Vroeg!

In het Internationaal Strafhof worden personen die verdacht worden van de meest ernstigste misdaden tegen de internationale gemeenschap, berecht. En dat Strafhof stond vandaag, in 1998, in de kinderschoenen door de ondertekening van het Statuut van Rome. Maar wat is de positie van het Internationaal Strafhof anno 2025?  Vandaag is 27 jaar geleden dat het statuur van Rome ondertekent, wat de basis legde voor het Internationale Strafhof wat we vandaag de dag kennen. En in die 27 jaar is er nogal wat veranderd op het wereldtoneel. Hoe kan het internationale strafhof relevant blijven, wat zijn hierin de grootste obstakels en welke zaken vinden op dit moment plaats in Den Haag?  Jan praat erover met Geert-Jan Knoops! Hij is bijzonder hoogleraar politiek van het internationaal recht aan de Universiteit van Amsterdam, advocaat - mede voor zaken bij dat internationaal strafhof, en recent schreef hij het boek: als de rechtstaat faalt. 

Vandaag wordt onder leiding van Antonio Guterres, secretaris-generaal van de Verenigde Naties een nieuwe poging gedaan tot verzoening op Cyprus. Hij ontvangt in New York de Cypriotische president Nikos Christodoulides en leider van de Turkse Republiek Noord-Cyprus Ersin Tatar voor vredesonderhandelingen. Het is niet de eerste keer dat er vredesonderhandelingen zijn, al vele jaren proberen verschillende partijen een doorbraak te bewerkstelligen met weinig succes. Gaat het deze keer wel lukken? En hoe zou dat er dan uit zien op Cyprus: vrede? Jan gaat in gesprek met conflictonderzoeker Michelle Parlevliet.

Rustdag in de Tour, maar wij nemen nooit rust en zetten de demarrage vol in. Wat voor een week van de Tour ligt achter ons? En wat kunnen we nog verwachten? Wie verrast, wie stelt teleur en wie moeten we vanaf nu echt in de gaten houden? Het komt allemaal voorbij in deze nagelbijtende etappe van Vroeg!. Jan gaat in gesprek met Nick Doup, redactiechef bij wielerflits.nl. 

We komen uit een heerlijk zonnig weekend en hopelijk heb je wat van die zonnestralen kunnen meepakken. En we kunnen genieten van de warmte, erover klagen of grappen maken. Maar dat warme weer heeft ook z'n schaduwzijde. De hitte is namelijk een direct gevolg van klimaatverandering en dat heeft impact op de aarde en onze levens. Een direct voelbaar gevolg is de hitte in onze steden en woningen. Hoe houd je het hoofd koel als het kwik stijgt? In deze uitzending van VROEG! is Lector Klimaatbestendige Stad bij de Hogeschool van Amsterdam, Jeroen Kluck, te gast. 

De prijs van het medicijn Humira van de Amerikaanse farmaceut Abbvie ligt onder vuur. Volgens de stichting Farma ter Verantwoording is de prijs van het medicijn veel en veel te hoog waardoor het bedrijf een miljardenwinst maakt. En die winst zou "buitensporig" zijn en gaat, volgens Farma ter Verantwoording, ten koste van de zorg.  De zaak zou deze week voorkomen bij de rechtbank van Amsterdam, maar de rechtbank heeft besloten géén uitspraak te doen, omdat de zaak niet-ontvankelijk is.  Maar wanneer is een medicijn te duur, en wie bepaalt dat? Te gast is ziekenhuisapotheker en klinisch farmacoloog bij het Radboud UMC, Rob ter Heine.

Niet rennend achter een voetbal, op de tennisbaan en ook niet op een fiets. Wel achter gamecontrollers en computerschermen vindt tot eind augustus in Saoedi-Arabië de E-sports World Cup plaats.  Om te beginnen maar even wat cijfers: Er zijn 26 toernooien in respectievelijk 25 games. Met 70 miljoen dollar is de prijzenpot de hoogste ooit. Hoe kun je die in de wacht slepen? En hoe ziet die wereld van E-sports er achter de schermen uit? Te gast: Milo van Heugten, hij is bestuurslid van de brancheorganisatie E-sport.

Vanaf vandaag is Taiwan 10 dagen in de ban van de Oorlogsspelen. Ja je hoorde het goed, de oorlogspelen, zoals media dat noemen. Tot en met 18 juli vinden de zogenaamde 'Han Kuang'- oefeningen plaats in het land.  Taiwan zal tien dagen lang een grote militaire simulatie optuigen. Jaarlijks oefent het land een militaire aanval op China, maar dit jaar zou de grootste ooit worden, en niet zonder reden... Want waarom doen ze dit? Hoe ziet zo'n militaire oefening eruit? En hoe zit het momenteel met de spanningen tussen Taiwan en China? Jan praat erover met China- en Taiwandeskundige Sense Hofstede! 

Vanaf deze maand is de European Accessibility Act ingegaan, ook wel bekend als de Europese Toegankelijksheidswet. Deze wet moet ervoor zorgen dat diensten en producten toegankelijk worden voor iedereen. Maar hoe werkt zo'n wet? En is dit dan de oplossing? En wat betekent dat eigenlijk, toegankelijkheid?  Jan praat erover met toegankelijkheidsonderzoeker, gericht op innovaties, Jesse Wienholts. 

Consternatie alom in politiek Den Haag en daarbuiten, het was afgelopen de week 'een staatsrechterlijke modderpoel', aldus ChristenUnie-leider Mirjam Bikker. Want waar een Kamermeerderheid instemde met strengere asielwetten, duikelden tegenstanders over elkaar heen om hun weerzin uit te spreken. Maar als we uitzoomen, wat is hier dan precies gebeurt? Wat betekenen deze nieuwe wetten voor asielzoekers en ongedocumenteerden? En worden mensenrechten nog wel gewaarborgd bij het maken van onze wetten?  Jan praat met Roos Ykema, directeur van MiGreat. 

Het EK Vrouwenvoetbal is los. De Oranje Leeuwinnen zijn ook weer van de partij in Zwitserland en ze zitten in een loodzware poule. En natuurlijk gaan wij het dit uur hebben over de kansen van Oranje, spelers op wie we gaan letten, verrassende teams, maar we gaan het ook hebben over de ontwikkeling van vrouwenvoetbal. Wat is er allemaal veranderd afgelopen jaren? Jan praat erover met Frederique de Laat, oprichter van Brantlethe, een marketingbureau dat zich specialiseert in vrouwensport!

Het kinderopvangsysteem is complex. Waar kan je kind terecht? Met Hoeveel dagen is mijn kind goed af bij de opvang? Wanneer heb je recht op toeslagen? Ook voor de sector zelf zijn er veel onzekerheden, waardoor het moeilijk is een toekomst bestendig plan te maken. Dat er dingen moeten veranderen is wel duidelijk. Maar over het hoe en wat wordt al tijden gesteggeld. De commissie voor sociale zaken en werkgelegenheid debatteert vandaag over ondermeer het nieuwe kinderopvangstelsel. En wij duiken daarom ook in dit onderwerp. Te gast: Karen Strengers, voorzitter van de Branchevereniging Maatschappelijke Kinderopvang.

Al jaren proberen we in Nederland en wereldwijd onze CO2-uitstoot te verlagen om zo klimaatverandering tegen te gaan. Maar nu stopt demissionair minister van Klimaat, Sophie Hermans, de onderhandelingen met een aantal grote bedrijven, waaronder Shell, BP en ExxonMobil, over CO2-reductie. En wordt de CO2-heffing voor bedrijven afgeschaft. Hoe staat het met het CO2-dossier? Gaan we de klimaatdoelen halen? te gast: klimaatonderzoeker en klimaathoogleraar Heleen de Coninck

Vanaf vandaag zijn designerdrugs verboden. En dat heeft flinke impact op ons drugslandschap. Wat gaat er precies veranderen in de wetgeving? Vinden drugs-producenten toch weer slimme loopholes waar ze doorheen kunnen springen? Gaat dit criminaliteit terugdringen? En wat betekent dit voor bewustwording en de gezondheid van gebruikers. Te gast: Drugsonderzoeker, Laura Smit Rigter van het Trimbos Instituut.

De val van het kabinet zat er al lange tijd aan te komen, maar toch de val kwam onverwachts. Een nieuw demissionair kabinet diende zich na 11 maanden alweer aan. Alleen deze week nog, en dan gaat het kabinet met reces, maar hoe moeten we nou terugkijken op deze roerige periode? Daarnaast zijn alle partijen weer volop in campagne stand geschoten. Er wordt stellig naar elkaar gewezen, maar wie pakt de leiding? Tijd om de balans op te maken! Te gast zijn Mauk Bresser, voorzitter van de JOVD en Eva Brandemann voorzitter en oprichter van Jong Sociaal Contract.

Aanstaande maandag opent burgermeester Carola Schouten de nieuwe tentoonstelling 'Rotterdamse vrouwen die het gemaakt hebben'. Een samenwerking tussen Museum Rotterdam en Stadsarchief Rotterdam. Maar wie zijn deze vrouwen? Wat hebben ze betekend voor de stad? En waar kregen en krijgen deze vrouwen door de eeuwen mee te maken? Te gast zijn conservator Liesbeth van der Zeeuw en Peggy Wijntuin, zij is onderdeel van de tentoonstelling en zet zich al jarenlang in voor een rechtvaardiger Rotterdam. 

Na ruim 40 jaar begint vandaag een reeks hoorzittingen over massamoorden die in de jaren ‘80 plaatsvonden in Zimbabwe. Het is een belangrijke gebeurtenis voor het Ndebele-volk, die hopen op financiële compensatie, maar misschien nog wel belangrijker: erkenning. Er werden duizenden Zimbabwanen vermoord door het regeringsleger. De daders werden nooit berecht en ook kwamen er nooit officiële excuses, maar nu is er dan toch een proces gestart. Waarom heeft dit zo lang geduurd? En waarom vinden die hoorzittingen juist nu tóch plaats? Te gast: journalist Marnix de Bruyne, gespecialiseerd in Afrika.

Vandaag verschijnt het nieuwe seizoen van The Bear - dé Hitserie van het moment We zien een steeds grotere trend rondom eetfilms en series, dus tijd om dat eens goed onder de loep te nemen. Waarom werkt het kijkje in de keuken zo goed op het witte doek? Is het de verbinding die eten kan maken of schuilt er ook een mooi toneel voor maatschappij kritiek? Te gast: filmkenner, Rabia Sitabi

Vandaag kiezen de democraten in New York hun kandidaat voor de burgemeesterverkiezingen. De New Yorkers staan voor een koersbepalend dilemma: gaan ze voor onervaren, maar progressief of voor ervaren, maar omstreden. te gast: Amerika kenner Kenneth Manusama

Heel Den Haag staat al maanden op z'n kop maar morgen begint het dan echt: De Navo Top. Twee dagen lang bespreken leiders van de NAVO-lidstaten veiligheid en bepalen ze beleid. Een spannende top nu er oorlog is op ons continent, en dan vooral voor Oekraïne... Vorige week werd het demissionaire kabinet het al eens over het verhogen van de NAVO-norm naar 3,5 procent van het bruto binnenlands product. Nederland is er dus klaar voor om meer geld uit te geven aan defensie en veiligheid. Maar hoe zit het met Oekraïne? Als niet NAVO-lid heeft het al jaren een interessante bijrol in de NAVO. Wat staat er voor het land op het spel? Jan praat erover met onderzoeksjournalist Robert van der Noordaa! 

Dinsdag komen de leiders van alle Navolanden samen in Den Haag. Daar is niet iedereen blij mee, en niet alleen vanwege praktische bezwaren. Een groep vredesactivisten organiseert dit weekend een zogenoemde “tegentop” én een protest in Den Haag. Waarom verzetten zij zich op deze manier tegen de Navo? En hoe zou zo'n wereld zonder de Navo er dan uit moeten zien? Te gast: Arno van der Veen, een van de organisatoren van de tegentop.

Afgelopen zondag kleurde Den Haag weer rood met mensen die demonstreren tegen het geweld van Israël in Gaza en op de Westbank, voor hen is de maat vol. Waar Politiek Den Haag zich leek te verschuilen achter het zoveelste onderzoeksrapport werd gister bekend dat minister Veldkamp de mogelijkheid wil onderzoeken om sancties op te kunnen leggen aan de Israelische ministers Ben Gvir en Smotrich. Staan we op een kantelpunt? Te gast: Gerard Jonkman, directeur van The Rights Forum

Precies een week geleden vertrok een hele delegatie Nederlanders naar Egypte. Daar zouden ze mee gaan lopen in de “March to Gaza”, een mars die uiteindelijk de grens bij Rafah zou moeten bereiken. De mars zelf werd tegengehouden, maar desondanks kwamen activisten uit alle windstreken deze week samen in Egypte. Want het échte doel was uiteindelijk: aandacht vragen voor het onverminderde leed in Gaza. Heeft de mars uiteindelijk dan toch zijn doel bereikt? Te gast: Journalist Tobiah Palm

Eindhoven is vandaag dé plek om te zijn voor griffiers, wethouders en burgemeesters, want daar vindt het honderdste VNG congres plaats. Dat het vaker over landelijke politiek gaat dan over de lokale gang van zaken mag duidelijk zijn. Maar nu het kabinet is gevallen en er nieuwe verkiezingen aankomen is het extra belangrijk om stil te staan bij het nut van een sterk lokaal fundament. Over dit belang en over de invloed van Haagse politiek. Te gast: John Bijl, directeur van Het Periklesinstituut. 

Een weekend vol aanvallen, doden en gewonden. Israël opende een aanval op Iraanse doelen en Iran sloeg terug met drone en raket aanvallen. Ook burgers worden wederom slachtoffer van de aanvallen over en weer.... Een schets van de gebeurtenissen, getuigenissen en beleving van dit conflict binnen en buiten Iran. Te gast: Matin Abbasi * De ontwikkelingen volgen zich snel op, dus het kan zijn dat de inhoud van de podcast in sommige opzichten alweer achterhaald is wanneer je luistert.

Aanstaande zondag is het Vaderdag en we moeten het hebben over de rol van vaders, want de zorgtaken zijn nog steeds niet eerlijk verdeeld. Hoe ziet dat eruit, een 'moderne vader'? Door de jaren heen is de rol van een vader drastisch veranderd. Vaders blijven tegenwoordig vaker thuis en hebben betere banden met hun kinderen. Maar begint met de opkomst van de manosfeer en conservatief gedachtegoed dat tij weer te keren? Jan praat erover met Tim Gouw, schrijver van het boek 'de thuisblijfvader'!

Een groep burgers is afgelopen zaterdag bij de Duitse grens zelf auto's gaan tegenhouden om te checken of daar mensen inzaten die asiel zoeken. De gemeente Westerwolde noemde de actie "levensgevaarlijk" en de Nederlandse politie riep op hiermee te stoppen. Wat moet je doen als burgers eigen rechter gaan spelen? Te gast: Strafrechtadvocaat, Zahra Boufadiss! 

"Koop deze cursus, en je wordt binnen no-time zo rijk dat je met vervroegd pensioen kan." Met deze beloftes verkopen finfluencers gouden bergen aan wie het maar wil horen.  Maar is het advies dat finfluencers geven ook echt rendabel? Of dient het toch vooral hun eigenbelang? En wat zijn de gevaren van finfluencers? Jan gaat erover praten met Dirk Gerritsen, hoofddocent Finance aan de Universiteit Utrecht en Lies Jansen, journalist bij de Provinciale Zeeuwse Courant! Goedemorgen beide!

Vorige week ging de film 'Lekker met de Meiden' in premiere. Is die film geïnspireerd op de muziek van Merol? Nee dat niet. Speelt Merol een rol in de film? Nee ook dat niet. Verzorgt ze dan de titelsong? Nope. En dat zit de zangeres niet lekker. Op sociale media deelde ze vorige week dat ze niks met de film te maken had en tegen NRC zei ze dat de filmproducent haar titel gebruikt en er mee wegkomt.  Hoe zit het met auteursrecht? En met creatief eigendom? Mag zangeres Merol de zin 'Lekker met de meiden' claimen? Ik ga erover praten met jurist Charlotte Meindersma, gespecialiseerd in intellectueel eigendomsrecht.

Waar wij in Nederland kampen met een woningcrisis, is dat in Japan totaal niet het geval. Sterker nog, er is een overschot aan woningen, vooral buiten de stad. Dat klinkt als iets heel positiefs, maar schijn bedriegt. Japan is namelijk aan het ontvolken en dat heeft vergaande gevolgen voor zowel de economie als de samenleving.  Dalende geboortecijfers en toenemende vergrijzing zorgen ervoor dat Japan ontvolkt. Dat heeft niet alleen gevolgen voor de woningmarkt, waarbij hele dorpen soms leeg komen te staan, maar ook voor de Japanse economie. Te gast is Japan-watcher Radboud Molijn. 

De rechten van transmensen worden steeds meer ingeperkt. Volgens de Amerikaanse minister van Defensie, Pete Hegseth, moet het ontslaan van transmensen in het leger uiterlijk vandaag beginnen. Dit staat symbool voor een nóg grotere ontwikkeling: de inperking van LHBTIQ+-rechten in Amerika.  Waarom krijgt de transgemeenschap zulke harde klappen? Wat zijn de gevolgen hiervan, en welke impact heeft dit op de samenleving en de internationale queer-gemeenschap? Jan praat erover met Amerikakenner en onderzoeker aan Universiteit Leiden: Manon Portos Minetti.

Waar wereldmachten zoals de Verenigde Staten na de komst van Donald Trump een streep zetten door hun klimaatbeleid, zet China vol in op de energietransitie. Hoe komt het dat het land in zo'n rap tempo het tij wil keren? En wat motiveert het land om dat te doen? Te gast:Casper Wits, China-expert van de Universiteit Leiden.

Wel of geen natuurvergunning voor Schiphol, dat is de vraag waar de rechtbank in Den Haag vandaag uitspraak over doet. Maar wat is zo'n natuurvergunning, wat moet Schiphol ermee en wat staat er op het spel? Te gast: Advocaat gespecialiseerd in omgevingsrecht, Harald Wiersema.

"Musk has left the building". Een Hitler-groet, het schrappen van diversiteit- en inclusieprogramma's en rondzwaaien met de 'chainsaw of democracy'. Na een stormachtige politieke carrière blikken we terug op zijn werkzaamheden bij de Department Of Government Efficiency, DOGE. In wat voor staat laat hij de Amerikaanse overheid achter? Te gast: Amerikanist Kenneth Manusama.

In 1982 waren vier Nederlandse IKON-journalisten, Koos Koster, Jan Kuiper, Hans ter Laag en Joop Willemsen, in El Salvador om daar verslag te doen van de brute burgeroorlog en de aankomende verkiezingen in het land. Maar op 17 maart 1982 veranderde alles. Ze werden alle vier vermoord in een hinderlaag.  Na 43 jaar gaat morgen de rechtszaak tegen de verdachten van de moord op de IKON-journalisten van start. Wat betekent de zaak voor nabestaanden? Al meer dan 43 jaar wachten zij op gerechtigheid. Een van die nabestaanden is Sonja ter Laag, cameravrouw en zus van Hans ter Laag. Hij was de geluidsman van de groep. Sonja is te gast in deze aflevring van VROEG!. 

De Surinaamse verkiezingen stonden afgelopen week plots volop op de Nederlandse radar. Misschien ook wel omdat ze gepaard gingen met iets wat we in Nederland de laatste tijd niet gewend zijn bij verkiezingen, namelijk hoop.  Door de vondst van olie zou Suriname het zeventiende rijkste land ter wereld kunnen worden, in theorie dan. Voordat die oliedollars ook echt bij de bevolking terechtkomen moet er namelijk nog veel gebeuren. De Surinaamse politiek heeft een imago van corruptie, maar juist ook dáár wilden de Surinamers bij deze verkiezingen mee afrekenen.  Maar is dit nu eigenlijk gelukt? En welke kant gaat het straks op met Suriname? Jan praat erover met John Brewster, bestuurskundige en voorzitter van het Diaspora Instituut Nederland! 

De politie houdt zich niet aan de regels die vanuit het Europees Hof voor de Rechten van de Mens gesteld zijn, dat stelt Jair Schalkwijk van Ctrl Alt Delete. Hij onderzocht delicten waarbij de politie besloot geweld in te zetten en kwam tot schrikbarende conclusies. Kleine spoiler, de toename van politiegeweld is niet te wijten aan de toename in demonstraties. Te gast: Jair Schalkwijk

Doorwerken nadat je de AOW-leeftijd hebt bereikt, sommigen moeten er niet aan denken en kijken uit naar de welverdiende pensioenleeftijd. Maar dat lijkt steeds minder de norm te worden. In een aantal nieuwe cao's die afgelopen maand in gingen, wordt de mogelijkheid om langer door te werken na de bereikte AOW-leeftijd makkelijker gemaakt. Wat betekent dit? En wat gaat dit veranderen? En is doorwerken na je pensioenleeftijd een goed idee? Te gast: Socioloog en expert op het gebied van vergrijzing Jelte Bakker en Chantall Olthoff van ZilverWerkt

Even een vakantiefoto met je Instavolgers delen, een politieke discussie onder een Facebookpost voeren of wat dacht je van die dronken foto's uit je schooltijd die je er nooit meer afgehaald hebt? Klinkt onschuldig en vooral leuk om te delen met je vrienden of volgers. Maar wist je dat Meta vanaf vandaag andere plannen heeft met jouw content? Meta gebruikt vanaf vandaag gegevens die Europese gebruikers op Facebook en Instagram hebben geplaatst om hun AI te trainen. Wat betekent dit voor gebruikers? En voor onze privacy? Te gast: Lotje Beek, beleidsadviseur bij Bits of Freedom, een organisatie die zich inzet voor digitale burgerrechten

We blikken vandaag terug op het partijcongres van de SGP. Een hot topic op de agenda was daar een omstreden motie. Deze motie zou het mogelijk maken dat vrouwen politiek actief kunnen worden bij de partij. Wat is er uit die stemming gekomen en waarom is dit zo'n beladen thema binnen de SGP? Te gast: Ilse Brandemann, politiek verslaggever bij het Nederlands Dagblad.

In Nederland hebben politici het over een migratie- en asielcrisis. En beelden van pushbacks en migrantenbootjes in Italië en Griekenland kennen we, maar wist je dat op de Canarische Eilanden een humanitaire ramp plaatsvindt?  Op de Canarische Eilanden komen de laatste jaren flink meer mensen die een levensgevaarlijke migratieroute afleggen om hun thuisland te ontvluchten. Maar de migranten die daar aankomen, wie zijn zij? Waarom kiezen ze voor de levensgevaarlijke oversteek? En hoe zit het met de inwoners van de eilandengroep? Te gast: onderzoeksjournalist Renée Boskaljon.

Zorg, migratie, werk en huisvesting. Vier onderwerpen die de afgelopen jaren aardig zijn vastgelopen. Hoe heeft het allemaal zo ver kunnen komen? Johan Fretz probeert in zijn nieuwe serie 'What's Right?', samen met Regisseur Juul op den Kamp en producent Anne van der Ven antwoord te geven op die vraag. Te gast: Juul op den Kamp

Meer dan 100.000 mensen liepen mee in een demonstratie die een 'rode lijn' trok tegen het geweld in Gaza en de houding daarin van kabinet-Schoof. Het was de grootste demonstratie die Nederland in 20 jaar heeft meegemaakt. Maar hoe nu verder? Na deze grootste demonstratie in 20 jaar gebeurde er nog steeds veel in Gaza en de Westerlijke Jordaanoever: Zo werd het gebied wederom doelwit van zware Israëlische bombardementen. Probeerde onze minister van Buitenlandse Zaken, Caspar Veldkamp zijn EU-collega's te overtuigen een onderzoek te beginnen naar Israël. En maakten AVROTROS en de NPO bekend in gesprek te willen over Israëlische deelname aan het Songfestival. Te gast: Thomas van Gool, projectleider Israël-Palestina bij vredesorganisatie Pax. En journalist, maker, schrijver Rocher Koendjbiharie