Vroege Vogels en andere dieren

Het is 120 duizend jaar geleden. In de laatste tussenijstijd vinden we moerassen, veengebieden en bossen. Met daarin damherten, waterbuffels en nijlpaarden. Daarna koelt het weer af, en ontstaat de mammoetsteppe. Hier maken grottenleeuwen, neanderthalers en wolharige mammoeten de dienst uit.     In deze aflevering zijn te horen: paleontoloog Dick Mol, dierwetenschapper Christiaan van der Hoeven van het WNF, dierwetenschapper Lisa Rijkers, bioloog en conservator Natuurhistorisch Museum Rotterdam Bram Langeveld, bioloog  Atze van der Goot en Vroege Vogels-verslaggevers Pleun Aarts, Gert Elbertsen, Henny Radstaak en Merlijn Schneiders. 

Zo af en toe is het nog echt lekker warm in ons land, maar de ijstijden duren steeds langer en worden kouder. 150.000 jaar geleden wordt het zo ontzettend koud dat vanuit het noorden een enorme gletsjer ons land binnendringt. Na deze extreme koude wordt het weer warmer en natter en zwemt de vingerotter rond in onze wateren.     In deze aflevering zijn te horen: paleontoloog Dick Mol, bioloog en conservator Natuurhistorisch Museum Rotterdam Bram Langeveld, bergbeklimmer en eerste Nederlandse vrouw op de Mount Everest Katja Staartjes, bioloog Atze van der Goot en Vroege Vogels-verslaggevers Pleun Aarts, Gert Elbertsen, Henny Radstaak en Merlijn Schneiders. 

Het is twee miljoen jaar geleden. Het klimaat wordt steeds instabieler. Warme en koude episodes wisselen elkaar snel af. Ons land kan tijdens warme periodes behoorlijk bebost zijn, met jaguars en kiwi's. In de koudere tijden is het landschap vrij kaal en vliegen er kiekendieven rond.     In deze aflevering zijn te horen: paleontoloog Dick Mol, paleo-ecoloog Timme Donders van de Universiteit van Utrecht, bioloog en conservator Natuurhistorisch Museum Rotterdam Bram Langeveld en Vroege Vogels-verslaggevers Gert Elbertsen, Henny Radstaak en Merlijn Schneiders. 

Het is 2,6 miljoen jaar geleden. Lange tijd is ons klimaat redelijk stabiel, maar dan zakt de temperatuur plotsklaps. Nederland beleeft z'n eerste ijstijd. De moerasbossen sterven af en daarmee verdwijnen ook dieren als vliegende eekhoorn, Europese mastodont en tapir. Maar na deze korte ijstijd warmt het op en verschijnen er onder andere makaken en stekelvarkens.    In deze aflevering zijn te horen: paleontoloog Frank Wesselingh van Naturalis, paleontoloog Dick Mol, bioloog en conservator Natuurhistorisch Museum Rotterdam Bram Langeveld, diergedragskundige Sterre Klok van  Ecoresult B.V. en Vroege Vogels-verslaggevers Pleun Aarts, Gert Elbertsen, Henny Radstaak en Merlijn Schneiders. 

Het is vier miljoen jaar geleden. Nederland bestaat nog steeds voornamelijk uit zee, met in het zuidoosten ondoordringbare moerasbossen. De zomers zijn warm en de winters gematigd.  Maar abrupte temperatuurschommelingen zijn aanstaande en zullen leiden tot grote veranderingen.      In deze aflevering zijn te horen: bioloog en conservator Natuurhistorisch Museum Rotterdam Bram Langeveld, paleontoloog Dick Mol, paleo-ecoloog Timme Donders van de Universiteit van Utrecht, paleontoloog Frank Wesselingh van Naturalis en Vroege Vogels-verslaggevers Pleun Aarts, Gert Elbertsen, Henny Radstaak en Merlijn Schneiders. 

We beginnen dit tweede seizoen vijf miljoen jaar geleden. Het grootste deel van ons land ligt onder water. Alleen in het zuidoosten vinden we land. Nou ja, land... Hier ligt een vrijwel ondoordringbaar en kletsnat bos, waar je als je even niet oppast eindigt als moeraslijk.       In deze aflevering zijn te horen: paleontoloog Dick Mol, bioloog en conservator Natuurhistorisch Museum Rotterdam Bram Langeveld, marien bioloog Irene Kingma van Wetlands International, tropisch ecoloog Marijn van Leeuwen van WNF en Vroege Vogels-verslaggevers Pleun Aarts, Gert Elbertsen, Henny Radstaak en Merlijn Schneiders.  

Vanaf vandaag vind je de nieuwe natuurhistorische podcast in je podcastapp: 'De Weg van de Dodo'. In In deze NPO Radio 1 podcast zetten drie mensen alles op alles om één diersoort, of zelfs een heel ecosysteem,  te redden van de ondergang, want van de Nederlandse biodiversiteit is nog maar een fractie over. Maar de natuurbeschermers lopen tegen net zoveel obstakels op als de dieren waar ze voor vechten. Jennifer Pettersson volgt drie van hen twee jaar lang voor 'De weg van de dodo', een tragikomische serie over de haast onmogelijke opdracht om de natuur te redden van de mens. Jennifer, bekend van de prijswinnende podcast 'Opgejaagd', maakt deze zesdelige serie met bioloog Janneke Sindram, die elke aflevering een absurd maar waargebeurd sprookje vertelt over een uitgestorven diersoort.

Het is 2023. Op het platteland is het nog steeds stil. Maar zoals de afgelopen honderdduizend jaar is gebleken, komen er altijd weer nieuwe natuurgeluiden bij, van dieren die ons land binnenwandelen, vliegen of kruipen, óf die een handje worden geholpen door de mens. En die zich goed weten te handhaven in een door mensen gedomineerd Nederland. In deze aflevering zijn te horen: zoöloog Atze van der Goot, boswachter Mirte Kruit, ecoloog Patrick Jansen, ecoloog Marit Hidding en Vroege Vogels-verslaggevers Gert Elbertsen, Pleun Aarts, Henny Radstaak en Merlijn Schneiders.

Rond het jaar 1600 neemt de mens het landschap over. Er is bijna geen land meer dat niet door de mens gebruikt wordt. Bevers en kroeskoppelikanen verdwijnen, maar andere dieren vinden een mooie leefomgeving. Totdat de veengebieden er aan moeten geloven en Nederland steeds drukker wordt. In deze aflevering zijn te horen: ornitholoog Ruud Foppen, ecoloog Linde Slikboer, molenaar Jippe Kreuning, ornitholoog Joost van Bruggen, historicus Dik van der Meulen en Vroege Vogels-verslaggevers Gert Elbertsen, Pleun Aarts, Henny Radstaak en Merlijn Schneiders.

De Romeinen worden door de Germanen teruggedrongen. De bevolking neemt af, gebieden worden verlaten en de natuur keert terug. Maar rond het jaar 1000 komen er weer mensen en worden er grote stukken bos gekapt. De mens drukt een steeds zwaardere stempel op het landschap. In deze aflevering zijn te horen: bioloog Bram Langeveld, paleo-ecoloog Marjolein Gouw-Bouman, zoogdierdeskundige Elze Polman, geoloog Wim Hoek, ornitholoog Roos Reinartz, ecoloog Pim Lemmers, ecoloog René Krekels, zoo-archeoloog Kinie Esser, historisch landschapsecoloog Harm Smeenge en Vroege Vogels-verslaggevers Gert Elbertsen, Pleun Aarts, Henny Radstaak en Merlijn Schneiders.

Het is 4.000 jaar geleden. In het westen wordt het steeds natter: door de stijgende zeespiegel ontstaan er uitgestrekte veengebieden. Duizenden jaren lang breidt het veen zich uit. En dan marcheren er zo'n 2000 jaar geleden goed getrainde beroepssoldaten het zuiden van ons land binnen. De Romeinen zorgen voor een flinke verandering van ons landschap.  In deze aflevering zijn te horen: ornitholoog Joost van Bruggen, geoloog Wim Hoek, bioloog Bram Langeveld, paleo-ecoloog Marjolein Gouw-Bouman en zoö-archeoloog Nathalie Brusgaard en Vroege Vogels-verslaggevers Gert Elbertsen, Pleun Aarts, Henny Radstaak en Merlijn Schneiders.

Het is 12.500 jaar geleden. Voor even is het weer ongelooflijk koud in ons land. De naaldbossen verdwijnen, en voor zo'n duizend jaar is Nederland weer een open toendra. Daarna schiet de temperatuur omhoog. De temperatuur stijgt zo'n 4 graden in 50 jaar. De jagers-verzamelaars zien het gebied waarin ze wonen voor hun ogen veranderen. In rap tempo komt het naaldbos, ook wel boreaal bos genoemd, terug. Ook de eerste loofbomen komen op.   In deze aflevering zijn te horen: geoloog Wim Hoek, historicus Dik van der Meulen, archeo-zoöloog Jørn Zeiler, archeoloog Nadine Lemmers en Vroege Vogels-verslaggevers Gert Elbertsen, Pleun Aarts, Henny Radstaak en Merlijn Schneiders.

Het is 15.000 jaar geleden. Het is al iets warmer, maar nog altijd koud. Vergeleken met enkele duizenden jaren terug is het vooral natter. De kale, desolate poolwoestijn is langzaam tot leven gekomen. Er zijn steeds meer planten en daardoor steeds meer dieren. Nederland is een toendra.  In deze aflevering zijn te horen: geoloog Wim Hoek, poolbioloog Maarten Loonen, paleontoloog Dick Mol, archeo-zoöloog Jørn Zeiler, ornitholoog Jesse Zwart en Vroege Vogels-verslaggevers Gert Elbertsen, Pleun Aarts, Henny Radstaak en Merlijn Schneiders.  

Het is 50.000 jaar geleden. Langzamerhand wordt het steeds kouder op de mammoetsteppe. De winters worden steeds ijziger.  We zien wolharige mammoeten lopen, saiga-antilopes trekken kop aan staart voorbij en holenleeuwen liggen op de loer. En dat allemaal in gigantische hoeveelheden. Leven en dood liggen dicht bij elkaar.  In deze aflevering zijn te horen: paleontoloog Dick Mol, archeoloog Linda Dielemans, zoöloog Atze van der Goot, archeoloog Diederik Pomstra, geoloog Wim Hoek, poolbioloog Maarten Loonen en Vroege Vogels-verslaggevers Gert Elbertsen, Pleun Aarts, Henny Radstaak en Merlijn Schneiders.

We beginnen onze tijdreis door de natuurhistorie van Nederland in de laatste ijstijd, zo'n 100.000 jaar geleden. Ons land ligt midden in de mammoetsteppe. Een onafzienbaar gebied dat zich uitstrekt van Ierland, via Azië tot aan Noord-Amerika. In dit unieke landschap leven heel bijzondere dieren, van klein tot megagroot. De mens speelt nauwelijks een rol. Het is een soort serengeti, maar dan gehuld in een dikke winterjas…   In deze aflevering zijn te horen: mammoet-expert Dick Mol, ijstijdspecialist Bram Langeveld, wildlife-expert Femke Hilderink en Vroege Vogels-verslaggevers Gert Elbertsen, Henny Radstaak en Merlijn Schneiders.  

Klimaat en landschap veranderen voortdurend, en dieren komen en gaan. Wat hoor je precies als je rondloopt in de ijstijd, als er mammoeten en leeuwen rondstruinen? Hoe klinkt een middeleeuws bos, waar de laatste elanden en beren hun best doen de opkomende mens te overleven? In deze Vroege Vogels-podcast maken we een tijdreis door de natuur: van steppe tot stad, van mammoet tot halsbandparkiet. Zo klonk Nederland.  

Anno nu zou een natuurgebied als De Beer nooit meer zonder slag of stoot kunnen verdwijnen, wordt wel gezegd. Toch leveren inwoners van Rozenburg nog bijna dagelijks strijd voor behoud van de weinige natuur die er nog is op de Landtong Rozenburg.

Het unieke natuurgebied ‘De Beer' moest ruim 60 jaar geleden wijken voor de uitbreiding van de Rotterdamse haven. In dit deel: wat is er nog voor natuur te vinden in de huidige Europoort?

Henny Radstaak gaat op zoek naar de verhalen over het verdwenen vogeleiland ‘De Beer', dat ruim 60 jaar geleden moest wijken voor de uitbreiding van de Rotterdamse haven. Hoe kon zo'n uniek natuurgebied zonder slag of stoot van de kaart geveegd worden?

In coronatijd hebben we massaal de heilzame effecten van de natuur ontdekt. Da's mooi voor ons, maar natuurgebieden worden overspoeld door bezoekers. Hoe beschermen we de natuur én blijven we ervan genieten?

Konikpaarden, galloways, waterbuffels en wisenten: er lopen nogal wat grote grazers rond in Nederland. Deze wilde dieren zijn de beheerders van onze natuurgebieden. Waarom zijn ze zo belangrijk?

Nederland is de slechtste van de klas op het gebied van waterkwaliteit in Europa. Hoe heeft dit zover kunnen komen? En wat kunnen we eraan doen?

Bijna iedereen heeft ze wel een keer in het wild gezien: konijnen. Maar die kans wordt steeds kleiner: het gaat erg slecht met het konijn. Hoe komt dat? En hoe helpen we ze een handje?

Kleurrijke verenkleden, virtuoze zang en uitgebreide dansrituelen: in het dierenrijk wordt groots uitgepakt om de beste partner aan de haak te slaan.

Hoe werd de Grensmaas van een stinkende rivier tot een uniek onderdeel van de bijzondere Limburgse natuur? 

Iedereen kent de honingbij wel, maar wist je dat er in totaal 360 verschillende soorten wilde bijen zijn? Wat is precies het verschil tussen honing- en wilde bij? En waarom zijn dijken zo belangrijk voor insecten?

Klein, grasgroen, zuignapjes aan de tenen en ze hebben een grote mond waar veel kabaal uit kan komen: boomkikkers.

Invasieve exoten, zoals de Japanse Duizendknoop en de Amerikaanse Rivierkreeft, vormen een gevaar voor ons ecosysteem. Wat kunnen we er tegen doen?

Waarom spreekt de kraanvogel zo tot de verbeelding? Hoe komt het dat de kraanvogel in Japan zo'n belangrijk symbool is?

Forten van de Hollandse Waterlinie werden gebouwd ter verdediging van ons land en de natuur speelde een grote rol. Bomen en struiken werden neergezet als beschutting, als ‘prikkeldraad' of voor hakhout. Wat voor rol spelen die forten voor de natuur?

De grutto is onze nationale vogel, maar - net zoals met andere weidevogels - gaat het niet zo goed met hem. Wat gaat er mis? Wat kunnen we doen? Met komiek en gruttofan Jochem Myjer, filmmaker Ruurd Jelle van der Leij en PhD-student Renée Veenstra.

In elke kerststal staan deze dagen natuurlijk een os en een ezel. Maar hoe zit dat met de dieren in het kerstverhaal? Wat voor rol spelen dieren in verhalen? En waarom worden dieren vaak als symboliek gebruikt?

Twee mannelijke flamingo's die voor de kuikens zorgen, anemoonvissen die van geslacht veranderen en slakken die man en vrouw tegelijk zijn. In deze aflevering alles over LHBTQI+ in de dierenwereld.

Waarom zijn ratten en vliegende ratten - de bijnaam voor stadsduiven - eigenlijk heel slim?

Welke soorten slangen zijn er in Nederland? Welke zijn giftig? Waarom is onderzoek naar slangengif zo belangrijk? Hoe gaat het met de slangen in Nederland? 

Welke dieren zijn nou sociaal en welke totaal niet? Doen ze het voor zichzelf of echt om de ander te helpen?

Vleermuizen zijn voor velen mysterieuze dieren. Ze komen veel voor in griezelfilms, ze kunnen snel vliegen, ze zijn actief in de nacht en daardoor zien we ze niet vaak. Tijd dus om alles over de vleermuis te bespreken.

Waarom heeft de hermelijn een witte vacht? Waarom zouden we zoveel muizen hebben als kleine roofdieren als bunzing, hermelijn en wezel er niet zouden zijn?

Hoe werkt het ‘wood wide web'? Hoe groeien paddenstoelen? En hoe werkt het met schimmels?

Hoe overleven de dieren de winterslaap? Hoe komt het dat ze hierdoor langer leven? En waarom gaat de mens niet in winterslaap? 

Waarom moeten we allemaal natuurlijk gaan tuinieren? En zijn voedselbossen het landbouwalternatief van de toekomst?  Anneke Naafs is in het Voedselbos Ketelbroek met eigenaar Wouter van Eck en natuurtuinier Katja Staring.

Het burlen van edelherten is een echt oergeluid. Waarom burlen de mannen en vertonen ze machogedrag? En waarom zijn de vrouwen de baas? Anneke Naafs bespreekt alles over de bronsttijd van het hert.