Fyrir forvitna

Reimar Snæfells Pétursson lögfræðingur er með göngubretti við skrifborðið sitt og gengur jafnvel marga kílómetra á venjulegum vinnudegi á meðan hann vinnur. „Maður er náttúrulega farinn að hugsa um heilsuna,“ segir Reimar sem situr, eins og svo margir, við skrifborð meirihluta vinnudagsins, eða öllu heldur sat. Hann var farinn að nálgast fimmtugt og eins og gengur og gerist hefur hann farið að huga meira að heilsunni eftir því sem hann eldist. „Menn sem sitja allan daginn við skrifborð hafa tilhneigingu til þess, þegar þeir verða sjötugir að vera rasslausir en með bumbuna út í loftið.“ Reimar ákvað því að prófa að fá sér skrifborð sem var upphækkanlegt, en honum fannst það ekki sérstaklega þægilegt, meðal annars vegna þess að hann hafði tilhneigingu til þess að standa meira í aðra löppina og þessi mikla kyrrstaða fannst honum ekki góð. Svo sá hann í sjónvarpsþætti konu sem gekk á göngubretti á meðan hún vann við skrifborðið sitt. „Ég fór strax á internetið og keypti mér svona göngubretti,“ og nú notar hann eins mikinn tíma og hann getur til að ganga á brettinu á meðan hann vinnur. Reimar segir að þetta sé stórsniðugt. Hann gengur á allt að þriggja kílómetra hraða á klukkustund sem er nóg til að halda blóðflæðinu gangandi og segir að þetta hjálpi honum að halda einbeitingu. Gangan hentar misvel við verkefni dagsins, til dæmis sé erfitt að handskrifa um leið en betra að lesa eða skrifa á lyklaborðið. Suma daga gengur hann allt að átta kílómetra á dag.

Brestur er í löggjöf um vernd og rétt barna hér á landi sem missa foreldra og töluvert vantar upp á stuðning við þau í heilbrigðiskerfinu. Bergljót Baldursdóttir ræðir við Dögg Pálsdóttur lögfræðing um frumvarp til laga sem á að taka á þessum málum.

Vegansamtökin og Samtök grænmetisæta á Íslandi leggja til á aðalfundum sínum að þau sameinist í eitt stærra félag. Samhliða sameiningunni myndi nýtt félag fá nafn þar sem ríkari áhersla verður lögð á veganisma. Benjamín Sigurgeirsson formaður samtaka grænmetisæta á Íslandi og Birkir Steinn Erlingsson formaður Vegan-samtakanna segja frá þessu.

Tvisvar í mánuði hittist hópur kvenna á besta aldri í Borgarbókasafninu í Árbæ, þær skrifa, lesa upp textana sína og gefa hverri annarri gagnrýni og ábendingar. Skrifstofan er opin og ókeypis ritsmiðja á vegum Borgarbókasafnsins í Árbæ, en sams konar smiðja er einnig starfrækt í Kringlunni. Þátttakendur nýta smiðjuna ýmist til að skrásetja endurminningar sínar, vinna úr sárri lífsreynslu í ljóðum, eða virkja ímyndunaraflið og skrifa skáldsögur. Skrifstofan var heimsótt í útvarpsþættinum Lestin á Rás 1. Rætt er við umsjónarmenn ritsmiðjunnar, Jónínu Óskarsdóttur og Kristínu Arngrímsdóttur, en einnig lesa þátttakendur ritsmiðjunnar úr verkum sínum. Þetta eru þær Guðríður Pálmadóttir, Valgerður Tómasdóttir, Erna Reynisdóttir, Hlíf Anna Dagfinnsdóttir, Þórgunnur Þórarinsdóttir, Birna Bergsdóttir og Sigríður Jóhannesdóttir.

Ný tegund fósturskimunar hefur verið tekin í notkun hér á landi til að greina blóðflokka fósturs þar sem móðirinn er í rhesus neikvæðum blóðflokki. Aðferðin byggir á því að greina erfðaefni fóstursins í blóði móðurinnar og hefur vakið upp ýmsar siðfræðilegar spurningar því með henni er hægt að finna fósturgalla og margt fleira. Bergljót Baldursdóttir ræddi á Heilsuvaktinni við Huldu Hjartardóttur, yfirlækni kvennadeildar Landspítalans um aðferðina og hverju hún á eftir að breyta í náinni framtíð.

Á þessu ári eru 100 ár frá fæðingu skáldkonunnar Jakobínu Sigurðardóttur. Mörg lög hafa verið samin við ljóð hennar en einna þekktast þeirra er líklega „Vökuró“, eftir Jórunni Viðar sem var jafngömul Jakobínu. Lagið varð þekkt víða um heim árið 2004 þegar það kom út í túlkun Bjarkar og kórs á plötunni Medúllu. Þetta er brot úr þætti Unu Margrétar Jónsdóttur, Á tónsviðinu. Lesari er Vera Illugadóttir.

Merki og form eru Gísla B. Björnssyni, grafískum hönnuði, ávallt jafn hugleikin. Á áratuga löngum starfsferli sínum hannaði hann fjölmörg af þeim óteljandi merkjum sem við sjáum daglega og tengjum tilfinningalegum böndum við hópa, fyrirtæki eða stofnanir. Lestin á Rás 1 kíkti í heimsókn til Gísla og ræddi við hann um merkjagerð, form og þær miklu breytingar sem átt hafa sér stað á vinnu auglýsingateiknarans frá miðri 20.öldinni.

Við heyrum í þessu innslagi af hópi karlmanna sem telja kynlíf til mannréttinda og að á þeim sé markvisst brotið, því þeir séu sviknir um þessi réttindi. Arnór Steinn Ívarsson, félagsfræðingur, segir okkur frá þessu samfélagi sem kallar sig Incels og fyrirfinnst á internetinu. Incel er stytting á bandarísku orðunum involuntarily celibate, sem á íslensku mætti þýða sem skírlífur gegn eigin vilja.

Hugtökin heilagleiki og helgispjöll hafa nokkuð verið í umræðunni eftir umdeildan gjörning Snorra Ásmundssonar í Hríseyjarkirkju um Verslunarmannahelgina. Í Tengivagninum á Rás 1 var rætt við Sólveigu Önnu Bóasdóttur, guðfræðing, um heilagleika og helgispjöll og merkingu þess í samtímanum.

Verðlaun fyrir afrek á lista og menningarsviðinu hafa á undanförnum áratugum orðið sífellt meira áberandi í íslensku og alþjóðlegu menningarlífi. Ferilskrár listamanna eru orðnar lítið meira en upptalning á öllum þeim verðlaunum og viðurkenningum sem þeir hafa hlotið. En er æskilegt eða yfirhöfið mögulegt að velja bestu listaverkin? Af hverju hefur þessi þróun verið svo kraftmikil á undanförnum áratugum, hver er ástæðan fyrir þessari verðlaunavæðingu menningarlífsins? Jón Karl Helgason, bókmenntafræðingur, og Margrét Kristín Sigurðardóttir, formaður myndlistarráðs, tóku sér far með Lestinni og pældu í verðlaunavæðingu íslensks menningarlífs.

Í Gaflaraleikhúsinu í Hafnarfirði æfir íslensk-breski leikhópurinn Rokkur Friggjar nýtt verk. Verkið heitir Forget-Me-Nots eða Gleym-mér-Eyjar og gerist í Hvalfirðinum árið 1940. Leikritið er ástandssaga frá nýju sjónarhorni og sýnir ástarsamband milli tveggja karlmanna. Þessi hlið ástandsins hefur fengið litla sem enga umfjöllun, og hefur leikópurinn lagt sig fram um að gera sína eigin rannsóknarvinnu meðfram æfingum. Í gegnum þá vinnu hafa þau komist í samband við fulltrúa frá breska hernum, en herinn hefur sýnt verkinu mikinn áhuga og bauð hópnum að koma á Edinborgarhátíðina á sínum vegum. Sara Líf Magnúsdóttir, einn af listrænum stjórnendum hópsins kom í þáttinn.

Árlega gefa Íslendingar yfir þrjú þúsund tonn af fatnaði til Rauða Krossins en magnið hefur aukist umtalsvert síðustu árin. Samt er talið að töluvert af fötum, efnum og textíl lendi í heimilissorpi. Samfélagið heimsótti fataflokkunarstöð Rauða krossins; fór og tæmdi fatagáma með Gísla Gunnarssyni sendibílstjóra og flokkaði svo föt af færibandi með Guðbjörgu Rut Pálmadóttur.

„Nesti er eitt af fyrstu verkefnunum sem ég vann og mér þótti ákaflega vænt um það. Þessi hús hafa verið rifin og það hefur sært mig.“ Víðsjá sótti Manfreð Vilhjálmsson arkitekt heim í Smiðshús á Álftanesi en hann fagnaði níræðisafmæli á dögunum. Manfreð Vilhjálmsson hefur komið víða við á löngum og farsælum ferli. Hann er fæddur í Reykjavík árið 1928, ólst upp í timburhúsi í Skerjafirði en hélt svo til Gautaborgar til náms í arkitektúr eftir stúdentspróf. Ætli Þjóðarbókhlaðan og heimavistarskólinn að Stóru-Tjörnum séu ekki með hans þekktari verkum, en hann hannaði einnig einbýlishús við Mávanes og Blikanes, sem hafa vakið athygli langt út fyrir landssteinana, þjónustuhús tjaldstæðisins í Laugardal og viðbyggingu við Ásmundarsafn svo eitthvað sé nefnt. Verk Manfreðs hafa sinn auðkennandi stíl. Hann notar gjarnan sterka liti í bland við náttúruleg efni á borð við steypu, timbur og torf, og renna byggingar hans oftar en ekki saman við umhverfi sitt. Manfreð hefur hlotið ýmsar viðurkenningar fyrir verk sín, svo sem menningarverðlaun DV og Fálkaorðuna auk þess að vera heiðursfélagi í Arkitektafélagi Íslands. Hann rak lengst af eigin stofu en síðustu starfsárin starfaði hann með VA arkitektum. Manfreð fagnaði níræðisafmæli sínu á dögunum og tók á móti Víðsjá á heimili sínu af því tilefni. Heimili hans stendur á Álftanesi og kallast Smiðshús, í minningu föður hans sem var smiður og hafði hvað mest áhrif á Manfreð. Manfreð hannaði og byggði húsið sjálfur og flutti fjölskyldan þar inn árið 1961.

Lítil sæt rauð baun í blómi verður að lokum dýrindis drykkur í bollanum þínum og heitir þá kaffi. Við kíktum í heimsókn í kaffibrennslu á Akureyri sem á sér langa sögu eða allt frá árinu 1931, Kaffibrennsla Stefáns Árnasonar hét hún þá. Árið 1936 breyttist nafnið í Kaffibrennslu Akureyrar og frá árinu 2000 heitir þetta Nýja kaffibrennslan. Helgi Örlygsson framkvæmdastjóri er búin að vera í kaffibransanum í 46 ár, Guðrún hitti hann í verksmiðjunni í vikunni.

Lísa Páls var á Flakki í Ytri Njarðvík í tvígang, þetta er brot úr seinni þættinum í fylgd Hallfríðar Þórarinsdóttur mannfræðings. Borgarvegurin gengin, en þar ólst Hallfríður upp.

Bókmenntafræðingurinn Soffía Auður Birgisdóttir kastaði því fram á Facebook-síðu sinni á degi bókarinnar að margir framhaldsskólakennarar væru að gefast upp á því að kenna bækur Halldórs Laxness því nemendur þeirra skildu þær ekki og tengdu ekki við þær.„Ég hef tekið eftir breytingum, miklum breytingum í þennan langa tíma sem ég hef kennt. Þegar Halldór lést rétt fyrir aldamót kenndum við þrjár stórar skáldsögur eftir hann, Sölku Völku, Íslandsklukkuna og Sjálfstætt fólk, nú kennum við bara Sölku Völku,“ segir Guðbjörn Sigurmundsson sem hefur kennt íslensku í 30 ár við Menntaskólann í Kópavogi. Halldór Guðmundsson sem ritaði ævisögu skáldsins segir þetta vissulega hryggilegt en allt sé þó breytingum undirorpið, tíðarandinn breytist og smekkurinn með. „Þó að það sé langt síðan ég var í menntaskóla, þá vitum við það auðvitað líka að ungmenni nenna ekki að lesa það sem þeim er sagt að lesa.“ Hann getur vel skilið að ungum lesendum finnist bækur Laxness þungar undir tönn, jafnvel leiðinlegar eða tilgerðarlegar á köflum.

Rætt er við Orra Frey Finnbogason sem er arboristi, en það er starfsheiti þess sem klifrar í trjám til að fella þau eða snyrta. Orri segir frá ástríðu sinni fyrir trjám og klifri og ræðir um fegurðarfræði garða og skóga. Þórhildur Ólafsdóttir ræddi við Orra en viðtalið birtist fyrst í Samfélaginu 27. apríl 2018.