcast yayınlarımıza son dönemde oldukça popüler olan Alkali Diyet kavramını irdeleyerek devam ediyoruz. İçinde kafa karıştıran pek çok kimyasal kavram ve terminoloji barındıran bu moda diyetin iddialarının geçerliliğini inceliyor, bu diyetin tarihteki çıkış noktasını anlatıyor ve neden pek çok kişinin bu mucize diyetten medet umduğu hakkında sohbet ediyoruz. Temel kimya bilgisi: asit, baz ve pH nedir? Alkali diyet kavramı ilk ne zaman ortaya çıktı? Homeostaz nedir? Alkali diyet iddiaları için bilim ne diyor? Neden bu kadar popüler? Bu diyeti takip etmenin zararı var mı?

2019 yılının ilk bölümünde ünlü astrologlar tarafından 2018 için yapılmış yapılmış muhtelif kehanetleri mercek altına alıyoruz. Ünlü astrologların geçtiğimiz yıl için muhtelif basın ve yayın organlarına verdikleri demeçlerde ne gibi olayların yaşanacağına ilişkin kehanetlerde bulunduklarını anımsıyor, bu kehanetlerin hangilerinin tuttuğunu, ne kadarının boş çıktığını inceliyoruz. İlaveten, kehanetlerin neden bu kadar popüler olduğundan ve iyi kehanet etme sanatının inceliklerinden bahsediyoruz. Programımızın sonunda, astrolog olmasak da biz de 2019 yılına ait kehanetlerde bulunuyoruz. Kehanetler neden popüler? Astrologlar 2018 yılı için ne demiş? Hangileri tutmuş, hangileri karavana? Barnum etkisi. İyi kehanet nasıl olmalı? Yalansavar ekibinden 2019 kehanetleri.

Podcastımızın bu bölümünde gündelik yaşantımızda nasıl kanı oluşturduğumuzdan, neyin daha inanılır olduğuna nasıl karar verdiğimizden, inanılır bulduğumuz şeyleri inanması zor olandan nasıl ayırdığımızdan bahsediyoruz.  Farklı kanaatlerin, inançların birbirlerine göre ağırlığı ve geçerliğini anlamak için ne gibi yöntem ve araçların mevcut olduğu ve bu yöntemleri eleştirel düşünceye ve bilimsel yönteme nasıl uyarlayabileceğimiz hakkında konuşuyoruz.   Farklı kanı ve inançların hepsi aynı ağırlıkta mıdır? Yeni veriler neye inandığımızı nasıl ve ne zaman değiştirir? Bayes teoremi nedir?

Podcastımızın bu bölümünde, bir okurumuzu bize yönelttiği "sizce doğru budur diyebileceğiniz güvenilir bilgilere nasıl ulaşıyorsunuz?" sorusundan yola çıkarak karşımıza çıkan iddiaları nasıl irdelediğimiz hakkında sohbet ediyoruz. Eleştirel düşünce alışkanlığının temeli olan doğru ve tarafsız sorgulama yapmanın öneminden, okuduğumuz veya duyduğumuz bir iddianın doğruluğunu teyit ederken atacağımız ilk adımlardan bahsediyoruz. İddia kaynaklarının güvenilirliği nasıl anlaşılır? İddianın mevcut bilinenlere ve yaşadığımız dünya zıtlığı neden önemli?  İddiaya eşlik eden veri ve deneylerin kalitesi. Teyit önyargısı.

Podcastımızın bu bölümünde batıl inançların çoğunun temelinde yatan büyü düşüncesi konusuna eğiliyoruz. Pek çok yerde karşımıza çıkan, çoğumuzun farkında olmadan zaman zaman içine düştüğü büyü düşüncesi örneklerini inceliyor, bu kavramın olası kökenleri, gündelik hayatımıza etkisi ve büyü düşüncesini tanımanın eleştirel düşünce açısından önemi hakkında sohbet ediyoruz. Büyü düşüncesi nedir? Frazer'ın sempatik büyü kavramı, benzerlik ve bulaşıcılık ilkesi. Büyü düşüncesinde şans faktörü . Kargo kültleri. Skinner'ın güvercinleri. Çocuklarda büyü düşüncesi nasıl gelişiyor? Sözdebilimlere etkileri nedir? Eleştirel düşünce için neden önemli?

Podcastımızın bu bölümünde bir önceki bölümde başladığımız dünya dışı yaşam ihtimalinden ve sıklıkla medyada duyduğumuz UFO (tanımlanamayan uçan cisim) gözlemlerinden bahsetmeye devam ediyoruz. Fotoğraflarda görülen ve UFO sanılan lekeler neler? Uçan Daire sanılan ilginç atmosfer olayları nelerdir? Fermi paradoksu nedir? Bu kadar çok gezegen varsa uzaylılar nerede?  

Podcastımızın bu bölümünde dünya dışı yaşam ihtimalinden ve sıklıkla medyada duyduğumuz UFO (tanımlanamayan uçan cisim) gözlemlerinden bahsediyoruz. Uzunca bir sohbet olduğu için, bu konuyu arka arkaya iki bölüm halinde işleyeceğiz. Dünya dışı yaşam mümkün mü? Drake eşitliği  nedir? Evren ne kadar büyük?Yaşanabilir gezegen arayışı ve Kepler misyonu. Belirli başlı UFO gözlemleri, Roswell olayı.

Podcastımızın bu bölümünde genelde kış aylarında yakamıza yapışan ve hafife aldığımız halde zaman zaman ciddi komplikasyonlara neden olabilen grip hastalığından bahsediyor ve grip ile ilgili sık duyduğumuz yanlış inanışları irdeliyoruz. Grip (influenza) ve diğer soğuk algınlığı yapan virüsler arasındaki farklar nelerdir? Tarihteki önemli grip salgınlarında neler yaşandı? Gripten korunma yolları nelerdir? Kimler grip aşısı olmalı? Grip aşısı grip yapar mı? Antibiyotik gribe iyi gelir mi? Islak saçla gezmek grip yapar mı? Grip olunca ıhlamur zencefil kaynatıp içelim mi?

Podcastımızın bu bölümünde biri sanal, ikisi gerçek üç karakterin iç içe geçmiş hikayesini anlatıyoruz: Bir eleştirel düşünce ikonu olan kül yutmaz dedektif Sherlock Holmes, Sherlock'un yaratıcısı ünlü yazar ve doktor Sir Arthur Conan Doyle ve her tür kelepçe ve kilite meydan okuyan Sihirbaz Houdini. Kurgu edebiyatın en ünlü dedektifi Sherlock Holmes nasıl ortaya çıktı? Sherlock'un yaratıcısı Sir Arthur Conan Doyle'un spiritüelizm ve ruh alemlerine olan merakı nasıl başladı? İki küçük kız çocuğu Doyle'u basit fotoğraf hilesiyle nasıl kandırdı? Conan Doyle'un sihirbaz Harry Houdini ile olan ilginç dostluğunun öyküsü neydi?

Podcastımızın bu bölümünde dünya üzerindeki yaşamı büyük ölçüde borçlu olduğumuz Güneş ve bizlere olan etkileri hakkında sohbet ediyoruz.  Güneş ışınlarının hayati öneme sahip D vitamini sentezlememizi sağlarken bir yandan da ne gibi mekanizmalarla yaşlanma ve kanser gibi istenemeyen sonuçlara neden olabildiğini tartışıyor ve güneşin bu zararlı etkilerinden korunmak için alabileceğimiz önlemlerden bahsediyoruz. Güneşten gelen ultraviyole ışınlar neler, güneş kremleri nasıl çalışıyor, sağlıklı güneşlenmek için dikkat etmemiz gerekenler neler sorularına cevap arıyoruz.

Podcastımızın bu bölümünde Nobel Ödülleri ve benzeri büyük başarılara imza atmış kişilerde gözlemlenen ilginç bir fenomen olan "Nobel Hastalığı"ndan bahsediyoruz.  Nobel hastalığı, bir alanda büyük bir başarıya imza atmış bazı ünlü isimlerin ilerleyen yıllarda uzmanlık alanları dışında ve hatta kimi zaman sözdebilim alanında ortaya sürdükleri desteksiz iddialarla kendini gösteren ilginç bir durum. Sobhet boyunca Nobel ödüllerinin bilim dünyasındaki yeri hakkında sohbet ediyor, Nobel hastalığından muzdarip bazı bilim insanlarından örnekler veriyor ve bu kadar zeki insanların nasıl olup da bu yanılgılara düştüklerini tartışıyoruz.  Nobel Hastalığından muzdarip olan ünlü isimler: Linus Pauling, Luc Montaignier, Karry Mullis, Peter Duesberg, William Shockley

Bu bölümde bir alternatif tıp uygulaması olan homeopatiden bahsediyoruz. Homeopatinin temel ilkelerini, iddia edildiği etkinliğe ilişkin olası kanıtları mercek altına yatırıyor, insanlığın gelişimi boyunca ortaya çıkmış büyü ve öz düşüncesinin homeopati ile olan ilintisi ve popüler olma nedenlerinden bahsediyor ve homeopati kullanımı ile ilgili sakıncalara değiniyoruz.

Bu bölümde bir gerek klinik deneyler, gerek günlük tıp uygulamaları ve alternatıf tıpta sık kullanılan plasebo etkisinden bahsediyoruz. Geçmişten günümüze plasebo kavramı ve plasebo etkisi altında yatan fizyolojik ve psikolojik mekanizmalara değiniyor, bu etkiyi hastaların tedavilerinde etik sınırlar dahilinde ne şekilde kullanabileceğimizi tartışıyoruz.

Bu bölümde çevremizi saran elektromanyetik dalgalardan bahsediyoruz. Elektromanyetik spektrumdaki dalga türlerini bir kez daha anımsıyor, bir kısmını gözle göremediğimiz bu dalgaların etkilerini tartışıyor ve pek çok kişinin en çok endişe duyduğu  mikrodalga fırınlar, cep telefonları ve kanser ilişkisini mercek altına yatırıyoruz.

Bu bölümde tuzun insan hayatı için önemi, tarihteki yerinden ve sağlığımıza olan etkilerinden bahsediyor ve son yıllarda marketleri saran mucivzei olduğu iddia edilen Himalaya tuzunu Yalansavar merceğine yatırıyoruz.

Bu bölümde, sitemizde sıklıkla değindiğimiz alternatif tıp konusuna genel bir giriş yapıyor, alternatif tıp kavramı, etkinliği ve popülerliği hakkında sohbet ediyoruz. Alternatif tıp nedir, neye alternatif sunuyor? Bir yöntemin işe yarayıp yaramadığını nasıl anlarız? Alternatif tıp neden popüler? Alternatif tıp yöntemlerinin ne zararı var? Kullananlar nelere dikkat etmeli?

Bu bölümde safsatalar ve argüman hataları konusuna değiniyoruz. Ayrıca belirli başlı safsata örneklerine değinerek, tartışmalarda safsataları fark etmenin önemi ve fark ettiğimiz safsatalarla başa çıkmanın yollarından bahsediyoruz. Safsata nedir? İlk "safsatacılar" kimlerdi? Sık karşılaştığımız safsata örnekleri: Bir bilen safsatası (Argument from authority), Kaygan zemin argümanı (Slippery slope), Popülerlik safsatası (Argument from popularity), Öncüllük Safsatası (Post hoc ergo propter hoc). Safsataları tanımak ve kaçınmak neden önemlidir?

Bu bölümde gördüğümüz bir iddiada, okuduğumuz bir haberde örümcek hislerimizi harekete getiren şeylerden bahsediyoruz. Eleştirel düşünce sürecini nasıl işletebiliriz, bir iddianın geçerliliğinden ne zaman ve nasıl şüpheleniyoruz? Duyduğumuz bie iddianın irdelenme süreci nedir? Duyduklarımızı nereden ve nasıl teyit edebiliriz? İnternet üzerindeki doğrulama araçları neler?  

Bu bölümde astroloji hakkında sohbet ediyor ve astrolojinin tarihi, burçlara göre kişilik özellikleri ve astrolojinin geçerliliğinden bahsediyoruz: Astroloji nedir?  Zodyak, takımyıldızlar, gezegenler...Geçmişten günümüze astroloji. İnsanlar neden astrolojiye inanıyor? Astrolojinin geçerliliği olup olmadığını nasıl ve nereden biliyoruz? Astroloji ve diğer kehanet yöntemlerine inancın ne zararı var?

Uzun bir hazırlık döneminden sonra hayata geçirdiğimiz cepyayınımızın ilk bölümüzde skeptisizm / şüphecilik nedir sorusunun yanıtını arıyor ve ekip üyelerinin skeptisizme uzanan yolculuklarından bahsediyoruz: Skeptisizm, şüphecilik, eleştirel düşünce nedir? Bizler nasıl şüpheci olduk, eskiden nelere inanıyorduk? Nasıl oldu da bunlara inanmamaya başladık? Bir iddianın doğruluğunu nasıl teyid etmeye çalışıyoruz? Günlük hayatta bunlar ne işimize yarayacak?