Podcast appearances and mentions of Al Hijr

Jaber Abdul Hameed – 015 Al-Hijr

AL BAYAN - Surah AL HIJR - Part 6 - Verse 42 - 50 - Javed Ahmed Ghamidi

AL BAYAN - Surah AL HIJR - Part 2 - Verse 10 - 18 - Javed Ahmed Ghamidi

AL BAYAN - Surah AL HIJR - Part 3 - Verse 19 - 27 - Javed Ahmed Ghamidi

AL BAYAN - Surah AL HIJR - Part 4 - Verse 27 - 33 - Javed Ahmed Ghamidi

AL BAYAN - Surah AL HIJR - Part 5 - Verse 34 - 41 - Javed Ahmed Ghamidi

AL BAYAN - Surah AL HIJR - Part 1 - Verse 1 - 9 - Javed Ahmed Ghamidi

AL BAYAN - Surah AL HIJR - Part 7 - Verse 50 - 60 - Javed Ahmed Ghamidi

AL BAYAN - Surah AL HIJR - Part 9 - Verse 67 - 77 - Javed Ahmed Ghamidi

AL BAYAN - Surah AL HIJR - Part 10 - Verse 78 - 84 - Javed Ahmed Ghamidi

AL BAYAN - Surah AL HIJR - Part 11 - Verse 85 - 99 - Javed Ahmed Ghamidi

AL BAYAN - Surah AL HIJR - Part 8 - Verse 60 - 66 - Javed Ahmed Ghamidi

Recitation from Qari Sharif Zain Ali in Qiraat Hafs An Asim Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

La sourate Al-Hijr, également connue sous le nom de "Le Rocher", est le 15e chapitre du Coran et compte 99 versets. Ce chapitre aborde différents thèmes, notamment les histoires des anciens prophètes, les conséquences du rejet des messagers, la puissance et la miséricorde de Dieu, ainsi que le jour du jugement. Le chapitre commence par une description du Coran en tant que révélation claire et rappel pour l'humanité. Il raconte l'histoire de la création d'Adam, de sa tentation par Satan et de son expulsion du Paradis. Le chapitre mentionne également les histoires d'autres prophètes tels que Noé, Hud, Saleh et Lot (que la paix soit sur eux tous), qui ont été envoyés pour guider leur peuple mais qui ont été rejetés par celui-ci. La sourate Al-Hijr souligne l'importance de tenir compte des avertissements des messagers de Dieu et de suivre les conseils fournis par le Coran. Elle met en garde contre les conséquences de l'incrédulité et de la désobéissance, en soulignant le sort des nations passées qui ont été détruites à cause de leurs transgressions. Le chapitre décrit également le jour du jugement, où tous les individus seront tenus responsables de leurs actes. Il dépeint de manière vivante des scènes de ce jour, notamment la résurrection des morts, le décompte des actes et la division entre les justes et les pécheurs. Dans l'ensemble, la sourate Al-Hijr constitue un puissant rappel de la souveraineté de Dieu, de sa miséricorde envers ceux qui croient et suivent ses conseils, et du châtiment sévère qui attend ceux qui rejettent son message. Elle appelle l'humanité à réfléchir à ses actes et à demander pardon avant qu'il ne soit trop tard.

Surah Al-Hijr, también conocido como La Roca, es el capítulo 15 del Corán con 99 versículos. Este capítulo trata varios temas, como las historias de los profetas del pasado, las consecuencias de rechazar a los mensajeros, el poder y la misericordia de Dios y el Día del Juicio. El capítulo comienza con una descripción del Corán como una revelación clara y un recordatorio para la humanidad. Narra la historia de la creación de Adán, su tentación por Satanás y su posterior expulsión del Paraíso. El capítulo también menciona las historias de otros profetas como Noé, Hud, Saleh y Lot (la paz sea con todos ellos), que fueron enviados para guiar a su pueblo pero fueron rechazados por éste. La sura Al-Hijr subraya la importancia de prestar atención a las advertencias de los mensajeros de Dios y de seguir la guía del Corán. Advierte de las consecuencias de la incredulidad y la desobediencia, destacando el destino de las naciones del pasado que fueron destruidas debido a sus transgresiones. El capítulo también describe el Día del Juicio, cuando todos los individuos tendrán que rendir cuentas de sus actos. Describe vívidamente escenas de ese día, como la resurrección de los muertos, el recuento de los actos y la división entre justos y pecadores. En general, la sura Al-Hijr es un poderoso recordatorio de la soberanía de Dios, de Su misericordia hacia quienes creen y siguen Su guía, y del severo castigo que aguarda a quienes rechazan Su mensaje. Hace un llamamiento a la humanidad para que reflexione sobre sus actos y busque el perdón antes de que sea demasiado tarde.

Ceci est une compilation des versets récités lors de la prière de tarawih; ils ne sont donc pas enregistrés en une fois. C'est la raison pour laquelle différentes lectures y sont psalmodiées. Récitation du Coran lors de la prière du Tarawih pendant le mois de Ramadan 2023 à la mosquée Al Hikma, la sagesse, à Bruxelles --- Send in a voice message: https://podcasters.spotify.com/pod/show/belligh/message

Récitation du Coran lors de la prière du Tarawih pendant le mois de Ramadan 2023 à la mosquée Al Hikma, la sagesse, à Bruxelles --- Send in a voice message: https://podcasters.spotify.com/pod/show/belligh/message

Récitation du Coran lors de la prière du Tarawih pendant le mois de Ramadan 2023 à la mosquée Al Hikma, la sagesse, à Bruxelles --- Send in a voice message: https://podcasters.spotify.com/pod/show/belligh/message

Récitation du Coran lors de la prière du Tarawih pendant le mois de Ramadan 2023 à la mosquée Al Hikma, la sagesse, à Bruxelles --- Send in a voice message: https://podcasters.spotify.com/pod/show/belligh/message

Récitation du Coran lors de la prière du Tarawih pendant le mois de Ramadan 2023 à la mosquée Al Hikma, la sagesse, à Bruxelles --- Send in a voice message: https://podcasters.spotify.com/pod/show/belligh/message

015-Al Hijr _084 a la Fin - Imam Assane SARR by XamSaDine

015-Al Hijr _041 au 084 - Imam Assane SARR by XamSaDine

015-Al Hijr _001 au 040 - Imam Assane SARR by XamSaDine

Ustadh begins the Tafseer of the fourteenth Juz' of the Qur'an. To catch up on previous sessions or watch the entire series, please click here: https://youtube.com/playlist?list=PL2dRQaGGWZOBYkqSWcfhzetBvPKOUFkf4&si=0S29Vl6RzCd3kBY5  Sign up now to AMAU Academy: https://www.amauacademy.com/ AMAU Academy: https://www.amauacademy.com/ AMAU Junior: https://amaujunior.com/ Instagram: https://www.instagram.com/amauofficial/ Patreon: https://www.patreon.com/AMAU Telegram: https://t.me/amauofficial YouTube: https://www.youtube.com/c/AMAUofficial Twitter: https://twitter.com/AMAUofficial iTunes: https://podcasts.apple.com/us/podcast/al-madrasatu-al-umariyyah/id1524526782 Spotify: https://open.spotify.com/show/08NJC1pIA0maaF6aKqZL4N Get in Touch: https://amau.org/getintouch BarakAllahu feekum. #AMAU #quran #ramadan #tafseer

Part 2 of 2 Parts Tafseer of Surah Al-Hijr (the Rocky Tract) By Dr Israr Ahmad

Part 1 of 2 Parts Tafseer of Surah Al-Hijr (the Rocky Tract) By Dr Israr Ahmad

Mutiara Qur'ani (20/03/24) | Tafsir Surat Al-Hijr Ayat 28-40 - Ustadz Ibrohim Bafadhol, Lc., M.Pd.I.

Ismail Londt – 015 Al-Hijr

Surah Al Hijr (The Rocky Tract) --- Send in a voice message: https://podcasters.spotify.com/pod/show/kajiansunnahislam/message

174.سورة الحجر(كاملة) تلاوة بصوت هادئ ومريح للنفس--القرآن يجمع شتات القلب سبحان الله❤ HD surah al Hijr --- Support this podcast: https://podcasters.spotify.com/pod/show/alquranalkareem/support

برنامه شماره ۹۷۲ گنج حضوراجرا: پرویز شهبازیتاریخ اجرا: ۱ اوت ۲۰۲۳ - ۱۱ مرداد ۱۴۰۲برای دستیابی به فایل پادکست برنامه ۹۷۲ بر روی این لینک کلیک کنید.برای دانلود فایل صوتی برنامه ۹۷۲ با فرمت mp3 بر روی این لینک کلیک کنید.PDF متن نوشته شده برنامه با فرمتPDF متن نوشته شده پیغام‌های تلفنی برنامه با فرمتتمام اشعار این برنامه با فرمت PDF نسخه ریز مناسب پرینت تمام اشعار این برنامه با فرمت PDF نسخه درشت خوانش تمام ابیات این برنامه - فایل صوتیخوانش تمام ابیات این برنامه - فایل تصویریفلوچارت مطرح شده در برنامه ۹۷۲ (نسخه‌ی مناسب پرینت رنگی)فلوچارت مطرح شده در برنامه ۹۷۲ (نسخه‌ی مناسب پرینت سیاه و سفید)برای دستیابی به اطلاعات مربوط به جبران مالی‌ بر روی این لینک کلیک کنید.مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۷۳۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2733, Divan e Shamsای وصلِ تو آبِ زندگانیتدبیرِ خلاصِ ما تو دانیاز دیده برون مشو، که نوریوز سینه جدا مشو، که جانیآن دم که نهان شوی ز چشمممی‌نالد جانِ من نهانیمن خود چه کسم که وصل جویم؟از لطف، تواَم همی‌کشانیای دل، تو مرو سویِ خراباتهرچند قلندرِ(۱) جهانیکانجا همه پاک‌باز باشندترسم که تو کم زنی(۲)، بمانیور زآنکه رَوی، مرو تو با خویشدرپوش نشانِ بی‌نشانیمانندِ سپر مپوش سینهگر عاشقِ تیرِ آن کمانیپرسید یکی که عاشقی چیست؟گفتم که مپرس ازین معانیآنگه که چو من شوی ببینیآنگه که بخواندت، بخوانیمردانه درآ، چو شیرمردیدل را چو زنان چه می‌طپانی(۳)؟ای از رخِ گلرخانِ غیبتگشته رخِ سرخ زعفرانیای از هوسِ بهارِ حُسنتدر هر نَفَسم دمِ خزانیای آنکه تو باغ و بوستان رااز جورِ خزان همی‌رهانیای داده تو گوشت پاره‌ای رادر گفت و شنود ترجمانیای داده زبانِ انبیا رابا سِرِّ قدیم همزبانیای داده روانِ اولیا رادر مرگ حیاتِ جاودانیای داده تو عقلِ بدگمان رابر بامِ دماغ(۴)، پاسبانیای آنکه تو هر شبی ز خلقاناین پنج چراغ(۵) می‌ستانیای داده تو چشمِ گلرخان رامخموری(۶) و سِحر و دلستانیای داده دو قطره خونِ دل رااندیشه و فکر و خرده‌دانی(۷)ای داده تو عشق را به قدرتمردی و نَری و پهلوانیاین بود نصیحتِ سناییجان باز، چو طالبِ عیانی(۸)شمسِ تبریز، نورِ محضی(۹)زیرا که چراغِ آسمانی(۱) قَلَندَر: صوفی، انسان زنده به حضور(۲) کم زدن: عجز آوردن، تواضع نشان دادن(۳)‌ طپاندن: مضطرب کردن، ترساندن(۴) دِماغ: مغز(۵) پنج چراغ: پنج حسّ ظاهر(۶) مخموری: مستی(۷) خرده‌دانی: نکته‌دانی، ایرادگیری(۸) عَیان: به چشم ظاهر دیدن، یقین در دیدار، آشکار(۹) مَحض: خالص------------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۷۳۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2733, Divan e Shamsمن خود چه کسم که وصل جویم؟از لطف تواَم همی‌کشانیمولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۵۰۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #3501اوّل و آخِر تویی ما در میانهیچ هیچی که نیاید در بیانهمانطور که عظمت بی‌نهایت الهی قابل بیان نیست و باید به آن زنده شویم، ناچیزی ما هم به عنوان من ذهنی قابل بیان نیست و ارزش بیان ندارد. باید هر چه زودتر آن را انکار کنیم و به او زنده شویم.قرآن کریم، سورهٔ حدید (۵۷)، آیهٔ ۳Quran, Al-Hadid(#57), Line #3«هُوَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ ۖ وَهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ.»«اوست اوّل و آخر و ظاهر و باطن، و او به هر چيزى داناست.»مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۱۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3214علّتی بتّر ز پندارِ کمالنیست اندر جانِ تو ای ذُودَلال(۱۰)(۱۰) ذُودَلال: صاحبِ ناز و کرشمه------------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۱۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3219در تگِ جو هست سِرگین ای فَتیٰ(۱۱)گرچه جو صافی نماید مر تو را(۱۱) فَتیٰ: جوان، جوانمرد------------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۴۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3240کرده حق ناموس را صد من حَدید(۱۲)ای بسی بسته به بندِ ناپدید(۱۲) حَدید: آهن------------مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۱۳۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1130چون ملایک، گوی: لا عِلْمَ لَناتا بگیرد دستِ تو عَلَّمْتَنامانند فرشتگان بگو: «ما را دانشی نیست.» تا «جز آنچه به ما آموختی.» دستِ تو را بگیرد.قرآن کریم، سورهٔ بقره (۲)، آیهٔ ۳۲Quran, Al-Baqarah(#2), Line #32«قَالُوا سُبْحَانَکَ لَا عِلْمَ لَنَا إِلَّا مَا عَلَّمْتَنَا ۖ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ.»«گفتند: منّزهى تو. ما را جز آنچه خود به ما آموخته‌اى دانشى نيست. تويى داناى حكيم.»مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۱۷۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #4177لیک مقصودِ ازل، تسلیمِ توستای مسلمان بایدت تسلیم جُستمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۸۸۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #884, Divan e Shamsدلبر روزِ الست چیزِ دگر گفت پستهیچ‌کسی هست کو، آرد آن را به یاد؟مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۰۵۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1057گر برویَد، ور بریزد صد گیاهعاقبت بر روید آن کِشتهٔ‏ اله‏کِشتِ نو کارید بر کِشتِ نخستاین دوم فانی است و آن اوّل درستکِشتِ اوّل کامل و بُگزیده استتخمِ ثانی فاسد و پوسیده استمولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۳۵۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1359ننگرم کس را و گر هم بنگرماو بهانه باشد و، تو مَنْظَرم(۱۳)عاشقِ صُنعِ(۱۴) تواَم در شُکر و صبر(۱۵)عاشقِ مصنوع کی باشم چو گَبر(۱۶)؟عاشقِ صُنعِ خدا با فَر(۱۷) بوَدعاشقِ مصنوعِ(۱۸) او کافر بُوَد(۱۳) مَنْظَر: جای نگریستن و نظر انداختن(۱۴) صُنع: آفرینش(۱۵) شُکر و صبر: در اینجا کنایه از نعمت و بلاست.(۱۶) گبر: کافر(۱۷) فَر: شکوهِ ایزدی(۱۸) مصنوع: آفریده، مخلوق------------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۲۲۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1227, Divan e Shamsهر لحظه و هر ساعت یک شیوهٔ نو آردشیرین‌تر و نادرتر زآن شیوهٔ پیشینشمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۳۶۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #368, Divan e Shamsاز هر جهتی تو را بلا دادتا بازکَشَد به بی‌جَهاتَت(۱۹)(۱۹) بی‌جَهات: موجودی که برتر از جا و جهت است، عالَمِ الهی------------مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۹۹۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #2994مر لئیمان(۲۰) را بزن، تا سر نهندمر کریمان را بده تا بَر(۲۱) دهندلاجَرَم(۲۲) حق هر دو مسجد آفریددوزخ آنها را و، اینها را مزیدساخت موسی قدس در، بابِ صغیرتا فرود آرند سر قومِ زَحیر(۲۳)زآنکه جبّاران(۲۴) بُدند و سرفرازدوزخ آن باب صغیر است و نیاز(۲۰) لئیم: ناکس، فرومایه(۲۱) بَر: میوه(۲۲) لاجَرَم: به ناچار(۲۳) قومِ زَحیر: مردم بیمار و آزاردهنده(۲۴) جَبّار: ستمگر، ظالم------------مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۵۴۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #544ناز کردن خوش‌تر آید از شِکَرلیک، کم خایَش، که دارد صد خطرایمن‌آبادست آن راهِ نیازتَرکِ نازش گیر و، با آن ره بسازای بسا نازآوری زد پَرّ و بالآخِرُالْاَمر، آن بر آن کس شد وَبالمولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۴۶۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #4466عاشقان از بی‌مرادی‌هایِ خویشبا‌خبر گشتند از مولایِ خویشبی‌مرادی شد قَلاووزِ(۲۵) بهشتحُفَّتِ الْجَنَّة شنو ای خوش‌سرشتحدیث«حُفَّتِ الْجَنَّةُ بِالْمَكَارِهِ وَ حُفَّتِ الْنَّارُ بِالشَّهَوَاتِ.»«بهشت در چیزهای ناخوشایند پوشیده شده و دوزخ در شهوات.»(۲۵) قَلاووز: پیش‌آهنگ، پیشروِ لشکر------------مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #12گفت از بانگ و عَلالایِ(۲۶) سگانهیچ واگردد ز راهی کاروان؟(۲۶) عَلالا: آواز بلند، بانگ، شور و غوغا------------مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shamsچه لطیفی، و ز آغاز چنان جبّاریچه نهانی و عجب این که در این غوغاییمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۰۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #103, Divan e Shamsخمش کردم، سخن کوتاه خوشترکه این ساعت نمی‌گنجد علالامولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۶۴۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3644هست مهمان‌خانه این تَن ای جوانهر صباحی ضَیفِ(۲۷) نو آید دوانهین مگو کاین مانْد اندر گردنمکه هم‌‌اکنون باز پَرَّد در عَدمهر چه آید از جهان غَیب‌وَشدر دلت ضَیف‌ است، او را دار خَوش(۲۷) ضَیف: مهمان------------مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ١۶۴٣Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #1643لیک حاضر باش در خود، ای فتیٰ(۲۸)تا به خانه او بیابد مر تو راورنه خِلْعَت(۲۹) را بَرَد او بازپسکه نیابیدم به خانه‌ هیچ‌کس(۲۸) فَتیٰ: جوان‌مرد، جوان(۲۹) خِلْعَت: لباس یا پارچه‌ای که خانوادهٔ داماد به عروس یا خانوادهٔ او هدیه می‌دهند، مجازاً هدیه------------مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۱۰۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #4102زآنکه استکمالِ تعظیم او نکردورنه نسیان(۳۰) در نیاوردی نبرد(۳۰) نسیان: فراموشی------------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۰۰۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3008چیست تعظیمِ(۳۱) خدا افراشتن؟خویشتن را خوار و خاکی داشتنچیست توحیدِ خدا آموختن؟خویشتن را پیشِ واحد سوختنگر همی‌خواهی که بفْروزی چو روزهستیِ همچون شبِ خود را بسوز(۳۱) تعظیم: بزرگداشت، به عظمتِ خداوند پی بردن------------مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۱۲۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #4123شرط، تسلیم است، نه کارِ درازسود نَبْوَد در ضَلالت تُرک‌تازمولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۶۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #362قبض دیدی چارهٔ آن قبض کنزآنکه سَرها جمله می‌روید زِ بُن(۳۲)بسط دیدی، بسطِ خود را آب دِهچون برآید میوه، با اصحاب دِه(۳۲) بُن: ریشه------------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۲۶۷۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #2670حکمِ حق گسترد بهرِ ما بِساطکه: بگویید از طریقِ انبساطمولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۴۱۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1416پس نیَم کلّیِ مطلوبِ تو منجزوِ مقصودم تو را اندر زَمَنمولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۲۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #23نورِ حقّیّ و به حق جَذّابِ جانخلق در ظلماتِ وَهم‌اند و گُمانشرط، تعظیم ست، تا این نورِ خَوشگردد این بی‌دیدگان را سُرمه‌کَشنور یابد مستعدِ تیزگوشکو نباشد عاشقِ ظلمت چو موشسُست‌چشمانی که شب جَولان کنندکِی طَوافِ مَشعلهٔ(۳۳) ایمان کنند؟(۳۳) مَشعله: مَشعل------------مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۱۲۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #4123شرط، تسلیم است، نه کارِ درازسود نَبْوَد در ضَلالت(۳۴) تُرک‌تازمن نجویَم زین سپس راهِ اثیر(۳۵)پیر جویَم، پیر جویَم، پیر، پیر(۳۴) ضَلالت: گمراهی(۳۵) اثیر: آسمان، کُرۀ آتش که بالای کُرۀ هواست؛ در اینجا مراد هشیاریِ جسمی است.------------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۵۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #652, Divan e Shamsتَدبیر کند بنده و تَقدیر نداندتَدبیر به تَقدیرِ خداوند نماندبنده چو بیندیشد، پیداست چه بیندحیلَت(۳۶) بکند، لیک خدایی نتواندگامی دو چنان آید کاو راست نهاده‌ستوانگاه که داند که کجاهاش کشاند؟اِستیزه(۳۷) مکن، مملکتِ عشق طلب کنکاین مملکتت از مَلِکُ الْـموُت(۳۸) رهاندباری، تو بِهِل(۳۹) کامِ خود و نورِ خِرَد گیرکاین کام تو را زود به ناکام رسانداِشکاریِ(۴۰) شَه باش و مجو هیچ شکاریکِاشکارِ تو را بازِ اَجَل بازستاند(۳۶) حیلَت: حیله، فکر کردن به وسیله من ذهنی براساس دیدِ هم‌هویت‌شدگی‌ها.(۳۷) اِستیزه: ستیزه، مقاومتِ درونی، در درون با چیزهای بیرونی مسئله داشتن و فضاگشایی نکردن.(۳۸) مَلِکُ الـمْوُت: عزرائیل(۳۹) هِلیدن: هشتن، گذاشتن، اجازه دادن، واگذاشتن(۴۰) اِشکار: شکار------------مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، ‌بیت ۴۰۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #409آنکه ارزد صید را، عشق است و بسلیک او کَی گنجد اندر دامِ کس؟تو مگر آییّ و صیدِ او شویدام بگذاری، به دامِ او رویعشق می‌گوید به گوشم پست‌پست(۴۱)صید بودن خوشتر از صیّادی استگُولِ(۴۲) من کن خویش را و غِرّه(۴۳) شوآفتابی را رها کن، ذَرّه شو(۴۱) پست‌پست: آهسته‌آهسته(۴۲) گُول: ابله، نادان(۴۳) غِرّه: فریفته------------مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۱۴۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #4142طالبِ اویی، نگردد طالبتچون بمُردی طالبت شد مَطْلبت(۴۴)زنده‌یی، کِی مُرده‌شو شویَد تو را؟طالبی کِی مطلبت جوید تو رااندرین بحث ار خِرَد ره‌بین بُدیفخرِ رازی رازدانِ دین بُدی(۴۴) مَطْلب: طلب‌شده------------مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۱۰۲۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #1026 مثالِ عالَمِ هستِ نیست‌نما، و عالَمِ نیستِ هست‌نمانیست را بنمود هست و محتشم(۴۵) هست را بنمود بر شکلِ عدمبحر را پوشید و کف کرد آشکارباد را پوشید و، بنمودت غبارچون مَنارهٔ خاک پیچان در هوا خاک از خود چون برآید بر عُلا؟خاک را بینی به بالا ای علیل(۴۶)باد را نی، جز به تعریفِ دلیل کف همی ‌بینی روانه هر طرفکفّ بی‌دریا ندارد مُنصَرف(۴۷) کف به حس بینیّ و، دریا از دلیلفکرْ پنهان، آشکارا قال و قیل نفی را اثبات می‌پنداشتیمدیدهٔ معدوم‌بینی داشتیم دیده‌یی کاندر نُعاسی(۴۸) شد پدیدکَی توانَد جز خیال و نیست دید؟ لاجَرَم سرگشته گشتیم از ضَلالچون حقیقت شد نهان، پیدا خیالاین عدم را چون نشاند اندر نظر؟چون نهان کرد آن حقیقت از بصر؟آفرین ای اوستادِ سِحربافکه نمودی مُعرِضان را دُرد(۴۹)، صافساحران مهتاب پیمایند زودپیشِ بازرگان و، زر گیرند سود سیم(۵۰) بربایند زین گون پیچ پیچسیم از کف رفته و کرباس هیچ این جهان جادوست، ما آن تاجریمکه ازو مهتابِ پیموده خریمگَز کند(۵۱) کرباس، پانصد گز، شتابساحرانه او ز نورِ ماهتاب چون سِتد او سیمِ عمرت، ای رَهی(۵۲)سیم شد، کرباس نی، کیسه تهیقُلْ(۵۳) اَعُوذَت(۵۴) خوانْد باید کِای اَحَدهین ز نَفّاثات(۵۵)، افغان وَز عُقَد(۵۶)در اینصورت باید سوره قُل اَعوذُ را بخوانی و بگویی که ای خداوندِ یگانه، به فریا درس از دست این دمندگان و این گره‌ها.قرآن کریم، سورهٔ فلق (۱۱۳)، آیات ۱ تا ۵Quran, Al-Falaq(#113), Line #1-5«قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ» (۱)«بگو: به پروردگار صبحگاه پناه مى‌برم،»«مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ» (۲)«از شر آنچه بيافريده است»«وَمِنْ شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ» (۳)«و از شر شب چون درآيد»«وَمِنْ شَرِّ النَّفَّاثَاتِ فِي الْعُقَدِ» (۴)«و از شر جادوگرانى كه در گره‌ها افسون مى‌دمند»«وَمِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ» (۵)«از شر حسود چون رشک مى‌ورزد.»می‌دمند اندر گِرِه آن ساحراتاَلْغیاث(۵۷) اَلْـمُستغاث(۵۸) از بُرد و ماتآن زنان جادوگر در گره‌های افسون می‌دمند. ای خداوندِ دادرس به فریادم رس از غلبهٔ دنیا و مقهور شدنم به دستِ دنیا.لیک برخوان از زبانِ فعل نیزکه زبانِ قول سُست است ای عزیزدر زمانه مر تو را سه همرهندآن یکی وافی و این دو غَدرمند(۵۹)آن یکی یاران و، دیگر رخت و مالوآن سَوُم وافی‌ست، آن حُسنُ الْفِعال(۶۰)مال نآید با تو بیرون از قصوریار آید، لیک آید تا به گورچون تو را روزِ اَجَل آید به پیشیار گوید از زبانِ حالِ خویش تا بدینجا بیش همره نیستمبر سرِ گورت زمانی بیستمفعلِ تو وافی‌ست، زو کُن مُلْتَحَد(۶۱) که درآید با تو در قعرِ لَحَد (۴۵) محتشم: باحشمت(۴۶) عَلیل: بیمار(۴۷) مُنصَرف: انصراف و گشتن، حرکت(۴۸) نُعاس: چُرت، در اینجا مطلقاً به معنی خواب.(۴۹) دُرد: لِردِ شراب، آنچه که ته‌نشین می‌شود.(۵۰) سیم: نقره، در اینجا مراد پول و سرمایه است.(۵۱) گَز کُنَد: اندازه بگیرد، به اصطلاح مِتر کند.(۵۲) رَهی: غلام، بنده(۵۳) قُلْ: بگو(۵۴) اَعُوذُ: پناه می‌برم(۵۵) نَفّاثات: بسیار دمنده(۵۶) عُقَد: گره‌ها(۵۷) اَلْغیاث: کمک، یاری، فریادرسی(۵۸) اَلْـمُستغاث: فریادرس، کسی که به فریاد درماندگان رسد.(۵۹) غَدْرمند: فريبكار(۶۰) حُسْنُ الْفِعال: اعمالِ نيک(۶۱) مُلْتَحَد: پناهگاه------------مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۷۸۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #3785چشمِ او مانده‌ست در جویِ روانبی‌خبر از ذوقِ آبِ آسمانمَرْکبِ هِمّت سویِ اسباب راند از مُسَبِّب لاجَرَم(۶۲) محروم ماندآنکه بیند او مُسَبِّب را عیان کِی نهد دل بر سبب‌هایِ جهان؟(۶۲) لاجَرَم: به ناچار------------مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۱۹۳۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1939چون شدی مَنْ کانَ لِلَّـهْ از وَلَه(۶۳)من تو را باشم، که کانَ‌ِ اللهُ لَهحدیث«مَنْ کانَ لِلّـهَ کانَ اللهُ لَهُ»«هر‌که برای خدا باشد، خدا نیز برای اوست.»(۶۳) وَلَه: حیرت------------مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۳۸۳۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #3837سِرِّ مُوتُوا قَبْلَ مُوْتٍ این بُوَدکَز پسِ مُردن، غنیمت‌ها رسدراز بمیرید قبل از این‌که مرگ طبیعی شما فرا رسد چیست؟ پس از مُردن اختیاری و هشیارانهٔ من‌‌ذهنی، پاداش و غنائم می‌رسد، یعنی به بی‌نهایت خداوند زنده می‌شوید و شادی و آرامش بی‌سبب شما را فرا می‌گیرد، پس حدیث «بمیرید قبل از اين‌که بمیرید» را اجرا کنید.حدیث«مُوتُوا قَبْلَ اَنْ تَمُوتُوا.»«بمیرید پیش از آن‌که بمیرید.»مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۰۶۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #4066در خبر بشنو تو این پندِ نکوبَیْنَ جَنْبَیْکُمْ لَکُمْ اَعْدیٰ عَدُوتو این پند و اندرز خوب را که در یکی از احادیثِ شریف آمده بشنو و به آن عمل کن. سرسخت‌ترین دشمن شما یا همان من‌ذهنی، در درون شماست.حدیث«اَعْدیٰ عَدُوَّکَ نَفْسُكَ الَّتی بَینَ جَنْبَیْكَ.»«سرسخت‌ترين دشمنِ تو، نَفْسِ تو است كه در ميانِ دو پهلویت (درونت) جا دارد.»مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ٨٠۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #804تو به هر صورت که آیی بیستیکه، منم این، واللَّـه آن تو نیستیمولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۸۰۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #806این تو کی باشی؟ که تو آن اَوْحَدیکه خوش و زیبا و سرمستِ خودیمولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۸۲۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #826دیده‌‌ای کو از عَدَم آمد پدیدذاتِ هستی را همه معدوم دیدمولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۴۳۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #1438ای دهندهٔ عقل‌ها، فریاد رَستا نخواهی تو نخواهد هیچ کسمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۱۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2817, Divan e Shamsسَحَرَالْعَیْن(۶۴) چه باشد، که جهان خشک نمایدبرِ عام و برِ عارف چو گلستانِ رضاییقرآن کریم، سورهٔ اعراف (۷)، آیهٔ ۱۱۶Quran, Al-A'raaf(#7), Line #116«قَالَ أَلْقُوا ۖ فَلَمَّا أَلْقَوْا سَحَرُوا أَعْيُنَ النَّاسِ وَاسْتَرْهَبُوهُمْ وَجَاءُوا بِسِحْرٍ عَظِيمٍ.»«گفت: شما بيفكنيد. چون افكندند، ديدگان مردم را جادو كردند و آنان را ترسانيدند و جادويى عظيم آوردند.»سَحَرَالْعَیْن: سحر کرد چشم‌ها را، اقتباس از آیه ۱۱۶ سوره اعراف، مجازاً هر چیز بیرونی که به دید ذهن ما، یا به چشم سحر شده ما، ما را از حوادث مصون می‌دارد.------------مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۱۹۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #3191چو‌ن درافگند‌‌ت د‌ر این آلو‌ده‌ رو‌ذ(۶۵)د‌م به دم می‌خو‌ان و می‌دَم ‌قُلْ(۶۶) اَعُو‌ذ(۶۷)تا ر‌هی زین جادُویّ و ز‌ین قَلَق(۶۸) اِستعاذ‌‌ت(۶۹) خو‌اه از ربُّ الْفَلَق(۷۰) از پروردگار بامداد پناه بخواه تا از این جادو و اضطراب رها شوی.زآن نَبی دُنیات را سَحّا‌ره(۷۱) خو‌اند کو به افسو‌ن خلق را د‌ر چَه، نشاند حدیث«احْذَرُوا الدُّنْيَا فَإِنَّهَا أَسْحَرُ مِنْ هَارُوتَ وَمَارُوتَ.»«بپرهیزید از دنیا که همانا دنیا جادوگرتر از هاروت و ماروت است.»هین فسو‌نِ گر‌م د‌ا‌ر‌د گَنده‌پیر کرده شاهان را دَ‌مِ گرمش اسیر در در‌و‌نِ سینه نَفّاثات(۷۲)، او‌ستعُقده‌هایِ سِحر را اثبات او‌ست ساحرهٔ‌ دنیا قو‌ی دانا زنی‌ست حَلِّ سِحرِ او به پایِ عامه نیست و‌ر گشا‌د‌ی عَقدِ او را عقل‌ها انبیا را کی فرستاد‌ی خدا؟ هین طلب کن خو‌ش‌دَمی عُقده‌فگشا راز‌د‌انِ یَفْعَلُ الله مٰا یَشٰاقرآن کریم، سورهٔ آل عمران (۳)، آیهٔ ۴۰Quran, Aal-i-Imran(#3), Line #40«... كَذَٰلِكَ اللَّهُ يَفْعَلُ مَا يَشَاءُ.»«… بدان سان كه خدا هر چه بخواهد مى‌كند.»همچو ماهی بسته استَت او به شَسْت(۷۳) شاهزا‌ده مانْد سالیّ و، تو شصت شصت سال از شَسْتِ او در مِحْنَتی(۷۴) نه خو‌شی، نه بر طر‌یقِ سُنَّتی فاسقی(۷۵) بد‌بخت، نه د‌نیات خو‌ب نه رهیده از و‌بال(۷۶) و از ذُ‌‌نو‌ب(۷۷)نفخِ(۷۸) او، این عُقده‌ها را سخت کر‌دپس طلب کُن نَفْخهٔ خَلّا‌قِ فَر‌د تا نَفَخْتُ فیهِ(۷۹) مِنْ رُو‌حی(۸۰) تو راو‌ارهانَد ز‌ین و، گو‌ید: بر‌تر آ قرآن کریم، سورهٔ حِجْر (١۵)، آیهٔ ٢٩Quran, Al-Hijr(#15), Line #29«فَإِذَا سَوَّيْتُهُ وَنَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِينَ.»«چون آفرينشش را به پايان بردم و از روح خود در آن دميدم، در برابر او به سجده بيفتيد.»جز به نفخِ حق نسو‌ز‌د نفخِ سِحر نفخِ قهرست این‌‌ و، آن دَم، نفخِ مِهرر‌حمتِ او سابق است از قهرِ او سابقی(۸۱) خواهی، برَو سابِق(۸۲) بِجُوقرآن کریم، سورهٔ واقعه (۵۶)، آیهٔ ۱۰Quran, Al-Waaqia(#56), Line #10«وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ»«سه ديگر، آنها كه سبقت جسته بودند و اينک پيش افتاده‌اند.» تا ر‌سی اند‌ر نفو‌سِ زُ‌وِّجَتْ کِای شَهِ مسحو‌ر(۸۳)، اینک مَخْرَجت(۸۴) قرآن کریم، سورهٔ تکویر (۸۱)، آیهٔ ۷Quran, Al-Takwir(#81), Line #7«وَإِذَا النُّفُوسُ زُوِّجَتْ.»«و چون روح‌ها با تن‌ها قرين گردند.»با و‌جو‌دِ زال نآید اِنحلا‌ل(۸۵) در شَبیکه(۸۶) و در برِ آن پُر ‌دَلا‌‌ل(۸۷)نه بگفتست آن سِراجِ(۸۸) اُمَّتان این جهان و، آن جهان را ضَرَّتان(۸۹)؟ حدیث«مَثَلُ الدُّنْیٰا وَالْآخِرَةِ کَمَثَلِ ضَرَّتَیْنِ بِقَدْرِ مٰا أرْضَیْتَ اِحْدٰاهُمٰا أسْخَطْتَ الْاُخْری.»«دنیا و آخرت همچون دو هَوو هستند که هر مقدار که آن یکی را خرسند سازی، دیگری را خشمگین کنی.»پس و‌صالِ این، فِراقِ آن بُوَد صحّتِ این تن، سَقامِ(۹۰) جان بُوَد سخت می‌آید فِراقِ این مَمَرّ(۹۱) پس فِراقِ آن مَقر(۹۲)، دان سخت‌‌ترچو‌ن فِراقِ نقش، سخت آید تو راتا چه سخت آید ز نقّاشش جدا ای که صبر‌ت نیست از دنیایِ ‌دو‌ن(۹۳)چو‌نْت صبر‌ست از خدا؟ ‌ای د‌و‌ست، چو‌ن؟ چو‌نکه صبر‌ت نیست ز‌ین آبِ سیاهچو‌ن صبو‌ر‌ی د‌ا‌ر‌ی از چِشمهٔ اله؟چو‌نکه بی این شُر‌ب، کم دا‌ر‌ی سکو‌نچون ز اَبْرا‌ر‌ی(۹۴) جُد‌ا‌ وَز یَشْرَبُو‌ن(۹۵)؟تویی که بدون نوشیدن آبِ سیاه، آرامش نمی‌یابی، چگونه می‌توانی از نیکان و شراب پاکی که می‌نوشند دور باشی؟قرآن کریم، سورهٔ دهر (انسان) (۷۶)، آیهٔ ۵Quran, Al-Insan(#76), Line #5«إِنَّ الْـاَبْرَارَ يَشْرَبُونَ مِنْ كَأْسٍ كَانَ مِزَاجُهَا كَافُورًا.»«همانا نوشند نیکان از جامی لبریز که آمیغِ آن عطرآگین است.»گر ببینی یک نَفَس حُسنِ وَد‌و‌د(۹۶) اند‌ر آتش افگنی جان و و‌جو‌د جیفه(۹۷) بینی بعد از آن این شُر‌ب را چو‌ن ببینی کرّ و فرِّ(۹۸) قُر‌ب(۹۹) راهمچو شهزا‌ده رسی در یارِ خو‌یش پس بر‌و‌ن آر‌ی ز پا تو خارِ خو‌یشجهد کن، در بی‌خو‌د‌ی خو‌د را بیاب ز‌و‌د‌تر، و‌اللهُ اَعْلَم بِالصَّو‌ابدر راهِ خدا چنان بکوش که به مرتبهٔ بی‌خویشی رسی، و در مرتبهٔ بی‌خویشی، منِ حقیقی خود را هر چه سریعتر بیابی. و خدا به راستی و درستی داناتر است.(۶۵) رو‌ذ: رود(۶۶) قُلْ: بگو(۶۷) اَعُوذُ: پناه می‌برم(۶۸) قَلَق: اضطراب و پریشانی(۶۹) اِستعاذ‌‌ت: اِستعاذَة، پناه خواستن(۷۰) ربُّ الْفَلَق: پروردگار بامداد، پروردگار آفریدگان(۷۱) سَحّا‌ره: بسیار جادو کننده(۷۲) نَفّاثات: جمعِ نَفّاثَة، به معنی بسیار دمنده(۷۳) شَست: قلّاب ماهیگیری(۷۴) مِحنَت: درد، رنج(۷۵) فاسق: گناهکار، تباهکار(۷۶) وَبال: سختی، عذاب(۷۷) ذُنوب: جمعِ ذَنب، به معنی گناه(۷۸) نَفخ: دَم، نفَس(۷۹) نَفَختُ فیه: دمیدم در او(۸۰) رُو‌حی: روحم، روحِ من(۸۱) سابقی: سبقت(۸۲) سابِق: شخصِ پیشتاز، سابِقون: پیشی‌گیرندگان در ایمان و عمل صالح(۸۳) مَسحور: سِحرزده، جادو شده(۸۴) مَخْرَج: محلّ خروج، جای نجات و خلاصی(۸۵) اِنحلال: گشوده شدن گِره(۸۶) شَبیکه: دام و کمند(۸۷) دَلال: ناز و کرشمه(۸۸) سِراج: چراغ(۸۹) ضَرَّة: هَوُو(۹۰) سَقام: بيماری، دردمندی(۹۱) مَمَرّ: محل عبور(۹۲) مَقَر: محل قرار گرفتن(۹۳) دُون: پست، نازل(۹۴) اَبرار: نیکان(۹۵) یَشرَبُون: می نوشند(۹۶) وَدود: بسیار مهربان و دوستدار، از نامهای خداوند(۹۷) جیفه: مردار(۹۸) کَرّ و فَرّ: شکوه و زیبایی(۹۹) قُرب: نزدیکی------------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۹۰۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #909در حَذَر شوریدنِ شور و شَر است رُو توکّل کن، توکّل بهتر است‌‌با قضا پنجه مَزَن ای تند و تیزتا نگیرد هم قضا با تو ستیزمُرده باید بود پیشِ حکمِ حقتا نیاید زخم، از رَبُّ الفَلَق(۱۰۰)(۱۰۰) رَبُّ الفَلَق: پروردگار صبحگاه------------مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۳۰۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #1309عقلِ کُلّ را گفت: ما زاغَ الْبَصَرعقلِ جزوی می‌کند هر سو نظرعقلِ مازاغ است نورِ خاصگانعقلِ زاغ استادِ گورِ مردگانقرآن کریم، سورهٔ نجم (۵۳)، آیهٔ ۱۷Quran, Al-Najm(#53), Line #17«مَا زَاغَ الْبَصَرُ وَمَا طَغَىٰ.»«چشم لغزش نكرد و از حد درنگذشت.»مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۴۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2842, Divan e Shamsچه چگونه بُد عدم را؟ چه نشان نهی قِدَم(۱۰۱) را؟نگر اوّلین قَدَم را که تو بس نکو نهادی(۱۰۱) قِدَم: دیرینگی، قدیم (مقابل حدوث)------------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۷۳۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2733, Divan e Shamsای وصلِ تو آبِ زندگانیتدبیرِ خلاصِ ما تو دانیمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۷۳۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1736, Divan e Shamsبه گردِ تو چو نگردم، به گردِ خود گردمبه گردِ غصّه و اندوه و بختِ بد گردممولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۷۳۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2733, Divan e Shamsاز دیده برون مشو، که نوریوز سینه جدا مشو، که جانیمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۴۳۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #435, Divan e Shamsاین عدم خود چه مبارک جایستکه مددهایِ وجود از عدمستمولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۸۲۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1829, Divan e Shamsنورِ دو دیدهٔ منی، دور مشو ز چشمِ منشعلهٔ سینهٔ منی، کم مکن از شرارِ منمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۷۳۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2733, Divan e Shamsآن دم که نهان شوی ز چشمممی‌نالد جانِ من نهانیمولوی، مثنوی، دفتر چهارم، ‌بیت ۱۸۶۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #1863پس بداند که خطایی رفته استکه سَمَن‌زارِ(۱۰۲) رضا آشفته است(۱۰۲) سمن‌زار: باغ یاسمن‌ و جای انبوه از درخت یاسمن، آن‌جا که سَمَن رویَد.------------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۷۳۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2733, Divan e Shamsمن خود چه کسم که وصل جویم؟از لطف، تواَم همی‌کشانیمولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۹۳۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1939هر کجا دردی، دوا آنجا رَوَدهر کجا پستی است، آب آنجا دَوَدآبِ رحمت بایدت، رُو پست شووآنگهان خور خَمرِ رحمت، مست شورحمت اندر رحمت آمد تا به سَربر یکی رحمت فِرو مآ(۱۰۳) ای پسر (۱۰۳) فِرو مآ: نایست ------------مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۱۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #411صبح نزدیک‌ است، خامُش، کم‌ خروشمن همی‌ کوشم پیِ تو، تو، مَکوش-------------------------مجموع لغات:(۱) قَلَندَر: صوفی، انسان زنده به حضور(۲) کم زدن: عجز آوردن، تواضع نشان دادن(۳)‌ طپاندن: مضطرب کردن، ترساندن(۴) دِماغ: مغز(۵) پنج چراغ: پنج حسّ ظاهر(۶) مخموری: مستی(۷) خرده‌دانی: نکته‌دانی، ایرادگیری(۸) عَیان: به چشم ظاهر دیدن، یقین در دیدار، آشکار(۹) مَحض: خالص(۱۰) ذُودَلال: صاحبِ ناز و کرشمه(۱۱) فَتیٰ: جوان، جوانمرد(۱۲) حَدید: آهن(۱۳) مَنْظَر: جای نگریستن و نظر انداختن(۱۴) صُنع: آفرینش(۱۵) شُکر و صبر: در اینجا کنایه از نعمت و بلاست.(۱۶) گبر: کافر(۱۷) فَر: شکوهِ ایزدی(۱۸) مصنوع: آفریده، مخلوق(۱۹) بی‌جَهات: موجودی که برتر از جا و جهت است، عالَمِ الهی(۲۰) لئیم: ناکس، فرومایه(۲۱) بَر: میوه(۲۲) لاجَرَم: به ناچار(۲۳) قومِ زَحیر: مردم بیمار و آزاردهنده(۲۴) جَبّار: ستمگر، ظالم(۲۵) قَلاووز: پیش‌آهنگ، پیشروِ لشکر(۲۶) عَلالا: آواز بلند، بانگ، شور و غوغا(۲۷) ضَیف: مهمان(۲۸) فَتیٰ: جوان‌مرد، جوان(۲۹) خِلْعَت: لباس یا پارچه‌ای که خانوادهٔ داماد به عروس یا خانوادهٔ او هدیه می‌دهند، مجازاً هدیه(۳۰) نسیان: فراموشی(۳۱) تعظیم: بزرگداشت، به عظمتِ خداوند پی بردن(۳۲) بُن: ریشه(۳۳) مَشعله: مَشعل(۳۴) ضَلالت: گمراهی(۳۵) اثیر: آسمان، کُرۀ آتش که بالای کُرۀ هواست؛ در اینجا مراد هشیاریِ جسمی است.(۳۶) حیلَت: حیله، فکر کردن به وسیله من ذهنی براساس دیدِ هم‌هویت‌شدگی‌ها.(۳۷) اِستیزه: ستیزه، مقاومتِ درونی، در درون با چیزهای بیرونی مسئله داشتن و فضاگشایی نکردن.(۳۸) مَلِکُ الـمْوُت: عزرائیل(۳۹) هِلیدن: هشتن، گذاشتن، اجازه دادن، واگذاشتن(۴۰) اِشکار: شکار(۴۱) پست‌پست: آهسته‌آهسته(۴۲) گُول: ابله، نادان(۴۳) غِرّه: فریفته(۴۴) مَطْلب: طلب‌شده(۴۵) محتشم: باحشمت(۴۶) عَلیل: بیمار(۴۷) مُنصَرف: انصراف و گشتن، حرکت(۴۸) نُعاس: چُرت، در اینجا مطلقاً به معنی خواب.(۴۹) دُرد: لِردِ شراب، آنچه که ته‌نشین می‌شود.(۵۰) سیم: نقره، در اینجا مراد پول و سرمایه است.(۵۱) گَز کُنَد: اندازه بگیرد، به اصطلاح مِتر کند.(۵۲) رَهی: غلام، بنده(۵۳) قُلْ: بگو(۵۴) اَعُوذُ: پناه می‌برم(۵۵) نَفّاثات: بسیار دمنده(۵۶) عُقَد: گره‌ها(۵۷) اَلْغیاث: کمک، یاری، فریادرسی(۵۸) اَلْـمُستغاث: فریادرس، کسی که به فریاد درماندگان رسد.(۵۹) غَدْرمند: فريبكار(۶۰) حُسْنُ الْفِعال: اعمالِ نيک(۶۱) مُلْتَحَد: پناهگاه(۶۲) لاجَرَم: به ناچار(۶۳) وَلَه: حیرتسَحَرَالْعَیْن: سحر کرد چشم‌ها را، اقتباس از آیه ۱۱۶ سوره اعراف، مجازاً هر چیز بیرونی که به دید ذهن ما، یا به چشم سحر شده ما، ما را از حوادث مصون می‌دارد.(۶۵) رو‌ذ: رود(۶۶) قُلْ: بگو(۶۷) اَعُوذُ: پناه می‌برم(۶۸) قَلَق: اضطراب و پریشانی(۶۹) اِستعاذ‌‌ت: اِستعاذَة، پناه خواستن(۷۰) ربُّ الْفَلَق: پروردگار بامداد، پروردگار آفریدگان(۷۱) سَحّا‌ره: بسیار جادو کننده(۷۲) نَفّاثات: جمعِ نَفّاثَة، به معنی بسیار دمنده(۷۳) شَست: قلّاب ماهیگیری(۷۴) مِحنَت: درد، رنج(۷۵) فاسق: گناهکار، تباهکار(۷۶) وَبال: سختی، عذاب(۷۷) ذُنوب: جمعِ ذَنب، به معنی گناه(۷۸) نَفخ: دَم، نفَس(۷۹) نَفَختُ فیه: دمیدم در او(۸۰) رُو‌حی: روحم، روحِ من(۸۱) سابقی: سبقت(۸۲) سابِق: شخصِ پیشتاز، سابِقون: پیشی‌گیرندگان در ایمان و عمل صالح(۸۳) مَسحور: سِحرزده، جادو شده(۸۴) مَخْرَج: محلّ خروج، جای نجات و خلاصی(۸۵) اِنحلال: گشوده شدن گِره(۸۶) شَبیکه: دام و کمند(۸۷) دَلال: ناز و کرشمه(۸۸) سِراج: چراغ(۸۹) ضَرَّة: هَوُو(۹۰) سَقام: بيماری، دردمندی(۹۱) مَمَرّ: محل عبور(۹۲) مَقَر: محل قرار گرفتن(۹۳) دُون: پست، نازل(۹۴) اَبرار: نیکان(۹۵) یَشرَبُون: می نوشند(۹۶) وَدود: بسیار مهربان و دوستدار، از نامهای خداوند(۹۷) جیفه: مردار(۹۸) کَرّ و فَرّ: شکوه و زیبایی(۹۹) قُرب: نزدیکی(۱۰۰) رَبُّ الفَلَق: پروردگار صبحگاه(۱۰۱) قِدَم: دیرینگی، قدیم (مقابل حدوث)(۱۰۲) سمن‌زار: باغ یاسمن‌ و جای انبوه از درخت یاسمن، آن‌جا که سَمَن رویَد. (۱۰۳) فِرو مآ: نایست

برنامه شماره ۹۶۷ گنج حضور اجرا: پرویز شهبازی تاریخ اجرا: ۲۷ ژوئن ۲۰۲۳ - ۷ تیر ۱۴۰۲ برای دستیابی به فایل پادکست برنامه ۹۶۷ بر روی این لینک کلیک کنید. برای دانلود فایل صوتی برنامه ۹۶۷ با فرمت mp3 بر روی این لینک کلیک کنید. PDF متن نوشته شده برنامه با فرمت PDF متن نوشته شده پیغام‌های تلفنی برنامه با فرمت تمام اشعار این برنامه با فرمت PDF نسخه ریز مناسب پرینت تمام اشعار این برنامه با فرمت PDF نسخه درشت خوانش تمام ابیات این برنامه - فایل صوتی خوانش تمام ابیات این برنامه - فایل تصویری فلوچارت مطرح شده در برنامه ۹۶۷ (نسخه‌ی مناسب پرینت رنگی) فلوچارت مطرح شده در برنامه ۹۶۷ (نسخه‌ی مناسب پرینت سیاه و سفید) برای دستیابی به اطلاعات مربوط به جبران مالی‌ بر روی این لینک کلیک کنید. مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۵۴۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2540, Divan e Shamsچو شیر و انگبین جانا، چه باشد گر درآمیزی؟عسل از شیر نگریزد، تو هم باید که نگریزیاگر نالایقم جانا، شوم لایق به فرِّ تووگر ناچیز و معدومم، بیابم از تو من چیزییکی قطره شود گوهر، چو یابد او علف از توکُهِ قافی شود ذرّه، چو در بندی و بستیزیهمه خاکیم، روینده ز آبِ ذکر و بادِ دمگلی که خندد و گرید کزو فکری بینگیزیگلستانی کُنَش خندان، و فرمانی به دستش دهکه ای گلشن، شدی ایمن ز آفت‌هایِ پاییزیگهی در صورتِ آبی، بیایی جان دهی گل راگهی در صورتِ بادی، به هر شاخی درآویزیدرختی بیخِ او بالا، نگونه(۱) شاخه‌هایِ اوبه عکسِ آن درختانی که سُعدی‌اند(۲) و شونیزی(۳)گهی گویی به گوشِ دل که در دوغِ من افتادیمنم جانِ همه عالم، تو چون از جان بپرهیزی؟گهی زانوت بربندم چو اشتر، تا فروخسپیگهی زانوت بگشایم، که تا از جای برخیزیمنال ای اشتر و خامش، به من بنگر به چشمِ هُشکه تمییزِ نوت بخشم، اگرچه کانِ تمییزیتویی شمع و منم آتش، چو افتم در دماغت خَوشیکی نیمه فروسوزی، یکی نیمه فروریزیبه هر سوزی چو پروانه مشو قانع، بسوزان سربه پیشِ شمع چون لافی ازین سودایِ دهلیزی(۴)؟اگر داری سرِ مستان، کُلَه بگذار و سر بستانکُلَه دارند و سرها نی کُلَه‌دارانِ پالیزی(۵)سر آن‌هاراست که با او درآوردند سر با سرکم از خاری که زد با گل ز چالاکی و سرتیزی؟تو هر چیزی که می‌جویی، مجویش جز ز کانِ اوکه از زر هم زری(۶) یابند و از ارزیز(۷) ارزیزیخمش کن، قصهٔ عمری به روزی کی توان گفتن؟کجا آید ز یک خشتک(۸) گریبانی و تیریزی(۹)؟(۱) نگونه: سرنگون، سرازیر(۲) سُعد: نباتی است که ریشهٔ گیاهی دارد به رنگ سیاه.(۳) شونیز: گیاهی از تیرهٔ آلاله‌ها که دانه‌های سیاه رنگ دارد.(۴) دهلیزی: مجازاً بی‌اصل و اساس(۵) کله‌دارانِ پالیزی: مترسک‌هایی که در بستان‌ها و باغ‌ها برای دور کردنِ پرندگان و دیگر جانوران نصب می‌کنند.(۶) زری: زر بودن(۷) ارزیز: قلع (نوعی فلز)، ارزیزی: قلع بودن(۸) خشتک: پارچه‌ای که میان دو پاچهٔ شلوار دوزند.(۹) تیریز: دامن-------------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۵۴۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2540, Divan e Shamsچو شیر و انگبین جانا، چه باشد گر درآمیزی؟عسل از شیر نگریزد، تو هم باید که نگریزیاگر نالایقم جانا، شوم لایق به فرِّ تووگر ناچیز و معدومم، بیابم از تو من چیزییکی قطره شود گوهر، چو یابد او علف از توکُهِ قافی شود ذرّه، چو دربندی و بستیزیمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۳۰۰۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #3005, Divan e Shamsآن دل که گم شده‌ست، هم از جانِ خویش جویآرامِ جان خویش، ز جانانِ خویش جویاندر شِکَر نیابی ذوقِ نباتِ غیبآن ذوق را هم از لب و دندانِ خویش جویدو چشم را تو ناظرِ هر بی‌نظر مکندر ناظری گریز و ازو آنِ خویش جویمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۷۷۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #771, Divan e Shamsرهِ آسمان درون است پَرِ عشق را بجنبانپَرِ عشق چون قوی شد غم نردبان نمانَدمولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۹۵۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1956فِی السَّماءِ رِزْقُکُم نشنیده‌ای؟اندرین پستی چه بر چَفْسیده‌ای؟قرآن کریم، سورهٔ الذاریات (۵۱)، آیهٔ ۲۲Quran, Adh-Dhaariyat(#51), Line #22«وَفِي السَّمَاءِ رِزْقُكُمْ وَمَا تُوعَدُونَ»«و رزق شما و هر چه به شما وعده شده در آسمان است.»مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۸۰۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #3803رزقْ‌جُویی را ز بالا خُوگَرَم(۱۰)تو زِ بالا بر گشودستی دَرَم‏ ای نموده تو مکان از لامکانفِی السّماءِ رِزْقُکُمْ کرده عیان‏(۱۰) خُوگَر: انیس، انس گیرنده-------------مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۱۷۴۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #1740می‌زند جان در جهانِ آبگُوننعرهٔ یا لَیْتَ قَوْمی یَعلَمُونْگر نخواهد زیست جان بی این بَدَنپس فلک، ایوانِ کی خواهد بُدَن؟ گر نخواهد بی‌بدن جانِ تو زیستفِی‌السَّمآءِ رِزْقُکُمْ روزیِّ کیست؟قرآن کریم، سورهٔ یس (۳۶)، آیهٔ ۲۶Quran, Yaseen(#36), Line #26«قِيلَ ادْخُلِ الْجَنَّةَ ۖ قَالَ يَا لَيْتَ قَوْمِي يَعْلَمُونَ.»«گفته شد: به بهشت درآى. گفت: اى كاش قوم من مى‌دانستند.»مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۳۵۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1359ننگرم کس را و گر هم بنگرماو بهانه باشد و، تو مَنْظَرم(۱۱)عاشقِ صُنعِ تواَم در شُکر و صبر(۱۲)عاشقِ مصنوع کی باشم چو گَبر(۱۳)؟عاشقِ صُنعِ(۱۴) خدا با فَر(۱۵) بوَدعاشقِ مصنوعِ(۱۶) او کافر بُوَد(۱۱) مَنْظَر: جای نگریستن و نظر انداختن(۱۲) شُکر و صبر: در اینجا کنایه از نعمت و بلاست.(۱۳) گبر: کافر(۱۴) صُنع: آفرینش(۱۵) فَر: شکوهِ ایزدی(۱۶) مصنوع: آفریده، مخلوق-------------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۰۰۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3008چیست تعظیمِ(۱۷) خدا افراشتن؟خویشتن را خوار و خاکی داشتنچیست توحیدِ خدا آموختن؟خویشتن را پیشِ واحد سوختنگر همی‌خواهی که بفْروزی چو روزهستیِ همچون شبِ خود را بسوز(۱۷) تعظیم: بزرگداشت، به عظمتِ خداوند پی بردن-------------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۵۷۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1578, Divan e Shamsمن جز احدِ صمد نخواهممن جز مَلِکِ ابد نخواهممولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۳۱۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #3316از سخن‌گو‌یی مجو‌یید ارتفاع(۱۸)منتظر را بِهْ ز گفتن، استماع(۱۹)منصبِ تعلیم، نو‌عِ شهو‌ت استهر خیالِ شهو‌تی در رَه بُت است(۱۸) ارتفاع: بالا رفتن، والایی و رفعت جُستن(۱۹) استماع: شنیدن-------------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۳۰۰۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #3008, Divan e Shamsخواجه بجه از جهان، قفل بنه بر دهانپنجه گشا چون کلید، قفل گشا یافتیمولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۹۶۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1961بی‌نهایت حضرت است این بارگاهصدر را بگذار، صدرِ توست راهمولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۰۵۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #4053نفس و شیطان، هر دو یک‌ تن بوده‌انددر دو صورت خویش را بنموده‌اندچون فرشته و عقل، که ایشان یک بُدندبهر حکمت‌هاش دو صورت شدندمولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۴۸۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1488گفت شیطان که بِمٰا اَغْوَیْتَنیکرد فعلِ خود نهان، دیو دَنی(۲۰)شیطان به خداوند گفت که تو مرا گمراه کردی. او گمراهی خود را به حضرت حق، نسبت داد و آن دیو فرومایه، کار خود را پنهان داشت.قرآن کریم، سورهٔ اعراف (۷)، آیهٔ ۱۶Quran, Al-A'raaf(#7), Line #16«قَالَ فَبِمَا أَغْوَيْتَنِي لَأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِرَاطَكَ الْمُسْتَقِيمَ»«ابلیس گفت: پروردگارا به عوض آنکه مرا گمراه کردی، من نیز بر راه بندگانت به کمین می نشینم و آنان را از راه مستقیم تو باز می‌دارم.»گفت آدم که ظَلَمْنٰا نَفْسَنٰا او ز فعلِ حق نَبُد غافل چو ما در گُنه، او از ادب پنهانْش کرد زآن گُنَه بر خود زدن، او بَر بخَورد بعدِ توبه گفتش: ای آدم نه من آفریدم در تو آن جُرم و مِحَن(۲۱)‌‌؟نه که تقدیر و قضایِ من بُد آن چُون به وقتِ عُذر کردی آن نهان‌‌؟گفت: ترسیدم ادب نگذاشتم گفت: هم من پاسِ آنَت داشتم‌‌هر که آرَد حُرمت، او حُرمت بَرَد هر که آرَد قند، لوزینه(۲۲) بَرَد(۲۰) دَنی: فرومایه، پست(۲۱) مِحن: محنت‌ها، رنج‌ها، سختی‌ها(۲۲) لوزینه: نوعی شیرینی-------------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۵۴۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2540, Divan e Shamsچو شیر و انگبین جانا، چه باشد گر درآمیزی؟عسل از شیر نگریزد، تو هم باید که نگریزیاگر نالایقم جانا، شوم لایق به فرِّ تووگر ناچیز و معدومم، بیابم از تو من چیزییکی قطره شود گوهر، چو یابد او علف از توکُهِ قافی شود ذرّه، چو دربندی و بستیزیمولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۱۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3214علّتی بتّر ز پندارِ کمالنیست اندر جانِ تو ای ذُودَلال(۲۳)(۲۳) ذُودَلال: صاحبِ ناز و کرشمه-------------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۱۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3219در تگِ جو هست سِرگین ای فَتیٰ(۲۴)گرچه جو صافی نماید مر تو را(۲۴) فَتیٰ: جوان، جوانمرد-------------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۴۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3240کرده حق ناموس را صد من حَدید(۲۵)ای بسی بسته به بندِ ناپدید(۲۵) حَدید: آهن-------------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۴۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2842, Divan e Shamsچه چگونه بُد عدم را؟ چه نشان نهی قِدَم(۲۶) را؟نگر اوّلین قَدَم را که تو بس نکو نهادی(۲۶) قِدَم: دیرینگی، قدیم (مقابل حدوث)-------------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۵۴۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2540, Divan e Shamsچو شیر و انگبین جانا، چه باشد گر درآمیزی؟عسل از شیر نگریزد، تو هم باید که نگریزیمولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۲۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #324از پدر آموز، کآدم در گناهخوش فرود آمد به سویِ پایگاه(۲۷) چون بدید آن عالِمُ‎الْاَسرار رابَر دو پا اِستاد استغفار راهمینکه آدم، حضرت حق را که دانای به اسرار غیب است مشاهده کرد، روی دو پا ایستاد و طلب آمرزش کرد.بر سرِ خاکسترِ اَندُه نشستاز بهانه شاخ تا شاخی نَجَست رَبَّنٰا اِنّا ظَلَمْنٰا گفت و بسچونکه جانداران بدید او پیش و پسحضرت آدم(ع) فقط گفت: «پروردگارا همانا ما بر خود ستم کردیم.» زیرا او در پیش و پسِ خود فرشتگان مراقب را مشاهده کرد.قرآن کریم، سورهٔ اعراف (۷)، آیهٔ ۲۳Quran, Al-A'raaf(#7), Line #23«قَالَا رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنْفُسَنَا وَإِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ.»«گفتند: اى پروردگار ما، به خود ستم كرديم و اگر ما را نيامرزى و بر ما رحمت نياورى از زيان‌ديدگان خواهيم بود.»دید، جاندارانِ(۲۸) پنهان همچو جاندُورباشِ(۲۹) هر یکی تا آسمان که هِلا پیشِ سلیمان، مور باشتا بنشْکافَد تو را این دورباش(۲۷) پایگاه: درگاه، کفش‌کَن، جای ستوران(۲۸) جاندار: سلاح‌دار، محافظ، نگهبان(۲۹) دُورباش: نیزهٔ دو شاخه داری دارای چوبی مرصّع که در قدیم پیشاپیش شاهان می‌برده‌اند تا مردم بدانند که پادشاه می‌آید و خود را به کنار کشند.-------------مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۹۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #391 گفت: جُرمم چیست ای دانایِ رازکه مرا گویی که مسجد را مساز؟ گفت: بی‌جُرمی، تو خون‌ها کرده‌ایخونِ مظلومان به گردن بُرده‌ای که ز آوازِ تو خلقی بی‌شمارجان بدادند و شدند آن را شکارخون بسی رفته‌ست بر آوازِ توبر صدایِ خوبِ جان‌پردازِ(۳۰) تو گفت: مغلوبِ تو بودم، مستِ تودستِ من بربسته بود از دستِ تونه که هر مغلوبِ شَه مرحوم(۳۱) بود؟نَه که اَلْـمَغْلُوبُ کَالْـمَعْدُوم بود؟مگر نه اینست که هر که مقهور شاه حقیقت شود مورد رحمت قرار می‌گیرد؟ و مگر نه اینست که هر که مغلوب شود گویی معدوم شده است؟گفت: این مغلوب، معدومی‌ست کوجز به نسبت نیست معدوم، اَیْقِنُوا(۳۲)حضرت حق به داوود(ع) جواب فرمود: درست است که تو مغلوب و مقهور من بودی، امّا هر مغلوبی، معدومِ مطلق نیست. «یقین پیدا کنید.»قرآن کریم، سورهٔ حِجر (۱۵)، آیهٔ ۹۹Quran, Al-Hijr(#15), Line #99«وَاعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّىٰ يَأْتِيَكَ الْيَقِينُ.»«و پروردگارت را پرستش کن، تا یقین (مرگ) تو را در رسد.»(۳۰) جان‌پرداز: جان‌ستان، جان‌بخش(۳۱) مرحوم: کسی که مورد رحمت و شفقت قرار گیرد.(۳۲) اَیْقِنُوا: یقین پیدا کنید.-------------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۵۴۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2540, Divan e Shamsاگر نالایقم جانا، شوم لایق به فرِّ تووگر ناچیز و معدومم، بیابم از تو من چیزیمولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۱۰۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1103خلق را طاق و طُرُم عاریّتی استامر را طاق و طُرُم ماهیّتی است‏مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۶۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #361یُسر(۳۳) با عُسر(۳۴) است، هین آیِس(۳۵) مباشراه داری زین مَمات(۳۶) اندر معاشقرآن کریم، سوره انشراح (۹۴)، آیه ۵Quran, Ash-i-Sharh(#94), Line #5«فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا»«پس بی تردید با دشواری آسانی است.»(۳۳) یُسر: آسانی(۳۴) عُسر: سختی(۳۵) آیِس: ناامید(۳۶) مَمات: مرگ-------------مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۱۵۳۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #1537چارهٔ آن دل عطای مبدلی‌ست(۳۷)دادِ(۳۸) او را قابلیّت شرط نیستبلک شرطِ قابلیّت دادِ اوستداد، لُبّ(۳۹) و قابلیّت هست پوست(۳۷) مُبْدِل: بَدَل کننده، تغییر دهنده(۳۸) داد: عطا، بخشش(۳۹) لُبّ: مغز چیزی، خالص و برگزیده از هر چیزی-------------مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۶۱۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #613وقتِ آن آمد که من عریان شومنقش بگذارم، سراسر جان شومای عدوِّ شرم و اندیشه بیآکه دریدم پردهٔ شرم و حیاحدیث«اَلْحَیاءُ یَمْنَعُ الْایمان.»«شرم، بازدارندهٔ ایمان است.»مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۷۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #277آن عصایِ حَزْم و استدلال راچون نداری دید، می‌کُن پیشوامولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۷۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #276 چشم اگر داری تو، کورانه مَیاور نداری چشم، دست آور عصا آن عصایِ حَزْم و استدلال راچون نداری دید، می‌کُن پیشوا ور عصایِ حَزْم و استدلال نیستبی‌عصا کَش بر سَرِ هر رَه مایستگام زآن سان نِهْ، که نابینا نهدتا که پا از چاه و از سگ، وارهدلرز لرزان و به ترس و احتیاطمی‌نهد پا تا نیفتد در خُباط(۴۰) ای ز دودی جَسته در ناری شدهلقمه جُسته، لقمهٔ‌ ماری شده(۴۰) خُباط: پریشانی مغز، پر‌ی‌زدگی. در اینجا: تباهی و هلاکت-------------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۷۶۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #760, Divan e Shamsخُنُک آنگه که کند حق، گنهت طاعتِ مطلقخُنُک آن دَم که جنایات، عنایاتِ خدا شدمولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۰۰۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #3005سیّئاتم چون وسیلت شد به حقپس مَزَن بر سیّئاتم هیچ دَق‏(۴۱)قرآن کریم، سورهٔ فرقان (۲۵)، آیهٔ ۷۰Quran, Al-Furqaan(#25), Line #70«إِلَّا مَنْ تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ عَمَلًا صَالِحًا فَأُولَٰئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ ۗ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا.»«مگر آن كسان كه توبه كنند و ايمان آورند و كارهاى شايسته كنند. خدا گناهانشان را به نيكی‌ها بدل مى‌كند و خدا آمرزنده و مهربان است.»(۴۱) دَق: کوفتن، طعنه زدن، نکوهش کردن-------------مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۵۳٠Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #530گفت: مُفتیِّ(۴۲) ضرورت هم توییبی‌ضرورت‌ گر خوری، مُجرم شَویور ضرورت هست، هم پرهیز بِهْورخوری، باری ضَمانِ(۴۳) آن بده(۴۲) مُفتی: فتوادهنده(۴۳) ضَمان:‌ تاوان-------------مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴٩۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #496چون نباشد قوّتی، پرهیز بِهدر فرارِ لا یُطاق(۴۴) آسان بِجِه(۴۵)(۴۴) لا یُطاق: که تاب نتوان آوردن(۴۵) آسان بجه: به آسانی فرار کن-------------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۵۴۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2540, Divan e Shamsیکی قطره شود گوهر، چو یابد او علف از توکُهِ قافی شود ذرّه، چو دربندی و بستیزیمولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۰۸۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1083قوتِ اصلیِّ بشر، نورِ خداستقوتِ حیوانی مر او را ناسزاستمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۵۷۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1578, Divan e Shamsمن جز احدِ صمد نخواهممن جز مَلِکِ ابد نخواهممولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۸۰۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #806, Divan e Shamsهر کسی در عجبی و عجبِ من اینستکاو نگنجد به میان، چون به میان می‌آید؟مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۵۸۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #4580آفتابی در یکی ذَرّه نهانناگهان آن ذرّه بگشاید دهانذرّه‌ ذرّه گردد افلاک و زمینپیشِ آن خورشید، چون جَست از کَمین(۴۶)(۴۶) کَمین: نهانگاه، کَمینگاه-------------مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۷۶۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #762پس در آ در کارگه، یعنی عدمتا ببینی صُنع(۴۷) و صانع(۴۸) را به همکارگه چون جایِ روشن‌دیدگی(۴۹) استپس برونِ کارگه، پوشیدگی استرو به هستی داشت فرعونِ عَنودلاجرم از کارگاهش کور بود(۴۷) صُنع: آفرینش(۴۸) صانع: آفریدگار(۴۹) روشن‌دیدگی: روشن‌‌بینی-------------مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۸۴۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #840جهد فرعونی، چو بی‌توفیق بودهرچه او می‌دوخت، آن تفتیق(۵۰) بود(۵۰) تَفتیق: شکافتن-------------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۰۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3201آینهٔ هستی چه باشد؟ نیستینیستی بر، گر تو ابله نیستیمولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۹۱۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #918حیله کرد انسان و، حیله‌‌‌اش دام بود آنکه جان پنداشت، خون‌آشام بوددر بِبَست و دشمن اندر خانه بودحیلهٔ فرعون، زین افسانه بودمولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۶۹۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #690کارگاهِ صُنعِ حق چون نیستی استپس برونِ کارگه بی‏‌قیمتی استمولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۴۶۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #1468جمله استادان پیِ اظهارِ کارنیستی جویند و جایِ اِنکسار(۵۱)لاجَرَم استادِ استادان صَمَد(۵۲)کارگاهش نیستیّ و لا بُوَدهر کجا این نیستی افزون‌تر استکارِ حق و کارگاهش آن سَر است(۵۱) اِنکسار: شکسته‌شدن، شکستگی؛ مَجازاً خضوع و فروتنی(۵۲) صَمَد: بی‌نیاز و پاینده، از صفاتِ خداوند-------------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۵۴۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2540, Divan e Shamsهمه خاکیم، روینده ز آبِ ذکر و بادِ دمگلی که خندد و گرید کزو فکری بینگیزیمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۶۴۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1643, Divan e Shamsخوش برانیم سویِ بیشهٔ شیرانِ سیاهشیرگیرانه ز شیرانِ سیه نگریزیممولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۷۳۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1736, Divan e Shamsاگر گلی بُده‌ام، زین بهار باغ شوموگر یکی بُده‌ام، زین وصال صد گردممولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۰۷۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #3072اُذْکُروا الله کار هر اوباش نیستاِرْجِعی بر پای هر قَلاش(۵۳) نیستلیک تو آیِس مشو، هم پیل باشور نه پیلی، در پی تبدیل باشقرآن کریم، سورهٔ احزاب (۳۳)، آیهٔ ۴۱Quran, Al-Ahzaab(#33), Line #41«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْرًا كَثِيرًا»«اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، خدا را فراوان ياد كنيد.»(۵۳) قَلاش: بیکاره، ولگرد، مفلس-------------مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۴۳۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #437آب، ذکرِ حقّ و، زنبور این زمانهست یادِ آن فلانه وآن فلاندَم بخور در آبِ ذکر و صبر کنتا رَهی از فکر و وسواسِ کُهُنقرآن کریم، سورهٔ رعد (۱۳)، آیهٔ ۲۸Quran, Al-Ra'd(#13), Line #28«… أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ.»«… آگاه باشيد كه دل‌ها به ياد خدا آرامش مى‌يابد.»مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۳۴۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1344, Divan e Shams دمِ او جان دهدت رو ز نَفَخْتُ(۵۴) بپذیرکارِ او کُنْ فَیَکُون‌ست، نه موقوفِ علل(۵۴) نَفَخْتُ: دمیدم-------------مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۴۷۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #1475این قدر گفتیم، باقی فکر کنفکر اگر جامد بُوَد، رو ذکر کنذکر آرَد فکر را در اِهتزاز(۵۵)ذکر را خورشیدِ این افسرده ساز(۵۵) اِهتزاز: جنبیدن و تکان خوردنِ چیزی در جای خود-------------مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱ - ۵۶۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #564-1خاصه تقلیدِ چنین بی‏‌حاصلانکآبرو را ریختند از بهرِ نانمولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۵۶۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #566عکس، چندان باید از یارانِ خَوشکه شوی از بحرِ بی‌عکس، آب‌کَشعکس، کَاوّل زد، تو آن تقلید دانچون پیاپی شد، شود تحقیق آنتا نشد تحقیق، از یاران مَبُراز صدف مَگْسَل، نگشت آن قطره، دُرّمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۶۴۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1643, Divan e Shamsخوش برانیم سویِ بیشهٔ شیرانِ سیاهشیرگیرانه ز شیرانِ سیه نگریزیممولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۲۰۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #3207فکرْ آن باشد که بگشاید رَهیراهْ آن باشد که پیش آید شَهیشاه آن باشد که از خود شَه بُوَدنه به مخزن‌ها و لشکر شَه شودمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۷۳۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1736, Divan e Shamsلحد(۵۶) چه باشد؟ در آسمان نگنجد جانز پنج و شش گذرم، زود بر احد گردم(۵۶) لَحَد: گور، آرامگاه-------------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۵۴۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2540, Divan e Shamsگلستانی کُنَش خندان، و فرمانی به دستش دهکه ای گلشن، شدی ایمن ز آفت‌هایِ پاییزیمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۵۷۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #578, Divan e Shamsمرا عهدی‌ست با شادی که شادی آنِ من باشدمرا قولی‌ست با جانان که جانان جانِ من باشدبه خطِّ خویشتن فرمان به دستم داد آن سلطانکه تا تخت است و تا بخت است، او سلطانِ من باشدمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۷۳۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1736, Divan e Shamsکسی که او لَحَدِ سینه را چو باغی کردروا نداشت که من بستهٔ لحد گردممولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۶۴۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1643, Divan e Shamsگُلرخان روی نمایند، چو رو بنماییمکه بهاریم در آن باغ، نه ما پاییزیموز سرِ ناز بگوییم چه چیزید شماسجده آرند که ما پیشِ شما ناچیزیمگُلعذاریم(۵۷) ولی پیشِ رخِ خوب شماروی ناشسته و آلوده و بی‌تمییزیم(۵۷) گلعِذار: آنکه چهره‌ای مانند گل دارد، گُلرو، گلچهره، زیبارو-------------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۵۴۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2540, Divan e Shamsگهی در صورتِ آبی، بیایی جان دهی گل راگهی در صورتِ بادی، به هر شاخی درآویزیمولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۳۵۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1359ننگرم کس را و گر هم بنگرماو بهانه باشد و، تو مَنْظَرممولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۲۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #125باد را دیدی که می‌جُنبد، بدانبادجُنبانی‌ست اینجا بادرانمرْوَحَهٔ(۵۸) تصریفِ صُنعِ ایزدشزد برین باد و، همی جُنبانَدش(۵۸) مِرْوَحَه: بادبزن-------------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۵۴۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2540, Divan e Shamsدرختی بیخِ او بالا، نگونه شاخه‌هایِ اوبه عکسِ آن درختانی که سُعدی‌اند و شونیزیمولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۶۵۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #651بازگونه(۵۹)، ای اسیرِ این جهان نامِ خود کردی امیرِ این جهانای تو بندهٔ این جهان، محبوس‌جانچند گویی خویش را خواجهٔ جهان؟(۵۹) بازگونه: واژگونه-------------مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۵۷۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #3576این د‌ر‌ختِ تن عصایِ مو‌سی استکَامْرَش آمد که بِیَنداز‌ش ز دستمولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۹۵۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1956فِی‌السَّماءِ رِزْقُکُم نشنیده‌‌یی؟اندرین پَستی چه بر چَفسیده‌‌یی(۶۰)؟قرآن کریم، سورهٔ الذاریات (۵١)، آیهٔ ٢٢Quran, Adh-Dhaariyat(#51), Line #22«وَ فِي‌السَّمَاءِ رِزْقُكُمْ وَمَا تُوعَدُونَ»«و رزقِ شما و هر‌چه به شما وعده شده، در آسمان است.»(۶۰) چَفْسیده‌یی: چسبیده‌ای-------------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۶۵۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2654, Divan e Shamsچو فرموده‌ست رزقت ز آسمان استزمین شوریدن ای فَلّاح(۶۱) تا کی(۶۱) فَلّاح: کشاورز، باغبان-------------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۵۴۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2540, Divan e Shamsگهی گویی به گوشِ دل که در دوغِ من افتادیمنم جانِ همه عالم، تو چون از جان بپرهیزی؟مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۲۳۷۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #2377گاو در بغداد آید ناگهانبگذرد او زین سَران تا آن سراناز همه عیش و خوشی‌ها و مزهاو نبیند جز که قِشرِ خربزهمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۷۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2878, Divan e Shamsجان شیرینِ تو در قبضه(۶۲) و در دستِ من استتنِ بی‌جان چه کند، گر تو ز تن بگریزی؟جانِ مردان همه از جانِ تو بیزار شوندچون مخنّث(۶۳) اگر از خوبِ ختن بگریزی(۶۲) قبضه کردن: به‌دست آوردن، تصرف کردن(۶۳) مُخَنَّث: ترسو-------------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ٣٢٧۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3274جانِ جان، چون واکَشد پا را زِ جانجان چنان گردد که بی‌جانْ تن، بدانمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۴۸۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #483, Divan e Shamsدر آن زمان که در این دوغ می‌فُتی چو مگسعجب که توبه و عقل و رأیتِ تو کجاست؟مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۲۵۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2257, Divan e Shamsچو تو سیمرغِ روح را بکشانی در ابتلاچو مگس دوغ درفتد به گهِ امتحان تومولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۶۴۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3644هست مهمان‌خانه این تَن ای جوانهر صباحی ضَیفِ(۶۴) نو آید دوانهین مگو کاین مانْد اندر گردنمکه هم‌‌اکنون باز پَرَّد در عَدمهر چه آید از جهان غَیب‌وَشدر دلت ضَیف‌ است، او را دار خَوش(۶۴) ضَیف: مهمان-------------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۵۴۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2540, Divan e Shamsگهی زانوت بربندم چو اشتر، تا فروخسپیگهی زانوت بگشایم، که تا از جای برخیزیمولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۹۳۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1939هر کجا دردی، دوا آنجا رَوَدهر کجا پستی است، آب آنجا دَوَدآبِ رحمت بایدت، رُو پست شووآنگهان خور خَمرِ رحمت، مست شورحمت اندر رحمت آمد تا به سَربر یکی رحمت فِرو مآ(۶۵) ای پسر(۶۵) فِرو مآ: نایست-------------مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۱۵۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #3158گویدش: رُدُّوا لَعادُوا(۶۶)، کارِ توستای تو اندر توبه و میثاق، سُستلیک من آن ننگرم، رحمت کنمرحمتم پُرّست، بر رحمت تنمننگرم عهدِ بَدت، بِدْهم عطااز کَرَم، این دَم چو می‌خوانی مرا(۶۶) رُدُّوا لَعادوا: اگر آنان به این جهان برگردانده شوند، دوباره به آنچه که از آن نهی شده‌اند، بازگردند.-------------مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۲۱۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #3210هر کجا دردی، دوا آنجا رَوَدهر کجا فقری، نوا آنجا رَوَدمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۵۴۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2540, Divan e Shamsمنال ای اشتر و خامش، به من بنگر به چشمِ هُشکه تمییزِ نوت بخشم، اگرچه کانِ تمییزیمولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۵۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #59, Divan e Shamsتو از خواری همی‌نالی، نمی‌بینی عنایت‌هامخواه از حق عنایت‌ها و یا کم کن شکایت‌هامولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۲۳۵۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #2358چونکه قسّام(۶۷) اوست، کفر آمد گِلهصبر باید، صبر مِفْتاحُ‌الصِّلَه(۶۸ و ۶۹)غیر حق جمله عدواند، اوست دوستبا عدو از دوست شَکْوَت(۷۰) کی نکوست؟تا دهد دوغم، نخواهم اَنگبینزآنکه هر نعمت غمی دارد قرین(۶۷) قسّام: قسمت‌کننده(۶۸) مِفْتاحُ‌الصِّله: کلید بخشایش‌ها(۶۹) صِلِه: پاداش، انعام، جایزه(۷۰) شَکْوَت: شکایت کردن، گله کردن-------------مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۶۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #361یُسر(۷۱) با عُسر(۷۲) است، هین آیِس(۷۳) مباشراه داری زین مَمات(۷۴) اندر معاشقرآن کریم، سوره انشراح (۹۴)، آیه ۵Quran, Ash-i-Sharh(#94), Line #5«فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا»«پس بی تردید با دشواری آسانی است.»(۷۱) یُسر: آسانی(۷۲) عُسر: سختی(۷۳) آیِس: ناامید(۷۴) مَمات: مرگ-------------مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۴۶۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #4462 عزم‌ها و قصدها در ماجَراگاه‌گاهی راست می‌آید تو راتا به طَمْعِ(۷۵) آن دلت نیّت کندبارِ دیگر نیّتت را بشکندور به کلّی بی‌مرادت داشتیدل شدی نومید، اَمَل(۷۶) کی کاشتی؟(۷۵) طَمْع: زیاده‌خواهی، حرص، آز(۷۶) اَمَل: آرزو-------------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۵۶۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #560, Divan e Shamsلذّتِ بی‌کرانه‌ای است، عشق شده‌ست نامِ اوقاعده خود شکایت است، ور نه جفا چرا بُوَد؟-------------------------مجموع لغات:(۱) نگونه: سرنگون، سرازیر(۲) سُعد: نباتی است که ریشهٔ گیاهی دارد به رنگ سیاه.(۳) شونیز: گیاهی از تیرهٔ آلاله‌ها که دانه‌های سیاه رنگ دارد.(۴) دهلیزی: مجازاً بی‌اصل و اساس(۵) کله‌دارانِ پالیزی: مترسک‌هایی که در بستان‌ها و باغ‌ها برای دور کردنِ پرندگان و دیگر جانوران نصب می‌کنند.(۶) زری: زر بودن(۷) ارزیز: قلع (نوعی فلز)، ارزیزی: قلع بودن(۸) خشتک: پارچه‌ای که میان دو پاچهٔ شلوار دوزند.(۹) تیریز: دامن(۱۰) خُوگَر: انیس، انس گیرنده(۱۱) مَنْظَر: جای نگریستن و نظر انداختن(۱۲) شُکر و صبر: در اینجا کنایه از نعمت و بلاست.(۱۳) گبر: کافر(۱۴) صُنع: آفرینش(۱۵) فَر: شکوهِ ایزدی(۱۶) مصنوع: آفریده، مخلوق(۱۷) تعظیم: بزرگداشت، به عظمتِ خداوند پی بردن(۱۸) ارتفاع: بالا رفتن، والایی و رفعت جُستن(۱۹) استماع: شنیدن(۲۰) دَنی: فرومایه، پست(۲۱) مِحن: محنت‌ها، رنج‌ها، سختی‌ها(۲۲) لوزینه: نوعی شیرینی(۲۳) ذُودَلال: صاحبِ ناز و کرشمه(۲۴) فَتیٰ: جوان، جوانمرد(۲۵) حَدید: آهن(۲۶) قِدَم: دیرینگی، قدیم (مقابل حدوث)(۲۷) پایگاه: درگاه، کفش‌کَن، جای ستوران(۲۸) جاندار: سلاح‌دار، محافظ، نگهبان(۲۹) دُورباش: نیزهٔ دو شاخه داری دارای چوبی مرصّع که در قدیم پیشاپیش شاهان می‌برده‌اند تا مردم بدانند که پادشاه می‌آید و خود را به کنار کشند.(۳۰) جان‌پرداز: جان‌ستان، جان‌بخش(۳۱) مرحوم: کسی که مورد رحمت و شفقت قرار گیرد.(۳۲) اَیْقِنُوا: یقین پیدا کنید.(۳۳) یُسر: آسانی(۳۴) عُسر: سختی(۳۵) آیِس: ناامید(۳۶) مَمات: مرگ(۳۷) مُبْدِل: بَدَل کننده، تغییر دهنده(۳۸) داد: عطا، بخشش(۳۹) لُبّ: مغز چیزی، خالص و برگزیده از هر چیزی(۴۰) خُباط: پریشانی مغز، پر‌ی‌زدگی. در اینجا: تباهی و هلاکت(۴۱) دَق: کوفتن، طعنه زدن، نکوهش کردن(۴۲) مُفتی: فتوادهنده(۴۳) ضَمان:‌ تاوان(۴۴) لا یُطاق: که تاب نتوان آوردن(۴۵) آسان بجه: به آسانی فرار کن(۴۶) کَمین: نهانگاه، کَمینگاه(۴۷) صُنع: آفرینش(۴۸) صانع: آفریدگار(۴۹) روشن‌دیدگی: روشن‌‌بینی(۵۰) تَفتیق: شکافتن(۵۱) اِنکسار: شکسته‌شدن، شکستگی؛ مَجازاً خضوع و فروتنی(۵۲) صَمَد: بی‌نیاز و پاینده، از صفاتِ خداوند(۵۳) قَلاش: بیکاره، ولگرد، مفلس(۵۴) نَفَخْتُ: دمیدم(۵۵) اِهتزاز: جنبیدن و تکان خوردنِ چیزی در جای خود(۵۶) لَحَد: گور، آرامگاه(۵۷) گلعِذار: آنکه چهره‌ای مانند گل دارد، گُلرو، گلچهره، زیبارو(۵۸) مِرْوَحَه: بادبزن(۵۹) بازگونه: واژگونه(۶۰) چَفْسیده‌یی: چسبیده‌ای(۶۱) فَلّاح: کشاورز، باغبان(۶۲) قبضه کردن: به‌دست آوردن، تصرف کردن(۶۳) مُخَنَّث: ترسو(۶۴) ضَیف: مهمان(۶۵) فِرو مآ: نایست(۶۶) رُدُّوا لَعادوا: اگر آنان به این جهان برگردانده شوند، دوباره به آنچه که از آن نهی شده‌اند، بازگردند.(۶۷) قسّام: قسمت‌کننده(۶۸) مِفْتاحُ‌الصِّله: کلید بخشایش‌ها(۶۹) صِلِه: پاداش، انعام، جایزه(۷۰) شَکْوَت: شکایت کردن، گله کردن(۷۱) یُسر: آسانی(۷۲) عُسر: سختی(۷۳) آیِس: ناامید(۷۴) مَمات: مرگ(۷۵) طَمْع: زیاده‌خواهی، حرص، آز(۷۶) اَمَل: آرزو

Maher Al Mueaqly – 015 Al-Hijr

Maher Al Mueaqly – 015 Al-Hijr

Muhammad Siddiq al-Minshawi – 015 Al-Hijr

برنامه شماره ۹۶۳ گنج حضوراجرا: پرویز شهبازی۱۴۰۲ تاریخ اجرا: ۲۳ مِی ۲۰۲۳ - ۳ خردادبرای دستیابی به فایل پادکست برنامه ۹۶۳ بر روی این لینک کلیک کنید.برای دانلود فایل صوتی برنامه ۹۶۳ با فرمت mp3 بر روی این لینک کلیک کنید.PDF متن نوشته شده برنامه با فرمتPDF متن نوشته شده پیغام‌های تلفنی برنامه با فرمتتمام اشعار این برنامه با فرمت PDF نسخه ریز مناسب پرینت تمام اشعار این برنامه با فرمت PDF نسخه درشت خوانش تمام ابیات این برنامه - فایل صوتیخوانش تمام ابیات این برنامه - فایل تصویریبرای دستیابی به اطلاعات مربوط به جبران مالی‌ بر روی این لینک کلیک کنید.مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۵۷۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1578, Divan e Shamsمن جز احدِ صمد نخواهممن جز مَلِکِ ابد نخواهمجز رحمتِ او نبایدم نُقلجز باده که او دهد نخواهماندیشه عیش بی‌حضورشترسم که بدو رسد، نخواهمبی‌او ز برای عشرت منخورشید سبو کشد نخواهممن مایه باده‌ام چو انگورجز ضربت و جز لگد نخواهماز لِذَّت زخم‌هاش جانمیک ساعت اگر رهد نخواهموقت است که جان شویم خالصکاین زحمت کالبد نخواهماحمد گوید برای روپوشاز احمد جز احد نخواهممجموع همه است شمس تبریزحق است که من عدد نخواهممولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۵۷۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1578, Divan e Shamsمن جز احدِ صمد نخواهممن جز مَلِکِ ابد نخواهمجز رحمتِ او نبایدم نُقلجز باده که او دهد نخواهماندیشه عیش بی‌حضورشترسم که بدو رسد نخواهممولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۶۲۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2627, Divan e Shamsعاشق شو، و عاشق شو، بگذار زحیری(۱)سلطان‌بچه‌ای(۲) آخر، تا چند اسیری؟(۱) زحیری: دل‌پیچه، ناله(۲) سلطان‌بچه: شاهزاده--------------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۱۲۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1122, Divan e Shamsاندیشه را رها کن اندر دلش مگیرزیرا برهنه‌ای تو و اندیشه زمهریر(۳)اندیشه می‌کنی که رهی از زحیر(۴) و رنجاندیشه کردن آمد سرچشمهٔ زحیرز اندیشه‌ها برون دان بازارِ صُنع راآثار را نظاره کن ای سخرهٔ اثیر(۵)آن کوی را نگر که پرد زو مصوراتوآن جوی را کز او شد گردنده چرخِ پیر(۳) زَمهریر: سرمای سخت(۴) زَحیر: ناله و زاری(۵) اثیر: آسمان، کُرۀ آتش که بالای کُرۀ هواست؛ در اینجا مراد هشیاریِ جسمی است.--------------مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۹۹۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #2996ساخت موسی قدس در، بابِ صغیرتا فرود آرند سر قومِ زَحیر(۶)(۶) قوم زَحیر: مردم بیمار و آزاردهنده--------------مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۴۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #348چون جفا آری، فرستد گوشمالتا ز نقصان وا روی سویِ کمالچون تو وردی ترک کردی در روشبر تو قَبضی آید از رنج و تبشآن ادب کردن بُوَد، یعنی: مَکُنهیچ تحویلی از آن عهدِ کُهُنقرآن کریم، سورهٔ فرقان (۲۵)، آیهٔ ۷۰Quran, Al-Furqaan(#25), Line #70«إِلَّا مَنْ تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ عَمَلًا صَالِحًا فَأُولَٰئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا»«مگر آن كسان كه توبه كنند و ايمان آورند و كارهاى شايسته كنند. خدا گناهانشان را به نيكی‌ها بدل مى‌كند و خدا آمرزنده و مهربان است.»پیش از آن کین قبض، زنجیری شوداین که دل‌گیریست، پاگیری شودمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۶۶۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2666, Divan e Shamsبه صد دستان به کارِ توست این بادتو را خود نیست خویِ حق‌گزاریازو یابی به آخر هر مرادیهمو مستی دهد، هم هوشیاریمولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۷۶۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #762پس در آ در کارگه، یعنی عدمتا ببینی صُنع(۷) و صانع(۸) را به همکارگه چون جایِ روشن‌دیدگی(۹) استپس برونِ کارگه، پوشیدگی استرو به هستی داشت فرعونِ عَنود(۱۰)لاجرم از کارگاهش کور بود(۷) صُنع: آفرینش(۸) صانع: آفریدگار(۹) روشن‌دیدگی: روشن‌‌بینی(۱۰) عَنود: ستیزه‌گر--------------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۱۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3212هر که نقصِ خویش را دید و شناختاندر اِستِکمال(۱۱) خود، دو اسبه تاخت(۱۲)(۱۱) اِستِکمال: به کمال رسانیدن، کمال خواهی(۱۲) دو اسبه تاختن: کنایه از شتاب کردن و به شتاب رفتن--------------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۰۲۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2029, Divan e Shamsای مرغ آسمانی، آمد گهِ پریدنوی آهوی معانی، آمد گهِ چریدنای عاشقِ جَریده(۱۳)، بر عاشقان گُزیدهبگذر ز آفریده، بنگر در آفریدن(۱۳) جَریده: یگانه، تنها--------------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۲۲۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1227, Divan e Shams هر لحظه و هر ساعت یک شیوهٔ نو آرَدشیرین‌تر و نادرتر زآن شیوهٔ پیشینشمولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۳۵۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1359ننگرم کس را و گر هم بنگرماو بهانه باشد و، تو مَنْظَرم(۱۴)عاشقِ صُنعِ تواَم در شُکر و صبر(۱۵)عاشقِ مصنوع کی باشم چو گَبر(۱۶)؟عاشقِ صُنعِ(۱۷) خدا با فَر(۱۸) بوَدعاشقِ مصنوعِ(۱۹) او کافر بُوَد(۱۴) مَنْظَر: جای نگریستن و نظر انداختن(۱۵) شُکر و صبر: در اینجا کنایه از نعمت و بلاست.(۱۶) گبر: کافر(۱۷) صُنع: آفرینش(۱۸) فَر: شکوهِ ایزدی(۱۹) مصنوع: آفریده، مخلوق--------------مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۰۵۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1058کِشتِ نو کارید بر کِشتِ نخستاین دوم فانی است و آن اوّل درستکِشتِ اوّل کامل و بُگزیده استتخمِ ثانی فاسد و پوسیده استمولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۰۵۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1051کار، آن دارد که پیش از تن بُده‌ست بگذر از اینها که نو حادث شده‌ستکار، عارف راست، کو نه اَحوَل(۲۰) است چشمِ او بر کِشت‌های اوّل است‏(۲۰) اَحوَل: لوچ، دو‌بین--------------مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۵۳۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #530 گفت: مُفتیِّ(۲۱) ضرورت هم توییبی‌ضرورت گر خوری، مُجرِم شویور ضرورت هست، هم پرهیز بِهْور خوری، باری ضَمانِ(۲۲) آن بده(۲۱) مُفتی: فتوا دهنده(۲۲) ضَمان: تعهد کردن، به عهده گرفتن--------------مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۹۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #496چون نباشد قوّتی، پرهیز بِهدر فرارِ لا یُطاق(۲۳) آسان بِجِه(۲۴)(۲۳) لا یُطاق: که تاب نتوان آوردن(۲۴) آسان بِجِه: به آسانی فرار کن--------------مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۲۶۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #2260جز به اندازهٔ ضرورت، زین مگیرتا نگردد غالب و، بر تو امیرمولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۱۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3214علّتی بتّر ز پندارِ کمالنیست اندر جانِ تو ای ذُودَلال(۲۵)(۲۵) ذُودَلال: صاحبِ ناز و کرشمه--------------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۱۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3219در تگِ جو هست سِرگین ای فَتیٰ(۲۶)گرچه جو صافی نماید مر تو را(۲۶) فَتیٰ: جوان، جوانمرد--------------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۴۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3240کرده حق ناموس را صد من حَدید(۲۷)ای بسی بسته به بندِ ناپدید(۲۷) حَدید: آهن--------------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۳۷۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1373ای شَهان، کُشتیم ما خصمِ بُرونمانْد خصمی زو بَتَر در اندرون‌‌کُشتنِ این، کارِ عقل و هوش نیستشیرِ باطن، سُخرهٔ خرگوش نیست‌‌مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۴۹۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #499, Divan e Shamsلایَجوز و یَجوز(۲۸) تا اَجَلَستعِلمِ عُشّاق را نهایت نیستبس بُدی بنده را کَفیٰ بِالله(۲۹)لیکَش این دانش و کِفایَت نیستقرآن کریم، سورۀ نساء (۴) آیۀ ۴۵Quran, An-Nisaa(#4), Line #45«وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِأَعْدَائِكُمْ ۚ وَكَفَىٰ بِاللَّهِ وَلِيًّا وَكَفَىٰ بِاللَّهِ نَصِيرًا.»«خدا دشمنان شما را بهتر مى‌شناسد و دوستى او شما را كفايت خواهد كرد و يارى او شما را بسنده است.»بی رَهی، وَرنَه در رَهِ کوششهیچ کوشنده بی ‌جِرایَت(۳۰) نیستچون که مِثْقالَ ذَرَّةٍ یَرَهْ(۳۱) استذَرّه‌یی زَلّه(۳۲) بی‌نِکایَت(۳۳) نیستذَرّه‌یی خیر بی ‌گُشادی نیستچَشم بُگْشا اگر عَمایَت(۳۴) نیستقرآن کریم، سوره زلزال (۹۹)، آیات ۷ و ۸Quran, Az-Zalzala(#99), Line #7-8«فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ.»«پس هر كس به وزن ذره‌اى نيكى كرده باشد آن را مى‌بيند.»«وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ.»«و هر كس به وزن ذرّه‌اى بدى كرده باشد آن را مى‌بيند.»هر نَباتی نشانیِ آبَستچیست کان را ازو جِبایَت(۳۵) نیست؟بس کُن، این آب را نشانیهاستتشنه را حاجَتِ وِصایَت(۳۶) نیست(۲۸) لایَجوز و یَجوز: جایز نیست و جایز است، روا نیست و رواست(۲۹) کَفیٰ بِاللهْ: خداوند کفایت می‌کند.(۳۰) جِرایَت: جیره، مزد(۳۱) مِثْقالَ ذَرَّةٍ یَرَهْ: به وزن ذرّه‌ای را خواهد دید.(۳۲) زَلّه: زلَّت، لغزش‌(۳۳) نِکایَت: کُشتن یا مجروح کردن دشمن، انتقام، مجازات(۳۴) عَمیٰ: کور گردیدن، از بین رفتن تمام بینایی از هر دو چشم(۳۵) جِبایَت: باج گرفتن، جمع کردن باج و خراج(۳۶) وِصایَت: پند و اندرز و نصیحت، سفارش، وصیّت--------------مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۲۱۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #3212آب کم جو، تشنگی آور به دستتا بجوشد آب از بالا و پستمولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۶۵۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #2650که همی‌دانم یَجُوز و لایَجُوزخود ندانی تو یَجُوزی یا عَجُوز(۳۷)این روا، و آن ناروا دانی، و لیکتو روا یا ناروایی بین تو نیک(۳۷) عَجُوز: پیرزن--------------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۹۸۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2981, Divan e Shamsزان مزدِ کار می‌نرسد مر تو را که توپیوسته نیستی تو درین کار، گه‌گهیمولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۲۵۴۵ Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #2545چون نکرد آن کار، مزدش هست؟ لالَیسَ لِلاِنسانِ اِلّا ما سَعیٰ آیا کسی که کاری انجام نداده دستمزدی دارد؟ مسلّماً ندارد، زیرا برای آدمی نیست جز آنچه کوشد.قرآن کریم، سوره نجم (۵٣)، آیه ٣٩Quran, Al-Najm(#53), Line #39«وَأَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَىٰ.»«و اینکه: برای مردم پاداشی جز آنچه خود کرده‌اند نیست.»مولوی، دیوان شمس، ترجیعات، ترجیع شمارهٔ بیست و پنجRumi (Molana Jalaleddin) Poem(Tarjiaat)#25, Divan e Shamsاین ره چنین دراز به یکدم میسّرستاین روضه دور نیست، چو رهبر تو را رضاستمولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۵۵۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #558فکرتِ بد ناخنِ پُر زَهر دانمی‌خراشد در تعمّق(۳۸) رویِ جانتا گشاید عُقده‌ٔ(۳۹) اِشکال رادر حَدَث(۴۰) کرده‌ست زرّین بیل راعقده را بگشاده گیر ای مُنتهی(۴۱)عقده‌یی سخت‌ست بر کیسهٔ تهیدر گشادِ عُقده‌ها گشتی تو پیرعقدهٔ چندی دگر بگشاده گیرعقده‌ای کان بر گلویِ ماست سختکه بدانی که خَسی(۴۲) یا نیک‌بختحَلِّ این اِشکال کُن، گر آدمیخرج این کُن دَم، اگر آدم‌دَمی(۳۸) تعمّق: دوراندیشی و کنجکاوی، در اینجا به معنی دنباله‌روی از عقل جزیی است.(۳۹) عُقده: گره(۴۰) حَدَث: سرگین، مدفوع(۴۱) مُنتهی: به پایان رسیده، کمال یافته(۴۲) خَس: خار، خاشاک، پست و فرومایه--------------مولوى، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۵۴۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #549چون ز مُرده زنده بیرون می‌کشدهر که مُرده گشت، او دارد رَشَد(۴۳)چون ز زنده مُرده بیرون می‌کندنفسِ زنده سویِ مرگی می‌تَنَد(۴۴)مُرده شو تا مُخْرِجُ‌الْحَیِّ(۴۵) الصَّمَدزنده‌یی زین مُرده بیرون آوردقرآن کریم، سورهٔ انعام (۶)، آیهٔ ۹۵Quran, Al-An'aam(#6), Line #95«إِنَّ اللَّهَ فَالِقُ الْحَبِّ وَالنَّوَىٰ ۖ يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَمُخْرِجُ الْمَيِّتِ مِنَ الْحَيِّ ۚ ذَٰلِكُمُ اللَّهُ ۖ فَأَنَّىٰ تُؤْفَكُونَ»«خداست كه دانه و هسته را مى‌شكافد، و زنده را از مرده بيرون مى‌آورد و مرده را از زنده بيرون مى‌آورد. اين است خداى يكتا. پس، چگونه از حق منحرفتان مى‌كنند؟»(۴۳) رَشَد: به راهِ‌ راست رفتن(۴۴) می‌تَنَد: می‌گراید(۴۵) مُخْرِجُ‌الْحَیّ: بیرون آورندهٔ زنده--------------مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۱۴۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3145ذرّه‌یی گر جهدِ تو افزون بوددر ترازویِ خدا موزون بودمولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۶۴۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #642گرچه مشغولم، چنان احمق نی‌امکه شِکَر افزون کشی تو از نِی‎امچون ببینی مر شِکَر را ز آزمودپس بدانی احمق و غافل که بودمولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۵۳۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #1532بعد از این حرفی است پیچاپیچ و دوربا سُلیمان باش و دیوان را مشورمولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۳۲۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1323جز خضوع و بندگیّ و، اضطراراندرین حضرت ندارد اعتبارمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۷۳۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2734, Divan e Shamsای بی‌تو حرامْ زندگانیخود بی‌تو کدامْ زندگانی؟بی رویِ خوشِ تو زنده بودنمرگ است به نامِ زندگانیپازهر(۴۶) تویی و زهر دنیادانه تو و دامْ زندگانیگوهر تو و این جهان چو حُقّه(۴۷)باده تو و جامْ زندگانی(۴۶) پازهر: پادزهر(۴۷) حُقّه: صندوق--------------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۱۵۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2152, Divan e Shamsمشرق و مغرب ار رَوَم، ور سویِ آسمان شومنیست نشانِ زندگی تا نرسد نشانِ تومولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۹۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #697, Divan e Shamsآن عشقِ جوان چو نوبهارتجز پیران را جوان نداردتا چند نشان دهی خَمُش کنکان اصلِ نشان نشان نداردبگذار نشان چو شمس تبریزآن شمس که او کران نداردمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۴۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2842, Divan e Shamsچه چگونه بُد عدم را؟ چه نشان نهی قِدَم(۴۸) را؟نگر اوّلین قَدَم را که تو بس نکو نهادی(۴۸) قِدَم: دیرینگی، قدیم (مقابل حدوث)--------------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۲۷۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2279, Divan e Shamsتخییل‌ها را آن صمد، روزی حقیقت‌ها کندتا دررسد در زندگی، اشکال گمراه آمدهاز چاهِ شورِ این جهان، در دلوِ(۴۹) قرآن رو، برآای یوسف، آخر بهرِ توست این دَلوِ در چاه آمدهکی باشد ای گفتِ زبان، من از تو مستغنی(۵۰) شدهبا آفتابِ معرفت در سایهٔ شاه آمدهیا رب، مرا پیش از اجل فارغ کن از عِلم و عملخاصه ز علمِ منطقی در جمله افواه(۵۱) آمده(۴۹) دَلو: سطل(۵۰) مستغنی: بی‌نیاز(۵۱) افواه: دهان‌ها--------------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۵۷۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1578, Divan e Shamsمن جز احدِ صمد نخواهممن جز مَلِکِ ابد نخواهممولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ٢٨٠۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #2804خانه را من رُوفتم از نیک و بدخانه‌ام پُرَّست از عشقِ احدهرچه بینم اندر او غیرِ خداآنِ من نَبْوَد، بُوَد عکسِ گدامولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۶۲۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #625عقلِ هر عطّار کآگه شد از اوطبله‌ها(۵۲) را ریخت اندر آبِ جورَو کزین جو برنیایی تا ابدلَمْ یَکُن حَقّاً لَهُ کُفْواً اَحَدقرآن کریم، سورهٔ اخلاص (۱۱۲)، آیهٔ ۴Quran, Al-Ikhlas(#112), Line #4«وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ» «و نه هيچ كس همتاى اوست.»(۵۲) طبله: صندوقچه--------------مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۷۷۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #773از خدا غیر خدا را خواستنظَنِّ افزونی‌ست و، کُلّی کاستنمولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۰۰۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3008چیست تعظیمِ(۵۳) خدا افراشتن؟خویشتن را خوار و خاکی داشتنچیست توحیدِ خدا آموختن؟خویشتن را پیشِ واحد سوختنگر همی‌خواهی که بفْروزی چو روزهستیِ همچون شبِ خود را بسوز(۵۳) تعظیم: بزرگداشت، به عظمتِ خداوند پی بردن--------------مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۱۰۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #4100خواب چون در می‌رمد از بیمِ دلقخوابِ نسیان کِی بُوَد با بیمِ حَلق؟لٰاتُؤاخِذ اِنْ نَسینا، شد گواهکه بُوَد نسیان به وجهی هم گناه زآنکه استکمالِ تعظیم او نکردورنه نسیان در نیاوردی نبردقرآن کریم، سورهٔ بقره (۲)، آیهٔ ۲۸۶Quran, Al-Baqarah(#2), Line #286«… رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذْنَا إِنْ نَسِينَا أَوْ أَخْطَأْنَا… .»«… اى پروردگار ما، اگر فراموش كرده‌ايم يا خطايى كرده‌ايم، ما را بازخواست مكن … .»مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۲۵۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #2257همچنین هر شهوتی اندر جهانخواه مال و، خواه جاه و، خواه نانهر یکی زینها تو را مستی کندچون نیابی آن، خُمارت می‌زنداین خُمارِ غم، دلیلِ آن شده ستکه بدان مفقود، مستیّ‌ات بُده‌ستمولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۱۰۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #4105همچو مستی، کو جنایت‌ها کندگوید او: معذور بودم من ز خَود گویدش لیکن سبب ای زشتکاراز تو بُد در رفتنِ آن اختیار بیخودی نآمَد به خود، توش خواندیاختیارت خود نشد، توش راندیمولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۹۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #395گفت: مغلوبِ تو بودم، مستِ تودستِ من بربسته بود از دستِ تونه که هر مغلوبِ شَه مرحوم(۵۴) بود؟نَه که اَلْـمَغْلُوبُ کَالْـمَعْدُوم بود؟مگر نه اینست که هر که مقهور شاه حقیقت شود مورد رحمت قرار می‌گیرد؟ و مگر نه اینست که هر که مغلوب شود گویی معدوم شده است؟گفت: این مغلوب، معدومی‌ست کوجز به نسبت نیست معدوم، اَیْقِنُوا(۵۵)حضرت حق به داوود(ع) جواب فرمود: درست است که تو مغلوب و مقهور من بودی، امّا هر مغلوبی، معدومِ مطلق نیست. «یقین پیدا کنید.»قرآن کریم، سورهٔ حِجر (۱۵)، آیهٔ ۹۹Quran, Al-Hijr(#15), Line #99«وَاعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّىٰ يَأْتِيَكَ الْيَقِينُ.»«و پروردگارت را پرستش کن، تا یقین (مرگ) تو را در رسد.»این چنین معدوم کو از خویش رفتبهترینِ هست‌ها افتاد و زَفت او به نسبت با صفاتِ حق فناستدر حقیقت در فنا او را بقاست(۵۴) مرحوم: کسی که مورد رحمت و شفقت قرار گیرد.(۵۵) اَیْقِنُوا: یقین پیدا کنید.--------------مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۹۶۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1961بی‌نهایت حضرت است این بارگاهصدر را بگذار، صدرِ توست راهمولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۹۹۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #2994مر لئیمان(۵۶) را بزن، تا سر نهندمر کریمان را بده تا بَر(۵۷) دهندلاجَرَم(۵۸) حق هر دو مسجد آفریددوزخ آنها را و، اینها را مزیدساخت موسی قدس در، بابِ صغیرتا فرود آرند سر قومِ زَحیر(۵۹)زآنکه جبّاران(۶۰) بُدند و سرفرازدوزخ آن باب صغیر است و نیاز(۵۶) لئیم: ناکس، فرومایه(۵۷) بَر: میوه(۵۸) لاجَرَم: به ناچار(۵۹) قوم زَحیر: مردم بیمار و آزاردهنده(۶۰) جَبّار: ستمگر، ظالم--------------مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۵۴۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #544ناز کردن خوش‌تر آید از شِکَرلیک، کم خایَش(۶۱)، که دارد صد خطرایمن‌آبادست آن راهِ نیازتَرکِ نازش گیر و، با آن ره بساز(۶۱) خاییدن: جویدن--------------مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۵۰۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #507شاد از وی شو، مشو از غیرِ ویاو بهارست و دگرها، ماهِ دیهر چه غیرِ اوست، اِستدراجِ توستگرچه تخت و ملک توست و تاجِ توستقرآن کریم، سورهٔ اعراف (۷)، آیات ۱۸۱ و ۱۸۲Quran, Al-A'raaf(#7), Line #181-182«وَمِمَّنْ خَلَقْنَا أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَبِهِ يَعْدِلُون»«از آفريدگان ما گروهى هستند كه به حق راه مى‌نمايند و به عدالت رفتار مى‌كنند.»«وَالَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَيْثُ لَا يَعْلَمُونَ»«و آنان را كه آيات ما را دروغ انگاشتند، از راهى كه خود نمى‌دانند به تدريج خوارشان مى‌سازيم (به تدريج به لب پرتگاه می‌کشانیم)، (به تدريج به افسانهٔ من ذهنی می‌کشانیم).»شاد از غم شو، که غم دامِ لقاستاندرین ره، سویِ پستی ارتقاستمولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۵۷۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3573تو خوش و خوبی و، کانِ هر خوشی تو چرا خود منّتِ باده ‌کَشی؟تاجِ کَرَّمْناست بر فرقِ سَرَتطُوقِ(۶۲) اَعْطَیناکَ آویزِ برت(۶۲) طُوق: گردنبند--------------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۵۷۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1578, Divan e Shamsجز رحمتِ او نبایدم نُقلجز باده که او دهد نخواهممولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۶۲۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3624رحمتی، بی‌علّتی بی‌خدمتیآید از دریا، مبارک ساعتیالـلَّه الـلَّه، گِردِ دریابار(۶۳) گَردگرچه باشند اهلِ دریابار زرد(۶۳) دریابار: کنارِ دریا، ساحلِ دریا--------------مولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shamsسخن تلخ مگو، ای لبِ تو حلواییسر فروکن به کرم، ای که بر این بالاییمولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #33پس کریم آنست کو خود را دهدآبِ حیوانی که مانَد تا ابدباقیاتُ الصّالحات آمد کریمرَسته از صد آفت و اَخطار(۶۴) و بیمگر هزاران‌اند، یک کس بیش نیستچون خیالاتِ عدداندیش نیست(۶۴) اَخطار: خطرها--------------مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ١٩۳۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1939هر کجا دردی، دوا آنجا رودهر کجا پستی است، آب آنجا دودآبِ رحمت بایدت، رَوْ پست شووآنگهان خور خَمرِ رحمت، مست شورحمت اندر رحمت آمد تا به سَربر یکی رحمت فِرو مآ ای پسرمولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۱۵۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #3158گویدش: رُدُّوا لَعادُوا(۶۵)، کارِ توستای تو اندر توبه و میثاق، سُستلیک من آن ننگرم، رحمت کنمرحمتم پُرّست، بر رحمت تنمننگرم عهِد بَدت، بِدْهم عطااز کرم، این دَم چو می‌خوانی مرا(۶۵) رُدُّوا لَعادوا: اگر آنان به این جهان برگردانده شوند، دوباره به آنچه که از آن نهی شده‌اند، بازگردند.--------------مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۳۰۹۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #3097پس هَماره روی معشوقه نِگَراین به‌دستِ توست، بِشنو ای پدر!مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۶۲۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1620, Divan e Shamsچه شِکَرفروش دارم که به من شِکَر فروشدکه نگفت عذر روزی که برو شِکَر ندارممولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۶۲۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #627گفت: گِل سنگِ ترازویِ من استگر تو را میلِ شِکَر بخْریدن استمولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۶۴۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #642گرچه مشغولم، چنان احمق نی‌امکه شِکَر افزون کشی تو از نِی‎امچون ببینی مر شِکَر را ز آزمودپس بدانی احمق و غافل که بودمولوی،‌ دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۱۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #614, Divan e Shamsزَهرآب(۶۶) ز دستِ وی گر فرق کنم از مِیپس در رهِ جانْ جانم والـلَّه به مَجاز آمد(۶۶) زهرآب: آبِ زهرآلود--------------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۵۷۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1570 عاشقم بر قهر و بر لطفش به جِدبوالعَجَب، من عاشقِ این هر دو ضدمولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۶۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #362 قبض دیدی چارهٔ آن قبض کنزآنکه سَرها جمله می‌روید زِ بُنبسط دیدی، بسطِ خود را آب دِهچون برآید میوه، با اصحاب دِهمولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۷۳۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #3734چونکه قَبضی(۶۷) آیدت ای راهروآن صَلاحِ توست، آتَش‌دل(۶۸) مشو(۶۷) قَبض: گرفتگی، دلتنگی و رنج(۶۸) آتش‌دل: دلسوخته، ناراحت و پریشان حال--------------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۵۷۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1578, Divan e Shamsاندیشه عیش بی‌حضورشترسم که بدو رسد، نخواهممولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۵۵۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #557رویِ نفسِ مطمئنّه در جسدزخمِ ناخن‌هایِ فکرت می‌کشدقرآن کریم، سورهٔ فجر (۸۹)، آیات ۲۷ و ۲۸Quran, Al-Fajr(#89), Line #27-28«يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ، ارْجِعِي إِلَىٰ رَبِّكِ رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً.»«اى روح آرامش يافته، راضی و مرضی به سوى پروردگارت بازگرد.»فکرتِ بد ناخنِ پُر زَهر دانمی‌خراشد در تعمّق رویِ جانمولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۴۷۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #1475این قدر گفتیم، باقی فکر کنفکر اگر جامد بُوَد، رو ذکر کنذکر آرَد فکر را در اِهتزاز(۶۹)ذکر را خورشیدِ این افسرده ساز(۶۹) اِهتزاز: جنبیدن و تکان خوردنِ چیزی در جای خود--------------مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۵۱۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #3514بر قرینِ خویش مَفزا در صِفتکآن فراق آرد یقین در عاقبتمولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۳۱۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #3316از سخن‌گو‌یی مجو‌یید ارتفاع(۷۰)منتظر را بِهْ ز گفتن، استماع(۷۱)(۷۰) ارتفاع: بالا رفتن، والایی و رفعت جُستن(۷۱) استماع: شنیدن--------------مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۲۱۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #3218دل نگه دارید ای بی‏‌حاصلاندر حضورِ حضرتِ صاحب‌دلان‏پیشِ اهل تن، ادب بر ظاهرستکه خدا زیشان، نهان را ساتِرست(۷۲)پیشِ اهلِ دل، ادب بر باطن استزآنکه دلْشان بر سَرایر(۷۳)، فاطِن(۷۴) است‏(۷۲) ساتر: پوشاننده، پنهان کننده(۷۳) سَرایر: رازها، نهانی‌ها، جمعِ سَریره(۷۴) فاطِن: دانا و زیرک--------------مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۷۸۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #3784تشنه را دردِ سر آرد بانگِ رعدچون نداند کو کشاند ابرِ سعدچشمِ او مانده‌ست در جُویِ روانبی‌خبر از ذوقِ آبِ آسمانمَرْکبِ همّت سویِ اسباب رانداز مُسبِّب لاجَرَم محروم ماندمولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۴۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #140 بس دعاها کان زیان است و هلاکوز کرم می‏نشنود یزدان پاکمولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۵۶۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1569نالم و ترسم که او باور کندوز کرم آن جور را کمتر کند عاشقم بر قهر و بر لطفش به جِدبوالعَجَب، من عاشقِ این هر دو ضدمولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۳۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #430مُتّهم کن نفس خود را ای فتیٰمُتّهم کم کن جزای عدل راتوبه کن، مردانه سر آور به رهکه فَمَنْ یَعْمَل بِمِثقالٍ یَرَهقرآن کریم، سورهٔ الزلزال (٩٩)، آیات ٧ و ٨Quran, Al-Zalzala(#99), Line #7-8«فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ» (٧)«پس هر كس به وزن ذره‌اى نيكى كرده باشد آن را مى‌بيند.»«وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ» (٨)«و هر كس به وزن ذره‌اى بدى كرده باشد آن را مى‌بيند.»مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۱۴۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3145ذرّه‌یی گر جهدِ تو افزون بوددر ترازویِ خدا موزون بودمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۵۷۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1578, Divan e Shamsبی‌او ز برای عشرت منخورشید سبو کشد نخواهممولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۸۸۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1883, Divan e Shamsبی‌ او نتوان رفتن، بی‌ او نتوان گفتنبی‌ او نتوان شِستن(۷۵)، بی‌ او نتوان خفتن(۷۵) شِستن: نشستن--------------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۵۷۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1570, Divan e Shamsآن عِشرتِ(۷۶) نو که برگرفتیمپا دار که ما ز سَر گرفتیم(۷۶) عِشرت: شادی، طرب، زندگی، کامرانی--------------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۸۲۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1827, Divan e Shamsبادهٔ عام از برون، بادهٔ عارف از درونبوی دهان بیان کند، تو به زبان بیان مکنمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۵۷۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1578, Divan e Shamsمن مایه باده‌ام چو انگورجز ضربت و جز لگد نخواهممولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۶۷۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1678, Divan e Shamsباده آنگه شود انگورِ تنمکه بکوبد به لگد عَصّارم(۷۷)جان دهم زیرِ لگد چون انگورتا طرب‌ساز شود اسرارمگر چه انگور همه خون گریدکه از این جور و جفا بیزارمپنبه در گوش کند کوبندهکه من از جهل نمی‌افشارمگر تو انکار کنی، معذوریلیک من بوالحَکَمِ(۷۸) این کارمچون ز سعی و قدمم سَر کردی(۷۹)آنگهی شُکر کنی بسیارم(۷۷) عَصّار: کسی که شیرهٔ میوه یا روغن دانه بگیرد.(۷۸) بوالحَکَم: صاحب حکمت(۷۹) سَر کردن: سپری کردن، ساختن، سازش کردن--------------مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۴۶۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #4466عاشقان از بی‌مرادی‌هایِ خویشبا‌خبر گشتند از مولایِ خویشبی‌مرادی شد قَلاووزِ(۸۰) بهشتحُفَّتِ الْجَنَّة شنو ای خوشْ‌سرشتحدیث«حُفَّتِ الْجَنَّةُ بِالْمَكَارِهِ وَحُفَّتِ النَّارُ بِالشَّهَوَاتِ.»«بهشت در چیزهای ناخوشایند پوشیده شده و دوزخ در شهوات.»(۸۰) قَلاووز: پیش‌آهنگ، پیشروِ لشکر--------------مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۶۴۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3644هست مهمانخانه این تَن ای جوانهر صباحی ضَیفِ(۸۱) نو آید دوانهین مگو کین مانْد اندر گردنمکه هم‌ اکنون باز پَرَّد در عَدمهر چه آید از جهان غَیب‌وَشدر دلت ضَیف‌ست، او را دار خَوش(۸۱) ضَیف: مهمان--------------مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۰۰۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #4008من عجب دارم زِ جویای صفاکاو رَمَد در وقتِ صیقل از جفامولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۵۲۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1524, Divan e Shamsبلا را من علف بودم ز اوّلولیک اکنون بلاها را بلایممولوى، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۸۲۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #822جمله عالَم زین غلط کردند راهکز عَدَم ترسند و، آن آمد پناهمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۵۷۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1578, Divan e Shamsوقت است که جان شویم خالصکاین زحمت کالبد نخواهممولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۶۲۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2627, Divan e Shamsعاشق شو، و عاشق شو، بگذار زحیری(۸۲)سلطان‌بچه‌ای(۸۳) آخر، تا چند اسیری؟(۸۲) زحیری: دل‌پیچه، ناله(۸۳) سلطان‌بچه: شاهزاده--------------مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۶۱۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #613وقتِ آن آمد که من عریان شومنقش بگذارم، سراسر جان شومای عدوِّ شرم و اندیشه بیآکه دریدم پردهٔ شرم و حیاحدیث«اَلْحَیاءُ یَمْنَعُ الْایمان.»«شرم، بازدارندهٔ ایمان است.»مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۲۸۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #3288عقلِ تو قسمت شده بر صد مُهِمّبر هزاران آرزو و طِمّ(۸۴) و رِمّ(۸۵ و ۸۶)جمع باید کرد اجزا را به عشقتا شوی خوش چون سمرقند و دمشقجَوجَوی(۸۷)، چون جمع گردی ز اِشتباهپس توان زد بر تو سِکّهٔ پادشاه(۸۴) طِمّ: دریا و آب فراوان(۸۵) رِمّ: زمین و خاک(۸۶) طِمّ و رِمّ: منظور از طِمّ و رِمّ در اینجا، آرزوهای دنیوی است.(۸۷) جَوجَو: یک ‌جو یک‌ جو و ذرّه‌ذرّه-------------------------مجموع لغات:(۱) زحیری: دل‌پیچه، ناله(۲) سلطان‌بچه: شاهزاده(۳) زَمهریر: سرمای سخت(۴) زَحیر: ناله و زاری(۵) اثیر: آسمان، کُرۀ آتش که بالای کُرۀ هواست؛ در اینجا مراد هشیاریِ جسمی است.(۶) قوم زَحیر: مردم بیمار و آزاردهنده(۷) صُنع: آفرینش(۸) صانع: آفریدگار(۹) روشن‌دیدگی: روشن‌‌بینی(۱۰) عَنود: ستیزه‌گر(۱۱) اِستِکمال: به کمال رسانیدن، کمال خواهی(۱۲) دو اسبه تاختن: کنایه از شتاب کردن و به شتاب رفتن(۱۳) جَریده: یگانه، تنها(۱۴) مَنْظَر: جای نگریستن و نظر انداختن(۱۵) شُکر و صبر: در اینجا کنایه از نعمت و بلاست.(۱۶) گبر: کافر(۱۷) صُنع: آفرینش(۱۸) فَر: شکوهِ ایزدی(۱۹) مصنوع: آفریده، مخلوق(۲۰) اَحوَل: لوچ، دو‌بین(۲۱) مُفتی: فتوا دهنده(۲۲) ضَمان: تعهد کردن، به عهده گرفتن(۲۳) لا یُطاق: که تاب نتوان آوردن(۲۴) آسان بِجِه: به آسانی فرار کن(۲۵) ذُودَلال: صاحبِ ناز و کرشمه(۲۶) فَتیٰ: جوان، جوانمرد(۲۷) حَدید: آهن(۲۸) لایَجوز و یَجوز: جایز نیست و جایز است، روا نیست و رواست(۲۹) کَفیٰ بِاللهْ: خداوند کفایت می‌کند.(۳۰) جِرایَت: جیره، مزد(۳۱) مِثْقالَ ذَرَّةٍ یَرَهْ: به وزن ذرّه‌ای را خواهد دید.(۳۲) زَلّه: زلَّت، لغزش‌(۳۳) نِکایَت: کُشتن یا مجروح کردن دشمن، انتقام، مجازات(۳۴) عَمیٰ: کور گردیدن، از بین رفتن تمام بینایی از هر دو چشم(۳۵) جِبایَت: باج گرفتن، جمع کردن باج و خراج(۳۶) وِصایَت: پند و اندرز و نصیحت، سفارش، وصیّت(۳۷) عَجُوز: پیرزن(۳۸) تعمّق: دوراندیشی و کنجکاوی، در اینجا به معنی دنباله‌روی از عقل جزیی است.(۳۹) عُقده: گره(۴۰) حَدَث: سرگین، مدفوع(۴۱) مُنتهی: به پایان رسیده، کمال یافته(۴۲) خَس: خار، خاشاک، پست و فرومایه(۴۳) رَشَد: به راهِ‌ راست رفتن(۴۴) می‌تَنَد: می‌گراید(۴۵) مُخْرِجُ‌الْحَیّ: بیرون آورندهٔ زنده(۴۶) پازهر: پادزهر(۴۷) حُقّه: صندوق(۴۸) قِدَم: دیرینگی، قدیم (مقابل حدوث)(۴۹) دَلو: سطل(۵۰) مستغنی: بی‌نیاز(۵۱) افواه: دهان‌ها(۵۲) طبله: صندوقچه(۵۳) تعظیم: بزرگداشت، به عظمتِ خداوند پی بردن(۵۴) مرحوم: کسی که مورد رحمت و شفقت قرار گیرد.(۵۵) اَیْقِنُوا: یقین پیدا کنید.(۵۶) لئیم: ناکس، فرومایه(۵۷) بَر: میوه(۵۸) لاجَرَم: به ناچار(۵۹) قوم زَحیر: مردم بیمار و آزاردهنده(۶۰) جَبّار: ستمگر، ظالم(۶۱) خاییدن: جویدن(۶۲) طُوق: گردنبند(۶۳) دریابار: کنارِ دریا، ساحلِ دریا(۶۴) اَخطار: خطرها(۶۵) رُدُّوا لَعادوا: اگر آنان به این جهان برگردانده شوند، دوباره به آنچه که از آن نهی شده‌اند، بازگردند.(۶۶) زهرآب: آبِ زهرآلود(۶۷) قَبض: گرفتگی، دلتنگی و رنج(۶۸) آتش‌دل: دلسوخته، ناراحت و پریشان حال(۶۹) اِهتزاز: جنبیدن و تکان خوردنِ چیزی در جای خود(۷۰) ارتفاع: بالا رفتن، والایی و رفعت جُستن(۷۱) استماع: شنیدن(۷۲) ساتر: پوشاننده، پنهان کننده(۷۳) سَرایر: رازها، نهانی‌ها، جمعِ سَریره(۷۴) فاطِن: دانا و زیرک(۷۵) شِستن: نشستن(۷۶) عِشرت: شادی، طرب، زندگی، کامرانی(۷۷) عَصّار: کسی که شیرهٔ میوه یا روغن دانه بگیرد.(۷۸) بوالحَکَم: صاحب حکمت(۷۹) سَر کردن: سپری کردن، ساختن، سازش کردن(۸۰) قَلاووز: پیش‌آهنگ، پیشروِ لشکر(۸۱) ضَیف: مهمان(۸۲) زحیری: دل‌پیچه، ناله(۸۳) سلطان‌بچه: شاهزاده(۸۴) طِمّ: دریا و آب فراوان(۸۵) رِمّ: زمین و خاک(۸۶) طِمّ و رِمّ: منظور از طِمّ و رِمّ در اینجا، آرزوهای دنیوی است.(۸۷) جَوجَو: یک ‌جو یک‌ جو و ذرّه‌ذرّه----------------------------************************تمام اشعار برنامه بر اساس فرمت سایت گنج نما برای جستجوی آسانمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۵۷۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1578, Divan e Shamsمن جز احد صمد نخواهممن جز ملک ابد نخواهمجز رحمت او نبایدم نقلجز باده که او دهد نخواهماندیشه عیش بی‌حضورشترسم که بدو رسد نخواهمبی‌او ز برای عشرت منخورشید سبو کشد نخواهممن مایه باده‌ام چو انگورجز ضربت و جز لگد نخواهماز لذت زخم‌هاش جانمیک ساعت اگر رهد نخواهموقت است که جان شویم خالصکاین زحمت کالبد نخواهماحمد گوید برای روپوشاز احمد جز احد نخواهممجموع همه است شمس تبریزحق است که من عدد نخواهممولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۵۷۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1578, Divan e Shamsمن جز احد صمد نخواهممن جز ملک ابد نخواهمجز رحمت او نبایدم نقلجز باده که او دهد نخواهماندیشه عیش بی‌حضورشترسم که بدو رسد نخواهممولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۶۲۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2627, Divan e Shamsعاشق شو و عاشق شو بگذار زحیریسلطان‌بچه‌ای آخر تا چند اسیریمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۱۲۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1122, Divan e Shamsاندیشه را رها کن اندر دلش مگیرزیرا برهنه‌ای تو و اندیشه زمهریراندیشه می‌کنی که رهی از زحیر و رنجاندیشه کردن آمد سرچشمه زحیرز اندیشه‌ها برون دان بازار صنع راآثار را نظاره کن ای سخره اثیرآن کوی را نگر که پرد زو مصوراتوآن جوی را کز او شد گردنده چرخ پیرمولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۹۹۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #2996ساخت موسی قدس در باب صغیرتا فرود آرند سر قوم زحیرمولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۴۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #348چون جفا آری فرستد گوشمالتا ز نقصان وا روی سوی کمالچون تو وردی ترک کردی در روشبر تو قبضی آید از رنج و تبشآن ادب کردن بود یعنی مکنهیچ تحویلی از آن عهد کهنقرآن کریم، سورهٔ فرقان (۲۵)، آیهٔ ۷۰Quran, Al-Furqaan(#25), Line #70«إِلَّا مَنْ تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ عَمَلًا صَالِحًا فَأُولَٰئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا»«مگر آن كسان كه توبه كنند و ايمان آورند و كارهاى شايسته كنند. خدا گناهانشان را به نيكی‌ها بدل مى‌كند و خدا آمرزنده و مهربان است.»پیش از آن کین قبض زنجیری شوداین که دل‌گیریست پاگیری شودمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۶۶۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2666, Divan e Shamsبه صد دستان به کار توست این بادتو را خود نیست خوی حق‌گزاریازو یابی به آخر هر مرادیهمو مستی دهد هم هوشیاریمولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۷۶۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #762پس در آ در کارگه یعنی عدمتا ببینی صنع و صانع را به همکارگه چون جای روشن‌دیدگی استپس برون کارگه پوشیدگی استرو به هستی داشت فرعون عنودلاجرم از کارگاهش کور بودمولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۱۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3212هر که نقص خویش را دید و شناختاندر استکمال خود دو اسبه تاختمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۰۲۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2029, Divan e Shamsای مرغ آسمانی آمد گه پریدنوی آهوی معانی آمد گه چریدنای عاشق جریده بر عاشقان گزیدهبگذر ز آفریده بنگر در آفریدنمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۲۲۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1227, Divan e Shams هر لحظه و هر ساعت یک شیوه نو آردشیرین‌تر و نادرتر زآن شیوه پیشینشمولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۳۵۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1359ننگرم کس را و گر هم بنگرماو بهانه باشد و تو منظرمعاشق صنع توام در شکر و صبرعاشق مصنوع کی باشم چو گبرعاشق صنع خدا با فر بودعاشق مصنوع او کافر بودمولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۰۵۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1058کشت نو کارید بر کشت نخستاین دوم فانی است و آن اول درستکشت اول کامل و بگزیده استتخم ثانی فاسد و پوسیده استمولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۰۵۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1051کار آن دارد که پیش از تن بده‌ست بگذر از اینها که نو حادث شده‌ستکار عارف راست کو نه احول است چشم او بر کشت‌های اول است‏مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۵۳۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #530 گفت مفتی ضرورت هم توییبی‌ضرورت گر خوری مجرم شویور ضرورت هست هم پرهیز بهور خوری باری ضمان آن بدهمولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۹۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #496چون نباشد قوتی پرهیز بهدر فرار لا یطاق آسان بجهمولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۲۶۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #2260جز به اندازه ضرورت زین مگیرتا نگردد غالب و بر تو امیرمولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۱۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3214علتی بتر ز پندار کمالنیست اندر جان تو ای ذودلالمولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۱۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3219در تگ جو هست سرگین ای فتیگرچه جو صافی نماید مر تو رامولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۴۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3240کرده حق ناموس را صد من حدیدای بسی بسته به بند ناپدیدمولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۳۷۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1373ای شهان کشتیم ما خصم برونماند خصمی زو بتر در اندرون‌‌کشتن این کار عقل و هوش نیستشیر باطن سخره خرگوش نیست‌‌مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۴۹۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #499, Divan e Shamsلایجوز و یجوز تا اجلستعلم عشاق را نهایت نیستبس بدی بنده را کفی باللهلیکش این دانش و کفایت نیستقرآن کریم، سورۀ نساء (۴) آیۀ ۴۵Quran, An-Nisaa(#4), Line #45«وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِأَعْدَائِكُمْ ۚ وَكَفَىٰ بِاللَّهِ وَلِيًّا وَكَفَىٰ بِاللَّهِ نَصِيرًا.»«خدا دشمنان شما را بهتر مى‌شناسد و دوستى او شما را كفايت خواهد كرد و يارى او شما را بسنده است.»بی رهی ورنه در ره کوششهیچ کوشنده بی ‌جرایت نیستچون که مثقال ذره یره استذره‌یی زله بی‌نکایت نیستذره‌یی خیر بی ‌گشادی نیستچشم بگشا اگر عمایت نیستقرآن کریم، سوره زلزال (۹۹)، آیات ۷ و ۸Quran, Az-Zalzala(#99), Line #7-8«فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ.»«پس هر كس به وزن ذره‌اى نيكى كرده باشد آن را مى‌بيند.»«وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ.»«و هر كس به وزن ذرّه‌اى بدى كرده باشد آن را مى‌بيند.»هر نباتی نشانی آبستچیست کان را ازو جبایت نیستبس کن این آب را نشانیهاستتشنه را حاجت وصایت نیستمولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۲۱۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #3212آب کم جو تشنگی آور به دستتا بجوشد آب از بالا و پستمولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۶۵۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #2650که همی‌دانم یجوز و لایجوزخود ندانی تو یجوزی یا عجوزاین روا و آن ناروا دانی و لیکتو روا یا ناروایی بین تو نیکمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۹۸۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2981, Divan e Shamsزان مزد کار می‌نرسد مر تو را که توپیوسته نیستی تو درین کار گه‌گهیمولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۲۵۴۵ Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #2545چون نکرد آن کار مزدش هست لالیس للانسان الا ما سعیآیا کسی که کاری انجام نداده دستمزدی دارد مسلما ندارد زیرا برای آدمی نیست جز آنچه کوشدقرآن کریم، سوره نجم (۵٣)، آیه ٣٩Quran, Al-Najm(#53), Line #39«وَأَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَىٰ.»«و اینکه: برای مردم پاداشی جز آنچه خود کرده‌اند نیست.»مولوی، دیوان شمس، ترجیعات، ترجیع شمارهٔ بیست و پنجRumi (Molana Jalaleddin) Poem(Tarjiaat)#25, Divan e Shamsاین ره چنین دراز به یکدم میسرستاین روضه دور نیست چو رهبر تو را رضاستمولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۵۵۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #558فکرت بد ناخن پر زهر دانمی‌خراشد در تعمق روی جانتا گشاید عقده‌ٔ اشکال رادر حدث کرده‌ست زرین بیل راعقده را بگشاده گیر ای منتهیعقده‌یی سخت‌ست بر کیسه تهیدر گشاد عقده‌ها گشتی تو پیرعقده چندی دگر بگشاده گیرعقده‌ای کان بر گلوی ماست سختکه بدانی که خسی یا نیک‌بختحل این اشکال کن گر آدمیخرج این کن دم اگر آدم‌دمیمولوى، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۵۴۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #549چون ز مرده زنده بیرون می‌کشدهر که مرده گشت او دارد رشدچون ز زنده مرده بیرون می‌کندنفس زنده سوی مرگی می‌تندمرده شو تا مخرج‌الحی الصمدزنده‌یی زین مرده بیرون آوردقرآن کریم، سورهٔ انعام (۶)، آیهٔ ۹۵Quran, Al-An'aam(#6), Line #95«إِنَّ اللَّهَ فَالِقُ الْحَبِّ وَالنَّوَىٰ ۖ يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَمُخْرِجُ الْمَيِّتِ مِنَ الْحَيِّ ۚ ذَٰلِكُمُ اللَّهُ ۖ فَأَنَّىٰ تُؤْفَكُونَ»«خداست كه دانه و هسته را مى‌شكافد، و زنده را از مرده بيرون مى‌آورد و مرده را از زنده بيرون مى‌آورد. اين است خداى يكتا. پس، چگونه از حق منحرفتان مى‌كنند؟»مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۱۴۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3145ذره‌یی گر جهد تو افزون بوددر ترازوی خدا موزون بودمولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۶۴۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #642گرچه مشغولم چنان احمق نی‌امکه شکر افزون کشی تو از نی‎امچون ببینی مر شکر را ز آزمودپس بدانی احمق و غافل که بودمولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۵۳۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #1532بعد از این حرفی است پیچاپیچ و دوربا سلیمان باش و دیوان را مشورمولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۳۲۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1323جز خضوع و بندگی و اضطراراندرین حضرت ندارد اعتبارمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۷۳۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2734, Divan e Shamsای بی‌تو حرام زندگانیخود بی‌تو کدام زندگانیبی روی خوش تو زنده بودنمرگ است به نام زندگانیپازهر تویی و زهر دنیادانه تو و دام زندگانیگوهر تو و این جهان چو حقهباده تو و جام زندگانیمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۱۵۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2152, Divan e Shamsمشرق و مغرب ار روم ور سوی آسمان شومنیست نشان زندگی تا نرسد نشان تومولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۹۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #697, Divan e Shamsآن عشق جوان چو نوبهارتجز پیران را جوان نداردتا چند نشان دهی خمش کنکان اصل نشان نشان نداردبگذار نشان چو شمس تبریزآن شمس که او کران نداردمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۴۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2842, Divan e Shamsچه چگونه بد عدم را چه نشان نهی قدم رانگر اولین قدم را که تو بس نکو نهادیمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۲۷۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2279, Divan e Shamsتخییل‌ها را آن صمد روزی حقیقت‌ها کندتا دررسد در زندگی اشکال گمراه آمدهاز چاه شور این جهان در دلو قرآن رو برآای یوسف آخر بهر توست این دلو در چاه آمدهکی باشد ای گفت زبان من از تو مستغنی شدهبا آفتاب معرفت در سایه شاه آمدهیا رب مرا پیش از اجل فارغ کن از علم و عملخاصه ز علم منطقی در جمله افواه آمدهمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۵۷۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1578, Divan e Shamsمن جز احد صمد نخواهممن جز ملک ابد نخواهممولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ٢٨٠۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #2804خانه را من روفتم از نیک و بدخانه‌ام پرست از عشق احدهرچه بینم اندر او غیر خداآن من نبود بود عکس گدامولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۶۲۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #625عقل هر عطار کآگه شد از اوطبله‌ها را ریخت اندر آب جورو کزین جو برنیایی تا ابدلم یکن حقا له کفوا احدقرآن کریم، سورهٔ اخلاص (۱۱۲)، آیهٔ ۴Quran, Al-Ikhlas(#112), Line #4«وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ»«و نه هيچ كس همتاى اوست.»مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۷۷۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #773از خدا غیر خدا را خواستنظن افزونی‌ست و کلی کاستنمولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۰۰۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3008چیست تعظیم خدا افراشتنخویشتن را خوار و خاکی داشتنچیست توحید خدا آموختنخویشتن را پیش واحد سوختنگر همی‌خواهی که بفروزی چو روزهستی همچ

Part Of Surah Al Hijr 1 - Hamza Boudib ما تيسر من سورة الحجر 1 - حمزه بوديب amazing Quran recitation تلاوة رائعه من القران الكريم * YouTube : https://www.youtube.com/channel/UCs7Solu0hjNDVoPHjb_eMdg * Facebook : https://www.facebook.com/RecitationsParadise * Instagram : https://www.instagram.com/recitations_of_paradise * TikTok : https://vm.tiktok.com/ZSss7af2/

برنامه شماره ۹۵۳ گنج حضوراجرا: پرویز شهبازی۱۴۰۱ تاریخ اجرا: ۷ مارس ۲۰۲۳ -۱۷ اسفندبرای دستیابی به فایل پادکست برنامه ۹۵۳ بر روی این لینک کلیک کنید.برای دانلود فایل صوتی برنامه ۹۵۳ با فرمت mp3 بر روی این لینک کلیک کنید.PDF متن نوشته شده برنامه با فرمتPDF متن نوشته شده پیغام‌های تلفنی برنامه با فرمتتمام اشعار این برنامه با فرمت PDF نسخه ریز مناسب پرینت تمام اشعار این برنامه با فرمت PDF نسخه درشت خوانش تمام ابیات این برنامه - فایل صوتیخوانش تمام ابیات این برنامه - فایل تصویریفلوچارت مطرح شده در برنامه ۹۵۳ (نسخه‌ی مناسب پرینت رنگی)فلوچارت مطرح شده در برنامه ۹۵۳ (نسخه‌ی مناسب پرینت سیاه و سفید)برای دستیابی به اطلاعات مربوط به جبران مالی‌ بر روی این لینک کلیک کنید.مولوی، دیوان شمس، ترجیعات، ترجیع بیستمRumi (Molana Jalaleddin) Poem(Tarjiaat)#20, Divan e Shamsجام بر دست، به ساقی نگرانیم همهفارغ از غصّهٔ هر سود و زیانیم همهاین معلّم که خِرَد بود بشد ما طفلانیکدگر را ز جنون تخته‌زنانیم(۱) همهپابرهنه خِرَد از مجلسِ ما دوش گریختچونکه بیرون ز حدِ عقل و گمانیم همهمیرِ مجلس تویی و ما همه در تیرِ(۲) توایمبندِ(۳) آن غمزه(۴) و آن تیر و کمانیم همهزهره در مجلسِ مَه‌مان به می از کار ببردورنه کژرو ز چه رو چون سرطانیم(۵) همه؟چشمِ آن طُرفهٔ(۶) بغداد ز ما عقل ربودتا ندانیم که اندر همدانیم همهگفت ساقی: همه را جمله به تاراج دهمهمچنان کن هله ای جان، که چنانیم همههمچو غوّاص پیِ گوهرِ بی‌نام و نشانغرقِ آن قُلزُمِ(۷) بی‌نام و نشانیم همهوقتِ عشرت(۸) طرب‌انگیزتر از جامِ می‌ایمدر صفِ رزم چو شمشیر و سِنانیم(۹) همهنزدِ عشّاقْ بهاریم پُر از باغ و چمنپیشِ هر منکرِ افسرده خزانیم همهمی‌جهد شعلهٔ دیگر ز زبانهٔ دلِ منتا تو را وهم نیاید که زبانیم همهساقیا باده بیاور که برآنیم همهکه به‌جز عشقِ تو از خویش بِرانیم همه(۱) تخته زدن: پنبه زدن، بیرون کردن پنبه از تخم، حلّاجی کردن پنبه، باز کردن گرهٔ پنبه(۲) تیر: تیره، طایفه، تیر(۳) بند: بسته، اسیر(۴) غمزه: اشاراتِ معشوق(۵) سرطان: برج سرطان که شبیه خرچنگ تصّور شده است.(۶) طُرفه: شگفت، زیبا(۷) قُلزُم: دریا(۸) عشرت: کامرانی، شادی(۹) سِنان: سرنیزه----------مولوی، دیوان شمس، ترجیعات، ترجیع بیستمRumi (Molana Jalaleddin) Poem(Tarjiaat)#20, Divan e Shamsجام بر دست، به ساقی نگرانیم همهفارغ از غصّهٔ هر سود و زیانیم همهاین معلّم که خِرَد بود بشد ما طفلانیکدگر را ز جنون تخته‌زنانیم همهپا برهنه خِرَد از مجلسِ ما دوش گریختچونکه بیرون ز حدِ عقل و گمانیم همهمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۱۰۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2104, Divan e Shamsشب که جهان است پر از لولیان(۱۰)زُهره زند پردهٔ شنگولیان(۱۱)بیند مرّیخ که بزم است و عیشخنجر و شمشیر کُنَد در میان(۱۰) لولیان: جمعِ لولی، کولی، سرودخوانِ کوچه(۱۱) شنگولیان: جمعِ شنگولی، شاداب، شوخ----------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۱۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3214علّتی بتّر ز پندارِ کمالنیست اندر جانِ تو ای ذُودَلال(۱۲)(۱۲) ذُودَلال: صاحبِ ناز و کرشمه----------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۱۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3219در تگِ جو هست سِرگین ای فَتیٰ(۱۳)گرچه جو صافی نماید مر تو را(۱۳) فَتیٰ: جوان، جوانمرد----------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۴۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3240کرده حق ناموس را صد من حَدید(۱۴)ای بسی بسته به بندِ ناپدید(۱۴) حَدید: آهن----------مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۱۰۶۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #1067که درونِ سینه شرحت داده‌ایمشرح اَندر سینه‌ات بِنهاده‌ایممولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۱۳۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1130چون ملایک، گوی: لا عِلْمَ لَناتا بگیرد دستِ تو عَلَّمْتَنامانند فرشتگان بگو: «ما را دانشی نیست.» تا «جز آنچه به ما آموختی.» دستِ تو را بگیرد.قرآن کریم، سورهٔ بقره (۲)، آیهٔ ۳۲Quran, Al-Baqarah(#2), Line #32«قَالُوا سُبْحَانَکَ لَا عِلْمَ لَنَا إِلَّا مَا عَلَّمْتَنَا ۖ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ.»«گفتند: منّزهى تو. ما را جز آنچه خود به ما آموخته‌اى دانشى نيست. تويى داناى حكيم.»مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۳۴۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1344, Divan e Shamsدمِ او جان دهدت رو ز نَفَخْتُ(۱۵) بپذیرکارِ او کُنْ فَیَکُون‌ست، نه موقوفِ علل(۱۵) نَفَخْتُ: دمیدم----------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۲۴۶۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #2466پیشِ چوگانهای حکمِ کُنْ فَکانمی‌دویم اندر مکان و لامَکانقرآن کریم، سورهٔ یس (۳۶)، آیهٔ ۸۲Quran, Yaseen(#36), Line #82«إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَيْئًا أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ.»«چون بخواهد چيزى را بيافريند، فرمانش اين است كه مى‌گويد: موجود شو، پس موجود مى‌شود.»مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۴۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2842, Divan e Shamsچه چگونه بُد عدم را؟ چه نشان نهی قِدَم(۱۶) را؟نگر اوّلین قَدَم را که تو بس نکو نهادی(۱۶) قِدَم: دیرینگی، قدیم (مقابل حدوث)----------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۸۲۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1829, Divan e Shamsگفتم دوش عشق را: ای تو قرین و یارِ منهیچ مباش یک نَفَس غایب از این کنارِ منمولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۲۶۳۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #2636از قَرین بی‌قول و گفت‌وگویِ اوخو بدزدد دل نهان از خویِ اومولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۴۲۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1421می‌رود از سینه‌ها در سینه‌هااز رهِ پنهان، صلاح و کینه‌هامولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۸۵۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #4856گرگِ درّنده‌ست نفسِ بَد، یقینچه بهانه می‌نهی بر هر قرین؟مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۵۱۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #3514بر قرینِ خویش مَفزا در صِفتکآن فراق آرد یقین در عاقبتمولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۱۹۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3196تا کنی مر غیر را حَبْر(۱۷) و سَنی(۱۸)خویش را بدخُو و خالی می‌کنی(۱۷) حَبر: دانشمند، دانا(۱۸) سَنی: رفیع، بلند مرتبه----------مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۵۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #151مردهٔ خود را رها کرده‌ست اومردهٔ بیگانه را جوید رَفومولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۴۷۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #479دیده آ، بر دیگران، نوحه‌گریمدّتی بنشین و، بر خود می‌گِریمولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۲۳۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #2235در گویّ(۱۹) و، در چَهی ای قَلتَبان(۲۰)دست وادار از سِبالِ(۲۱) دیگرانچون به بُستانی رسی زیبا و خَوشبعد از آن دامانِ خَلقان گیر و کَشای مُقیمِ حبسِ چار و پنج و شَشنغزجایی، دیگران را هم بکَش(۱۹) گَو: گودال(۲۰) قَلتَبان: بی‌حمیّت، بی‌غیرت(۲۱) سِبال: سبیل----------مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۲۳۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #4230آشنایی گیر شب‌ها تا به روزبا چنین اِستاره‌های دیوْسوزهر یکی در دفعِ دیوِ بَدگُمانهست نفت‌اندازِ(۲۲) قلعهٔ آسمان(۲۲) نفت‌اندازَنده: کسی که آتش می‌بارد.----------مولوی، دیوان شمس، ترجیعات، ترجیع بیستمRumi (Molana Jalaleddin) Poem(Tarjiaat)#20, Divan e Shamsجام بر دست، به ساقی نگرانیم همهفارغ از غصّهٔ هر سود و زیانیم همهمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۲۷۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2279, Divan e Shamsیا رب، مرا پیش از اجل فارغ کن از عِلم و عملخاصه ز علمِ منطقی در جمله افواه(۲۳) آمده(۲۳) افواه: دهان‌ها----------مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۳۰۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #1309عقلِ کُلّ را گفت: مازاغَ الْبَصَرعقلِ جزوی می‌کند هر سو نظرقرآن کریم، سورهٔ نجم (۵۳)، آیهٔ ۱۷Quran, Al-Najm(#53), Line #17«مَا زَاغَ الْبَصَرُ وَمَا طَغَىٰ.»«چشم خطا نكرد و از حد درنگذشت.»مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۴۲۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1420, Divan e Shamsاگر شد سود و سرمایه چه غمگینی چو من هستم؟برآور سر ز جودِ(۲۴) من که لاتَأسوا(۲۵) نمودستماگر فانی شود عالَم ز دریایی بُوَد شبنمگر افتاده‌ست او از خود، نیفتاده‌ست از دستمجهان ماهی، عدم دریا، درون ماهی این غوغاکنم صیدش اگر گم شد که من صیّادِ بی‌شستم(۲۶)قرآن کریم، سورهٔ حدید (۵۷)، آیهٔ ۲۳Quran, Al-Hadid(#57), Line #23«لِكَيْلَا تَأْسَوْا عَلَىٰ مَا فَاتَكُمْ وَلَا تَفْرَحُوا بِمَا آتَاكُمْ ۗ… .»«تا بر آنچه از دستتان مى‌رود اندوهگين نباشيد و بدانچه به دستتان مى‌آيد شادمانى نكنيد… .»(۲۴) جود: بخشش(۲۵) لاتَأسوا: اندوهگین نباشید(۲۶) شست: قلـاّبِ ماهیگیری----------مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۵۱۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #3517کافیَم، بدْهم تو را من جمله خیربی‌سبب، بی‌واسطهٔ یاریِ غیرکافیَم بی‌نان تو را سیری دهمبی‌سپاه و لشکرت میری دهمبی‌بهارت نرگس و نسرین دهمبی‌کتاب و اوستا تلقین دهمکافیَم بی داروَت درمان کنمگور را و چاه را میدان کنممولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۳۰۹۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #3097پس هماره رویِ معشوقه نگراین به دستِ توست، بشنو ای پدرمولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۹۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #393خفته از احوالِ دنیا روز و شبچون قلم در پنجه تقلیبِ(۲۷) رب(۲۷) تقلیب: برگردانیدن، واژگونه کردن----------مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۳۵۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1359ننگرم کس را و گر هم بنگرماو بهانه باشد و، تو مَنْظَرممولوی، دیوان شمس، ترجیعات، ترجیع بیستمRumi (Molana Jalaleddin) Poem(Tarjiaat)#20, Divan e Shamsاین معلّم که خِرَد بود بشد ما طفلانیکدگر را ز جنون تخته‌زنانیم همهمولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۱۶۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #167عقل را با عقلِ یاری یار کناَمْرُهُمْ شُوری بخوان و کار کنقرآن کریم، سورهٔ شوری (۴۲)، آیهٔ ۳۸Quran, Ash-Shura(#42), Line #38«…وَأَمْرُهُمْ شُورَىٰ بَيْنَهُمْ… .»«…و كارشان بر پايهٔ مشورت با يكديگر است… .»مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۴۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #246, Divan e Shamsآتشِ عشق زن در این پنبههمچو حلّاج و همچو اهلِ صفامولوی، دیوان شمس، ترجیعات، ترجیع بیستمRumi (Molana Jalaleddin) Poem(Tarjiaat)#20, Divan e Shamsپابرهنه خِرَد از مجلسِ ما دوش گریختچونکه بیرون ز حدِ عقل و گمانیم همهمولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۵۲۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #2528عقلِ عقلت مغز و، عقلِ توست پوستمعدهٔ حیوان همیشه پوست‌جوستمغزجوی، از پوست دارد صد ملالمغز، نَغزان(۲۸) را حلال آمد حلالچونکه قشرِ عقل صد بُرهان دهدعقلِ کُل کی گام بی‌ایقان(۲۹) نهد؟عقل، دفترها کند یکسر سیاهعقلِ عقل، آفاق دارد پُر ز ماه(۲۸) نَغزان: نغزها، نغز به معنی خوب و نیکو است(۲۹) ایقان: یقین کردن، باور کردن، بی‌گمان دانستن----------مولوی، دیوان شمس، ترجیعات، ترجیع بیستمRumi (Molana Jalaleddin) Poem(Tarjiaat)#20, Divan e Shamsمیرِ مجلس تویی و ما همه در تیرِ توایمبندِ آن غمزه و آن تیر و کمانیم همهمولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۸۳۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #836چونکه غم بینی، تو استغفار(۳۰) کنغم به امرِ خالق آمد، کار کن‌‌(۳۰) استغفار: طلب مغفرت کردن، عذرخواهی----------مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۶۱۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #616گر بپرّانیم تیر، آن نی ز ماستما کمان و تیراندازش خداستمولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۶۴۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3644هست مهمانخانه این تَن ای جوانهر صباحی ضَیفِ(۳۱) نو آید دوانهین مگو کین مانْد اندر گردنمکه هم‌ اکنون باز پَرَّد در عَدمهر چه آید از جهان غَیب‌وَشدر دلت ضَیف‌ست، او را دار خَوش(۳۱) ضَیف: مهمان----------مولوی، دیوان شمس، ترجیعات، ترجیع بیستمRumi (Molana Jalaleddin) Poem(Tarjiaat)#20, Divan e Shamsزهره در مجلسِ مَه‌مان به می از کار ببردورنه کژرو ز چه رو چون سرطانیم همه؟مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۴۳۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #432, Divan e Shamsجمله مهمانند در عالم ولیککم کسی داند که او مهمانِ کیستمولوی، دیوان شمس، ترجیعات، ترجیع بیستمRumi (Molana Jalaleddin) Poem(Tarjiaat)#20, Divan e Shamsچشمِ آن طُرفهٔ بغداد ز ما عقل ربودتا ندانیم که اندر همدانیم همهمولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۲۵۵۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #2554مؤمنان در حَشر گویند: ای مَلَکنَی که دوزخ بود راهِ مَشْتَرَک؟مؤمن و کافر بر او یابد گذارما ندیدیم اندرین ره، دود و نار(۳۲)نک بهشت و بارگاهِ ايمنیپس کجا بود آن گذرگاهِ دَنی(۳۳)؟پس مَلَک گوید که آن رَوْضهٔ(۳۴) خُضَر(۳۵)که فلان جا دیده‌اید اندر گذَردوزخ آن بود و، سیاستگاهِ سختبر شما شد باغ و بُستان و درخت(۳۲) نار: آتش(۳۳) دَنی:‌ پست، ناکس، حقیر(۳۴) رَوْضه: باغ، بهشت(۳۵) خُضَر: سبز----------مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۹۱۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1911مصطفی فرمود: گر گویم به راستشرحِ آن دشمن که در جانِ شماستزَهره‌های پُردلان(۳۶) هم بَردَرَدنه رود ره، نه غمِ کاری خَورَد(۳۶) پُردل: شجاع، دلیر، دلاور، باجرئت----------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۶۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2862, Divan e Shamsهم به بغداد رَسی، رویِ خلیفه بینیگر کُنی عزمِ سفر، در همدان نَستیزیمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۱۵۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2152, Divan e Shamsهر نفسی بگوییَم: عقلِ تو کو؟ چه شد تو را؟عقل نمانْد بنده را در غم و امتحانِ تومولوی، دیوان شمس، ترجیعات، ترجیع بیستمRumi (Molana Jalaleddin) Poem(Tarjiaat)#20, Divan e Shamsگفت ساقی: همه را جمله به تاراج دهمهمچنان کن هله ای جان، که چنانیم همهمولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ٢٣٢٩Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #2329چون الف چیزی ندارم، ای کریمجز دلی دلتنگ‌تر از چشمِ میممولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ٢٣٣۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #2334خود ندارم هیچ، بِه سازد مراکه ز وَهمِ دارم است این صد عَنا(۳۷)(۳۷) عَنا: رنج----------مولوی، دیوان شمس، ترجیعات، ترجیع بیستمRumi (Molana Jalaleddin) Poem(Tarjiaat)#20, Divan e Shamsهمچو غوّاص پیِ گوهرِ بی‌نام و نشانغرقِ آن قُلزُمِ بی‌نام و نشانیم همهمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۴۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2842, Divan e Shamsچه چگونه بُد عدم را؟ چه نشان نهی قِدَم(۳۸) را؟نگر اوّلین قَدَم را که تو بس نکو نهادی(۳۸) قِدَم: دیرینگی، قدیم (مقابل حدوث)----------مولوی، دیوان شمس، ترجیعات، ترجیع بیستمRumi (Molana Jalaleddin) Poem(Tarjiaat)#20, Divan e Shamsنزدِ عشّاقْ بهاریم پُر از باغ و چمنپیشِ هر منکرِ افسرده خزانیم همهمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۵۳۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #537, Divan e Shamsهر جا که بینی شاهدی(۳۹)، چون آینه پیشش نشینهر جا که بینی ناخوشی، آیینه درکش در نَمَد(۴۰)(۳۹) شاهد: زیبارو(۴۰) آیینه در نمد کشیدن: منظور روی تافتن و چشم بر هم نهادن است.----------مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۸۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #87بو نگه‌دار و بپرهیز از زُکامتن بپوش از باد و بُودِ سردِ عامتا نَینداید(۴۱) مَشامت را ز اثرای هواشان از زمستان سردتر(۴۱) نَینداید: از مصدر انداییدن به معنی کاهگل گرفتن بام و دیوار. در اینجا مجازاً به معنی حجاب دل است.----------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۱۴۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2142, Divan e Shamsچون بجهد خنده ز من، خنده نهان دارم از اوروی تُرُش سازم از او، بانگ و فغان آرَم از اوبا تُرُشان لاغ(۴۲) کنی، خنده زنی، جنگ شودخنده نهان کردم من، اشک همی‌بارم از او(۴۲) لاغ: شوخی----------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۹۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #96, Divan e Shamsخواهی که ز معده و لبِ هر خام گریزیپرگوهر و روتلخ(۴۳) همی‌باش چو دریا(۴۳) روتلخ: اخمو----------مولوی، دیوان شمس، ترجیعات، ترجیع بیستمRumi (Molana Jalaleddin) Poem(Tarjiaat)#20, Divan e Shamsمی‌جهد شعلهٔ دیگر ز زبانهٔ دلِ منتا تو را وهم نیاید که زبانیم همهمولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۲۰۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1208غیرِ نطق و غیرِ ایماء(۴۴) و سِجِل(۴۵)صد هزاران ترجمان خیزد ز دل‌‌(۴۴) ايماء: اشاره كردن(۴۵) سِجِل: در اينجا به معنیِ مطلق نوشته----------مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۲۵۵۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #2550پاره‌دُوزی می‌کُنی اندر دکان زیرِ این دکّانِ تو، مدفون دو کان هست این دکّان کِرایی، زود باشتیشه بستان و تَکَش(۴۶) را می‌تراش(۴۶) تَک: ته، قعر، عمق----------مولوی، دیوان شمس، ترجیعات، ترجیع بیستمRumi (Molana Jalaleddin) Poem(Tarjiaat)#20, Divan e Shamsساقیا باده بیاور که برآنیم همهکه به‌جز عشقِ تو از خویش بِرانیم همهمولوی، مثنوی، دفتر چهارم،‌ بیت ۳۱۳۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #3137گفت: رو، هر که غم دین برگزیدباقیِ غم‌ها خدا از وی بُریدمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۴۰۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #405, Divan e Shamsبجز از عشقِ مجرّد(۴۷) به هر آن نقش که رفتمبنیارزید خوشی‌هاش، به تلخیِ ندامت(۴۷) مجرّد: یکتا، تنها----------مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۷۷۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #773از خدا غیرِ خدا را خواستنظنِّ افزونی‌ست و، کُلّی کاستنمولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۶۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #360بنده را کی زَهره باشد کز فُضول(۴۸)امتحانِ حق کند ای گیجِ گُول؟آن، خدا را می‌رسد کو امتحانپیش آرد هر دَمی با بندگانتا به ما، ما را نماید آشکارکه چه داریم از عقیده در سِرار(۴۹)(۴۸) فُضول: فضولی و گستاخی(۴۹) سِرار: باطن، نهانخانه، دل یا مرکز انسان----------مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۶۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #367ای ندانسته تو شَرّ و خیر راامتحان خود را کن، آنگه غَیْر راامتحانِ خود چو کردی ای فلانفارغ آیی ز امتحانِ دیگرانچون بدانستی که شِکَّرْدانه‌ایپس بدانی کاَهْلِ شِکَّرْخانه‌ایپس بدان، بی‌امتحانی، که اِلهشِکَّری نفْرستدت ناجایگاهاین بدان، بی‌امتحان، از عِلمِ شاهچون سَری، نفرستدت در پایگاههیچ عاقل افکَنَد دُرِّ ثَمین(۵۰)در میانِ مُستراحی پُر چَمین(۵۱)؟زآنکه گندم را حکیمِ آگهیهیچ نفْرستد به انبارِ کَهی(۵۰) ثَمین: قيمتی، گرانبها(۵۱) چَمین: کثافت، مدفوع، پیشآب----------مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۸۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #384وسوسهٔ این امتحان، چون آمدتبختِ بَد دان کآمد و گَردن زدتچون چنین وسواس دیدی، زود زودبا خدا گَرد و، درآ اندر سجودسَجده‌گَه را تَر کُن از اشکِ روانکِای خدا تو وارَهانَم زین گمانآن زمان کِت امتحان مطلوب شدمسجدِ دینِ تو، پُر خَرُّوب(۵۲) شد(۵۲) خَرُّوب: گیاه خَرنُوب که بوته‌ای بیابانی و مرتفع و خاردار است و در هر بنایی برویَد آن را ویران می‌کند.----------مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۸۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #388قصّۀ مسجدِ اَقْصیٰ و خَرّوب و عزم کردنِ داود علیه‌السّلام پیش از سلیمان علیه‌السّلام، بر بنایِ آن مسجد چون درآمد عزمِ داودی به تنگکه بسازد مسجدِ اَقْصیٰ به سنگ وحی کردش حق که ترکِ این بخوانکه ز دَستت برنیاید این مکان نیست در تقدیرِ ما آنکه تو اینمسجدِ اَقْصیٰ برآری ای گُزینمولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۲۹۲۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #2925هرکه باشد قُوتِ او نور جلالچون نزاید از لبش سِحرِ حلال(۵۳)؟هرکه چون زنبور، وَحی اَستَش نَفَل(۵۴)چون نباشد خانهٔ او پُر عسل؟(۵۳) سِحرِ حلال: کلامِ جذّاب و هنرمندانه آوردن(۵۴) نَفَل: غنیمت، در اینجا به معنی عطیّه و دهش است.----------مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۱۰۶۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #1065در دلِ سالک اگر هست آن رُموزرمزدانی نیست سالک را هنوزمولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۹۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #391 گفت: جُرمم چیست ای دانایِ رازکه مرا گویی که مسجد را مساز؟ گفت: بی‌جُرمی، تو خون‌ها کرده‌ایخونِ مظلومان به گردن بُرده‌ای که ز آوازِ تو خلقی بی‌شمارجان بدادند و شدند آن را شکار خون بسی رفته‌ست بر آوازِ توبر صدایِ خوبِ جان‌پردازِ(۵۵) تو گفت: مغلوبِ تو بودم، مستِ تودستِ من بربسته بود از دستِ تونه که هر مغلوبِ شَه مرحوم(۵۶) بود؟نَه که اَلْـمَغْلُوبُ کَالْـمَعْدُوم بود؟مگر نه اینست که هر که مقهور شاه حقیقت شود مورد رحمت قرار می‌گیرد؟ و مگر نه اینست که هر که مغلوب شود گویی معدوم شده است؟(۵۵) جان‌پرداز: جان‌ستان، جان‌بخش(۵۶) مرحوم: کسی که مورد رحمت و شفقت قرار گیرد.----------مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۱۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #315گر شدم در راهِ حُرمت، راهزنآمدم ای مَه به شمشیر و کفن جز به دستِ خود مَبُرَّم پا و سرکه ازین دستم، نه از دستِ دگر از جدایی باز می‌رانی سُخُنهر چه خواهی کن، ولیکن این مکنمولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۲۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #324از پدر آموز، کآدم در گناهخوش فرود آمد به سویِ پایگاهچون بدید آن عالِمُ‎الْاَسرار رابَر دو پا اِستاد استغفار را«همینکه آدم، حضرت حق را که دانای به اسرار غیب است مشاهده کرد، روی دو پا ایستاد و طلب آمرزش کرد.»بر سرِ خاکسترِ اَندُه نشستاز بهانه شاخ تا شاخی نَجَست رَبَّنٰا اِنّا ظَلَمْنٰا گفت و بسچونکه جانداران(۵۷) بدید او پیش و پس«حضرت آدم(ع) فقط گفت: «پروردگارا همانا ما بر خود ستم کردیم.» زیرا او در پیش و پسِ خود فرشتگان مراقب را مشاهده کرد.»قرآن کریم، سورهٔ اعراف (۷)، آیهٔ ۲۳Quran, Al-A'raaf(#7), Line #23«قَالَا رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنْفُسَنَا وَإِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ.»«گفتند: اى پروردگار ما، به خود ستم كرديم و اگر ما را نيامرزى و بر ما رحمت نياورى از زيان‌ديدگان خواهيم بود.»(۵۷) جاندار: سلاح‌دار، محافظ، نگهبان----------مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۳۸۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #1389از پدر آموز ای روشن‌جَبین(۵۸)رَبَّنٰا گفت و، ظَلَمْنٰا پیش از ایننه بهانه کرد و، نه تزویر ساختنه لِوایِ مکر و حیلت بر فراخت(۵۸) جَبین: پیشانی----------مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۴۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #347آنکه فرزندانِ خاصِ آدمندنَفْخۀ‌ اِنّاٰ ظَلَمْنٰا می‌دمندزیرا آنان که فرزندان خاص آدم‌اند می‌گویند که ما بر خود ستم کردیم.حاجتِ خود عرضه کن، حجّت مگوهمچو ابلیسِ لعینِ سخت‌رُو(۵۹) سخت‌رُویی، گر ورا شد عیب‌پوشدر ستیز و سخت‌رُویی رو بکوش(۵۹) سخت‌رُو: بی‌شرم، گستاخ، پُررو----------مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۹۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #397گفت: این مغلوب، معدومی‌ست کوجز به نسبت نیست معدوم، اَیْقِنُوا(۶۰)حضرت حق به داوود(ع) جواب فرمود: درست است که تو مغلوب و مقهور من بودی، امّا هر مغلوبی، معدومِ مطلق نیست. «یقین پیدا کنید.»قرآن کریم، سورهٔ حِجر (۱۵)، آیهٔ ۹۹Quran, Al-Hijr(#15), Line #99«وَاعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّىٰ يَأْتِيَكَ الْيَقِينُ.»«و پروردگارت را پرستش کن، تا یقین (مرگ) تو را در رسد.»(۶۰) اَیْقِنُوا: یقین پیدا کنید.----------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۳۹۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1398چون رفیقی وسوسهٔ بدخواه راکِی بدانی ثَمَّ وَجْهُ الله را؟ای کسی که چشم دلت از موهای زائد هویٰ و هوس پاک نشده است، چون همراهِ وسوسه‌های شیطانِ بدخواه هستی، کی بدین حقیقت واقف خواهی شد که آدمی به هر جا روی آورد، ذاتِ حضرتِ حق در آن جا متجلّی است؟قرآن کریم، سورهٔ بقره (۲)، آیهٔ ۱۱۵Quran, Al-Baqarah(#2), Line #115«…فَأَيْنَمَا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ…»«…پس به هر جاى كه رو كنيد، همان جا رو به خداست…»مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۳۹۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1399هر که را باشد ز سینه فتحِ باب(۶۱)او ز هر شهری، ببیند آفتابحق پدید است از میانِ دیگرانهمچو ماه، اندر میانِ اختران(۶۲)(۶۱) فتحِ باب: گشودن در(۶۲) اَختَران: ستارگان----------مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۹۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #398این چنین معدوم کو از خویش رفتبهترینِ هست‌ها افتاد و زَفت او به نسبت با صفاتِ حق فناستدر حقیقت در فنا او را بقاستجملۀ ارواح در تدبیرِ اوستجملۀ اَشباح(۶۳) هم در تیرِ اوستآنکه او مغلوب اندر لطفِ ماستنیست مُضْطَر، بلکه مُختارِ وَلاست(۶۴)کسی که عشق الهی را انتخاب کند با فنا کردنِ «من ذهنی» یا وجودِ مجازی خود «تعظیم خدا» را درک می کند و از آن بهرهمند می گردد.(۶۳) اَشباح: جمعِ شَبَح به معنی تن، کالبد، سیاهی‌ای که از دور به نظر آید. در اینجا منظور مرتبهٔ جسم و جسمانیت است.(۶۴) وَلا: وَلاء، دوستی، محبّت، نزدیکی----------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۰۰۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3008چیست تعظیمِ(۶۵) خدا افراشتن؟خویشتن را خوار و خاکی داشتنچیست توحیدِ خدا آموختن؟خویشتن را پیشِ واحد سوختنگر همی‌خواهی که بفْروزی چو روزهستیِ همچون شبِ خود را بسوز(۶۵) تعظیم: بزرگداشت، به عظمتِ خداوند پی بردن----------مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۴۰۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #402مُنتهایِ اختیار آن است خَودکه اختیارش گردد اینجا مُفْتَقَد(۶۶) اختیاری را نبودی چاشنی(۶۷)گر نگشتی آخِر او محو از منیدر جهان گر لقمه و گر شربت استلذّتِ او فرعِ محوِ لذّت استگرچه از لذّات، بی‌تأثیر شدلذّتی بود او و لذّت‌گیر(۶۸) شد(۶۶) مُفْتَقَد: گم کرده شده(۶۷) چاشنی: مقداری اندک از خوراک که برای مزّه کردن بچشند، در اینجا به معنی لذّت و حلاوت است.(۶۸) لذّت‌گیر: گیرندهٔ لذّت و خوشی، جذب کنندهٔ لذّت و خوشی.----------مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۲۷۸۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #2782گفت: میری، مرمرا حق داده استسَروریّ و امرِ مطلق داده استکین قِرانِ احمد است و دَورِ اوهین بگیرید امرِ او را اِتَّقُواقوم گفتندش که: ما هم زآن قضاحاکمیم و داد امیری‌مان خدا-------------------------مجموع لغات:(۱) تخته زدن: پنبه زدن، بیرون کردن پنبه از تخم، حلّاجی کردن پنبه، باز کردن گرهٔ پنبه(۲) تیر: تیره، طایفه، تیر(۳) بند: بسته، اسیر(۴) غمزه: اشاراتِ معشوق(۵) سرطان: برج سرطان که شبیه خرچنگ تصّور شده است.(۶) طُرفه: شگفت، زیبا(۷) قُلزُم: دریا(۸) عشرت: کامرانی، شادی(۹) سِنان: سرنیزه(۱۰) لولیان: جمعِ لولی، کولی، سرودخوانِ کوچه(۱۱) شنگولیان: جمعِ شنگولی، شاداب، شوخ(۱۲) ذُودَلال: صاحبِ ناز و کرشمه(۱۳) فَتیٰ: جوان، جوانمرد(۱۴) حَدید: آهن(۱۵) نَفَخْتُ: دمیدم(۱۶) قِدَم: دیرینگی، قدیم (مقابل حدوث)(۱۷) حَبر: دانشمند، دانا(۱۸) سَنی: رفیع، بلند مرتبه(۱۹) گَو: گودال(۲۰) قَلتَبان: بی‌حمیّت، بی‌غیرت(۲۱) سِبال: سبیل(۲۲) نفت‌اندازَنده: کسی که آتش می‌بارد.(۲۳) افواه: دهان‌ها(۲۴) جود: بخشش(۲۵) لاتَأسوا: اندوهگین نباشید(۲۶) شست: قلـاّبِ ماهیگیری(۲۷) تقلیب: برگردانیدن، واژگونه کردن(۲۸) نَغزان: نغزها، نغز به معنی خوب و نیکو است(۲۹) ایقان: یقین کردن، باور کردن، بی‌گمان دانستن(۳۰) استغفار: طلب مغفرت کردن، عذرخواهی(۳۱) ضَیف: مهمان(۳۲) نار: آتش(۳۳) دَنی:‌ پست، ناکس، حقیر(۳۴) رَوْضه: باغ، بهشت(۳۵) خُضَر: سبز(۳۶) پُردل: شجاع، دلیر، دلاور، باجرئت(۳۷) عَنا: رنج(۳۸) قِدَم: دیرینگی، قدیم (مقابل حدوث)(۳۹) شاهد: زیبارو(۴۰) آیینه در نمد کشیدن: منظور روی تافتن و چشم بر هم نهادن است.(۴۱) نَینداید: از مصدر انداییدن به معنی کاهگل گرفتن بام و دیوار. در اینجا مجازاً به معنی حجاب دل است.(۴۲) لاغ: شوخی(۴۳) روتلخ: اخمو(۴۴) ايماء: اشاره كردن(۴۵) سِجِل: در اينجا به معنیِ مطلق نوشته(۴۶) تَک: ته، قعر، عمق(۴۷) مجرّد: یکتا، تنها(۴۸) فُضول: فضولی و گستاخی(۴۹) سِرار: باطن، نهانخانه، دل یا مرکز انسان(۵۰) ثَمین: قيمتی، گرانبها(۵۱) چَمین: کثافت، مدفوع، پیشآب(۵۲) خَرُّوب: گیاه خَرنُوب که بوته‌ای بیابانی و مرتفع و خاردار است و در هر بنایی برویَد آن را ویران می‌کند.(۵۳) سِحرِ حلال: کلامِ جذّاب و هنرمندانه آوردن(۵۴) نَفَل: غنیمت، در اینجا به معنی عطیّه و دهش است.(۵۵) جان‌پرداز: جان‌ستان، جان‌بخش(۵۶) مرحوم: کسی که مورد رحمت و شفقت قرار گیرد.(۵۷) جاندار: سلاح‌دار، محافظ، نگهبان(۵۸) جَبین: پیشانی(۵۹) سخت‌رُو: بی‌شرم، گستاخ، پُررو(۶۰) اَیْقِنُوا: یقین پیدا کنید.(۶۱) فتحِ باب: گشودن در(۶۲) اَختَران: ستارگان(۶۳) اَشباح: جمعِ شَبَح به معنی تن، کالبد، سیاهی‌ای که از دور به نظر آید. در اینجا منظور مرتبهٔ جسم و جسمانیت است.(۶۴) وَلا: وَلاء، دوستی، محبّت، نزدیکی(۶۵) تعظیم: بزرگداشت، به عظمتِ خداوند پی بردن(۶۶) مُفْتَقَد: گم کرده شده(۶۷) چاشنی: مقداری اندک از خوراک که برای مزّه کردن بچشند، در اینجا به معنی لذّت و حلاوت است.(۶۸) لذّت‌گیر: گیرندهٔ لذّت و خوشی، جذب کنندهٔ لذّت و خوشی.

Omar Jabbie – Ramadan 2022 Night 12 – Surah Al Hijr and An Nahl

Al-Hijr - Imam Assane SARR by XamSaDine

برنامه شماره ۹۵۰ گنج حضوراجرا: پرویز شهبازی۱۴۰۱ تاریخ اجرا: ۱۴ فوريه ۲۰۲۳ -۲۶ بهمنبرای دستیابی به فایل پادکست برنامه ۹۵۰ بر روی این لینک کلیک کنید.برای دانلود فایل صوتی برنامه ۹۵۰ با فرمت mp3 بر روی این لینک کلیک کنید.PDF متن نوشته شده برنامه با فرمتPDF متن نوشته شده پیامهای تلفنی برنامه با فرمتتمام اشعار این برنامه با فرمت PDF نسخه ریز مناسب پرینت تمام اشعار این برنامه با فرمت PDF نسخه درشت PDF متن نوشته شده بخش تلفنی برنامه با فرمتخوانش تمام ابیات این برنامه - فایل صوتیخوانش تمام ابیات این برنامه - فایل تصویریفلوچارت مطرح شده در برنامه ۹۵۰ (نسخه‌ی مناسب پرینت رنگی)فلوچارت مطرح شده در برنامه ۹۵۰ (نسخه‌ی مناسب پرینت سیاه و سفید)برای دستیابی به اطلاعات مربوط به جبران مالی‌ بر روی این لینک کلیک کنید.مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۹۳۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #937, Divan e Shamsفراغتی دَهَدَم عشقِ تو ز خویشاونداز آنکه عشقِ تو بنیادِ عافیت(۱) برکَنداز آنکه عشق نخواهد به جز خرابیِ کاراز آنکه عشق نگیرد ز هیچ آفت(۲) پندچه جایِ مال و چه نامِ نِکو و حُرمت و بوش(۳)؟چه خان و مان و سلامت چه اهل و یا فرزند؟که جانِ عاشق چون تیغِ عشق بربایدهزار جانِ مقدّس به شُکرِ آن بِنَهَندهوایِ عشقِ تو و آنگاه خوفِ ویرانی؟تو کیسه بسته و آنگاه عشقِ آن لبِ قند؟سَرَک فروکَش و کُنجِ سلامتی بنشینز دستِ کوته ناید هوایِ سروِ بلندبرو، ز عشق نبردی تو بوی در همه عمرنه عشق داری، عقلی‌ست این به خود خرسندچه صبر کردن و دامن ز فتنه بربودننشسته تا که چه آید ز چرخ روزی چنددرآمد آتشِ عشق و بسوخت هرچه جز اوستچو جمله سوخته شد، شاد شین و خوش می‌خندو خاصه عشقِ کسی کز الست تا به کنوننبوده است چُنو خود به حُرمتِ پیونداگر تو گویی دیدم ورا، برایِ خداگشای دیدهٔ دیگر و این دو را بربندکزین نظر دو هزاران هزار چون من و توبه هر دو عالم دایم هلاک و کور شدنداگر به دیدهٔ من غیرِ آن جمال آیدبکنده باد مرا هر دو دیده‌ها به کُلَند(۴)بصیرتِ همه مَردانِ مَرد عاجز شدکجا رسد به جمال و جلالِ شاهِ لَوَند(۵)؟دریغ پردهٔ هستی خدای برکندیچنانکه آن درِ خیبر علیِّ حیدر کَنْدکه تا بدیدی دیده که پنج نوبتِ(۶) اوهزار ساله از آن سو که گفته شد بِزَنَند(۱) عافیت: سلامت، زُهد، پرهیزکاری، مجازاً محافظه کاری(۲) آفت: بلا، زیان(۳) بوش: جماعت مردم، مجازاً کرّ و فرّ و خودنمایی(۴) کُلَند: کُلَنگ(۵) لَوَند: طنّاز، خوش حرکات(۶) نوبت زدن: نقاره زدن، نوبت زدن برای کسی، شاهی و حکومت او را اعلام کردن، معمول بود که در نقاره خانهٔ شاهان در شبانه روز چندبار نقاره می‌زدند، گاه سه بار، گاه پنج بار، و گاه هفت بار.----------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۹۳۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #937, Divan e Shamsفراغتی دَهَدَم عشقِ تو ز خویشاونداز آنکه عشقِ تو بنیادِ عافیت برکَنداز آنکه عشق نخواهد به جز خرابیِ کاراز آنکه عشق نگیرد ز هیچ آفت پندچه جایِ مال و چه نامِ نِکو و حُرمت و بوش؟چه خان و مان و سلامت چه اهل و یا فرزند؟مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۸۰۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #806, Divan e Shamsهر کسی در عجبی و عجبِ من اینستکاو نگنجد به میان، چون به میان می‌آید؟مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۵۰۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #3501اوّل و آخِر تویی ما در میانهیچ هیچی که نیاید در بیانهمانطور که عظمت بی‌نهایت الهی قابل بیان نیست و باید به آن زنده شویم، ناچیزی ما هم به عنوان من ذهنی قابل بیان نیست و ارزش بیان ندارد. باید هر چه زودتر آن را انکار کنیم و به او زنده شویم.مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ٢٣٢٩Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #2329چون الف چیزی ندارم، ای کریمجز دلی دلتنگ‌تر از چشمِ میممولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ٢٣٣۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #2334خود ندارم هیچ، بِه سازد مراکه ز وَهمِ دارم است این صد عَنا(۷)(۷) عَنا: رنج----------مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۰۵۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1057گر بروید، ور بریزد صد گیاهعاقبت بر روید آن کِشتهٔ الهکِشتِ نو کارید بر کِشتِ نخستاین دوم فانی است و آن اوّل درستکِشتِ اول کامل و بُگزیده استتخمِ ثانی فاسد و پوسیده استمولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۶۳۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1630مُبْدِع(۸) است او، تابعِ اُستاد، نی مَسْنَدِ(۹) جمله، ورا اِسناد، نی‌‌(۸) مُبْدِع: پدید آورنده(۹) مَسْنَد: تکیه‌گاه----------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۴۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3245شاهدِ تو، سدِّ رویِ شاهد استمُرشدِ تو، سدِّ گفتِ مرشد استمولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۷۱۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #710ای که تو هم عاشقی بر عقلِ خویشخویش بر صورت‌پرستان دیده بیشپرتوِ عقل است آن بر حسِّ توعاریت می‌دان ذَهَب(۱۰) بر مِسِّ توچون زَراَندود است خوبی در بشرورنه چون شد شاهدِ تو پیره خرچون فرشته بود، همچون دیو شدکآن ملاحت اَندرو عاریّه(۱۱) بُداندک اندک می‌ستاند آن جمالاندک اندک خشک می‌گردد نهالرو نُعَمِّرْهُ نُنَکِّسْهُ بخواندل طلب کن، دل منه بر استخوان طالب دل باش، ای که اهل صورتی، بر استخوان دل مبند. در طلب زیبایی و جمال ظاهری مباش و طالب حُسن و لطافت روح باش.قرآن کریم، سورهٔ یس (۳۶)، آیهٔ ۶۸Quran, Yaseen(#36), Line #68«وَمَنْ نُعَمِّرْهُ نُنَكِّسْهُ فِي الْخَلْقِ ۖ أَفَلَا يَعْقِلُونَ.»«هر كه را عمر دراز دهيم، در آفرينش دگرگونش كنيم. چرا تعقل نمى‌كنند؟»(۱۰) ذَهَب: طلا، زَر(۱۱) عاریه: قرضی----------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۶۲۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1622چون تو گوشی، او زبان، نی جنس توگوشها را حق بفرمود: اَنْصِتُوا کودک اوّل چون بزاید شیرْنوش(۱۲) مدّتی خاموش باشد، جمله گوش‌‌ مدّتی می‌‌بایدش لب‌ دوختن از سخن، تا او سخن آموختن‌‌قرآن کریم، سورهٔ اعراف (۷)، آیهٔ ۲۰۴Quran, Al-A'raaf(#7), Line #204«وَإِذَا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَأَنْصِتُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ.»«هر گاه قرآن خوانده شود، گوش فرادهید و خموشی گزینید، باشد که از لطف و رحمت پروردگار برخوردار شوید.»(۱۲) شیرنوش: نوشندهٔ شیر، شیرخوار----------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۶۲۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1629نطق، کان موقوفِ(۱۳) راهِ سمع نیست جُز که نطقِ خالقِ بی‌‌طَمْع نیست‌‌ مُبْدِع(۱۴) است او، تابعِ اُستاد، نی مَسْنَدِ(۱۵) جمله، ورا اِسناد، نی‌‌ باقیان هم در حِرَف(۱۶)، هم در مَقال تابعِ استاد و محتاجِ مثال‌‌زین سخن، گر نیستی بیگانه‌‌یی دَلْق(۱۷) و اشکی گیر در ویرانه‌‌یی‌‌ زآنکه آدم، زآن عتاب(۱۸)، از اشک رَست اشکِ‌ تر باشد دمِ توبه‌پرست‌‌ بهرِ گریه آمد آدم بر زمین تا بُوَد گریان و نالان و حَزین‌‌(۱۹)آدم از فردوس و از بالایِ هفت پای‌ماچان(۲۰) از برایِ عُذْر رفت‌‌(۱۳) موقوف: منوط، متوقّف(۱۴) مُبْدِع: پدید آورنده(۱۵) مَسْنَد: تکیه گاه(۱۶) حِرَف: پیشه‌ها، صنعت‌ها، جمعِ حرفه(۱۷) دَلق: پوستین، جامهٔ درویشی(۱۸) عِتاب: ملامت، سرزنش(۱۹) حَزین‌‌: اندوهگین(۲۰) پای‌ماچان: پایینِ مجلس، کفش‌کَنی----------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۳۶۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #368, Divan e Shamsاز هر جهتی تو را بلا دادتا بازکَشَد به بی‌جَهاتَت(۲۱)(۲۱) بی‌جَهات: موجودی که برتر از جا و جهت است، عالَم الهی----------مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۶۰۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #4608کار آن کار است ای مُشتاقِ مَستکاندر آن کار، ار رسد مرگت خوش استمولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۵۷۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #577جز که تسلیم و رضا کو چاره‌ای؟در کفِ شیرِ نرِ خون‌خواره‌ایمولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۴۶۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #468جُز توکّل جز که تسلیمِ تمامدر غم و راحت همه مکرست و داممولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۵۰۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #507شاد از وی شو، مشو از غیرِ ویاو بهارست و دگرها، ماهِ دیهر چه غیرِ اوست، اِستدراجِ توستگرچه تخت و ملک توست و تاجِ توستقرآن کریم، سورهٔ اعراف (۷)، آیات ۱۸۱ و ۱۸۲Quran, Al-A'raaf(#7), Line #181-182«وَمِمَّنْ خَلَقْنَا أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَبِهِ يَعْدِلُونَ.» (١٨١)«از آفريدگان ما گروهى هستند كه به حق راه مى‌نمايند و به عدالت رفتار مى‌كنند.»«وَالَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَيْثُ لَا يَعْلَمُونَ.» (١٨٢)«و آنان را كه آيات ما را دروغ انگاشتند، از راهى كه خود نمى‌دانند به تدريج خوارشان مى‌سازيم (به تدريج به لب پرتگاه می‌کشانیم)، (به تدريج به افسانه من ذهنی می‌کشانیم).»مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۲۲۲۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #2225هر ولی را نوح و کشتیبان شناسصحبتِ این خلق را طوفان شناسکم گُریز از شیر و اژدرهایِ نرز آشنایان و ز خویشان کن حَذَردر تلاقی روزگارت می‌برندیادهاشان غایبی‌ات می‌چرندمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۳۰۹۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #3099, Divan e Shamsبداد پندم استادِ عشق ز استادیکه هین، بترس ز هرکس که دل بدو دادیحافظ، دیوان غزلیّات، غزل شمارهٔ ۳۶۵Poem (Qazal) #365, Divan e Hafezما مُلکِ(۲۲) عافیت(۲۳) نه به لشکر گرفته‌ایمما تختِ سلطنت نه به بازو نهاده‌ایم(۲۲) مُلک‌: پادشاهی(۲۳) عافیت: سلامتی، تندرستی----------حافظ، دیوان غزلیّات، غزل شمارهٔ ۴۵Poem (Qazal) #45, Divan e Hafezجریده(۲۴) رو، که گذرگاهِ عافیت تنگ استپیاله گیر، که عُمرِ عزیز بی‌بدل(۲۵) استنه من ز بی‌عملی در جهان ملولم(۲۶) و بسملالتِ(۲۷) عُلما هم ز علمِ بی‌عمل استبه چشمِ عقل در این رهگذارِ پرآشوبجهان و کارِ جهان بی‌ثبات و بی‌محل استدلم امیدِ فراوان به وصلِ رویِ تو داشتولی اَجَل(۲۸) به رَهِ عُمر رهزنِ اَمَل(۲۹) استبه هیچ دور(۳۰) نخواهند یافت هشیارشچنین که حافظِ ما مستِ بادهٔ ازل(۳۱) است(۲۴) جَریده‌: تنها، در اینجا یعنی رها از بندِ تعلّقات(۲۵) بی‌بدل: بدون جایگزین(۲۶) ملول: اندوهگین(۲۷) ملالت: غمگینی(۲۸) اَجَل: مرگ(۲۹) اَمَل: آرزو(۳۰) دور: زمانه(۳۱) ازل: همیشگی، ابدی، مجازاً خدایی----------مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۶۸۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #688بازگَرد از هست، سویِ نیستیطالبِ رَبّی و ربّانیستی(۳۲)(۳۲) ربّانی: خداپرست، عارف----------مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۷۶۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #762پس در آ در کارگه، یعنی عدمتا ببینی صُنع(۳۳) و صانع(۳۴) را به همکارگه چون جایِ روشن‌دیدگی(۳۵) استپس برونِ کارگه، پوشیدگی استرو به هستی داشت فرعونِ عَنودلاجرم از کارگاهش کور بود(۳۳) صُنع: آفرینش(۳۴) صانع: آفریدگار(۳۵) روشن‌دیدگی: روشن‌‌بینی----------مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۲۷۲۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #2724حُبُّکَ الْاَشْیاء یُعْمیکَ یُصِمّنَفْسُکَ السَّودا جَنَتْ لا تَخْتَصِمعشق تو به اشياء تو را كور و كر می‌کند. با من ستیزه مکن، زیرا نفس سیاهکار تو چنین گناهی مرتکب شده است.حدیث«حُبُّکَ الْاَشَّیءَ یُعْمی و یُصِمّ.»«عشق تو به اشياء تو را كور و كر می کند.»مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۳۶۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #2362کوری عشق‌ست این کوریِّ منحُبِّ یُعْمی وَ یُصِمّ است ای حَسَنآری اگر من، دچار کوری باشم، آن کوری قطعاً کوری عشق است نه کوری معمولی. ای حَسَن بدان که عشق، موجب کوری و کری عاشق می‌شود.مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۹۵۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2956, Divan e Shamsدل را تمام بَرکَن ای جان، ز نیک‌نامیتا یک به یک بدانی اسرار را تمامیای عاشقِ الهی ناموسِ خلق خواهی؟ناموس و پادشاهی در عشق هست خامیعاشق چو قند باید، بی‌چون و چند بایدجانی بلند باید، کان حضرتی است سامی(۳۶)(۳۶) سامی: بلندمرتبه----------مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۲۷۴۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #2743تو بدآن فخر آوری کز ترس و بندچاپلوست گشت مردم روزِ چندهر که را مردم سُجودی می‌کنندزهر اَندر جانِ او می‌آکَنَندچونکه برگردد از او آن ساجدشدانَد او کان زَهر بود و مُوبِدشمولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۳۵۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1359ننگرم کس را و گر هم بنگرماو بهانه باشد و، تو مَنْظَرم عاشقِ صُنعِ(۳۷) تواَم در شکر و صبر(۳۸)عاشقِ مصنوع کِی باشم چو گَبر(۳۹)؟عاشقِ صُنعِ خدا با فَر بودعاشقِ مصنوعِ او کافر بود(۳۷) صُنع: آفرینش، آفریدن(۳۸) شُکر و صبر: در اینجا کنایه از نعمت و بلاست.(۳۹) گَبر: کافر----------مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۳۶۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #2363کورم از غیر خدا، بینا بدومقتضایِ(۴۰) عشق این باشد بگو(۴۰) مقتضا: لازمه، اقتضا شده----------مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۶۴۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3644هست مهمانخانه این تَن ای جوانهر صباحی ضَیفِ(۴۱) نو آید دوانهین مگو کین مانْد اندر گردنمکه هم‌ اکنون باز پَرَّد در عَدمهر چه آید از جهان غَیب‌وَشدر دلت ضَیف‌ست، او را دار خَوش(۴۱) ضَیف: مهمان----------مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۴۶۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #4466عاشقان از بی‌مرادی‌هایِ خویشبا‌خبر گشتند از مولایِ خویشبی‌مرادی شد قَلاووزِ(۴۲) بهشتحُفَّتِ الْجَنَّة شنو ای خوشْ‌سرشتحدیث«حُفَّتِ الْجَنَّةُ بِالْمَكَارِهِ وَحُفَّتِ النَّارُ بِالشَّهَوَاتِ.»«بهشت در چیزهای ناخوشایند پوشیده شده و دوزخ در شهوات.»(۴۲) قَلاووز: پیش‌آهنگ، پیشروِ لشکر----------مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۴۷۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #4470عاقلان، اشکسته‌اش از اضطرارعاشقان، اشکسته با صد اختیارمولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۶۲۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3621سرنگون زآن شد، که از سَر دور ماندخویش را سَر ساخت و تنها پیش راندمولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۲۰۶۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #2063تا به دیوارِ بلا نآید سَرش نشنود پندِ دل آن گوشِ کرشمولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۴۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3245شاهدِ تو، سدِّ رویِ شاهد استمُرشدِ تو، سدِّ گفتِ مرشد استمولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۵۴۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1546بر کفِ دریا فَرَس(۴۳)، را راندننامه‌یی در نورِ برقی خواندناز حریصی عاقبت نادیدن استبر دل و بر عقلِ خود خندیدن استعاقبت‌بین است عقل از خاصیتنفس باشد کو نبیند عاقبتعقل کو مغلوبِ نفس، او نفس شدمُشتری(۴۴)، ماتِ زُحَل(۴۵) شد، نحس شد(۴۳) فَرَس: اسب(۴۴) مُشتری:‌ بزرگترین سیّارهٔ منظومه شمسی که بین مریخ و زُحل قرار دارد. سعدِ اکبر، سعدِ آسمان(۴۵) زُحَل: کیوان، نحس اکبر----------مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۲۶۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #269بر زبان، نامِ حق و، در جانِ اوگَندها از فکرِ بی‌ایمانِ اومولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۶۷۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #3670تو به صورت رفته‌یی، گم گشته‌ییزآن نمی‌یابی که معنی هِشته‌ییمولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۲۸۲۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #2824قسمتِ خود، خود بریدی تو ز جهلقسمتِ خود را فزاید مردِ اَهلمولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۲۲۶۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #2264پند گفتن با جَهولِ(۴۶) خوابناکتخم افگندن بُوَد در شوره‌خاک(۴۶) جَهول: نادان----------مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۱۴۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1145عقلِ جُزوی، گاه چیره، گَه نگونعقلِ کلّی، ایمن از رَیْبُ الْـمَنون(۴۷)(۴۷) رَیْبُ الْـمَنون: حوادثِ ناگوار----------مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۵۵۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #550چون ز زنده مُرده بیرون می‌کندنفسِ زنده سویِ مرگی می‌تندمولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۶۲۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3621سرنگون زآن شد، که از سَر دور ماندخویش را سَر ساخت و تنها پیش راندمولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۰۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #407در زمانه صاحبِ دامی بُوَد؟همچو ما احمق که صیدِ خود کند؟مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۳۰۵۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #3056, Divan e Shamsقضا که تیرِ حوادث به تو همی‌انداختتو را کُند به عنایت از آن سپس سِپَریمولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۲۸۰۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #2804خانه را من رُوفتم از نیک و بدخانه‌ام پُرَّست از عشقِ احدهرچه بینم اندر او غیرِ خداآنِ من نَبْوَد، بُوَد عکسِ گدامولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۶۹۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #690کارگاهِ صنعِ حق، چون نیستی استپس بُرونِ کارگه بی‌قیمتی استمولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۶۷۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #4678چون به من زنده شود این مُرده‌تنجانِ من باشد که رُو آرَد به منمن کنم او را ازین جان محتشم(۴۸)جان که من بخشم، ببیند بخششمجانِ نامحرم نبیند رویِ دوستجز همآن جان کاَصلِ او از کویِ اوست(۴۸) محتشم: دارای حشمت، شکوهمند----------مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۷۴۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #3745حَیْثُ ما کُنْتُم فَوَلُّوا وَجْهَکُمنَحْوَهُ هذا الَّذی لَمْ یَنْهَکُمدر هر وضعيّت و هر جا که باشید، رو به سوی او (خدا) کنید. خدا شما را فقط از این کار منع نکرده است.قرآن کریم، سورهٔ بقره (۲)، آیهٔ ۱۴۴Quran, Al-Baqarah(#2), Line #144«قَدْ نَرَىٰ تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاءِ ۖ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا ۚ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ ۚ وَحَيْثُ مَا كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ ۗ وَإِنَّ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ لَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ ۗ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ.»«نگريستنت را به اطراف آسمان مى‌بينيم. تو را به سوى قبله‌اى كه مى‌پسندى مى‌گردانيم. پس روى به جانب مسجدالحرام كن. و هر جا كه باشيد روى بدان جانب كنيد. اهل كتاب مى‌دانند كه اين دگرگونى به حق و از جانب پروردگارشان بوده است. و خدا از آنچه مى‌كنيد غافل نيست.»مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۳۰۹۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #3097پس هماره رویِ معشوقه نگر این به دستِ توست، بشنو ای پدرمولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۰۵۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #4059هر که را فتح و ظَفَر(۴۹) پیغام دادپیشِ او یک شد مُراد و بی‌مُراد(۴۹) ظَفَر: پیروزی، کامروایی----------مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۱۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #413بر قضا کم نِه بهانه، ای جوانجُرمِ خود را چون نهی بر دیگران؟مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۱۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #415گِردِ خود برگَرد و جُرم خود ببینجنبش از خود بین و، از سایه مَبینمولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۲۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #426جرمِ خود را بر کسی دیگر منههوش و گوش خود بدین پاداش دِهجُرم بر خود نِه، که تو خود کاشتیبا جزا و عدلِ حق کن آشتیرنج را باشد سبب بد کردنیبد ز فعلِ خود شناس از بخت نیمولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۳۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #430مُتّهم کن نفس خود را ای فتیٰمُتّهم کم کن جزای عدل راتوبه کن، مردانه سر آور به رهکه فَمَنْ یَعْمَل بِمِثقالٍ یَرَهقرآن کریم، سورهٔ الزلزال (٩٩)، آیات ٧ و ٨Quran, Az-Zalzala(#99), Line #7-8«فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ» (٧)«پس هر كس به وزن ذره‌اى نيكى كرده باشد آن را مى‌بيند.»«وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ» (٨)«و هر كس به وزن ذره‌اى بدى كرده باشد آن را مى‌بيند.»مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۱۴۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3145ذرّه‌یی گر جهدِ تو افزون بوددر ترازویِ خدا موزون بودمولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۱۰۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #4105همچو مستی، کو جنایت‌ها کندگوید او: مَعذور بودم من ز خَودگویدش لیکن سبب ای زشتکاراز تو بُد در رفتنِ آن اختیاربیخودی نآمد به خود، توش خواندیاختیارت خود نشد، توش راندیمولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۷۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #172شاد باش و فارِغ(۵۰) و ایمن(۵۱) که منآن کنم با تو که باران، با چمنمن غمِ تو می‌خورم تو غم مَخَوربر تو من مشفق‌ترم از صد پدر(۵۰) فارِغ: راحت و آسوده(۵۱) ایمن: رستگار، محفوظ و در امان، سالم----------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۶۶۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1665, Divan e Shamsعاشقی بر من، پریشانت کنمکم عمارت کن، که ویرانت کنمگر دو صد خانه کنی زنبوروارچون مگس بی‌خان و بی‌مانت کنمتو بر آنکه خلق را حیران کنیمن بر آنکه مست و حیرانت کنمگر کُهِ قافی، تو را چون آسیاآرم اندر چرخ و گردانت کنمور تو افلاطون و لقمانی(۵۲) به علممن به یک دیدار نادانت کنمتو به دستِ من چو مرغی مرده‌ایمن صیادم دامِ مرغانت کنمبر سرِ گنجی چو ماری خفته‌ایمن چو مارِ خسته(۵۳) پیچانت کنمخواه دلیلی گو و خواهی خود مگودر دلالت عینِ برهانت کنمخواه گو لاحول، خواهی خود مگوچون شُهُب(۵۴) لاحولِ شیطانت کنمقرآن کریم، سورهٔ حجر (۱۵)، آیهٔ ۱۸Quran, Al-Hijr(#15), Line #18«إِلَّا مَنِ اسْتَرَقَ السَّمْعَ فَأَتْبَعَهُ شِهَابٌ مُبِينٌ»«مگر آنكه دزدانه گوش مى‌داد و شهابى روشن تعقيبش كرد.»چند می‌باشی اسیرِ این و آن؟گر برون آیی ازین، آنَت کنمای صدف، چون آمدی در بحرِ ماچون صدفها گوهرافشانت کنمبر گلویت تیغها را دست نیستگر چو اسماعیل(۵۵) قربانت کنمچون خلیلی(۵۶)، هیچ از آتش مترسمن ز آتش صد گلستانت کنمقرآن کریم، سورهٔ انبیاء (۲۱)، آیهٔ ۶۹Quran, Al-Anbiyaa(#21), Line #69«قُلْنَا يَا نَارُ كُونِي بَرْدًا وَسَلَامًا عَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ»«گفتيم: اى آتش، بر ابراهيم خنک و سلامت باش.»دامنِ ما گیر اگر تَردامنی(۵۷)تا چو مه از نور دامانت کنممن هُمایَم(۵۸)، سایه کردم بر سرتتا که اَفریدون(۵۹) و سلطانت کنمهین قَرائت کم کن و خاموش باشتا بخوانم عینِ قُرآنت کنم(۵۲) افلاطون و لقمان: هردو در دانایی و حکمت شهرت داشته‌اند.(۵۳) خسته: زخمی(۵۴) شُهُب: جمعِ شهاب(۵۵) اسماعیل: اشاره به قربانی شدنِ اسماعیل به دست پدرش ابراهیم(ع) دارد.(۵۶) خلیل: اشاره به گلستان شدنِ آتش بر ابراهیم(ع) است.(۵۷) تَردامن: مجازاً مُجرم و گناهکار(۵۸) هُما: قُدَما معتقد بودند که اگر پرندهٔ هُمای بر سر کسی سایه اندازد، به پادشاهی می‌رسد.(۵۹) اَفریدون: فریدون، پادشاهِ داستانی ایران، در اینجا به معنی سلطان و مقتدر.----------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۲۰۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2204, Divan e Shamsعاشقی بر من؟ پریشانت کنم، نیکو شنوکم عمارت کن که ویرانت کنم، نیکو شنوگر دو صد خانه کنی زنبوروار و مورواربی‌کس و بی‌خان و بی‌مانت کنم، نیکو شنوتو بر آنکه خلق مستِ تو شوند از مرد و زنمن بر آنکه مست و حیرانت کنم، نیکو شنوچون خلیلی(۶۰)، هیچ از آتش مترس، ایمن برومن ز آتش صد گلستانت کنم، نیکو شنوگر کُهِ قافی تو را چون آسیایِ تیزگردآورم در چرخ و گردانت کنم، نیکو شنوور تو افلاطون و لقمانی(۶۱) به علم و کرّ و فرّ(۶۲)من به یک دیدار نادانت کنم، نیکو شنوتو به دستِ من چو مرغی مرده‌ای وقتِ شکارمن صیادم، دامِ مرغانت کنم، نیکو شنوبر سرِ گنجی چو ماری خفته‌ای ای پاسبانهمچو مارِ خسته(۶۳) پیچانت کنم، نیکو شنوای صدف چون آمدی در بحرِ ما غمگین مباشچون صدفها گوهرافشانت کنم، نیکو شنو(۶۰) خلیل: اشاره به گلستان شدنِ آتش بر ابراهیم(ع) است.(۶۱) افلاطون و لقمان: هردو در دانایی و حکمت شهرت داشته‌اند.(۶۲) کرّ و فرّ: شکوه و جلال(۶۳) خسته: زخمی----------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۵۸۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #582, Divan e Shamsخُنُک جانی که بر بامَش همی چوبَک زَنَد(۶۴) امشبشود همچون سَحَر خندان، عَطایِ بی ‌عدد بیند(۶۴) چوبَک زدن: پاسبانی کردن، نگهبانی کردن----------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۲۰۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2204, Divan e Shamsبر گلویت تیغها را دست نی و زخم نیگر چو اسماعیل(۶۵) قربانت کنم، نیکو شنودامنِ ما گیر اگر تَردامنی(۶۶)، تَردامنیتا چو مه از نور دامانت کنم، نیکو شنومن همایم(۶۷)، سایه کردم بر سرت از فضلِ خودتا که اَفریدون(۶۸) و سلطانت کنم، نیکو شنو(۶۵) اسماعیل: اشاره به قربانی شدنِ اسماعیل به دست پدرش ابراهیم(ع) دارد.(۶۶) تَردامن: مجازاً مُجرم و گناهکار(۶۷) هُما: قُدَما معتقد بودند که اگر پرندهٔ هُمای بر سر کسی سایه اندازد، به پادشاهی می‌رسد.(۶۸) اَفریدون: فریدون، پادشاهِ داستانی ایران، در اینجا به معنی سلطان و مقتدر.----------مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۴۰۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #1408عقل، قربان کُن به پیشِ مصطفیحَسبِیَ الله گُو که الله‌ام کَفیقرآن کریم، سورهٔ زمر (۳۹)، آیات ۳۶ و ۳۸Quran, Az-Zumar(#39), Line #36, 38«… أَلَيْسَ اللَّهُ بِكَافٍ عَبْدَهُ ۖ …»«… آيا خدا براى نگهدارى بنده‌اش كافى نيست … ؟»«… قُلْ حَسْبِيَ اللَّهُ ۖ…»«… بگو: خدا براى من بس است …»مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۳۲۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1323جز خضوع و بندگیّ و، اضطرار(۶۹)اندرین حضرت ندارد اعتبار(۶۹) اضطرار: درمانده شدن، بی‌چارگی----------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۲۰۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2204, Divan e Shamsهین قَرائت کم کن و خاموش باش و صبر کنتا بخوانم، عینِ قُرآنت کنم، نیکو شنومولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۷۲۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #2725صبر و خاموشی جذوبِ(۷۰) رحمت استوین نشان جُستن نشان علّت استاَنصِتُوا بپذیر تا بر جانِ توآید از جانان جزای اَنصِتُوا(۷۱)(۷۰) جَذوب: بسیار جذب کننده(۷۱) اَنصِتُوا: خاموش باشید----------مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۴۵۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #3456اَنْصِتُوا را گوش کن، خاموش باشچون زبانِ حق نگشتی، گوش باش‏مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۳۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #636, Divan e Shamsبمیرید، بمیرید، در این عشق بمیریددر این عشق چو مُردید، همه روح پذیریدبمیرید، بمیرید و زین مرگ مترسیدکزین خاک برآیید، سماوات بگیریدبمیرید، بمیرید و زین نَفْس ببرّیدکه این نَفْس چو بند است، و شما همچو اسیریدمولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۴۸۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #1480مرغِ جذبه ناگهان پَرَّد ز عُش(۷۲)چون بدیدی صبح، شمع آنگه بکُشچشم‌ها چون شد گذاره(۷۳)، نورِ اوستمغزها می‌بیند او در عینِ پوستبیند اندر ذَرّه خورشیدِ بقابیند اندر قطره، کُلِّ بحر(۷۴) را(۷۲) عُش: آشیانهٔ پرندگان(۷۳) گذاره: آنچه از حدّ در گذرد، گذرنده.(۷۴) بحر: دریا----------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۷۷۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #771, Divan e Shamsرهِ آسمان درونَست، پَرِ عشق را بجنبانپَرِ عشق چون قوی شد، غمِ نردبان نمانَدمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۳۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #636, Divan e Shamsیکی تیشه بگیرید پیِ حفرهٔ زندانچو زندان بشکستید، همه شاه و امیریدبمیرید، بمیرید به پیشِ شهِ زیبابرِ شاه چو مُردید، همه شاه و شهیرید(۷۵)بمیرید، بمیرید و زین ابر برآییدچو زین ابر برآیید، همه بدرِ مُنیرید(۷۶)(۷۵) شهیر: نامی، بلندآوازه(۷۶) مُنیر: روشن، درخشان----------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۹۸۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #982این جهان زندان و ما زندانیانحُفره‌ کن زندان و خود را وارهانحدیث«اَلدُّنیا سِجْنُ الْمؤْمِنِ وَ جَنَّةُ الْکافِرِ.»«دنيا، زندان مومن و بهشت كافر است.»مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۲۵۵۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #2551هست این دکّان کِرایی، زود باشتیشه بستان و تَکَش(۷۷) را می‌تراش(۷۷) تَک: ته، قعر، عمق----------مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۴۰۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #2404دوزخ‌ست آن خانه کآن بی‌روزن استاصلِ دین، ای بنده رَوزَن کردن استتیشهٔ هر بیشه‌ای کم زَن، بیاتیشه زَن در کندنِ روزن، هلامولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۳۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #636, Divan e Shamsخموشید، خموشید، خموشی دمِ مرگ استهم از زندگیَ‌ست این که ز خاموش نَفیرید(۷۸)(۷۸) نَفیر: روی‌گردان----------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۱۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3214علّتی بتّر ز پندارِ کمالنیست اندر جانِ تو ای ذُودَلال(۷۹)(۷۹) ذُودَلال: صاحبِ ناز و کرشمه----------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۱۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3219در تگِ جو هست سِرگین ای فَتیٰ(۸۰)گرچه جو صافی نماید مر تو را(۸۰) فَتیٰ: جوان، جوانمرد----------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۴۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3240کرده حق ناموس را صد من حَدید(۸۱)ای بسی بسته به بندِ ناپدید(۸۱) حَدید: آهن----------مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۱۰۶۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #1067که درونِ سینه شرحت داده‌ایمشرح اَندر سینه‌ات بِنهاده‌ایممولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۱۳۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1130 چون ملایک، گوی: لا عِلْمَ لَناتا بگیرد دستِ تو عَلَّمْتَنامانند فرشتگان بگو: «ما را دانشی نیست.» تا «جز آنچه به ما آموختی.» دستِ تو را بگیرد.قرآن کریم، سورهٔ بقره (۲)، آیهٔ ۳۲Quran, Al-Baqarah(#2), Line #32«قَالُوا سُبْحَانَکَ لَا عِلْمَ لَنَا إِلَّا مَا عَلَّمْتَنَا ۖ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ.»«گفتند: منّزهى تو. ما را جز آنچه خود به ما آموخته‌اى دانشى نيست. تويى داناى حكيم.»مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۳۴۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1344, Divan e Shams دمِ او جان دهدت رو ز نَفَخْتُ(۸۲) بپذیرکارِ او کُنْ فَیَکُون‌ست، نه موقوفِ علل(۸۲) نَفَخْتُ: دمیدم----------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۲۴۶۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #2466پیشِ چوگانهای حکمِ کُنْ فَکانمی‌دویم اندر مکان و لامَکانقرآن کریم، سورهٔ یس (۳۶)، آیهٔ ۸۲Quran, Yaseen(#36), Line #82«إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَيْئًا أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ.»«چون بخواهد چيزى را بيافريند، فرمانش اين است كه مى‌گويد: موجود شو، پس موجود مى‌شود.»مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۴۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2842, Divan e Shamsچه چگونه بُد عدم را؟ چه نشان نهی قِدَم(۸۳) را؟نگر اوّلین قَدَم را که تو بس نکو نهادی(۸۳) قِدَم: دیرینگی، قدیم (مقابل حدوث)----------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۸۲۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1829, Divan e Shamsگفتم دوش عشق را: ای تو قرین و یارِ منهیچ مباش یک نَفَس غایب از این کنارِ منمولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۲۶۳۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #2636از قَرین بی‌قول و گفت‌وگویِ اوخو بدزدد دل نهان از خویِ اومولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۴۲۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1421می‌رود از سینه‌ها در سینه‌هااز رهِ پنهان، صلاح و کینه‌هامولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۸۵۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #4856گرگِ درّنده‌ست نفسِ بَد، یقینچه بهانه می‌نهی بر هر قرین؟مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۲۳۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #4230آشنایی گیر شب‌ها تا به روزبا چنین اِستاره‌های دیوْسوزهر یکی در دفعِ دیوِ بَدگُمانهست نفت‌اندازِ(۸۴) قلعهٔ آسمان(۸۴) نفت‌اندازَنده: کسی که آتش می‌بارد.----------مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۵۱۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #3514بر قرینِ خویش مَفزا در صِفتکآن فراق آرد یقین در عاقبتمولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۱۹۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3196تا کنی مر غیر را حَبْر(۸۵) و سَنی(۸۶)خویش را بدخُو و خالی می‌کنی(۸۵) حَبر: دانشمند، دانا(۸۶) سَنی: رفیع، بلند مرتبه----------مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۵۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #151مردهٔ خود را رها کرده‌ست اومردهٔ بیگانه را جوید رَفومولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۴۷۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #479دیده آ، بر دیگران، نوحه‌گریمدّتی بنشین و، بر خود می‌گِریمولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۲۳۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #2235در گویّ(۸۷) و در چَهی ای قَلتَبان(۸۸)دست وادار از سِبالِ(۸۹) دیگرانچون به بُستانی رسی زیبا و خَوشبعد از آن دامانِ خَلقان گیر و کَشای مُقیمِ حبسِ چار و پنج و شَشنغزجایی، دیگران را هم بکَش(۸۷) گَو: گودال(۸۸) قَلتَبان: بی‌حمیّت، بی‌غیرت(۸۹) سِبال: سبیل----------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۹۳۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #937, Divan e Shamsکه جانِ عاشق چون تیغِ عشق بربایدهزار جانِ مقدّس به شُکرِ آن بِنَهَندمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۹۶۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2965, Divan e Shamsگفتم: ز هر خیالی، دردِ سَرَست ما راگفتا: بِبُر سَرش را، تو ذوالفقارِ ماییمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۹۳۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #937, Divan e Shamsهوایِ عشقِ تو و آنگاه خوفِ ویرانی؟تو کیسه بسته و آنگاه عشقِ آن لبِ قند؟مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۵۵۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #559تا گشاید عُقدهٔ(۹۰) اِشکال رادر حَدَث(۹۱) کرده‌ست زرّین بیل راعُقده را بگشاده گیر ای مُنتهیعقده‌یی سخت‌ست بر کیسهٔ تهیدر گشادِ عُقده‌ها گشتی تو پیرعقدهٔ چندی دگر بگشاده گیرعقده‌یی کآن بر گلویِ ماست سختکه بدانی که خسی(۹۲) یا نیک‌بخت؟(۹۰) عُقده: گِره(۹۱) حَدَث: مدفوع(۹۲) خَس: خار، خاشاک، پست و فرومایه.----------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۹۳۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #937, Divan e Shamsسَرَک فروکَش و کُنجِ سلامتی بنشینز دستِ کوته ناید هوایِ سروِ بلندمولوی، مثنوی، دفتر سوّم، بیت ۳۳۹۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #3396پس ریاضت را به جان شو مُشتریچون سپردی تن به خدمت، جان بَریور ریاضت آیدت بی‌اختیارسر بنه، شکرانه دِه، ای کامیارچون حقت داد آن ریاضت، شکر کنتو نکردی، او کشیدت زامر ِکُنمولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۰۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #106ور نمی‌تانی رضا دِه ای عَیار گر خدا رنجت دهد بی‌اختیارکه بلایِ دوست تطهیرِ شماستعلمِ او بالایِ تدبیرِ شماستمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۹۳۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #937, Divan e Shamsچه صبر کردن و دامن ز فتنه بربودننشسته تا که چه آید ز چرخ روزی چندمولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۷۸۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #3784تشنه را دردِ سر آرد بانگِ رعدچون نداند کو کشاند ابرِ سعدچشمِ او مانده‌ست در جُویِ روانبی‌خبر از ذوقِ آبِ آسمانمَرْکبِ همّت سویِ اسباب رانداز مُسبِّب لاجَرَم محروم ماندآنکه بیند او مُسَبِّب را عیانکی نهد دل بر سبب‌های جهان؟مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۳۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #638, Divan e Shams چنان گشت و چنین گشت، چنان راست نیایدمدانید که چونید، مدانید که چندیدمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۹۳۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #937, Divan e Shamsدرآمد آتشِ عشق و بسوخت هرچه جز اوستچو جمله سوخته شد، شاد شین و خوش می‌خندمولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۰۵۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3050گفت: چون دیدِ مَنَت از خود نَبُرداین چنین جان را بباید زار مُردچون نبودی فانی اندر پیشِ منفضل آمد مر تو را گردن زدنکُلُّ شَیْءٍ هالِکٌ جز وَجهِ اوچون نه‌ای در وَجهِ او، هستی مجوهر که اندر وَجهِ ما باشد فناکُلُّ شَیْءٍ هالِکٌ نَبوَد جَزاقرآن کریم، سوره قصص (۲۸)، آیه ۸۸Quran, Al-Qasas(#28), Line #88«وَلَا تَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلَٰهًا آخَرَ ۘ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ۚ كُلُّ شَيْءٍ هَالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ ۚ لَهُ الْحُكْمُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ»«با خداى يكتا خداى ديگرى را مخوان. هيچ خدايىجز او نيست. هر چيزى نابود شدنى است مگر ذات او. فرمان، فرمان اوست و همه به او بازگردانيده شويد.»مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۹۳۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #937, Divan e Shamsاگر به دیدهٔ من غیرِ آن جمال آیدبکنده باد مرا هر دو دیده‌ها به کُلَندمولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۸۱۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #818چشمِ حس اَفْسُرد بر نقشِ مَمَرّ(۹۳)تُش مَمَر می‌بینی و او مُسْتَقَرّ(۹۴)این دویی اوصافِ دیدِ اَحْوَل(۹۵) استوَرنه اوّل آخِر، آخِر اوّل استهی زِ چِه معلوم گردد این؟ ز بَعثبعث را جُو، کم کن اندر بعث بَحث(۹۳) مَمَرّ: گذرگاه، مجری، محلّ عبور(۹۴) مُسْتَقَرّ: محلّ قرار گرفتن، استوار، برقرار(۹۵) اَحْوَل: لوچ، دوبین----------مولوى، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۸۲۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #822جمله عالَم زین غلط کردند راهکز عَدَم ترسند و، آن آمد پناهمولوى، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۸۲۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #825هم تو تانی کرد یا نِعمَ‌المُعین(۹۶)دیدهٔ معدوم‌بین(۹۷) را هست‌‌بیندیده‌یی کو از عدم آمد پدیدذاتِ هستی را همه معدوم دیداین جهانِ منتظم محشر شودگر دو دیده مُبْدَل(۹۸) و انور شود(۹۶) نِعمَ المُعین: یاوَر نیکو(۹۷) مَعدوم: نیست‌شده، نیست‌ و‌ نابود(۹۸) مُبْدَل: تبدیل‌شده----------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۹۲۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #921دیدهٔ ما چون بسی علّت(۹۹) دَروسترو فنا کُن دیدِ خود در دیدِ دوستدید ما را دید او نِعْمَ الْعِوَض(۱۰۰)یابی اندر دید او کل غَرَض(۹۹) علّت: بیماری(۱۰۰) نِعْمَ الْعِوَض: بهترین عوض-------------------------مجموع لغات:(۱) عافیت: سلامت، زُهد، پرهیزکاری، مجازاً محافظه کاری(۲) آفت: بلا، زیان(۳) بوش: جماعت مردم، مجازاً کرّ و فرّ و خودنمایی(۴) کُلَند: کُلَنگ(۵) لَوَند: طنّاز، خوش حرکات(۶) نوبت زدن: نقاره زدن، نوبت زدن برای کسی، شاهی و حکومت او را اعلام کردن، معمول بود که در نقاره خانهٔ شاهان در شبانه روز چندبار نقاره می‌زدند، گاه سه بار، گاه پنج بار، و گاه هفت بار.(۷) عَنا: رنج(۸) مُبْدِع: پدید آورنده(۹) مَسْنَد: تکیه‌گاه(۱۰) ذَهَب: طلا، زَر(۱۱) عاریه: قرضی(۱۲) شیرنوش: نوشندهٔ شیر، شیرخوار(۱۳) موقوف: منوط، متوقّف(۱۴) مُبْدِع: پدید آورنده(۱۵) مَسْنَد: تکیه گاه(۱۶) حِرَف: پیشه‌ها، صنعت‌ها، جمعِ حرفه(۱۷) دَلق: پوستین، جامهٔ درویشی(۱۸) عِتاب: ملامت، سرزنش(۱۹) حَزین‌‌: اندوهگین(۲۰) پای‌ماچان: پایینِ مجلس، کفش‌کَنی(۲۱) بی‌جَهات: موجودی که برتر از جا و جهت است، عالَم الهی(۲۲) مُلک‌: پادشاهی(۲۳) عافیت: سلامتی، تندرستی(۲۴) جَریده‌: تنها، در اینجا یعنی رها از بندِ تعلّقات(۲۵) بی‌بدل: بدون جایگزین(۲۶) ملول: اندوهگین(۲۷) ملالت: غمگینی(۲۸) اَجَل: مرگ(۲۹) اَمَل: آرزو(۳۰) دور: زمانه(۳۱) ازل: همیشگی، ابدی، مجازاً خدایی(۳۲) ربّانی: خداپرست، عارف(۳۳) صُنع: آفرینش(۳۴) صانع: آفریدگار(۳۵) روشن‌دیدگی: روشن‌‌بینی(۳۶) سامی: بلندمرتبه(۳۷) صُنع: آفرینش، آفریدن(۳۸) شُکر و صبر: در اینجا کنایه از نعمت و بلاست.(۳۹) گَبر: کافر(۴۰) مقتضا: لازمه، اقتضا شده(۴۱) ضَیف: مهمان(۴۲) قَلاووز: پیش‌آهنگ، پیشروِ لشکر(۴۳) فَرَس: اسب(۴۴) مُشتری:‌ بزرگترین سیّارهٔ منظومه شمسی که بین مریخ و زُحل قرار دارد. سعدِ اکبر، سعدِ آسمان(۴۵) زُحَل: کیوان، نحس اکبر(۴۶) جَهول: نادان(۴۷) رَیْبُ الْـمَنون: حوادثِ ناگوار(۴۸) محتشم: دارای حشمت، شکوهمند(۴۹) ظَفَر: پیروزی، کامروایی(۵۰) فارِغ: راحت و آسوده(۵۱) ایمن: رستگار، محفوظ و در امان، سالم(۵۲) افلاطون و لقمان: هردو در دانایی و حکمت شهرت داشته‌اند.(۵۳) خسته: زخمی(۵۴) شُهُب: جمعِ شهاب(۵۵) اسماعیل: اشاره به قربانی شدنِ اسماعیل به دست پدرش ابراهیم(ع) دارد.(۵۶) خلیل: اشاره به گلستان شدنِ آتش بر ابراهیم(ع) است.(۵۷) تَردامن: مجازاً مُجرم و گناهکار(۵۸) هُما: قُدَما معتقد بودند که اگر پرندهٔ هُمای بر سر کسی سایه اندازد، به پادشاهی می‌رسد.(۵۹) اَفریدون: فریدون، پادشاهِ داستانی ایران، در اینجا به معنی سلطان و مقتدر.(۶۰) خلیل: اشاره به گلستان شدنِ آتش بر ابراهیم(ع) است.(۶۱) افلاطون و لقمان: هردو در دانایی و حکمت شهرت داشته‌اند.(۶۲) کرّ و فرّ: شکوه و جلال(۶۳) خسته: زخمی(۶۴) چوبَک زدن: پاسبانی کردن، نگهبانی کردن(۶۵) اسماعیل: اشاره به قربانی شدنِ اسماعیل به دست پدرش ابراهیم(ع) دارد.(۶۶) تَردامن: مجازاً مُجرم و گناهکار(۶۷) هُما: قُدَما معتقد بودند که اگر پرندهٔ هُمای بر سر کسی سایه اندازد، به پادشاهی می‌رسد.(۶۸) اَفریدون: فریدون، پادشاهِ داستانی ایران، در اینجا به معنی سلطان و مقتدر.(۶۹) اضطرار: درمانده شدن، بی‌چارگی(۷۰) جَذوب: بسیار جذب کننده(۷۱) اَنصِتُوا: خاموش باشید(۷۲) عُش: آشیانهٔ پرندگان(۷۳) گذاره: آنچه از حدّ در گذرد، گذرنده.(۷۴) بحر: دریا(۷۵) شهیر: نامی، بلندآوازه(۷۶) مُنیر: روشن، درخشان(۷۷) تَک: ته، قعر، عمق(۷۸) نَفیر: روی‌گردان(۷۹) ذُودَلال: صاحبِ ناز و کرشمه(۸۰) فَتیٰ: جوان، جوانمرد(۸۱) حَدید: آهن(۸۲) نَفَخْتُ: دمیدم(۸۳) قِدَم: دیرینگی، قدیم (مقابل حدوث)(۸۴) نفت‌اندازَنده: کسی که آتش می‌بارد.(۸۵) حَبر: دانشمند، دانا(۸۶) سَنی: رفیع، بلند مرتبه(۸۷) گَو: گودال(۸۸) قَلتَبان: بی‌حمیّت، بی‌غیرت(۸۹) سِبال: سبیل(۹۰) عُقده: گِره(۹۱) حَدَث: مدفوع(۹۲) خَس: خار، خاشاک، پست و فرومایه.(۹۳) مَمَرّ: گذرگاه، مجری، محلّ عبور(۹۴) مُسْتَقَرّ: محلّ قرار گرفتن، استوار، برقرار(۹۵) اَحْوَل: لوچ، دوبین(۹۶) نِعمَ المُعین: یاوَر نیکو(۹۷) مَعدوم: نیست‌شده، نیست‌ و‌ نابود(۹۸) مُبْدَل: تبدیل‌شده(۹۹) علّت: بیماری(۱۰۰) نِعْمَ الْعِوَض: بهترین عوض----------------------------************************تمام اشعار برنامه بر اساس فرمت سایت گنج نما برای جستجوی آسانمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۹۳۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #937, Divan e Shamsفراغتی دهدم عشق تو ز خویشاونداز آنکه عشق تو بنیاد عافیت برکنداز آنکه عشق نخواهد به جز خرابی کاراز آنکه عشق نگیرد ز هیچ آفت پندچه جای مال و چه نام نکو و حرمت و بوشچه خان و مان و سلامت چه اهل و یا فرزندکه جان عاشق چون تیغ عشق بربایدهزار جان مقدس به شکر آن بنهندهوای عشق تو و آنگاه خوف ویرانیتو کیسه بسته و آنگاه عشق آن لب قندسرک فروکش و کنج سلامتی بنشینز دست کوته ناید هوای سرو بلندبرو ز عشق نبردی تو بوی در همه عمرنه عشق داری عقلی‌ست این به خود خرسندچه صبر کردن و دامن ز فتنه بربودننشسته تا که چه آید ز چرخ روزی چنددرآمد آتش عشق و بسوخت هرچه جز اوستچو جمله سوخته شد شاد شین و خوش می‌خندو خاصه عشق کسی کز الست تا به کنوننبوده است چنو خود به حرمت پیونداگر تو گویی دیدم ورا برای خداگشای دیده دیگر و این دو را بربندکزین نظر دو هزاران هزار چون من و توبه هر دو عالم دایم هلاک و کور شدنداگر به دیده من غیر آن جمال آیدبکنده باد مرا هر دو دیده‌ها به کلندبصیرت همه مردان مرد عاجز شدکجا رسد به جمال و جلال شاه لونددریغ پرده هستی خدای برکندیچنانکه آن در خیبر علی حیدر کندکه تا بدیدی دیده که پنج نوبت اوهزار ساله از آن سو که گفته شد بزنندمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۹۳۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #937, Divan e Shamsفراغتی دهدم عشق تو ز خویشاونداز آنکه عشق تو بنیاد عافیت برکنداز آنکه عشق نخواهد به جز خرابی کاراز آنکه عشق نگیرد ز هیچ آفت پندچه جای مال و چه نام نکو و حرمت و بوشچه خان و مان و سلامت چه اهل و یا فرزندمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۸۰۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #806, Divan e Shamsهر کسی در عجبی و عجب من اینستکاو نگنجد به میان چون به میان می‌آیدمولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۵۰۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #3501اول و آخر تویی ما در میانهیچ هیچی که نیاید در بیانهمانطور که عظمت بی‌نهایت الهی قابل بیان نیست و باید به آن زنده شویم ناچیزی ما هم به عنوان من ذهنی قابل بیان نیست و ارزش بیان ندارد باید هر چه زودتر آن را انکار کنیم و به او زنده شویممولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ٢٣٢٩Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #2329چون الف چیزی ندارم ای کریمجز دلی دلتنگ‌تر از چشم میممولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ٢٣٣۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #2334خود ندارم هیچ به سازد مراکه ز وهم دارم است این صد عنامولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۰۵۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1057گر بروید ور بریزد صد گیاهعاقبت بر روید آن کشته الهکشت نو کارید بر کشت نخستاین دوم فانی است و آن اول درستکشت اول کامل و بگزیده استتخم ثانی فاسد و پوسیده استمولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۶۳۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1630مبدع است او تابع استاد نیمسند جمله ورا اسناد نی‌‌مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۴۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3245شاهد تو سد روی شاهد استمرشد تو سد گفت مرشد استمولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۷۱۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #710ای که تو هم عاشقی بر عقل خویشخویش بر صورت‌پرستان دیده بیشپرتو عقل است آن بر حس توعاریت می‌دان ذهب بر مس توچون زراندود است خوبی در بشرورنه چون شد شاهد تو پیره خرچون فرشته بود همچون دیو شدکان ملاحت اندرو عاریه بداندک اندک می‌ستاند آن جمالاندک اندک خشک می‌گردد نهالرو نعمره ننکسه بخواندل طلب کن دل منه بر استخوان طالب دل باش ای که اهل صورتی بر استخوان دل مبند در طلب زیبایی و جمال ظاهری مباش و طالب حسن و لطافت روح باشقرآن کریم، سورهٔ یس (۳۶)، آیهٔ ۶۸Quran, Yaseen(#36), Line #68«وَمَنْ نُعَمِّرْهُ نُنَكِّسْهُ فِي الْخَلْقِ ۖ أَفَلَا يَعْقِلُونَ.»«هر كه را عمر دراز دهيم، در آفرينش دگرگونش كنيم. چرا تعقل نمى‌كنند؟»مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۶۲۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1622چون تو گوشی او زبان نی جنس توگوشها را حق بفرمود انصتوا کودک اول چون بزاید شیرنوشمدتی خاموش باشد جمله گوش‌‌

برنامه شماره ۹۴۷ گنج حضوراجرا: پرویز شهبازی۱۴۰۱ تاریخ اجرا: ۲۴ ژانویه ۲۰۲۲ - ۵ بهمنبرای دستیابی به فایل پادکست برنامه ۹۴۷ بر روی این لینک کلیک کنید.برای دانلود فایل صوتی برنامه ۹۴۷ با فرمت mp3 بر روی این لینک کلیک کنید.PDF متن نوشته شده برنامه با فرمتتمام اشعار این برنامه با فرمت PDF نسخه ریز مناسب پرینت تمام اشعار این برنامه با فرمت PDF نسخه درشت خوانش تمام ابیات این برنامه - فایل صوتیخوانش تمام ابیات این برنامه - فایل تصویریفلوچارت مطرح شده در برنامه ۹۴۷ (نسخه‌ی مناسب پرینت رنگی)فلوچارت مطرح شده در برنامه ۹۴۷ (نسخه‌ی مناسب پرینت سیاه و سفید)برای دستیابی به اطلاعات مربوط به جبران مالی‌ بر روی این لینک کلیک کنید.مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۱۵۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2152, Divan e Shamsسخت خوش است چشمِ تو وآن رخِ گلفشانِ تودوش چه خورده‌ای دلا؟ راست بگو به جانِ توفتنه‌گر است نامِ تو، پُرشِکَر است دامِ توبا طرب است جامِ تو، با نمک است نانِ تومرده اگر ببیندت فهم کند که سرخوشیچند نهان کنی؟ که مِی فاش کند نهانِ توبویِ کباب می‌زند از دلِ پرفغانِ منبویِ شراب می‌زند از دم و از فغانِ توبهرِ خدا بیا بگو، ور نه بِهِل مرا که تایک دو سخن به نایبی بَردَهَم از زبانِ توخوبیِ جمله شاهدان مات شد و کساد شدچون بنمود ذرّه‌ای خوبیِ بی‌کرانِ توباز بدید چشمِ ما آنچه ندید چشمِ کسباز رسید پیرِ ما بیخود و سرگرانِ(۱) توهر نفسی بگوییَم: عقلِ تو کو؟ چه شد تو را؟عقل نماند بنده را در غم و امتحانِ توهر سَحَری چو ابرِ دی بارم اشک بر درتپاک کنم به آستین اشک ز آستانِ تومشرق و مغرب ار رَوَم، ور سویِ آسمان شومنیست نشانِ زندگی تا نرسد نشانِ توزاهدِ کشوری بُدم، صاحبِ مِنبری بُدمکرد قضا دلِ مرا عاشق و کف‌زنانِ تواز میِ این جهانیان حقِّ خدا(۲) نخورده‌امسخت خراب می‌شوم، خایفم(۳) از گمانِ توصبر پرید از دلم، عقل گریخت از سرمتا به کجا کَشَد مرا مستیِ بی‌امان توشیرِ سیاهِ عشقِ تو می‌کَنَد استخوانِ مننی تو ضمانِ من بُدی، پس چه شد این ضمانِ تو؟ای تبریز بازگو بهرِ خدا به شمسِ دینکاین دو جهان حسد بَرَد بر شرفِ جهانِ تو(۱) سرگران: مست، سرخوش(۲) حقِّ خدا: به حقِّ خدا، خدا را(۳) خایف: ترسان----------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۱۵۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2152, Divan e Shamsسخت خوش است چشمِ تو وان رخِ گلفشانِ تودوش چه خورده‌ای دلا؟ راست بگو به جانِ توفتنه‌گر است نامِ تو، پرشِکَر است دامِ توبا طرب است جامِ تو، با نمک است نانِ تومولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۳۹۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1396آفتابی خویش را ذرّه نمودو اندک اندک، رویِ خود را برگشودمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۶۴۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1644, Divan e Shamsگلفشانِ رُخِ تو خرمنِ گُل می‌بخشدما چه موقوفِ بهار و گُلِ گُلگون باشیم؟مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۵۰۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1502خویش را تسلیم کن بر دامِ مُزدوانگه از خود بی ‏‌ز خود چیزی بدُزدمولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۵۸۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #4580آفتابی در یکی ذَرّه نهانناگهان آن ذرّه بگشاید دهانمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۴۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2840, Divan e Shamsتو هنوز ناپدیدی، ز جمالِ خود چه دیدی؟سَحَری چو آفتابی ز درونِ خود برآییمولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۸۱۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #812آدمی دید است، باقی گوشت و پوستهرچه چشمش دیده است آن چیز اوستمولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۵۰۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #507شاد از وی شو، مشو از غیرِ ویاو بهارست و دگرها، ماهِ دیهر چه غیرِ اوست، اِستدراجِ توستگرچه تخت و ملک توست و تاجِ توستقرآن کریم، سورهٔ اعراف (۷)، آیات ۱۸۱ و ۱۸۲Quran, Al-A'raaf(#7), Line #181-182« وَمِمَّنْ خَلَقْنَا أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَبِهِ يَعْدِلُونَ.» (١٨١)«از آفريدگان ما گروهى هستند كه به حق راه مى‌نمايند و به عدالت رفتار مى‌كنند.»«وَالَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَيْثُ لَا يَعْلَمُونَ.» (١٨٢)« و آنان را كه آيات ما را دروغ انگاشتند، از راهى كه خود نمى‌دانند به تدريج خوارشان مى‌سازيم (به تدريج به لب پرتگاه می کشانیم)، (به تدريج به افسانه من ذهنی می کشانیم).»مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۳۶۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #2363کورم از غیر خدا، بینا بدومقتضایِ(۴) عشق این باشد بگو(۴) مقتضا: لازمه، اقتضا شده----------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۹۲۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #921دیده ما چون بسی علّت(۵) دروسترو فنا کُن دید خود در دید دوستدید ما را دید او نِعْمَ الْعِوَض(۶)یابی اندر دید او کل غَرَض(۵) علّت: بیماری(۶) نِعْمَ الْعِوَض: بهترین عوض----------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۴۰۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1406آدمی دید است و باقی پوست است دید، آن است آن، که دیدِ دوست است‌‌چونکه دیدِ دوست نَبْوَد کور بِهْدوست، کو باقی نباشد، دُور بِهْمولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۴۸۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #1480مرغِ جذبه ناگهان پَرَّد ز عُش(۷)چون بدیدی صبح، شمع آنگه بکُشچشم‌ها چون شد گذاره(۸)، نورِ اوستمغزها می‌بیند او در عینِ پوستبیند اندر ذَرّه، خورشیدِ بقابیند اندر قطره، کُلِّ بحر(۹) راقرآن کریم، سورهٔ حِجر (۱۵)، آیهٔ ۹۹Quran, Al-Hijr(#15), Line #99«وَاعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّىٰ يَأْتِيَكَ الْيَقِينُ.»«و پروردگارت را پرستش کن، تا یقین (مرگ) تو را در رسد.»(۷) عُش: آشیانهٔ پرندگان(۸) گذاره: آنچه از حدّ در گذرد، گذرنده.(۹) بحر: دریا----------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۳۹۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1398چون رفیقی وسوسهٔ بدخواه راکِی بدانی ثَمَّ وَجْهُ الله را؟«ای کسی که چشم دلت از موهای زائد هویٰ و هوس پاک نشده است، چون همراهِ وسوسه‌های شیطانِ بدخواه هستی، کی بدین حقیقت واقف خواهی شد که آدمی به هر جا روی آورد، ذاتِ حضرتِ حق در آن جا متجلّی است؟»قرآن کریم، سورهٔ بقره (۲)، آیهٔ ۱۱۵Quran, Al-Baqarah(#2), Line #115«…فَأَيْنَمَا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ…»«…پس به هر جاى كه رو كنيد، همان جا رو به خداست…»مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۳۹۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1399هر که را باشد ز سینه فتحِ باب(۱۰)او ز هر شهری، ببیند آفتابحق پدید است از میانِ دیگرانهمچو ماه، اندر میانِ اختران(۱۱)(۱۰) فتحِ باب: گشودن در(۱۱) اَختَران: ستارگان----------مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۲۳۱۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #2311بعد از این ما دیده خواهیم از تو بس تا نپوشد بحر را خاشاک و خس مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۴۶۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #1463در گداز این جمله تن را در بَصَر در نظر رَوْ، در نظر رَوْ، در نظر منسوب به مولانادیده‌ای خواهم که باشد شه‌شناستا شناسد شاه را در هر لباسمولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۹۳۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1937گفته او را من زبان و چشم تومن حواس و من رضا و خشم تورَوْ که بی‌یَسْمَع و بی‌یُبصِر تویسِر توی، چه جایِ صاحب‌سِر تویچون شدی مَن کانَ لِلَه از وَلَه(۱۲)من تو را باشم که کان اللهُ لَهحدیث«مَنْ كانَ لِِـلّهِ كانَ اللهُ لَه.»«هر که برای خدا باشد، خدا نیز برای اوست.»(۱۲) وَلَه: حیرت----------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۵۵۷ Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1557, Divan e Shamsاز بندگیِ خدا مَلولمزیرا که به جان گلوپرستم(۱۳)خود مَنْ جَعَلَ اَلْـهُمُومِ هَمّاًاز لفظِ رسول خوانده استمچون بر دلِ من نشسته دودیچون زود چو گَرد برنجستم؟ حدیث‏« مَنْ جَعَلَ الْهُمُومَ هَمًّا وَاحِدًا هَمَّ الْمَعَادِ كَفَاهُ اللَّهُ هَمَّ دُنْيَاهُ وَمَنْ تَشَعَّبَتْ بِهِ الْهُمُومُ فِي أَحْوَالِ الدُّنْيَا لَمْ يُبَالِ اللَّهُ فِي أَىِّ أَوْدِيَتِهِ هَلَكَ. »‏ « هر کس غم‌هایش را به غمی واحد محدود کند، خداوند غمهای دنیوی او را از میان می برد. و اگر کسی غم‌های مختلفی داشته باشد. خداوند به او اعتنایی نمی دارد که در کدامین سرزمین هلاک گردد.»(۱۳) گلوپرست: حریص----------مولوی، مثنوی، دفتر چهارم،‌ بیت ۳۱۳۷ Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #3137گفت: رَو، هر که غم دین برگزیدباقیِ غم‌ها خدا از وی بُریدمولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۴۳۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #3434آنکه مُردن، پیشِ چشمش تَهْلُکه‌ست(۱۴)اَمرِ لاٰتُلْقُوا(۱۵) بگیرد او به دستآن کسی که مرگِ جسمانی را هلاکت مطلق و نیستی کامل حساب می‌کند، آیهٔ لاٰتُلْقُوا را دستاویز خود می‌سازد.قرآن کریم، سورهٔ بقره (۲)، آیهٔ ۱۹۵Quran, Al-Baqarah(#2), Line #195«وَأَنْفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلَا تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ ۛ وَأَحْسِنُوا ۛ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ.»«در راه خدا انفاق كنيد و خويشتن را به دست خويش به هلاكت ميندازيد و نيكى كنيد كه خدا نيكوكاران را دوست دارد.»وآنکه مُردن پیشِ او شد فتحِ بابساٰرِعُوا آید مَر او را در خِطابو امّا کسی که مرگِ جسمانی در نظرش باعث گشوده شدن در معرفت است، مشمول خطابِ بشتابید است.قرآن کریم، سورهٔ آل عمران (۳)، آیهٔ ۱۳۳Quran, Aal-i-Imran(#3), Line #133«وَسَارِعُوا إِلَىٰ مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّمَاوَاتُ وَالْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِينَ.»«بر يكديگر پيشى گيريد براى آمرزش پروردگار خويش و رسيدن به آن بهشت كه پهنايش به قدر همه آسمانها و زمين است و براى پرهيزگاران مهيا شده است.»اَلْحَذَر ای مرگْ‌بینان، باٰرِعُوا(۱۶)اَلْعَجَل ای حَشرْبینان، ساٰرِعُوا(۱۷)ای کسانی که مرگِ جسمانی را نیستیِ‌ کامل و هلاکتِ شامل به شمار می‌آورید، در رسیدن به مرگ و نابودی خویش بر یکدیگر برتری بجویید. ای کسانی که رستاخیز را دیده‌اید، عجله کنید، شتاب کنید.اَلصَّلا(۱۸) ای لطف‌بینان، اِفْرَحُوااَلْبَلا ای قهرْبینان، اِتْرَحُوا ضیافت در پیش است، ای کسانی که مرگِ جسمانی را لطف حق می‌شمرید، شادی کنید. بلا در پیش است ای کسانی که مرگِ جسمانی را قهر و عذاب می‌بینید، غمگین شوید.هر که یوسف دید، جان کردش فِدیٰهر که گُرگش دید، برگشت از هُدیٰ(۱۹)مرگِ هر یک ای پسر همرنگِ اوستپیشِ دشمن، دشمن و، بر دوست، دوست پیشِ تُرک، آیینه را خوش‌رنگی استپیشِ زنگی، آینه هم زنگی است(۱۴) تَهْلُکه: هلاکت(۱۵) لاٰتُلْقُوا: میفکنید، نیندازید(۱۶) باٰرِعُوا: برتری بجویید، پیش دستی کنید.(۱۷) ساٰرِعُوا: شتاب کنید، پیشی گیرید.(۱۸) اَلصَّلا: آتش افروختن به نشانِ دعوت به مهمانی و اعلام حوادث.(۱۹) هُدیٰ: هدایت----------مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۴۴۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #3441آنکه می‌ترسی ز مرگ اندر فرارآن ز خود ترسانی ای جان، هوش‌ دار رویِ زشت توست نه رخسارِ مرگجانِ تو همچون درخت و، مرگ، بَرگاز تو رُسته‌ست، ار نکوی ‌است ار بد ‌استناخوش و خوش، هر ضمیرت از خودَستمولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۳۷۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1378برگِ بی‌‏برگی، تو را چون برگ شد جانِ باقی یافتیّ و، مرگ شدمولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۴۴۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #3444گر به خاری خسته‌یی(۲۰)، خود کِشته‌ایور حریر و قَزْ(۲۱) دَری خود رشته‌ای دان که نبود فعل، همرنگِ جزاهیچ خدمت نیست همرنگِ عطا مزدِ مُزدوران نمی‌مانَد به کارکآن عَرَض، وین جوهر است و، پایدار(۲۰) خَسته: زخمی(۲۱) قَزْ: ابریشم، پرنیان----------مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۴۴۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #3447آنهمه سختیّ و زور است و عرقوین همه سیم است و زرّ است و طَبَقمولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۶۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #165چونکه بد کردی، بترس، آمِن مباش زآنکه تخم است و برویانَد خُداش مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۲۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #427جُرم بر خود نِهْ، که تو خود کاشتیبا جزا و عدلِ حق کن آشتیمولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۱۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #419فعلِ تو که زاید از جان و تنتهمچو فرزندت بگیرد دامنتمولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۱۱۶۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #1165عشق چون وافی‌ست، وافی(۲۲) می‌خرددر حریفِ(۲۳) بی‌وفا می‌ننگردچون درخت‌ست آدمیّ و بیخ، عهدبیخ را تیمار می‌باید به جهدعهدِ فاسد بیخِ پوسیده بُوَدوز ثِمار و لطف ببریده بُوَدشاخ و برگِ نخل گر چه سبز بودبا فساد بیخ، سبزی نیست سودور ندارد برگ سبز و، بیخ هستعاقبت بیرون کند صد برگ دستتو مشو غِرّه به علمش، عهد جُوعلم چون قشرست و، عهدش مغزِ او(۲۲) وافی: وفادار(۲۳) حریف: در اینجا به معنی رفیق و همراه است.----------مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۱۴۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3142پادشاهی که به پیشِ تختِ اوفرق نبود از امین و ظلم‌جُوآنکه می‌لرزد ز بیمِ ردِّ اووآنکه طعنه می‌زند در جَدِّ(۲۴) اوفرق نبود هر دو یک باشد برششاه نبود خاک تیره بر سرشذرّه‌یی گر جهدِ تو افزون بوددر ترازویِ خدا موزون بود(۲۴) جَدّ: عظمت، توانگری، بهره و نصیب----------مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۱۳۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3138بلک معنی آن بود جَفَّ الْقَلَمنیست یکسان پیش من عدل و ستم حدیث«جَفَّ الْقَلَمُ بِما أنْتَ لاقٍ.»«خشک شد قلم به آنچه سزاوار بودی.»مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۴۸۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #3480 خشمِ تو، تخم سَعیرِ(۲۵) دوزخ استهین بکُش این دوزخت را، کین فَخ(۲۶) است کشتنِ این نار، نبوَد جز به نورنُورُکَ اطْفَأ ناٰرَناٰ نَحْنُ‌الشَّکُور دوزخ با طبقات هفتگانه‌اش خطاب به مؤمن گویند: نورِ ایمان تو آتش ما را خاموش کرد. ما از تو سپاسگزاریم.(۲۵) سَعیرِ: زبانهٔ آتش، آتشِ شعله‌ور(۲۶) فَخ: دام----------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۳۳۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1333اندک اندک آب، بر آتش بزنتا شود نارِ تو نور، ای بوالْحَزَن(۲۷)تو بزن یا رَبَّنا آبِ طَهور(۲۸)تا شود این نارِ عالَم، جمله نور(۲۷) بوالْحَزَن: اندوهگین(۲۸) طَهور: پاک و پاک کننده----------مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۴۸۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #3482گر تو، بی‌نوری، کنی حِلْمی(۲۹) به دستآتشت زنده‌ست و، در خاکستراستآن تکلّف باشد و، روپوش هیننار را نکْشد به غیرِ نورِ دین تا نبینی نورِ دین، ایمن مباشکآتشِ پنهان شود یک روز فاش(۲۹) حِلْم: فضاگشایی----------مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۴۸۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #3485 نور، آبی‌ دان و، هَم در آب چَفْس(۳۰)چونکه داری آب، از آتش مترس آب آتش را کُشد کآتش به خُومی‌بسوزد نسل و، فرزندانِ او سویِ آن مرغابیان رَوْ روزِ چندتا تو را در آبِ حیوانی کَشَندمرغِ خاکی، مرغِ آبی هم‌تن‌اندلیک ضِدّانند، آب و روغن‌اند هر یکی مر اصلِ خود را بنده‌انداحتیاطی کن، به هم ماننده‌اند همچنانکه وسوسه و وَحیِ اَلَستهر دو معقول‌اند، لیکن فرق هستحدیث«اِنَّ لِلشَّيْطانِ لَـمَّةٌ بِابْنِ آدَمَ وَ لِلْمَلَکِ لَـمَّةٌ. فَاَمّاٰ لَـمَّةُ الشَّيْطاٰنِ فَاِيعاٰدٌ بِالشَّرِّ و تَكذيبٌ بِالْخَيْرِ. وَ اَمّا لَـمَّةُ الْـمَلَکِ فَاِيعاٰدٌ بِالْخَيْر و تَصْديقٌ بِالْحَقِّ. فَمَنْ وَجَدَ ذٰلِکَ، فَلْيَعْلَمْ اَنَّهُ مِنَ اللهِ فَليَحْمَدِ اللهَ وَمَنْ وَجَدَالْاُخْرىٰ فَلْيَتَعَوَّذْ بِاللهِ مِنَ الشَّيْطانِ.»آدمی هم از سوی شیطان مورد القا قرار می‌گیرد و هم از سوی فرشته. امّا القای شیطان عبارت است از وعده دادن به بدی و تکذیب حق. و القای فرشته عبارت است از وعده به نیکی و تصدیق حق. پس هر که القای فرشتگی یافت باید خدا را حمد گوید و هر که القای شیطانی یافت باید از شرّ شیطان به خدا پناه ببرد.(۳۰) چَفْس: بچسب، تمسّک پیدا کن.----------مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۹۵۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1958هر ندایی که تو را بالا کشیدآن ندا می‌دان که از بالا رسیدهر ندایی که تو را حرص آوَرَدبانگِ گرگی دان که او مَردُم دَرَدمولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۴۹۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #3491هر دو دَلّالانِ بازارِ ضمیررخت‌ها را می‌ستایند ای امیر گر تو صرّافِ دلی(۳۱)، فکرت شناسفرق کن سِرِّ دو فکر چون نخاس(۳۲)ور ندانی این دو فکرت از گمانلاخِلابَه(۳۳) گوی و، مشتاب و مران(۳۱) صرّافِ دل: دلی که می‌تواند سَرَه را از ناسَرَه تمییز دهد. چنانکه صرّاف به کسی گویند که می‌تواند سکّه‌های تقلّبی را از سکّه‌های حقیقی بازشناسد.(۳۲) نَخّاس: دلّال فروش چهارپا یا برده(۳۳) لاخِلابه: فریبی نیست----------مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۴۹۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #3496گفت: در بیعی(۳۴) که ترسی از غِرار(۳۵) شرط کن سه روز خود را اختیارکه تأنّی(۳۶) هست از رحمان یقین هست تعجیلت ز شیطانِ لعین(۳۴) بیع: خرید و فروش(۳۵) غِرار: فریب‌ خوردن(۳۶) تأنّی: درنگ کردن----------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۴۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2842, Divan e Shamsچه چگونه بُد عدم را؟ چه نشان نهی قِدَم(۳۷) را؟نگر اوّلین قَدَم را که تو بس نکو نهادی(۳۷) قِدَم: دیرینگی، قدیم (مقابل حدوث)----------مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۴۸۸Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1488گفت شیطان که بِمٰا اَغْوَیْتَنیکرد فعلِ خود نهان، دیو دَنی(۳۸)شیطان به خداوند گفت که تو مرا گمراه کردی. او گمراهی خود را به حضرت حق، نسبت داد و آن دیو فرومایه، کار خود را پنهان داشت.قرآن کریم، سورهٔ اعراف (۷)، آیهٔ ۱۶Quran, Al-A'raaf(#7), Line #16قَالَ فَبِمَا أَغْوَيْتَنِي لَأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِرَاطَكَ الْمُسْتَقِيمَابلیس گفت: پروردگارا به عوض آنکه مرا گمراه کردی، من نیز بر راه بندگانت به کمین می نشینم و آنان را از راه مستقیم تو باز می‌دارم.(۳۸) دَنی: فرومایه، پست----------مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۰۵۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #4053نفس و شیطان، هر دو یک‌ تن بوده‌انددر دو صورت خویش را بنموده‌اندچون فرشته و عقل، که ایشان یک بُدندبهرِ حکمت‌هاش دو صورت شدندمولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۴۸۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1489گفت آدم که ظَلَمْنا نَفْسَنااو ز فعل حق نَبُد غافل چو ماولی حضرت آدم گفت: پروردگارا، ما به خود ستم کردیم. و او همچون ما از حکمت کار حضرت حق بی خبر نبود.قرآن کریم، سورهٔ اعراف (۷)، آیهٔ ۲۳Quran, Al-A'raaf(#7), Line #23«قَالَا رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنْفُسَنَا وَإِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ.»«آدم و حوّا گفتند: پروردگارا به خود ستم کردیم. و اگر بر ما آمرزش نیاوری و رحمت روا مداری، هر آینه از زیانکاران خواهیم بود.»مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۶۵۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3656گفت پیغمبر که اصحابی نجومره‌روان را شمع و شیطان را رجوم‌‌حدیث«اَصْحابی کَالنُّجومِ فَبِاَیِّهِمِ اقْتَدَیْتُمْ اِهْدَیْتُمْ.»«اصحابِ من مانندِ اخترانی هستند که به دنبالِ هرکدامشان بروید راهِ راست را خواهید یافت.»مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۴۹۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1490در گنه، او از ادب پنهانْش کردزان گنه بر خود زدن، او بَر بخَورد(۳۹)بعد توبه گفتش: ای آدم نه منآفریدم در تو آن جُرم و مِحَن(۴۰)؟نه که تقدیر و قضای من بُد آنچُون به وقتِ عُذر کردی آن نهان؟گفت: ترسیدم ادب نگذاشتمگفت: هم من پاسِ آنَت داشتمهر که آرد حرمت، او حرمت بَرَدهر که آرد قند، لوزینه(۴۱) بَرَد(۳۹) بَر بخَورد: برخوردار و کامیاب شد.(۴۰) مِحَن: رنج ها و سعی ها. جمع مِحنَت(۴۱) لوزینه: حلوایی که از مغز بادام ساخته باشند.----------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۸۲۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1829, Divan e Shamsگفتم دوش عشق را: ای تو قرین و یارِ منهیچ مباش یک نَفَس غایب از این کنارِ منمولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۲۶۳۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #2636از قَرین بی‌قول و گفت‌وگویِ اوخو بدزدد دل نهان از خویِ اومولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۴۲۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1421می‌رود از سینه‌ها در سینه‌هااز رهِ پنهان، صلاح و کینه‌هامولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۸۵۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #4856گرگِ درّنده‌ست نفسِ بَد، یقینچه بهانه می‌نهی بر هر قرین؟مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۵۱۴Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #3514بر قرینِ خویش مَفزا در صِفتکآن فراق آرد یقین در عاقبتمولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۱۹۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3196تا کنی مر غیر را حَبْر(۴۲) و سَنی(۴۳)خویش را بدخُو و خالی می‌کنی(۴۲) حَبر: دانشمند، دانا(۴۳) سَنی: رفیع، بلند مرتبه----------مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۵۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #151مردهٔ خود را رها کرده‌ست اومردهٔ بیگانه را جوید رَفومولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۴۷۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #479دیده آ، بر دیگران، نوحه‌گریمدّتی بنشین و، بر خود می‌گِریمولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۲۳۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #2235در گویّ(۴۴) و در چَهی ای قَلتَبان(۴۵)دست وادار از سِبالِ(۴۶) دیگرانچون به بُستانی رسی زیبا و خَوشبعد از آن دامانِ خَلقان گیر و کَشای مُقیمِ حبسِ چار و پنج و شَشنغزجایی، دیگران را هم بکَش(۴۴) گَو: گودال(۴۵) قَلتَبان: بی‌حمیّت، بی‌غیرت(۴۶) سِبال: سبیل----------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۱۵۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2152, Divan e Shamsمرده اگر ببیندت فهم کند که سرخوشیچند نهان کنی؟ که مِی فاش کند نهانِ تومولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۵۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #253, Divan e Shamsچند نهان داری آن خنده را؟آن مهِ تابندهٔ فرخنده رامولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۱۵۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2152, Divan e Shamsبهرِ خدا بیا بگو، ور نه بِهِل مرا که تایک دو سخن به نایبی بَردَهَم از زبانِ تومولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۸۶۷Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1867هر زمان که قصدِ خواندن باشدتیا ز مُصحف‌ها قِرائت بایدتمن در آن دَم وادَهَم چشمِ تو راتا فرو خوانی، مُعَظَّم جوهرامولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۶۲۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1622چون تو گوشی، او زبان، نی جنس توگوشها را حق بفرمود: اَنصِتُوامولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۱۵۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2152, Divan e Shamsباز بدید چشمِ ما آنچه ندید چشمِ کسباز رسید پیرِ ما بیخود و سرگرانِ تومولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۷۲۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #4726هرچه گویی ای دَمِ هستی از آنپردهٔ دیگر بر او بستی، بدانمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۷۷۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1770, Divan e Shamsصورتِ من نآید در چشمِ سَرزآنکه از این سَر نیَم و زآن سَرممولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۱۵۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2152, Divan e Shamsهر نفسی بگوییَم: عقلِ تو کو؟ چه شد تو را؟عقل نماند بنده را در غم و امتحانِ تومولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۱۴۵Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1145عقلِ جُزوی، گاه چیره، گَه نگونعقلِ کلّی، ایمن از رَیْبُ الْـمَنون(۴۷)(۴۷) رَیْبُ الْـمَنون: حوادثِ ناگوار----------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۴۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2840, Divan e Shamsمَگُریز، ای برادر، تو ز شعله‌هایِ آذرز برایِ امتحان را چه شود اگر دَرآیی؟مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۹۰۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2906, Divan e Shamsپیش آتش رو تو از نقصان مترسچونکه از آتش چنین کامل شدیعشرتِ دیوانگان را دیده‌ایننگ بادت باز چون عاقل شدیمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۱۵۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2152, Divan e Shamsهر سَحَری چو ابرِ دی بارم اشک بر درتپاک کنم به آستین اشک ز آستانِ تومولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۳۲۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1323جز خضوع و بندگیّ و، اضطرار(۴۸)اندرین حضرت ندارد اعتبار(۴۸) اضطرار: درمانده شدن، بی‌چارگی----------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۱۵۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2152, Divan e Shamsمشرق و مغرب ار روم، ور سویِ آسمان شومنیست نشانِ زندگی تا نرسد نشانِ تومولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۵۹۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #590گر گریزی بر امیدِ راحتیزآن طرف هم پیشت آید آفتیهیچ کُنجی بی‌دَد(۴۹) و بی‌دام نیستجز به خلوت‌گاهِ حق، آرام نیست(۴۹) دَد: حیوانِ درّنده و وحشی----------مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۱۵۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2152, Divan e Shamsزاهدِ کشوری بُدم، صاحبِ منبری بُدمکرد قضا دلِ مرا عاشق و کف‌زنانِ تومولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۹۴۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #940, Divan e Shamsرُبود عشقِ تو تسبیح و داد بیت و سُرودبسی بکردم لاحَوْل(۵۰) و توبه، دل نَشُنودغزل‌سَرا شدم از دستِ عشق و دست زنانبسوخت عشقِ تو ناموس و شَرم و هرچِم(۵۱) بود(۵۰) لاحَوْل: لاحول و لاقوة الـّا بالله گفتن که برای راندن شیطان گویند.(۵۱) هرچِم: مرا هر چه بود، هر چه داشتم----------مولوی، دیوان شمس، رباعیات، رباعی شمارهٔ ۱۸۹۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Robaaiaat) #954, Divan e Shamsزاهد بودم، ترانه گویم کردیسَرفتنهٔ بَزم و باده‌جویم کردیسجّاده‌نشینِ با وقارم دیدیبازیچهٔ کودکانِ کویَم کردیمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۱۵۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2152, Divan e Shamsشیرِ سیاهِ عشقِ تو می‌کَنَد استخوانِ مننی تو ضمانِ من بُدی، پس چه شد این ضمانِ تو؟مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۰۵۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #4059 هر که را فتح و ظَفَر(۵۲) پیغام دادپیشِ او یک شد مُراد و بی‌مُرادهر که پایَندانِ(۵۳) وی شد وصلِ یاراو چه ترسد از شکست و کارزار؟چون یقین گشتش که خواهد کرد ماتفوتِ اسپ و پیل هستش تُرَّهات(۵۴)(۵۲) ظَفَر: پیروزی، کامروایی(۵۳) پایَندان: ضامن، کفیل(۵۴) تُرَّهات: سخنان یاوه و بی‌ارزش، جمع تُرَّهه. در اینجا به معنی بی‌ارزش و بی‌اهمیت----------مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۳۳۳Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #333گفت پیغمبر که جنّت از الهگر همی‌خواهی، ز کَس چیزی مخواهچون نخواهی، من کفیلم مر تو راجَنَّتُ‌الْـمَأوىٰ(۵۵) و دیدارِ خداحدیث« وَ مَنْ یتَوَکلْ عَلَی اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ.»«و هر كه بر خدا توكّل كند، خدا او را كافى است.»(۵۵) جَنَّتُ‌الْـمَأوىٰ: يکی از بهشت‌های هشتگانه----------مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۹۶۱Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1961بی‌نهایت حضرت است این بارگاهصدر را بگذار، صدرِ توست راهمولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۱۵۲Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2152, Divan e Shamsای تبریز بازگو بهرِ خدا به شمسِ دینکاین دو جهان حسد برد بر شرفِ جهانِ تومولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۳۵۹Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1359ننگرم کس را و گر هم بنگرماو بهانه باشد و، تو مَنْظَرم(۵۶)عاشقِ صُنعِ تواَم در شُکر و صبر(۵۷)عاشقِ مصنوع کی باشم چو گَبر(۵۸)؟عاشقِ صُنعِ(۵۹) خدا با فَر بوَدعاشقِ مصنوعِ(۶۰) او کافر بُوَد(۵۶) مَنْظَر: جای نگریستن و نظر انداختن(۵۷) شُکر و صبر: در اینجا کنایه از نعمت و بلاست.(۵۸) گبر: کافر(۵۹) صُنع: آفرینش(۶۰) مصنوع: آفریده، مخلوق----------مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۰۶Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #306«عذر خواستنِ آن عاشق از گناهِ خویش به تلبیس و روی پوش و فهم کردنِ معشوق، آن را نیز» گفت عاشق: امتحان کردم مگیرتا ببینم تو حریفی یا سَتیر(۶۱) من همی‎دانستمت بی‌امتحانلیک کَی باشد خبر همچون عِیان؟ آفتابی نامِ تو مشهور و فاشچه زیان است ار بکردم ابتلاش(۶۲)؟تو مَنی، من خویشتن را امتحانمی‌کنم هر روز در سود و زیان انبیا را امتحان کرده عُدات(۶۳)تا شده ظاهر از ایشان مُعجزاتامتحانِ چشمِ خود کردم به نورای که چشمِ بد ز چشمانِ تو دُوراین جهان همچون خراب است و تو گنجگر تفحُّص کردم از گنجت، مَرَنج زآن چنین بی‌خُردِگی(۶۴) کردم گِزافتا زنم با دشمنان هر بار لاف تا زبانم چون تو را نامی نهدچشم ازین دیده گواهی‌ها دهدگر شدم در راهِ حُرمت، راهزنآمدم ای مَه به شمشیر و کفن جز به دستِ خود مَبُرَّم پا و سرکه ازین دستم، نه از دستِ دگر از جدایی باز می‌رانی سُخُنهر چه خواهی کن، ولیکن این مکندر سخنْ‎آباد این دَم، راه شدگفت امکان نیست، چون بیگاه شدپوست‎ها گفتیم و، مغز آمد دَفینگر بمانیم، این نمانَد همچنین(۶۱) سَتیر: مستور، پوشیده، پاکدامن(۶۲) اِبتلا: امتحان(۶۳) عُدات: عُداة، جمعِ «عادی» به معنی دشمن، متجاوز.(۶۴) بی‌خُردِگی: در اینجا به معنی گستاخی است.----------مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۲۰Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #320«رد کردنِ معشوقه، عذرِ عاشق را، و تلبیسِ او را در رویِ او مالیدن(۶۵)»در جوابش بر گُشاد آن یار، لبکز سویِ ما روز، سویِ توست شب حیله‌هایِ تیره اندر داوریپیشِ بینایان چرا می‌آوری؟ هر چه در دل داری از مکر و رُموزپیشِ ما رسواست و، پیدا همچو روزگر بپوشیمش ز بَنده‌پَروَریتو چرا بی‌رُویی از حد می‌بَری؟ از پدر آموز، کآدم در گناهخوش فرود آمد به سویِ پایگاه(۶۶)چون بدید آن عالِمُ‎الْاَسرار رابَر دو پا اِستاد استغفار راهمینکه آدم، حضرت حق را که دانای به اسرار غیب است مشاهده کرد، روی دو پا ایستاد و طلب آمرزش کرد. بر سرِ خاکسترِ اَندُه نشستاز بهانه شاخ تا شاخی نَجَست رَبَّنٰا اِنّا ظَلَمْنٰا گفت و بسچونکه جانداران بدید او پیش و پسحضرت آدم(ع) فقط گفت: «پروردگارا همانا ما بر خود ستم کردیم.» زیرا او در پیش و پسِ خود فرشتگان مراقب را مشاهده کرد.قرآن کریم، سورهٔ اعراف (۷)، آیهٔ ۲۳Quran, Al-A'raaf(#7), Line #23«قَالَا رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنْفُسَنَا وَإِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ.»«گفتند: اى پروردگار ما، به خود ستم كرديم و اگر ما را نيامرزى و بر ما رحمت نياورى از زيان‌ديدگان خواهيم بود.»دید، جاندارانِ(۶۷) پنهان همچو جاندُورباشِ(۶۸) هر یکی تا آسمان که هِلا پیشِ سلیمان، مور باشتا بنشْکافَد تو را این دورباش جز مقامِ راستی یک دَم مَایستهیچ لالا(۶۹) مَرد را چون چشم نیستحتی برای لحظه‌ای هم که شده در جایی غیر از مقام صدق و راستی توقف مکن، زیرا هیچ محافظ و نگهدارنده‌ای برای انسان مانند چشم نیست.(۶۵) در روی مالیدن: به رخ کشیدن، به رو آوردن(۶۶) پایگاه: درگاه، کفش‌کَن، جای ستوران(۶۷) جاندار: سلاح‌دار، محافظ، نگهبان(۶۸) دُورباش: نیزهٔ دو شاخه داری دارای چوبی مرصّع که در قدیم پیشاپیش شاهان می‌برده‌اند تا مردم بدانند که پادشاه می آید و خود را به کنار کشند.(۶۹) لالا: خدمتکار، مربیِّ بزرگ‌زادگان------------------------مجموع لغات:(۱) سرگران: مست، سرخوش(۲) حقِّ خدا: به حقِّ خدا، خدا را(۳) خایف: ترسان(۴) مقتضا: لازمه، اقتضا شده(۵) علّت: بیماری(۶) نِعْمَ الْعِوَض: بهترین عوض(۷) عُش: آشیانهٔ پرندگان(۸) گذاره: آنچه از حدّ در گذرد، گذرنده.(۹) بحر: دریا(۱۰) فتحِ باب: گشودن در(۱۱) اَختَران: ستارگان(۱۲) وَلَه: حیرت(۱۳) گلوپرست: حریص(۱۴) تَهْلُکه: هلاکت(۱۵) لاٰتُلْقُوا: میفکنید، نیندازید(۱۶) باٰرِعُوا: برتری بجویید، پیش دستی کنید.(۱۷) ساٰرِعُوا: شتاب کنید، پیشی گیرید.(۱۸) اَلصَّلا: آتش افروختن به نشانِ دعوت به مهمانی و اعلام حوادث.(۱۹) هُدیٰ: هدایت(۲۰) خَسته: زخمی(۲۱) قَزْ: ابریشم، پرنیان(۲۲) وافی: وفادار(۲۳) حریف: در اینجا به معنی رفیق و همراه است.(۲۴) جَدّ: عظمت، توانگری، بهره و نصیب(۲۵) سَعیرِ: زبانهٔ آتش، آتشِ شعله‌ور(۲۶) فَخ: دام(۲۷) بوالْحَزَن: اندوهگین(۲۸) طَهور: پاک و پاک کننده(۲۹) حِلْم: فضاگشایی(۳۰) چَفْس: بچسب، تمسّک پیدا کن.(۳۱) صرّافِ دل: دلی که می‌تواند سَرَه را از ناسَرَه تمییز دهد. چنانکه صرّاف به کسی گویند که می‌تواند سکّه‌های تقلّبی را از سکّه‌های حقیقی بازشناسد.(۳۲) نَخّاس: دلّال فروش چهارپا یا برده(۳۳) لاخِلابه: فریبی نیست(۳۴) بیع: خرید و فروش(۳۵) غِرار: فریب‌ خوردن(۳۶) تأنّی: درنگ کردن(۳۷) قِدَم: دیرینگی، قدیم (مقابل حدوث)(۳۸) دَنی: فرومایه، پست(۳۹) بَر بخَورد: برخوردار و کامیاب شد.(۴۰) مِحَن: رنج ها و سعی ها. جمع مِحنَت(۴۱) لوزینه: حلوایی که از مغز بادام ساخته باشند.(۴۲) حَبر: دانشمند، دانا(۴۳) سَنی: رفیع، بلند مرتبه(۴۴) گَو: گودال(۴۵) قَلتَبان: بی‌حمیّت، بی‌غیرت(۴۶) سِبال: سبیل(۴۷) رَیْبُ الْـمَنون: حوادثِ ناگوار(۴۸) اضطرار: درمانده شدن، بی‌چارگی(۴۹) دَد: حیوانِ درّنده و وحشی(۵۰) لاحَوْل: لاحول و لاقوة الـّا بالله گفتن که برای راندن شیطان گویند.(۵۱) هرچِم: مرا هر چه بود، هر چه داشتم(۵۲) ظَفَر: پیروزی، کامروایی(۵۳) پایَندان: ضامن، کفیل(۵۴) تُرَّهات: سخنان یاوه و بی‌ارزش، جمع تُرَّهه. در اینجا به معنی بی‌ارزش و بی‌اهمیت(۵۵) جَنَّتُ‌الْـمَأوىٰ: يکی از بهشت‌های هشتگانه(۵۶) مَنْظَر: جای نگریستن و نظر انداختن(۵۷) شُکر و صبر: در اینجا کنایه از نعمت و بلاست.(۵۸) گبر: کافر(۵۹) صُنع: آفرینش(۶۰) مصنوع: آفریده، مخلوق(۶۱) سَتیر: مستور، پوشیده، پاکدامن(۶۲) اِبتلا: امتحان(۶۳) عُدات: عُداة، جمعِ «عادی» به معنی دشمن، متجاوز.(۶۴) بی‌خُردِگی: در اینجا به معنی گستاخی است.(۶۵) در روی مالیدن: به رخ کشیدن، به رو آوردن(۶۶) پایگاه: درگاه، کفش‌کَن، جای ستوران(۶۷) جاندار: سلاح‌دار، محافظ، نگهبان(۶۸) دُورباش: نیزهٔ دو شاخه داری دارای چوبی مرصّع که در قدیم پیشاپیش شاهان می‌برده‌اند تا مردم بدانند که پادشاه می آید و خود را به کنار کشند.(۶۹) لالا: خدمتکار، مربیِّ بزرگ‌زادگان

Part Of Surah Al Hijr 2 - Hamza Boudib ما تيسر من سورة الحجر 2 - حمزه بوديب amazing Quran recitation تلاوة رائعه من القران الكريم * YouTube : https://www.youtube.com/channel/UCs7Solu0hjNDVoPHjb_eMdg * Facebook : https://www.facebook.com/RecitationsParadise * Instagram : https://www.instagram.com/recitations_of_paradise * TikTok : https://vm.tiktok.com/ZSss7af2/

Part Of Surah Al Hijr 1 - Omar Mahgob ما تيسر من سورة الحجر 1 - عمر محجوب amazing Quran recitation تلاوة رائعه من القران الكريم * YouTube : https://www.youtube.com/channel/UCs7Solu0hjNDVoPHjb_eMdg * Facebook : https://www.facebook.com/RecitationsParadise * Instagram : https://www.instagram.com/recitations_of_paradise * TikTok : https://vm.tiktok.com/ZSss7af2/

Part Of Surah Al Hijr 1 - Hasan El Kholy ما تيسر من سورة الحجر - حسن الخولي amazing Quran recitation تلاوة رائعه من القران الكريم * YouTube : https://www.youtube.com/channel/UCs7Solu0hjNDVoPHjb_eMdg * Facebook : https://www.facebook.com/RecitationsParadise * Instagram : https://www.instagram.com/recitations_of_paradise * TikTok : https://vm.tiktok.com/ZSss7af2/

Part Of Surah Al Hijr 2 - Samir Ezzat ما تيسر من سورة الحجر 2 - سمير عزت amazing Quran recitation تلاوة رائعه من القران الكريم * YouTube : https://www.youtube.com/channel/UCs7Solu0hjNDVoPHjb_eMdg * Facebook : https://www.facebook.com/RecitationsParadise * Instagram : https://www.instagram.com/recitations_of_paradise * TikTok : https://vm.tiktok.com/ZSss7af2/

Part Of Surah Al Hijr 1 - Samir Ezzat ما تيسر من سورة الحجر ١ - سمير عزت amazing Quran recitation تلاوة رائعه من القران الكريم * YouTube : https://www.youtube.com/channel/UCs7Solu0hjNDVoPHjb_eMdg * Facebook : https://www.facebook.com/RecitationsParadise * Instagram : https://www.instagram.com/recitations_of_paradise * TikTok : https://vm.tiktok.com/ZSss7af2/

Surah Al Hijr 1 - Samir Ezzat سورة الحجر ١ - سمير عزت amazing Quran recitation تلاوة رائعه من القران الكريم * YouTube : https://www.youtube.com/channel/UCs7Solu0hjNDVoPHjb_eMdg * Facebook : https://www.facebook.com/RecitationsParadise * Instagram : https://www.instagram.com/recitations_of_paradise * TikTok : https://vm.tiktok.com/ZSss7af2/