Podcasts about universiteit

De Nederlandse woningmarkt heeft belang bij een langetermijnvisie. Dat wil Barbara Baarsma hoogleraar economie Universiteit van Amsterdam, hoofdeconoom bij PwC, politieke partijen meegeven in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen in oktober. ‘We maken er een rotzooitje van door regels op te stellen waarvan we denken dat ze het probleem van de tekorten op de woningmarkt gaan te lossen. En dat lukt niet.’ Volgens Baarsma heeft de woningmarkt voortdurend met nieuwe en soms tegenstrijdige regels te maken. Vaak ligt de focus op het stimuleren van de vraag, zoals met de hypotheekrenteaftrek of voorheen de jubeltoon. Er zijn echter ook regels die de vraag juist remmen, zoals het minimaal annuïtair aflossen om in aanmerking te komen voor het aftrekken van de hypotheekrente of de Wet betaalbare huur die het aanbod omlaag heeft gebracht. Daarnaast richt beleid zich zelden op het vergroten van het aanbod. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het is zomerreces in Den Haag. In deze periode tussen de val van het kabinet en de start van een nieuwe verkiezingscampagne nodigen we in Haagse Zaken schrijvers, wetenschappers en denkers uit om het te hebben over de politieke tijd waarin we leven. Omdat er het afgelopen jaar zoveel is gebeurd en alles zo snel is gegaan zoomen we graag een beetje uit.Deze week zijn te gast: Mariken van der Velden (universitair hoofddocent politieke communicatie aan de Vrije Universiteit Amsterdam) en Matthijs Rooduijn (universitair hoofddocent politicologie aan de Universiteit van Amsterdam). We bespreken de liberale democratie die onder druk staat, de rol van emoties in politiek en welke verantwoordelijkheid media en wetenschap hebben in de huidige politieke tijd.Gasten: Matthijs Rooduijn en Mariken van der VeldenPresentatie: Guus Valk Redactie & productie: Iris VerhulsdonkMontage: Pieter BakkerHeeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze redactie via podcast@nrc.nl.Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Dit is de gehele uitzending van dr Kelder en Co van 19 juli 2025 waar Jort Kelder belt met VVD'er Thom van Campen over de begroting van Europa. Het kan goedkoper volgens Van Campen. Te gast is dr. Friso Stevens over de macht van China en Xi. De jonge dr. Floris van Berckel Smit heeft onderzoek gedaan naar de democratie van de universiteiten. En Jort praat dr. Madelijn Strick over humor en de liefde, zoals te zien is in B&B Vol Liefde. 

Succes is je eigen verdienste, of niet? Veel succesvolle mensen schrijven het succes dat ze hebben vaak toe aan hen zelf, maar dat is niet helemaal terecht, meent socioloog Thijs Bol van de Universiteit van Amsterdam. Het feit dat je succesvol bent is vooral een kwestie van in wat voor gezin je geboren bent, de juiste vrienden en heel veel geluk. Heb je dan echt helemaal geen invloed op je eigen succes? Dat hoor je in deze aflevering. Deze podcast-aflevering is een samenwerking tussen het FD en de Universiteit van Nederland. Wil je vaker iets van Het Financieele Dagblad luisteren? Zoek dan de podcasts ‘Dagkoers’ en ‘Toegevoegde Waarde’ op in je podcast-app.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Navorsing deur die Universiteit van Pretoria wys dat talle Suid-Afrikaners tevrede is met hul lewensversekeraars. Prof. Adré Schreuder, hoof van klante-ervaring aan die universiteit, verduidelik wat dié hoë tevredenheid dryf. Volg RSG Geldsake op Twitter

Succes is je eigen verdienste, of niet? Veel succesvolle mensen schrijven het succes dat ze hebben vaak toe aan henzelf, maar dat is niet helemaal terecht, meent socioloog Thijs Bol van de Universiteit van Amsterdam. Het feit dat je succesvol bent, is vooral een kwestie van in wat voor gezin je geboren bent, de juiste vrienden en heel veel geluk. Heb je dan echt helemaal geen invloed op je eigen succes? Dat hoor je in deze aflevering. Deze podcastaflevering is een samenwerking tussen het FD en de Universiteit van Nederland. Wil je vaker iets van de Universiteit van Nederland luisteren? Kijk dan op de website bij podcasts of zoek op Universiteit van Nederland in je podcastapp.See omnystudio.com/listener for privacy information.

In het Internationaal Strafhof worden personen die verdacht worden van de meest ernstigste misdaden tegen de internationale gemeenschap, berecht. En dat Strafhof stond vandaag, in 1998, in de kinderschoenen door de ondertekening van het Statuut van Rome. Maar wat is de positie van het Internationaal Strafhof anno 2025?  Vandaag is 27 jaar geleden dat het statuur van Rome ondertekent, wat de basis legde voor het Internationale Strafhof wat we vandaag de dag kennen. En in die 27 jaar is er nogal wat veranderd op het wereldtoneel. Hoe kan het internationale strafhof relevant blijven, wat zijn hierin de grootste obstakels en welke zaken vinden op dit moment plaats in Den Haag?  Jan praat erover met Geert-Jan Knoops! Hij is bijzonder hoogleraar politiek van het internationaal recht aan de Universiteit van Amsterdam, advocaat - mede voor zaken bij dat internationaal strafhof, en recent schreef hij het boek: als de rechtstaat faalt. 

In deze aflevering bespreken we drie Amsterdams-Joodse vrouwen die met hun activisme zorgden voor betere omstandigheden voor Amsterdamse kindertjes, voor vrouwen wereldwijd én voor Joden uit de buurt.Julia van der Krieke praat met Myriam Everard over Rosa Manus (1881–1942), met Sophie Josephus Jitta over Emma Gompertz-Josephus Jitta (1853–1941) en met Onno Warns – in de woning van Frederieke van Wijk – over Mathilda ‘Tilly' de Vries (1913–1942). De Joodse stad is een project van het Joods Cultureel Kwartier, de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam en de gemeente Amsterdam. Productie: Julia van der Krieke en Caspar Stalenhoef. Muziek: Akim Moiseenkov.

Wist je dat je ervoor kan kiezen je lichaam te doneren aan de wetenschap? Het gaat hierbij niet om donatie van organen, maar om complete lichamen. Die lichamen komen terecht in het Anatomisch centrum, beter bekend als de snijzaal. Daar worden ze ingezet om de binnenkant van een lichaam te demonstreren, maar ook voor praktische oefening en medisch onderzoek. Alexander Bijnsdorp en Michael van Emden (Amsterdam UMC) laten zien wat dat inhoudt. 00:00 Wat gebeurt er met een gedoneerd lichaam? 01:07 Waarom een echt lichaam? 02:42 Anatomie arm 03:28 Wie komen er zoal op de snijzaal? 04:05 Medisch onderzoek 04:48 Wie zijn de donoren? 05:28 Hoe wordt het lichaam bewaard? 07:36 Herdenkingsmonument Wil je ons iets vragen? Of heb je een opmerking? Dat kan via dit formulier: https://forms.gle/5YTUR72pTwzXRAFk6 Meer wetenschap? Instagram ►https://www.instagram.com/UniversiteitNL Facebook ► https://www.facebook.com/Universiteitvan Nederland Over de Universiteit van Nederland: De Universiteit van Nederland heeft een onafhankelijke redactie die elke week podcasts, video’s en social posts maakt over wetenschappelijke onderwerpen. Wij geloven dat iedereen moet kunnen leren van de topwetenschappers die we hebben in Nederland. Zonder collegegeld of tentamens. Zet je nieuwsgierigheid aan. Volg de Universiteit van Nederland. Voor niet-commercieel gebruik is het toegestaan om fragmenten (mits de context behouden) te gebruiken. Vermeld wel altijd bron: Universiteit van Nederland. Bij twijfel, mail ons op info@universiteitvannederland.nlSee omnystudio.com/listener for privacy information.

In de podcast Wat Blijft een aflevering over de Zuid-Afrikaanse dichter, schrijver, schilder en anti-apartheidsactivist Breyten Breytenbach. Breytenbach werd geboren in de West-Kaap, maar vestigde zich in de jaren zestig in Parijs omdat zijn huwelijk met een Vietnamese vrouw in Zuid-Afrika niet werd geaccepteerd. Vanuit ballingschap werd hij een fel anti-apartheidsactivist. In de jaren zeventig werd hij tijdens een bezoek aan Zuid-Afrika opgepakt en veroordeeld tot negen jaar gevangenis; in 1982 keerde hij terug naar Parijs waar hij door president Mitterand tot Frans staatsburger werd verklaard. Breytenbach schreef in het Afrikaans en Engels en zijn werk wordt internationaal geprezen.     Presentator Nathan de Vries praat met:      *Adriaan van Dis, collega en vriend van Breytenbach die een deel van zijn werk vertaalde.     *Conny Braam, schrijver en één van de oprichters van de Anti-Apartheidsbeweging Nederland.     *Alfred Schaffer, dichter en docent moderne Nederlandse letterkunde aan de Universiteit van Kaapstad.     *Amanda Strydom, Zuid-Afrikaanse zangeres en kleinkunstenaar. Ze veroorzaakte in 1986 een schandaal in Stellenbosch, in die tijd het ideologische centrum van de apartheid. Tijdens een cabaretvoorstelling balde ze haar vuist en riep de strijdkreet Amandla.  

Vandaag bespreken we het boek Over het verdwijnen van rituelen van Byung-Chul Han. De ondertitel is, een topologie van het heden. We bespraken eerder zijn boek Infocratie. Jitske Kramer en Danielle Braun (antropologen) hebben het ook regelmatig over het belang van rituelen zoals in het nieuwste boek van Jitske, Tricky Tijden. Dit boek kregen we van uitgever Ten Have / De Nieuwe Wereld. Dank daarvoor. Byung-Chul Han (wikipedia) is hoogleraar aan de universiteit voor de kunsten in Berlijn.  Koreaans-Duits filosoof en schrijver. Zijn werk draait voornamelijk om kritiek op het neoliberalisme en de invloed daarvan op de samenleving en het individu. Byung-Chul Han studeerde metaalkunde aan de Universiteit van Korea in Seoul voordat hij in de jaren 80 naar Duitsland verhuisde om filosofie, Duitse literatuur en katholieke theologie te studeren in Freiburg im Breisgau en München. Veel van Han's werk wordt gekenmerkt door een onderliggende bezorgdheid over de situatie waarin mensen verkeren in de snelle, technologisch gedreven staat van het late kapitalisme. Er stond april 2025 een uitgebreid artikel over Han in De Groene: De filosoof van het feest. De hoofdstukken in het boek zijn: Productiedwang Authenticiteitsdwang Sluitingsrituelen Feest en religie Spel op leven en dood Einde van de geschiedenis Rijk der tekens Van het duel naar de droneoorlog Van mythe naar dataïsme Van verleiding naar porno Productiedwang Rituelen kunnen we zien als symbolische technieken om ergens in thuis te raken. Ze maken de tijd bewoonbaar. Ze verlenen het leven stabiliteit. Productiedwang destabiliseert het leven door het duurzame af te breken. Het neoliberalisme buit de moraal uit. Via waarden zijn we niet betrokken op de gemeenschap, maar op het eigen ego. Het gevoel van leegte drijft de communicatie en de consumptie aan. Iedereen produceert zichzelf om meer aandacht te genereren. Symbolen staan stil. Informatie bestaat door te circuleren. Authenticiteitsdwang Een performancemaatschappij. Een maatschappij van intimiteit en zelfontblooting. Een erosie van de publieke ruimte. Zij valt uiteen in private ruimtes. Sluitingsrituelen Levenslang leren staat geen afsluiting toe. Het betekent niets anders dan een leven lang produceren. Ego's die zichzelf als ondernemers van de bv-ik vrijwillig uitbuiten. De globale markt en de digitale netwerken schaffen plaatsgebondenheid af. (non-plaats) Het verhaal is besloten en kent een begin en einde. Informatie is additatief. Onophoudelijk. Rituelen geven vorm aan belangrijke overgangen in het leven. Zonder deze rituelen sjesen we door. Feest en religie De sabat is niet om tot rust te komen van de arbeid. Het staat los van de arbeid. Het is een feest van rusten en beschouwen. Hogeschool - vrije tijd op een hoog plan. Maar vandaag is het het een productiue centrum van menselijk kapitaal. Ze verzorgt opleidingen in plaats van aan vorming te doen. kapitalisme - geld werkt individualisering en isoloment in de hand. Het verhoogt mij individuele vrijheid door mij van een persoonlijke band  met anderen te bevrijden. Het kapitalisme is niet narratief. Het vertelt niets. Het telt alleen. Wat herwonnen moet worden is de contemplatieve rust. Spel op leven en dood Het sterke en het zwakke spel.  Het kapitaal werkt als een garatie tegen de dood. Je kan anderen voor je laten werken, en dus tijd kopen. Oneindige hoeveelheid kapitaal wekt de illusie van een oneindige tijd. (angst voor de dood). Zelfmoord tot iets moois. Levenskunst betekent aan jezelf ontsnappen. Einde van de geschiedenis Rijk der tekens Van het duel naar de droneoorlog Van mythe naar dataïsme Van verleiding naar porno Het is misschien wel het opvallendste aan zijn werk: de complete afwezigheid van een ‘ik'. Nooit haalt Han een herinnering op, nooit vertelt hij een anekdote. Waar de hedendaagse cultuur gedomineerd wordt door pe...

Waar is alle materie uit opgebouwd, en welke wetten volgen die deeltjes om alles op aarde en de rest van het heelal vorm te geven? Wat is antimaterie, en wat heeft quantumtheorie daarmee te maken? In Reis naar de kern neemt Ivo van Vulpen, deeltjesonderzoeker bij CERN in Genève en verbonden aan de Universiteit van Amsterdam, je mee langs al deze grote vragen. Je denkt misschien dat dat ver van je normale belevingswereld afstaat, maar al deze inzichten worden dagelijks gebruikt. Van de GPS op je telefoon, tot de scanners in ziekenhuizen.. Over Reis naar de Kern

Waar is alle materie uit opgebouwd, en welke wetten volgen die deeltjes om alles op aarde en de rest van het heelal vorm te geven? Wat is antimaterie, en wat heeft quantumtheorie daarmee te maken? In Reis naar de kern neemt Ivo van Vulpen, deeltjesonderzoeker bij CERN in Genève en verbonden aan de Universiteit van Amsterdam, je mee langs al deze grote vragen. Je denkt misschien dat dat ver van je normale belevingswereld afstaat, maar al deze inzichten worden dagelijks gebruikt. Van de GPS op je telefoon, tot de scanners in ziekenhuizen.. Over Reis naar de Kern Na Terug naar de Oerknal met Govert Schilling en Baan door het Brein met Iris Sommer is het nu tijd voor een nieuw avontuur: Reis naar de kern. Een fascinerende duik in de wereld van de allerkleinste deeltjes, waar de allergrootste vragen worden beantwoord. In vijf afleveringen zoomen we in op de wereld van het atoom, de quantummechanica, antimaterie en de ontdekking van het Higgs Boson. Reis naar de Kern is een podcast van BNR. Tekst en presentatie: Ivo van Vulpen. Concept: Connor Clerx. Eindredactie: Annick van der Leeuw. Montage: Gijs Friesen en Connor Clerx. Sounddesign en mixage: Gijs Friesen. Over Ivo Ivo van Vulpen is als deeltjesfysicus werkzaam aan de Universiteit van Amsterdam, het Nationaal Instituut voor subatomaire fysica (Nikhef) en hij doet onderzoek bij de deeltjesversneller (Large Hadron Collider) bij CERN in Genève. Hij is hoogleraar Wetenschapscommunicatie, in het bijzonder betreffende de natuurkunde, aan de Universiteit Leiden. In 2018 verscheen zijn eerste boek: De melodie van de natuur. Transcript aflevering Als je gaat vertellen over de zoektocht naar de bouwstenen van de natuur kunnen we het best starten bij het moment dat iedereen ziet als de start van de reis: het jaar 1912 als het ons voor het eerst lukt om een plaatje te maken van een atoom. Die stap levert een schat aan informatie op en maakt dat we in één klap ons beeld van hoe de natuur werkt compleet moeten herzien. We leren bijvoorbeeld dat alles op aarde uiteindelijk maar uit drie unieke bouwsteentjes bestaat. En we leren dat de logica die de natuur volgt op die piepklein schaal to-taal anders is dan die van onze wereld als mensen. We zien dingen die helemaal niet zouden moeten kunnen volgens alles wat we tot dan toe dachten. Deeltjes blijken op meerdere plekken tegelijk te kunnen zijn en we ontdekken verborgen eigenschappen en nieuwe krachten. Kortom, het hele bouwwerk moet op de schop. En hoewel de zoektocht naar de logica en fundamenten achter deze nieuwe realiteit tot op de dag van vandaag voortduurt geef ik in deze aflevering ook een paar voorbeelden van hoe de inzichten al een toepassing hebben gevonden: niet alleen in de werking van een computerchip of de quantumcomputer, … maar diep in het atoom vonden we ook een manier om onszelf als mensheid te vernietigen. Het onderwerp van deze aflevering is de atoomrevolutie. Maar laten we starten waar we nu zijn: op straat, in de studio, in de auto of waar je deze podcast dan ook beluistert. Als je om je heen kijkt zie je dat de wereld is opgebouwd uit een groot aantal verschillende materialen: de stof van de stoel waarin je zit, de bakstenen van het gebouw waar je langsloopt of het keramiek van de beker waar je je koffie uit drinkt. Op school hebben we geleerd dat er zo’n kleine honderd elementaire bouwstenen zijn, de elementen, waarvan het kleinste ondeelbare brokje een atoom wordt genoemd. Er zijn in de natuur stoffen zoals zuurstof en ijzer die opgebouwd zijn uit één type atoom, in dit geval zuurstofatomen of ijzeratomen, maar er zijn ook veel stoffen waarvan de kleinste unieke bouwsteen een combinatie is van verschillende atomen. Zo’n bouwsteen noemen we een molecuul. Een bekend voorbeeld is bijvoorbeeld water (dat is een combinatie is van 2 waterstofatomen en 1 zuurstofatoom), maar ook suiker, alcohol en DNA zijn ingewikkelde combinaties van atomen van verschillende elementen. Als je wilt begrijpen waarom stoffen hun eigen unieke eigenschappen hebben is het cruciaal om hun bouwstenen te begrijpen. Maar dat gaat niet zomaar. De natuur geeft haar geheimen namelijk niet zomaar prijs. Atomen zijn meer dan een miljoen keer kleiner dan het kleinste voorwerp dat je met je oog kunt zien en het lijkt dan ook een onmogelijke opgave deze wereld te leren kennen. Dé grote truc om dingen zo klein als een atoom in kaart te brengen hebben we in de vorige podcast al kort besproken. In essentie komt het erop neer dat je iets kunt leren over een object door te bestuderen hoe andere deeltjes er vanaf ketsen. Dat is simpeler gezegd dan gedaan, maar in 1912 was het uiteindelijk Ernest Rutherford die het voor het eerst voor elkaar kreeg. Deze aflevering heeft best veel technische elementen, maar ik ga ze toch benoemen, omdat het een belangrijke stap is en de start van al het moderne deeltjesonderzoek. Ik hoop dat het me lukt je er veilig langs te loodsen. Daar gaan we. Die Ernest Rutherford vuurde deeltjes met grote snelheid af op een heel dun laagje goudatomen, iets dat je het best kunt voorstellen als een vel aluminiumfolie, maar dan van goud. En als ik grote snelheid zeg dan bedoel ik niet 200 of 300 km/uur, maar net iets minder dan een miljard kilometer per uur. Om te kijken waar al die afgeketste deeltjes terecht kwamen had hij een scherm gemaakt dat een lichtflits gaf als er een deeltje op viel. To-taal onverwacht bleek dat sommige deeltjes gewoon bijna recht terugkwamen. Na wat puzzelen bleek dat de enige manier om dat te verklaren was als er in een atoom een kei-harde pit zou zitten. En na alle metingen geanalyseerd kwam inderdaad het bekende beeld van een atoom naar voren zoals we dat op de middelbare school leren en het plaatje van een atoom dat Google of ChatGPT je geeft: Atomen bestaan uit een piepkleine zware atoomkern met een positieve lading Om de atoomkernen draaien lichte elektronen in vaste banen rondjes Elke elektronenbaan heeft een maximum aantal elektronen Omdat we dit beeld kennen klinkt het niet heel spectaculair, maar in die tijd was het revolutionair! Zo‘n atoom kon namelijk helemaal niet bestaan volgens de toen bekende natuurwetten. Het eerste probleem met dit beeld is dat volgens de theorie elektronen helemaal geen rondjes rond de kern mochten draaien. Dat klinkt gek, want de beweging van een deeltje dat om iets zwaars heen draait lijkt precies hetzelfde als de beweging van een planeet die om de zon draait. En dat begrijpen al een paar honderd jaren tot in groot detail dankzij de wetten van Newton. Maar er is wel een cruciaal verschil: een elektron is elektrisch geladen en de theorie van de elektromagnetische kracht zegt dat zulke deeltjes energie verliezen als ze om iets heen draaien. Een elektron in een atoom zou dus energie verliezen en binnen een fractie van een seconde op de kern storten. En zelfs als elektronen om de een of andere onverklaarbare reden al keurig rondjes draaien, waarom dan alleen op bepaalde afstanden? Daar is geen en-ke-le reden voor. Het model van een atoom dat uit de experimenten tevoorschijn kwam, kon volgens de theorie dus helemaal niet bestaan. In zo’n situatie waarin theorie en experiment met elkaar in tegenspraak zijn, delft de theorie meestal het onderspit. Ook in het geval van de elektronen, die vrolijk hun rondjes draaiden. Het was duidelijk dat we iets over het hoofd zagen. Maar wat dan? In de zoektocht naar een verklaringen voor het atoomprobleem zou uiteindelijk de Deense natuurkundige Niels Bohr de impasse doorbreken met een net zo vreemd als briljant idee. Hij stelde voor, - en let op, dit is volledig uit de lucht gegrepen - dat voor elektronen alleen een combinatie van de snelheid en hun afstand tot de atoomkern toegestaan was. Namelijk alleen als het pre-cies een veelvoud was van een klein brokje basis-energie: ℏ. We zeggen dan ook dat de combinatie van snelheid en afstand gequantiseerd is. En omdat snelheid en afstand gekoppeld zijn legt deze eis daardoor een snoeiharde restricties op aan de plek waar elektronen hun rondjes mogen draaien. Met die nieuwe regel kon Bohr ineens niet alleen de stabiele banen verklaren, op precies dezelfde plek als we in het experiment zagen, maar ook nog eens met de juiste energie. Super! Opgelost dus, al wist niemand waarom die quantisatie er was. In de jaren erna is er een veel complexer theoretisch bouwwerk ontstaan rond dit idee: de quantummechanica. Het klassieke beeld van een elektron als een bolletje dat rondjes draait om de kern is vervangen door een elektron als golf en een wolk van waarschijnlijkheden. Een van de vele bizarre gevolgen van de theorie is dat deeltjes op meerdere plekken tegelijk kunnen zijn. Dat klinkt als waanzin en kan haast niet waar zijn. Maar het bleek te kloppen, net als bij alle andere experimenten die de bizarre voorspellingen van de quantumtheorie gingen controleren. De theorie hield moeiteloos stand en is nu een van de belangrijkste pijlers waar de moderne natuurkunde op rust. Een van de vragen die de quantummechanica niet beantwoordde was de vraag waarom er een maximum aantal elektronen is per baan. Kortom, waarom zitten de eerste twee elektronen van een stof als Lithium gezellig bij elkaar in de eerste baan en zit dat derde elektron in zijn eentje een stuk verderop waar hij veel minder sterk vastgebonden zit aan de kern? Belangrijk om te weten, want dat losse derde elektron maakt dat Lithium (een metaal) zich chemisch volstrekt anders gedraagt dan Helium (een gas). Ook hier werd weer een merkwaardige oplossing gevonden door een andere wetenschapper, Pauli, die net als Bohr ook de volstrekt arbitraire eis oplegde dat geen twee elektronen in het atoom hetzelfde mogen zijn. Twee jonge Leidse promotiestudenten theoretische natuurkunde - Samuel Goudsmit en George Uhlenbeck verzonnen (of ontdekten, het is maar hoe je het wilt zien) precies 100 jaar geleden dat elektronen een verborgen eigenschap hadden. Elektronen kwamen in twee smaken en de analogie die daarbij vaak gebruikt wordt is het beeld dat elektronen kunnen draaien: en wel linksom óf rechtsom. Als je van veraf kijkt zie je het verschil helemaal niet tussen een linksom en rechtsom draaiende bal en pas als je het aanraakt voel je dat er toch een verschil is. Met dat nieuwe idee pasten er dus ineens wél twee elektronen in de eerste baan (een linksom-draaiend en een rechtsom-draaiend elektron zijn immers niet hetzelfde), maar die derde ‘mag’ er niet meer bij want ja, dan zou hij hetzelfde zijn als een van de andere elektronen die er al waren. En dat mag niet volgens de nieuwe eis … en dus moet hij wel een stuk verderop gaan zitten. Hebben we hier in de praktijk nou wat aan? Zeker! Absoluut! Het quantummechanisch gedrag van deeltjes is cruciaal om materiaaleigenschappen te begrijpen en dat is weer belangrijk voor de bouwstenen van een computerchip. En ik nodig je uit om een dag door te brengen zonder daar gebruik van te maken en daarna eens een schatting te maken hoe belangrijk dat is voor de Nederlandse economie. De eigenschap spin wordt ook gebruikt in MRI scans in ziekenhuizen. En die wonderlijke voorspellingen van de quantummechanica dat een deeltje twee verschillende eigenschappen tegelijk kan bezitten en dat het op een mysterieuze wijze verstrengeld kan zijn met een ander deeltje, vormt de basis van de quantumcomputer. Die quantumcomputer, als hij er eenmaal is, zal ons ongekende nieuwe mogelijkheden geven en het is dan ook niet vreemd dat er in veel landen stevig in geïnvesteerd wordt. Ook in Nederland. Kortom, ‘quantum is overal’ en gaat in de toekomst een nog veel enorm belangrijke rol spelen in onze maatschappij. Het is goed om te zien dat er collega’s zijn, zoals bijvoorbeeld Julia Cramer die bij de Universiteit Leiden onderzoek doen naar hoe we ook de maatschappij mee kunnen nemen in deze ontwikkelingen en professor Margriet van der Heijden die bij de Technische Universiteit Eindhoven werkt aan de dialoog met de samenleving over de natuurkunde in brede zin. Na het succes van Rutherford was het een kwestie van tijd voordat de techniek zou verbeteren en we ook de atoomkern zelf zouden kunnen bestuderen. Dat duurde even, maar begin jaren dertig ging het ineens heel erg snel. Zowel in het Verenigd Koninkrijk als in de Verenigde Staten lukte het om deeltjes genoeg energie mee te geven zodat ze de atoomkern konden raken. Een experimentele prestatie van wereldformaat die de onderzoekers de Nobelprijs opleverde en die bekend staat als ‘het splijten van het atoom’. Ik maak even wat reuzenstappen, maar toen het stof neerdaalde bleek de atoomkernen inderdaad piepklein te zijn en opgebouwd uit twee bouwstenen: positief geladen protonen en ongeveer evenveel neutrale neutronen, elk ongeveer 2000 keer zo zwaar waren als een elektron. Een atoom bestaat dus uit een aantal dicht opeengepakte protonen en neutronen in de kern en daaromheen op grote afstand wolken van elektronen om het atoom neutraal te houden. En omdat dit geldt voor alle atomen betekent dit dus dat alles op aarde, en sterker nog, ook alle sterren en andere planeten in het heelal, zijn opgebouwd uit maar drie bouwstenen. Als je Helium wilt maken heb je twee protonen, twee neutronen en twee elektronen nodig en als je goud wilt maken dan pak je ‘gewoon’ 79 protonen, 118 neutronen en 79 elektronen. Het heelal als een puzzel met maar drie verschillende stukjes: ongelooflijk! Maar, het zal eens niet, het leverde ook weer een hoofdpijndossier op. Hoe kan zo’n atoomkern namelijk überhaupt bestaan? Die positief geladen protonen zitten superdicht bij elkaar als als ze dezelfde lading hebben zouden ze elkaar heel hard af moeten stoten. En waarom blijven die neutrale neutronen eigenlijk bij elkaar zitten? De enige oplossing, weer een noodgreep, was om een nieuwe kracht te verzinnen. Een nieuwe natuurkracht die tegelijkertijd heel sterk moet zijn (namelijk sterker dan de elektromagnetische kracht), maar die buiten de atoomkern weer alle kracht verliest (omdat anders de hele wereld zou samenklonteren tot één grote atoomkern). Het werd snel duidelijk dat de energie waarmee neutronen en protonen elkaar aantrekken in de kern, de zogenaamde bindingsenergie, afhangt van het aantal protonen en neutronen. Er bleek on-voor-stel-baar veel energie opgeslagen te zijn in atoomkern en we ontdekten dat het energie op kan leveren als atoomkernen samensmelten of juist splitsen. Dit inzicht gaf ons niet alleen antwoord op de vraag hoe de zon aan zijn energie kwam, maar gaf ons als mensheid ook de mogelijkheid om onszelf te vernietigen met atoombommen. Om deze kernfusie en kernsplijting beter te begrijpen is het handig om, gek genoeg, een link te maken met het bedrijfsleven. We weten dat het voor grote bedrijven op een gegeven moment efficiënter wordt om op te splitsen in kleinere eenheden. De meerwaarde van het bij elkaar blijven weegt dan niet meer op tegen de flexibiliteit en energie die in kleinere eenheden te behalen is. Er is soms een klein zetje nodig om de splitsing in gang te zetten, maar de kosten en het juridisch gedoe betalen zich enorm snel terug. Voor kleine bedrijven geldt juist precies het tegenovergestelde. Want waar de winst voor grote bedrijven te vinden is in opsplitsen, is het voor kleine bedrijven juist verstandig om te fuseren. Natuurlijk moet er eerst geïnvesteerd worden in het proces, maar daarna levert het nieuwe energie en winst op. Gek genoeg blijken voor atoomkernen precies dezelfde wetmatigheden te gelden: het levert energie op als grote atomen splitsen (kernsplijting) en voor kleine atomen als ze fuseren (kernfusie). Eerst splijten: Alle protonen en neutronen bij elkaar houden in grote atoomkernen kost veel meer energie dan de situatie waarin je hetzelfde aantal verdeelt over twee kleinere atomen. Grote atoomkernen zoals Uranium splitsen dan ook maar al te graag, al is daar soms een klein duwtje voor nodig. Bij die splitsing komt energie vrij die in kerncentrales weer gebruikt wordt om water te verwarmen tot stoom … dat weer gebruikt wordt om met behulp van een turbine elektriciteit op te wekken. Bij sommige splijtende atoomkernen blijken neutronen vrij te komen die precies genoeg energie hebben om andere atomen ook het zetje geven om te splijten … waarbij natuurlijk weer neutronen vrijkomen etc. Het idee van een kettingreactie en toepassing in een bom ligt dan voor de hand en dat werd de start van een ongekende wapenwedloop die binnen een paar jaar de atoombom opleverde via het beroemde Manhattan-project. Fuseren: Bij kleine atoomkernen werkt het dus precies andersom. Daar levert het dus juist energie op door samen te smelten. Maar omdat de kernen elektrisch geladen zijn en elkaar afstoten als ze bij elkaar in de buurt komen gebeurt dat samensmelten alleen op plekken waar het erg warm is waardoor de atoomkernen enorm snel bewegen en elkaar dus wel kunnen raken (net zoals twee magneten wel op elkaar kunnen als je maar hard genoeg drukt). Een van die warme plekken is het centrum van onze zon waar het een paar miljoen graden is. Hoewel we al duizenden jaren weten dat de zon elke dag opkomt, wist tot de ontdekking van de atoomkern gek genoeg niemand waar de zon zijn energie vandaan haalde. En nee, zelfs Albert Einstein niet. De brandstof van de zon, waterstof, is ook hier op onze planeet ruim voorradig, dus het is niet gek dat mensen nadenken over kernfusie hier op aarde. Dat kan, maar blijkt een enorme technologische uitdaging te zijn i.v.m. de temperaturen van miljoenen graden die nodig is. Lastig dus, …. maar niet onmogelijk en natuurkunde-collega's vanuit de hele wereld werken samen in grote onderzoeksprojecten om het voor elkaar te krijgen. Ook Nederlanders! Sterker nog, we hebben een apart instituut in Nederland: DIFFER in Eindhoven. Ik kan me heel goed voorstellen dat het je nu een beetje duizelt na verhalen over de quantumcomputer en de kernkrachten. Hopelijk ben je er nog. Al die nieuwe inzichten hebben zowel de wetenschap als de maatschappij ingrijpend veranderd. En hoewel veel raadsels nu opgelost waren, levert deze nieuwe theorie ook weer nieuwe vragen op. Zijn die protonen en neutronen dan echt de kleinste bouwstenen van de natuur? En wat zit er nou achter die rare wetten van de quantummechanica? Een extra punt van zorg is dat de quantumtheorie niet in overeenstemming lijkt met die van de zwaartekracht. We missen dus iets. Maar er was meer vreemds. Veel meer. In het onderzoek naar straling uit de ruimte zagen we deeltjes die geen proton, geen neutron en geen elektron waren. Maar dat waren de enige deeltjes die er waren hadden we net geleerd. Wat is dat nou weer? In de decennia erna leerden we zelf deeltjes maken door protonen op elkaar te schieten in deeltjesversnellers en de ontdekkingen zouden elkaar enorm snel opvolgen, wat uiteindelijk leidde tot de beschrijving van de kleine deeltjes zoals we dat nu nog steeds hebben: het Standaard Model met drie families van elementaire deeltjes, nog kleiner dan de protonen en neutronen en drie quantumkrachten. Maar genoeg voor vandaag. Die ontwikkelingen bespreken we in de volgende aflevering.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Waar is alle materie uit opgebouwd, en welke wetten volgen die deeltjes om alles op aarde en de rest van het heelal vorm te geven? Wat is antimaterie, en wat heeft quantumtheorie daarmee te maken? In Reis naar de kern neemt Ivo van Vulpen, deeltjesonderzoeker bij CERN in Genève en verbonden aan de Universiteit van Amsterdam, je mee langs al deze grote vragen. Je denkt misschien dat dat ver van je normale belevingswereld afstaat, maar al deze inzichten worden dagelijks gebruikt. Van de GPS op je telefoon, tot de scanners in ziekenhuizen.. Over Reis naar de Kern Na Terug naar de Oerknal met Govert Schilling en Baan door het Brein met Iris Sommer is het nu tijd voor een nieuw avontuur: Reis naar de kern. Een fascinerende duik in de wereld van de allerkleinste deeltjes, waar de allergrootste vragen worden beantwoord. In vijf afleveringen zoomen we in op de wereld van het atoom, de quantummechanica, antimaterie en de ontdekking van het Higgs Boson. Reis naar de Kern is een podcast van BNR. Tekst en presentatie: Ivo van Vulpen. Concept: Connor Clerx. Eindredactie: Annick van der Leeuw. Montage: Gijs Friesen en Connor Clerx. Sounddesign en mixage: Gijs Friesen. Over Ivo Ivo van Vulpen is als deeltjesfysicus werkzaam aan de Universiteit van Amsterdam, het Nationaal Instituut voor subatomaire fysica (Nikhef) en hij doet onderzoek bij de deeltjesversneller (Large Hadron Collider) bij CERN in Genève. Hij is hoogleraar Wetenschapscommunicatie, in het bijzonder betreffende de natuurkunde, aan de Universiteit Leiden. In 2018 verscheen zijn eerste boek: De melodie van de natuur. Transcript aflevering Tot de jaren dertig was eigenlijk niks aan de hand. De natuurkunde was vrij overzichtelijk. Weer overzichtelijk moet ik natuurlijk zeggen. In de vorige aflevering hadden we het over de atoomrevolutie in die eerste decennia van de 20e eeuw waarin het ons eindelijk lukte om door te dringen tot de wereld van het atoom zelf, die kleinste bouwstenen van alle elementen. Tot de verbazing van wetenschappers bleken alle atomen uit dezelfde drie basisbouwstenen opgebouwd te zijn: protonen en neutronen (die samen de atoomkernen vormden) en de elektronen. Van negentig elementen terug naar drie bouwstenen dus. Heerlijk simpel en overzichtelijk! Alles op orde dus zou je denken. Maar toen gebeurde er iets waardoor we in één klap wisten dat we nog niet op de diepste laag van de kennis waren aangekomen en dat nog een onbekende wereld verborgen lag. In deze aflevering vertel ik jullie over deze verrassing en hoe het ons door ontwikkelingen in de techniek uiteindelijk wél lukte om het fundament van de natuur te bereiken. De neutronen en protonen bleken toen opgebouwd te zijn uit nog kleinere deeltjes, we leerden zelf deeltjes te maken in het laboratorium met behulp van deeltjesversnellers en ze te bestuderen met detectoren. Alles samen noemen we dat het Standaard Model en dat is tot op de dag van vandaag het beste beeld dat we hebben van de wereld op de allerkleinste schaal. En daar zitten gekke dingen bij hoor: deeltjes die dwars door de aarde kunnen vliegen bijvoorbeeld en magische dingen als anti-materie. Om deze stappen te begrijpen is het handig om je voor te stellen dat de ontdekking van het atoom net zoiets is aanspoelen op een onbekend eiland, waarna je, uit nieuwsgierigheid, gaat proberen dat eiland verder in kaart te brengen. Op het eiland bevindt zich een dicht oerwoud en terwijl je er steeds dieper en dieper in probeert door te dringen, bijvoorbeeld langs een rivier weet je niet of dat bos zich nog tientallen kilometers zo uit zal strekken en of er überhaupt nog wel iets anders te vinden zal zijn dan dezelfde bomen, vruchten en dieren die je van thuis kent. Maar als er dan ineens een bootje de rivier af komt zakken of als je een dier ziet dat je nooit eerder hebt gezien dan weet je gelijk dat je niet alleen bent en dat er meer dingen verborgen zijn. Precies zo'n situatie hadden we in de deeltjesfysica. Tijdens het onderzoek naar atoomkernen en radioactiviteit bleek gek genoeg dat er ook een bron van straling aanwezig was in een ruimte als er helemaal geen radioactieve stoffen in de buurt waren. Het idee was dat dat veroorzaakt werd door radioactieve stoffen in de aarde zelf. Best logisch en dus ‘case closed’ zou je denken, maar dan heb je net even buiten de koppigheid van de natuurkundigen gerekend. Er is er namelijk altijd eentje die het zeker wil weten en die naar de top van de Eiffeltoren gaat om te kijken of daar inderdaad minder straling is of in een luchtballon stapt om nog hoger te meten. Dat is allebei echt gebeurd! En maar goed ook, want het bleek dat de straling helemaal niet afnam hoe hoger je kwam. het werd juist sterker. De straling kwam dus niet uit de aarde, maar uit de ruimte! Blijkbaar worden we op aarde blijkbaar dus gebombardeerd door deeltjes uit het universum. Die botsen hoog in de lucht op zuurstofatomen en produceren daar een soort lawine van deeltjes waarvan sommigen lang genoeg leven om het aardoppervlak te halen. Die deeltjes waren dus de bron van die mysterieuze straling waar we naar op zoek waren. Dat onderzoek naar deze zogenaamde kosmische stralen is nog steeds een belangrijk onderzoeksgebied, maar daar gaat het nu even niet om. Mensen onderzochten om welke deeltjes het nou precies ging door de sporen van de deeltjes zichtbaar te maken, net zoals de sporen die vliegtuigen hoog in de lucht produceren, en door te kijken hoe ze reageerden als ze op andere materialen botsten. Zoveel mogelijkheden waren er niet, want we kenden immers maar drie verschillende deeltjes. Tot hun verbazing zagen ze dat het deeltjes waren die wel elektrisch geladen waren, maar geen proton waren …. en ook geen elektron. Een nieuw deeltje dus dat ongeveer tweehonderd keer zo zwaar bleek te zijn als een elektron. Het kreeg een eigen naam: het muon. Een onverwachte gast. Niet echt nodig, maar dat maakt niet uit. Het is net als gekleurde hagelslag en dure sportwagens. Niet echt nodig, maar het maakt de wereld wel een stuk leuker. Als kosmische stralen op dunne materialen vallen, blijken er nog veel meer nieuwe deeltjes te ontstaan. Sterker nog, een hele dierentuin vol nieuwe deeltjes. Fascinerend, maar het onderzoek was erg onhandig, want je was volledig overgeleverd aan wat de ruimte je gaf. Gelukkig lukte het ons dankzij twee technieken om zelf de regie in handen te krijgen: 1) de deeltjesversneller (om zelf deeltjes te kunnen maken in deeltjesbotsingen) en 2) de deeltjesdetector om alle deeltjes zichtbaar te maken die in die botsingen werden gemaakt. Dit zijn de twee elementen die we tot op de dag van vandaag nog steeds gebruiken om de natuur op de kleinste schaal te bestuderen. Alleen steeds een stukje geavanceerder. Eerst de deeltjesversneller. Dat we zelf deeltjes kunnen maken is een cruciale ontdekking geweest. De bekende formule van Albert Einstein E=mc2 betekent namelijk niet alleen dat je massa kan omzetten in energie (dat was de basis van de kernenergie en het branden van de zon uit de vorige aflevering), maar het werkt ook de andere kant op; als je maar genoeg energie bij elkaar brengt kan je daarmee ook zelf massa creëren: nieuwe deeltjes dus. In een deeltjesversneller geven we deeltjes, bijvoorbeeld protonen, energie door ze een klein zetje te geven. Daarna gebruiken we magneten om ze af te buigen en ze door een holle buis in een heel grote cirkel weer terug te leiden naar de plek waar we ze een zetje gaven … om ze vervolgens opnieuw een duwtje te geven. Als je dat heel vaak herhaalt krijgen deeltjes een enorm hoge snelheid en energie en als je ze daarna op elkaar laat botsen kun je al die bewegingsenergie gebruiken om nieuwe deeltjes te maken. Het voordeel is dat we zo deeltjes in een gecontroleerde omgeving kunnen maken. De ontwikkeling van de deeltjesversnellers ging heel snel: steeds meer energie en steeds meer botsingen. Op dit moment is de krachtigste deeltjesversneller op aarde de Large Hadron Collider op CERN, het Europees centrum voor de deeltjesfysica. Dan de deeltjesdetector. Om te begrijpen wat er in een botsing gebeurt is het cruciaal dat je de botsing kunt ‘fotograferen’. Dat is niet zo makkelijk, want ik zeg wel fotograferen, omdat we dat allemaal kennen uit onze eigen belevingswereld, maar een normale fotocamera kan alleen maar licht zien en helemaal geen andere deeltjes. De meeste deeltjes in de botsing leven trouwens ook veel te kort om te zien. We hebben een manier bedacht die je kunt vergelijken met die van het bestuderen van voetstappen in de sneeuw. Als ik je een foto laat zien van een spoor van voetstappen in de sneeuw dan vind je het vast gek als ik je vraag of het een auto, een konijn of een mens is geweest die deze sporen heeft achtergelaten. ‘Een mens natuurlijk’ zeg je dan. En als je de foto in meer detail bekijkt kun je vast nog veel meer achterhalen. Je ziet bijvoorbeeld of het één persoon was of twee, of het een kind was of een volwassene en nog veel meer. In een deeltjesdetector doen we eigenlijk precies hetzelfde. Als een deeltje door een detector heen beweegt laat het daar ook een karakteristieke afdruk achter, net als die voetstappen in de sneeuw. Het gaat hier te ver om de details te bespreken, maar door deeltjes door verschillende detectielagen te laten bewegen, die elk een specifieke eigenschap vastleggen, kun je van alle deeltjes hun type, richting en energie vastleggen. En hoewel het strikt genomen niet klopt is het prima om er over na te denken als een ‘foto’ van de botsing. Dat doe ik zelf ook. Maar het is wel echt ingewikkeld. Er zijn een miljard botsingen per seconde en in elke botsing zijn vaak wel honderd(en) deeltjes. Ontzettend moeilijk dus, … maar niet onmogelijk als je samenwerkt met slimme en creatieve mensen van over de hele wereld. Veel van de nieuwe deeltjes die gemaakt worden in de botsing leven veel en veel te kort om onze detector te bereiken. Het einde van het leven klinkt dramatischer dan het is, maar deeltjes kunnen uit elkaar vallen in een mix van andere deeltjes. Om toch iets te leren over die wereld die al lang verdwenen is, gebruiken we dezelfde truc die paleontologen gebruiken. De wereld die zij bestuderen, die van dinosauriërs, is ook al 65 miljoen jaar geleden verdwenen en toch verschijnen er wekelijks boeken over verschillende soorten dino’s en hun eigenschappen. Dat kan omdat er dingen bewaard zijn gebleven, hun botten, en door die weer in elkaar te zetten kunnen ze die wereld reconstrueren. Een super slim idee en wij deeltjesfysici doen hetzelfde. Wij gebruiken de ‘stabiele’ deeltjes (de deeltjes die lang genoeg leven om ze te zien in onze detectoren) om te herleiden wat er in de botsing gebeurd is. Hebben we nou wat aan die deeltjesversnellers en detectoren of zijn het speeltjes van jullie wetenschappers? Zeker! Er zijn zelfs duizenden deeltjesversnellers in de wereld. Bijvoorbeeld in ziekenhuizen. Helaas kent bijna iedereen wel iemand die kanker heeft en bestraald wordt, maar bijna niemand weet waarmee mensen dan eigenlijk bestraald worden. Meestal zijn röntgenstralen met heel veel energie het meest geschikt en om die te maken heb je een deeltjesversneller nodig. Net als bij de productie van ‘gewone’ röntgenstralen komt de straling vrij als deeltjes versneld worden en op een plaatje worden geschoten. Zonder deeltjesversneller geen kanker-bestraling dus, en daarom heeft elk groot ziekenhuis deeltjesversnellers. En de detectoren zelf dan? Laat ik ook daar weer een toepassing in het ziekenhuis pakken. We kennen allemaal de röntgenfoto. De straling zelf zie je niet, maar die gaat wel dwars door je spieren en vet heen, maar niet door je botten. Als je het licht opvangt aan de andere kant van je lijf kun je op de foto daarom heel goed de botten zien. En dus zien of er een breuk is. Of niet. Als je een scherpere foto wil kun je meer licht gebruiken, maar dat is niet zonder gevaar. Het is niet voor niks dat iedereen de kamer uitgaat in het ziekenhuis of bij de tandarts als er een röntgenfoto gemaakt wordt. De straling richt namelijk veel schade aan op zijn weg door je lichaam. Een andere oplossing om een betere foto te maken is door de fotografische plaat zelf beter te maken. Dit is net zoiets als het vergroten van het aantal pixels bij een digitale camera. En elke verbetering in de gevoeligheid zorgt ervoor dat met dezelfde hoeveelheid straling een betere foto gemaakt kan worden. Voor een enkele foto zal dat niet veel uitmaken, maar voor een zogenaamde ct-scan (dat is ongeveer het equivalent van tweehonderd foto’s tegelijk) betekent zou zoiets een enorme gezondheidswinst voor patiënten kunnen betekenen. Net als aan het begin van de twintigste eeuw toen men alle atomen rangschikte en in detail onderzocht om uiteindelijk te ontdekken dat ze allemaal opgebouwd waren uit dezelfde drie bouwstenen gebeurde hier eigenlijk weer hetzelfde. In deeltjesbotsingen was er een hele dierentuin aan deeltjes tevoorschijn gekomen, maar toen het stof neerdaalde bleken al die deeltjes ook weer combinaties te zijn van maar aan handvol elementaire bouwstenen. Het proton en neutron bleken bijvoorbeeld opgebouwd te zijn uit zogenaamde up-quarks en down-quarks. Samen met het elektron waren dat de bouwstenen van alle stabiele materie. Ze vormen samen de zogenaamde eerste familie, maar er hoort nog een vierde familielid bij: het neutrino. Een deeltje waar ik verder niet veel over zal zeggen, maar dat geproduceerd wordt in radioactieve processen en dat bekend staat als ‘spookdeeltje’ omdat het zonder probleem dwars door de aarde heen kan vliegen. Belangrijker is om te vertellen dat er van elk van deze vier deeltjes twee kopieën bestonden, twee kopieën met meer massa’s en die bovendien maar kort leefden. Dat gekke muon bijvoorbeeld, het zwaardere zusje van het elektron waar de hele zoektocht mee begon, heeft in tegenstelling tot het elektron niet het eeuwige leven, maar leeft maar een miljoenste seconde. Uiteindelijk bleken er 12 elementaire deeltjes te zijn, netjes gerangschikt in drie families van elk vier deeltjes. Deze deeltjes, samen met de regels over de manier waarop ze met elkaar communiceren (elkaar aantrekken, afstoten of in elkaar versmelten) vormen samen het beroemde Standaard Model. Dit Standaard Model vormt op dit moment het fundament van onze kennis over de opbouw van alle materie. Er is géén diepere laag. Dit is het. Het is een fantastisch en complex wiskundig bouwwerk waarmee we bijna alle deeltjes-fenomenen die we zien kunnen verklaren, maar tegelijkertijd zijn er ook frustrerende open vragen en mysteries. Waarom zijn er bijvoorbeeld drie families en niet gewoon één en waarom hebben de deeltjes zulke enorm verschillende massa en lukt het niet om de zwaartekracht een plekje te geven in de theorie? Dat allemaal in de volgende afleveringen. We wandelen nu in grote stappen door het bos heen recht op het doel af, maar voor we afsluiten wil ik nog even een klein zijpaadje inslaan en iets zeggen over iets is dat als totale science-fiction en magie bekend staat onder het brede publiek terwijl het voor deeltjesfysici de gewoonste zaak is van de wereld is: anti-materie. Komt ie! Toen de quantummechanica nog in de kinderschoenen stond bleek het lastig om de nieuwe theorie te combineren met de relativiteitstheorie. Enorm frustrerend, maar uiteindelijk lukte het de Engelsman Paul Dirac. Hij vond een formule die hem in staat stelde de bewegingen van het elektron in die rare quantumwereld te voorspellen. Het werkte allemaal fantastisch, maar zijn nieuwe theorie voorspelde dat er ook zoiets als een anti-elektron zou moeten bestaan (een positron voor de liefhebbers). Een deeltje dat even zwaar zou moeten zijn als een elektron, maar dan positief geladen. Hoewel er op zich niks mis is met het voorspellen van een nieuw deeltje (doe wat je niet laten kan), maar het leek naïef, omdat er geen en-kel experiment was dat zo’n anti-elektron had gezien. Gelukkig voor Dirac werd het positron vrij snel na zijn voorspelling ontdekt in het onderzoek naar kosmische stralen. En weer door Carl Anderson, de man die ook het muon deeltje had ontdekt. ‘Some guys have all the luck’. Later zou blijken dat inderdaad elk deeltje zijn eigen anti-deeltje heeft en het vormt daarmee ‘gewoon’ de helft van de bouwstenen van het Standaard Model. Rondom antimaterie hangt een zweem van mysterie. Er is op aarde namelijk alleen materie en geen antimaterie en ook in de rest van het heelal lijkt het niet voor te komen. HOE kan dat nou? Een van de bijzondere aspecten van deeltjes en antideeltjes is ook dat ze kunnen samensmelten als ze elkaar tegenkomen, maar dat geeft gelijk de vraag waarom er dan überhaupt nog materie over is in het heelal als ze bij de oerknal in even grote hoeveelheden gemaakt zijn? Het mechanisme dat deze asymmetrie veroorzaakt is nog steeds een van de grootste raadsels van de deeltjesfysica. Voor jou als luisteraar is het vast krankzinnig om te beseffen dat iets zo exotisch als anti-materie, iets waar je misschien tot 5 minuten geleden nog nooit van had gehoord, toch een toepassing heeft gevonden. Dat is zo namelijk. Het is niet in de vorm van een bom zoals in het boek het Bernini-mysterie van Dan Brown, maar juist om levens te redden in het ziekenhuis. Daar worden de twee lichtflitsen die gemaakt worden als een positron een elektron elkaar tegenkomen gebruikt om tumoren te lokaliseren. Laat me uitleggen hoe we dat doen. Bij patiënten wordt eerst een radioactieve stof geïnjecteerd die heel slim aan een (suiker)molecuul wordt gehangen zodat het zich via het bloed naar de tumor toe beweegt. Er wordt een speciaal atoom gebruikt dat positronen uitstraalt als straling, antimaterie dus. En dat positron zal, zodra het vrijkomt, vrijwel gelijk met een elektron samensmelten omdat die immers overal in het lichaam zitten. Daarbij worden dan twee lichtdeeltjes gemaakt die in tegenovergestelde richtingen dwars door het lichaam naar buiten schieten. En die kun je zien met een fotocamera. Als je dus ongeveer tegelijkertijd twee lichtdeeltjes ziet die in tegengestelde richting uit het lichaam komen, dan weet je dat er op de lijn tussen de twee camera’s een positron en een elektron zijn samengesmolten .. en dat zich op die lijn dus de tumor bevond. Als je ook nog nauwkeurig de aankomsttijd van de flitsen meet dan weet je ook waar de tumor precies zit. Omdat er bij de injectie een groot aantal radioactieve atomen wordt gebruikt en de lichtdeeltjes steeds in een willekeurige richting uitgezonden worden dan kunnen we zo een driedimensionaal beeld van de tumor maken. Antimaterie in ziekenhuizen om tumoren op te sporen; wie had dat ooit gedacht! En sterker nog, ik heb vandaag ook verteld dat als je een tumor blijkt te hebben we daarna weer een deeltjesversnellers nodig hebben om de tumoren te bestralen en te vernietigen. Deeltjesfysica redt levens! Met alle elementaire deeltjes en de krachten die vertellen hoe ze bewegen en met elkaar communiceren hebben we het fundament van de natuur gevonden: het Standaard Model. Tegelijk zijn er nog grote open vragen. Een van de grootste tekortkomingen was dat deeltjes in de theorie geen massa konden hebben. En dat is jammer, want a) deeltjes hebben wel massa en b) als deeltjes geen massa hebben zullen ze niet samenklonteren tot sterren en planeten en waren wij er dus ook nooit geweest. Een mogelijke oplossing, bedacht door een jonge Britse theoretisch natuurkundige, was de start van een zoektocht die 50 jaar zou duren. Daarover meer in de volgende aflevering.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Waar is alle materie uit opgebouwd, en welke wetten volgen die deeltjes om alles op aarde en de rest van het heelal vorm te geven? Wat is antimaterie, en wat heeft quantumtheorie daarmee te maken? In Reis naar de kern neemt Ivo van Vulpen, deeltjesonderzoeker bij CERN in Genève en verbonden aan de Universiteit van Amsterdam, je mee langs al deze grote vragen. Je denkt misschien dat dat ver van je normale belevingswereld afstaat, maar al deze inzichten worden dagelijks gebruikt. Van de GPS op je telefoon, tot de scanners in ziekenhuizen.. Over Reis naar de Kern Na Terug naar de Oerknal met Govert Schilling en Baan door het Brein met Iris Sommer is het nu tijd voor een nieuw avontuur: Reis naar de kern. Een fascinerende duik in de wereld van de allerkleinste deeltjes, waar de allergrootste vragen worden beantwoord. In vijf afleveringen zoomen we in op de wereld van het atoom, de quantummechanica, antimaterie en de ontdekking van het Higgs Boson. Reis naar de Kern is een podcast van BNR. Tekst en presentatie: Ivo van Vulpen. Concept: Connor Clerx. Eindredactie: Annick van der Leeuw. Montage: Gijs Friesen en Connor Clerx. Sounddesign en mixage: Gijs Friesen. Over Ivo Ivo van Vulpen is als deeltjesfysicus werkzaam aan de Universiteit van Amsterdam, het Nationaal Instituut voor subatomaire fysica (Nikhef) en hij doet onderzoek bij de deeltjesversneller (Large Hadron Collider) bij CERN in Genève. Hij is hoogleraar Wetenschapscommunicatie, in het bijzonder betreffende de natuurkunde, aan de Universiteit Leiden. In 2018 verscheen zijn eerste boek: De melodie van de natuur. Transcript aflevering Je kunt prima honderd jaar oud worden en onbevangen door het leven stappen zonder je ooit af te vragen hoe je eigenlijk elektriciteit maakt, waarom glas wel doorzichtig is en steen niet, hoe de zon aan haar energie komt of hoe het überhaupt mogelijk is dat er zoiets bestaat als een heelal. Maar als je die vraag eenmaal hebt gesteld en op zoek gaat naar het antwoord blijkt er bijna altijd een fascinerende wereld achter schuil te gaan. Al die kennis over hoe de natuur zich gedraagt hebben we als mensheid in de geschiedenis stukje bij beetje verzameld. Hoewel deze zoektocht wordt gedreven door pure nieuwsgierigheid, hebben de meeste nieuwe inzichten en de nieuwe technieken die ontwikkeld moesten worden om het antwoord te vinden ook steeds weer hun weg gevonden naar ons dagelijks leven. Sterker nog, ze vormen zonder dat veel mensen dat beseffen, de basis van onze moderne maatschappij: zonder relativiteitstheorie geen GPS, zonder quantummechania geen computerchip, zonder anti-materie geen PET scan om tumoren te localiseren … en zonder deeltjesversnellers geen manier om kwaadaardige tumoren te bestralen. Het zoeken naar antwoorden op deze grote ‘waarom-vragen’ is absoluut niet makkelijk. De natuur geeft haar geheimen namelijk niet zomaar prijs en het heeft generaties wetenschappers enorm veel bloed, zweet en tranen gekost om de natuur haar geheimen te ontfutselen. Dat doen we door haar gedrag in detail te bestuderen, patronen te herkennen en zo stap voor stap door te dringen tot de plek waar het antwoord verborgen ligt. Die onbedwingbare drang om steeds weer grenzen te verleggen is een menselijke eigenschap die we heel goed kennen uit de sport en van ontdekkingsreizigers uit een ver verleden. En hoewel het vaak de woorden ‘groter’, ‘hoger’ en ‘sneller’ zijn die we associëren met vooruitgang is er ook een groep wetenschappers die juist de uitdaging zoekt in precies het tegenovergestelde: ‘klein, kleiner, kleinst’. Het is een internationale groep wetenschappers, waar ik er ook een van ben, die in onderzoeksinstituten en laboratoria over de hele wereld op zoek zijn naar de elementaire bouwstenen van de natuur. Waar is alle materie toch uit opgebouwd? En welke wetten volgen die deeltjes om alles op aarde en de rest van het heelal vorm te geven? Deze fascinerende zoektocht naar de fundamenten van de natuur is het onderwerp van deze podcast. Ik ben Ivo van Vulpen, een Nederlandse deeltjesonderzoeker verbonden aan de Universiteit van Amsterdam en het onderzoeksinstituut Nikhef. In de eerste vier afleveringen ben ik je gids op weg naar het randje van de kennis en vertel ik je hoe het ons in de afgelopen honderd jaar gelukt is om steeds weer een diepere laag bloot te leggen; in een wereld die letterlijk heel dichtbij is, maar die zo klein is dat we het niet met onze ogen kunnen zien. Ik vertel over de fascinerende ontdekkingen die we gedaan hebben. Ik ga bijvoorbeeld vertellen dat net zoals kinderen met een paar legoblokjes de meest fantastische bouwwerken kunnen maken, ook de natuur, met al haar complexiteit, van sterren en planeten, tot en met de microfoon waar ik nu in praat ook is opgebouwd uit maar een handjevol bouwstenen. In de vijfde en laatste aflevering vertel ik wat er nog te ontdekken is. En hoe we van plan zijn die antwoorden te vinden. Deze tak van de wetenschap staat ver af van het clichébeeld dat mensen vaak hebben van onderzoekers als wereldvreemde zonderlingen in een stoffig laboratorium. Het is een wereldwijde onderneming waarin wetenschappers uit bijna alle landen van de wereld samenwerken, samen moeten werken in grote experimentele onderzoekscentra zoals het Europees centrum voor deeltjesfysica, CERN in Genève. Zulke samenwerkingsverbanden zijn verre van triviaal. Natuurkundigen kunnen enorm eigenwijs zijn en om dan ook nog eens natuurkundigen uit verschillende landen met elkaar samen te laten werken is op het eerste gezicht een ideaal scenario voor problemen. En toch lukt het ons. Maar hoe dan? Uiteindelijk blijkt de sleutel te liggen in het feit dat we een gedeelde droom hebben. We delen die universele en on-be-dwing-bare nieuwsgierigheid, die honger naar antwoorden op de mysteries die we niet begrijpen. Vanuit Nederland doen veel universiteiten mee in dit avontuur en er is zelfs een nationaal instituut: het Nikhef, het Nationaal instituut voor subatomaire fysica in Amsterdam. Maar laten we niet langer om de materie heen draaien en de diepte in duiken. Om achter de natuurwetten te komen is er maar één mogelijkheid: je moet je de natuur ‘ondervragen’. De natuur praat natuurlijk niet letterlijk terug, maar je kunt wel dingen uitproberen en kijken wat er gebeurt. Kinderen doen dat automatisch. “Hoe reageren mijn ouders als ik heel hard ga gillen in een supermarkt en doet het echt pijn als ik mijn vinger in de vlam hou?”. Hoewel ik uit eigen ervaring kan vertellen dat ouders niet altijd hetzelfde reageren, werkt de natuur volgens ijzeren principes en altijd hetzelfde: de natuurwetten. Door patronen te ontdekken in gedrag dringen door tot de onderliggende mechanismes. En dat werkt net zo goed bij menselijk gedrag als bij de wereld van het allerkleinste. Grenzen verleggen is niet makkelijk en het is goed om voor we in de wereld van het allerkleinste duiken eerst te laten zien hoe ingewikkeld het is om patronen te vinden en welke interessante gevolgen het kan hebben als het je lukt om een onderliggend mechanisme bloot te leggen. Eerst over het proces van patronen herkennen. Stel je nou eens voor dat je een buitenaards wezen bent dat naar onze planeet komt en dat je gevraagd wordt om de spelregels van het spel voetbal te achterhalen. Er is wel een eis die je taak extra lastig maakt: je mag zoveel wedstrijden bekijken als je wilt, maar je mag niemand iets vragen. Je komt er dan vast vrij snel achter dat het spel zich afspeelt binnen de witte lijnen van een rechthoek, dat er twee teams zijn van 11 spelers, dat er na 45 min gewisseld wordt van speelhelft en dat het doel is om zoveel mogelijk doelpunten te maken. Maar waarom heeft één speler een andere kleur dan zijn teamgenoten en mag hij de bal wél in zijn handen pakken? En hoe kom je erachter wie die twee mensen zijn die langs de lijn met een vlag heen en weer rennen en zul je ooit de regels van buitenspel ontdekken? Dat kán wel, maar is niet gemakkelijk. Precies zo werkt het ook met het ondervragen en bekijken van de natuur. Niemand zegt hierbij trouwens dat de spelregels logisch moeten zijn. Sterker nog, de natuurwetten zijn niet logisch. Geen enkele. De quantummechanica en de relativiteitstheorie, die we later tegen zullen komen, zijn vreemd en bizar en daarmee in zekere zin analoog aan de buitenspelregel in het voetbal. Absurd, maar wel een realiteit. En als je die regel eenmaal geaccepteerd hebt is het daarna logisch wat je ziet gebeuren. Het zoeken naar en herkennen van patronen is niet alleen aan wetenschappers voorbehouden natuurlijk. Biologen en boeren weten bijvoorbeeld al heel lang dat eigenschappen van dieren en organismes worden doorgegeven aan nakomelingen. Een bekend voorbeeld is bijvoorbeeld het gegeven dat de oogkleur van een kind bepaald wordt door de oogkleur van de ouders. Deze kennis over het overerven van eigenschappen wordt ook in de landbouw gebruikt bij het veredelen van gewassen en selecteren van bepaalde eigenschappen zoals resistentie voor ziektes of aanpassen aan specifieke omstandigheden als droogte of zout. We zien dus dat de natuur op een bepaalde manier werkt, maar niet hoe het werkt. Ergens in elk mens is dus blijkbaar informatie over de oogkleur opgeslagen, maar waar dan? Uiteindelijk is het pas in de jaren zestig van de vorige eeuw gelukt die vraag te beantwoorden toen wetenschappers Crick, Watson en Franklin (die laatste wordt helaas vaak, al dan niet per ongeluk, vergeten in de rij van ontdekkers) erin slaagden de dubbele helixstructuur van het menselijk DNA te ontdekken. Daar bleek alle genetische informatie opgeslagen te zijn en bracht ons naar het hoe en waarom. Die genetische informatie blijkt opgeschreven in een taal die maar uit vier bouwstenen bestaat, de nucleotides C, T, G en A. Een taal met maar vier letters dus! Ongelooflijk, als je bedenkt dat we in onze eigen taal 26 letters hebben als bouwstenen van woorden. Als mensheid zijn we druk bezig die taal van het DNA te verkennen. We leren zo niet alleen waar informatie verborgen over de oogkleur, maar ook over aanleg voor specifieke ziektes, en kunnen dat hopelijk ook weer gebruiken om die te voorspellen en te voorkomen. Deze succesverhalen zijn mooi, maar het is goed om te beseffen dat de wetenschap vaak een verhaal is van enorm veel frustratie, van verkeerde paden inslaan en hopeloos verdwalen. Maar af en toe lukt het om ineens een stap te maken. Door een briljant inzicht van een individuele wetenschapper die ineens op een helder moment als eerste het patroon doorziet, of door een nieuwe techniek die een nieuwe wereld blootlegt. De ruimte voor wetenschappers om af en toe een zijpad in te slaan om een gek ideeën na te jagen is een cruciaal element van onderzoek doen. Als er nooit een vreemde snuiter was gaan experimenteren met elektriciteit hadden we nu nog steeds alleen maar kaarsen gehad in plaats van elektrische lampen. Hetzelfde geldt voor LED lampen natuurlijk, maar ook in de medische wereld zijn voorbeelden te vinden zoals de ontdekking van penicilline. In het dagelijks leven gebruiken we onze ogen, neus, oren, mond en handen om de wereld om ons heen waar te nemen. Ontzettend handig, maar hoe goed onze zintuigen ook zijn, ze zijn niet perfect. We weten bijvoorbeeld dat er toonhoogtes zijn die ons oor niet kan opvangen maar die honden prima kunnen horen. Dat betekent dus dat er dus wel eens een fantastische wereld vol schitterende muziek en geluiden om ons heen zou kunnen zweven die voor ons verborgen blijft omdat ons lichaam simpelweg tekortschiet. Hetzelfde geldt voor licht. Ook daarvan weten we dat er kleuren zijn die wij als mens niet kunnen zien. Zo kunnen bijen ultraviolet licht zien die zorgt dat ze makkelijk bloemen kunnen vinden. Maar hoewel ons lichaam soms tekortschiet, zijn we als mensen wel enorm inventief. We hebben manieren gevonden om deze verborgen werelden hoorbaar en zichtbaar te maken er zo in rond te lopen. Dat geldt ook voor de wereld van het allerkleinste. Elke ontdekkingstocht staat of valt met de juiste uitrusting. Als je naar de Noordpool wilt heb je meer aan warme kleren en een slee met honden dan aan een pak van Hugo Boss en een BWM. En wil je naar Mars, dan heb je een raket nodig. En bij onze reis, het afdalen in de wereld die nog kleiner is dan het DNA, heb je een deeltjesversneller nodig. Al lang geleden ontdekten mensen dat je door een ingenieuze combinatie van lenzen objecten die ver weg waren ‘dichterbij’ kon halen: de telescoop. Toepassingen te over, van scheepsvaart, oorlog, en het bestuderen van wilde dieren tot de astronomie zoals bijvoorbeeld de ontdekking van de ringen van Saturnus door onze eigen Christiaan Huygens. Maar ook ‘de andere kant op kijken’ lukte: de microscoop. We kennen allemaal het beroemde voorbeeld van Antoni van Leeuwenhoek die de wereld van bacteriën ontdekte. En hoewel mensen in de eeuwen erna steeds betere lenzen leerden maken, weten we dat je met een microscoop nooit objecten zult kunnen bekijken die kleiner zijn dan ongeveer een miljoenste meter. Dat is een factor duizend kleiner dan een potloodstreep en zo klein dat we er ons niets meer bij voor kunnen voorstellen, maar de vraag was waarom een microscoop dan niet meer werkt? Als mens zien we dingen omdat licht afketst van voorwerpen en in onze ogen terechtkomt. Nou ketst licht alleen af van voorwerpen die groter zijn dan het licht zelf (dat is een natuurkunde-feitje dat u even van me aan moet nemen), en omdat het licht dat we met onze ogen kunnen registreren ongeveer een miljoenste meter is betekent dat die afmeting het kleinst is dat we kunnen zien. Een fundamentele horde dus, maar gelukkig betekent dat niet dat je bij de pakken neer moet gaan zitten. Het betekent alleen dat je met de technieken die je op dat moment hebt, niet vastloopt. Je moet dus iets slims bedenken. Iets nieuws. Net zoals je bij een ontdekkingstocht een boot nodig hebt als je bij een rivier komt of een ladder als je over een muur heen moet klimmen. En dat is gelukt. De truc is ‘om te kijken zonder je ogen te gebruiken’. Ook met je ogen dicht kun je nog prima het verschil voelen tussen een mes en een vork en in de wetenschap hebben we een soortgelijke methode ontwikkeld om objecten af te tasten. We gebruiken daarbij alleen niet onze vingers, maar gebruiken kleine knikkers (kleine deeltjes eigenlijk) die we op het voorwerp afschieten om vervolgens te kijken hoe deze knikkers afketsen. De manier waarop dat gebeurt vertelt ons namelijk iets over de vorm en eigenschappen van een voorwerp. Dat knikkers anders afketsen van een basketbal dan van een fiets zal duidelijk zijn, maar als je alleen de afgeketste knikkers zou mogen bekijken kunt je je voorstellen dat het heel lastig is om te achterhalen dat het een fiets was waar de knikkers vanaf zijn geketst in plaats van een bureaustoel. Laat staan dat we kunnen herkennen of het een oma-fiets of een racefiets was. Maar het kan wel. Lastig. HEEL lastig! Maar niet onmogelijk. En dat is precies wat we doen als deeltjesfysici. Die knikkers zijn daarmee de vingers waarmee we de wereld aftasten. Ik gebruik hier voor het gemak het beeld van knikkertjes omdat we dat allemaal herkennen, maar eigenlijk zijn het kleine deeltjes. Hoe kleiner die knikkertjes zijn, hoe kleiner de structuren waar ze van afketsen en hoe kleiner de details zijn die we kunnen waarnemen. Een van de gekke dingen die we ontdekt hebben is dat hoe harder een knikkertje of deeltje beweegt, hoe kleiner die wordt. En dat is dan ook de belangrijkste taak van een deeltjesversneller: kleine deeltjes maken. Het sterkste vergrootglas dat we hebben op de wereld is dan ook de grote deeltjesversneller in Genève, de Large Hadron Collider. Daarmee kunnen we structuren van een miljoenste van een miljoenste van een miljardste meter bekijken. Dat is weer zo’n getal waarvan het moeilijk is een idee te vormen, maar laat ik proberen je een idee te geven van hoe klein dat is. We kennen vast allemaal maanzaad dat soms op witte bolletjes zit en we hebben allemaal weleens een dag doorgebracht in een bloedhete auto op weg naar onze vakantiebestemming in Frankrijk. Stel nou eens dat je heel Frankrijk bedekt met maanzaad, dus van Lille tot de Pyreneeën en van Nice tot Quiberon. Eén zo’n maanzaadje ten opzichte van de oppervlakte van Frankrijk is dezelfde fractie als het kleinste brokstukje dat we kunnen bestuderen tot een meter. Waanzinnig! Naast de materie aftasten heeft een deeltjesversneller nog een tweede feature. Het blijkt namelijk dat je in een deeltjesversneller de energie van de botsende deeltjes kunt gebruiken om ook zelf nieuwe deeltjes te maken. Natuurlijk moeten we al die afgeketste kogeltjes en nieuwe deeltjes ook kunnen opvangen en dat doen we met behulp van deeltjesdetectoren. Dat zijn een soort grote fotocamera’s die ook, zo zullen we zien, in ziekenhuizen gebruikt worden. Daar ga ik in de volgende aflevering meer over vertellen. Overal op de wereld zijn internationale samenwerkingsverbanden op zoek naar antwoorden op de grote onbegrepen vragen uit de natuur. Dat doen ze niet alleen met behulp van de deeltjesversneller op CERN in Genève, maar ik heb ook collega’s die met behulp van een vat vloeibaar gas (Xenon voor de liefhebbers) onder een berg in Italië op zoek zijn naar donkere materie en weer andere collega’s die een fototoestel zo groot als een kubieke kilometer aan het bouwen zijn op de bodem van de Middellandse Zee om te zoeken naar zogenaamde neutrino’s die vanuit het heelal komen en dwars door de aarde vliegen. Bij veel van die onderzoeken spelen Nederlandse onderzoekers een belangrijke rol. Onderdeel van die groep nieuwsgierige natuurkundigen die af en toe ineens linksaf slaan terwijl iedereen rechtdoor loopt. Dromers en avonturiers. Ik ga je in de komende afleveringen meenemen op onze ontdekkingstocht. In de volgende aflevering leren we de wereld van het atoom kennen via de quantummechanica, de atoomkrachten en het besef dat alles op aarde maar uit drie stukjes blijkt te zijn opgebouwd. In de afleveringen daarna hebben we het over het beroemde Standaard Model, exotische zaken als anti-materie en kernkrachten en het dagelijks leven op CERN. En natuurlijk komt ook de ontdekking van het Higgs boson voorbij, een ontdekking die een paar jaar geleden de Nobelprijs heeft gekregen en waar ik en mijn collega’s enorm trots op zijn. En als ik mijn werk een beetje goed doe, dan vind jij het aan het eind van aflevering vier ook volkomen terecht. Zoals beloofd probeer ik ook om bij elke nieuwe stap verder de diepte in (de stap naar nog kleinere structuren van de materie) te laten zien op welke manier de kennis weer in ons dagelijks leven terugkomt. En we sluiten de serie af met de grote open vragen, de mysteries, de vragen waar nog geen antwoord op is. De mysteries waar we als natuurkundigen van wakker liggen. En waar een antwoord op moet zijn. Maar waar dan? De natuurkunde is niet klaar. Kortom: avontuur!See omnystudio.com/listener for privacy information.

In de Diepte is terug! Vanaf volgende week hoor je de eerste twee afleveringen van het derde seizoen. Na Terug naar de Oerknal met Govert Schilling en Baan door het Brein met Iris Sommer is het nu tijd voor een nieuw avontuur: Reis naar de kern. Een fascinerende duik in de wereld van de allerkleinste deeltjes, waar de allergrootste vragen worden beantwoord. Waar is alle materie uit opgebouwd, en welke wetten volgen die deeltjes om alles op aarde en de rest van het heelal vorm te geven? Wat is antimaterie, en wat heeft quantumtheorie daarmee te maken? Je denkt misschien dat dat ver van je normale belevingswereld afstaat, maar al deze inzichten worden dagelijks gebruikt. Van de GPS op je telefoon, tot de scanners in ziekenhuizen. Reis naar de kern wordt gepresenteerd door Ivo van Vulpen, deeltjesonderzoeker bij CERN in Genève en verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. In vijf afleveringen zoomen we in op de wereld van het atoom, de quantummechanica, antimaterie en de ontdekking van het Higgs Boson. Abonneer je op Reis naar de kern via Spotify of Apple Podcasts en mis geen aflevering. Wil je alles in één keer luisteren? Je vindt de hele serie vanaf 10 juli in de BNR-app. See omnystudio.com/listener for privacy information.

In de podcastserie proefschriften spreekt aios interne geneeskunde dr. Tessa Steenbruggen met promovendi. In deze aflevering spreekt zij met Mick van Eijs en Rik Verheijden over hun proefschriften getiteld: “Giving color to immunecheckpoint inhibition's darker side” (Mick van Eijs) en “Balancing efficacy and toxicity of immune checkpoint inhibitors” (Rik Verheijden). In het eerste deel van deze tweedelige podcast bespreken Mick en Rik mechanismen van immuungerelateerde bijwerkingen, risicofactoren en dat bewegen mogelijk een beschermend effect heeft. Mick zal op 14 juli 2025 zijn proefschrift verdedigen aan de Universiteit van Utrecht bij prof. dr. Karijn Suijkerbuijk en prof. dr. Femke van Wijk. Rik zal op 8 juli zijn proefschrift verdedigen aan de Universiteit van Utrecht bij prof. dr. Karijn Suijkerbuijk en prof. dr. Anne May.Referenties Boek tip Mick: Doorlevers - Danielle Hermans Boek tip Rik: De tolk van Kabul - Matthieu Aikins Mechanismen van immuungerelateerde bijwerkingen: Clinical and translational attributes of immune-related adverse events | Nature Cancer Bewegen bij immuun gerelateerde bijwerkingen: Physical activity and checkpoint inhibition: association with toxicity and survival - PMC

In de podcastserie proefschriften spreekt aios interne geneeskunde dr. Tessa Steenbruggen met promovendi. In deze aflevering spreekt zij met Mick van Eijs en Rik Verheijden over hun proefschriften getiteld: “Giving color to immunecheckpoint inhibition's darker side” (Mick van Eijs) en “Balancing efficacy and toxicity of immune checkpoint inhibitors” (Rik Verheijden). In het tweede deel van deze tweedelige podcast bespreken Mick en Rik de behandeling van immuungerelateerde bijwerkingen en nadelige effecten van die behandeling. Ook geven zij een inkijkje in het leven van een promovendus. Mick zal op 14 juli 2025 zijn proefschrift verdedigen aan de Universiteit van Utrecht bij prof. dr. Karijn Suijkerbuijk en prof. dr. Femke van Wijk. Rik zal op 8 juli zijn proefschrift verdedigen aan de Universiteit van Utrecht bij prof. dr. Karijn Suijkerbuijk en prof. dr. Anne May.Referenties Review effect behandeling immuungerelateerde bijwerkingen: Immunosuppression for immune-related adverse events during checkpoint inhibition: an intricate balance - PMC Analyse 6 registratiestudies effect behandeling van immuungerelateerde bijwerkingen: Corticosteroids for Immune-Related Adverse Events and Checkpoint Inhibitor Efficacy: Analysis of Six Clinical Trials | Journal of Clinical Oncology Real-world cohort behandeling van immuungerelateerde bijwerkingen: Corticosteroids and other immunosuppressants for immune-related adverse events and checkpoint inhibitor effectiveness in melanoma - ClinicalKey Bio markers voor response op steroïden – nog niet gepubliceerd

De filosofie van Kohei Saito, universitair hoofddocent aan de Universiteit van Tokio, ligt in het verlengde van de bekende spreuk: 'socialisme of barbarij.' De klimaatcrisis dwingt ons tot actie, maar volgens hem is er maar één manier waarop dit rechtvaardig kan. Een aflevering over communisme, mensenrechten en empathie. Steun de podcast door het geven van vijf sterren of een kleine donatie: www.patreon.com/CutbeansAuteurs die we in de podcast benoemen: Jason Hickel, Vandana Shiva en Arturo Escobar.

Wat maakt deze buurten zo bijzonder? Wanneer kwamen ze tot stand? En wat is er nog te zien van de vooroorlogse Joodse geschiedenis van dit deel van de stad? Julia van der Krieke krijgt antwoorden van Bart Wallet, hoogleraar Joodse studies; Paul Verberne, voormalig uitbater van café Eik en Linde; en cabaretier Micha Wertheim, in het Wertheimpark, vernoemd naar zijn betovergrootvader.De Joodse stad is een project van het Joods Cultureel Kwartier, de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam en de gemeente Amsterdam. Productie: Julia van der Krieke en Caspar Stalenhoef. Muziek: Akim Moiseenkov.

Je zou het soms bijna vergeten maar geweld tussen staten is in principe illegaal. Nog maar weinig landen lijken zich druk te maken om die regel. Toch is het belangrijk eraan vast te houden, ook als het even niet uit komt. Te gast: Marieke de Hoon, universitair hoofddocent internationaal strafrecht aan de Universiteit van Amsterdam.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Sinds de lancering op 5 juni heeft Nintendo wereldwijd 5 miljoen stuks van de Switch 2 verkocht, ondanks een wereldwijde handelsoorlog. Maar van de vorige spelcomputer zijn er in 8 jaar in totaal meer dan 150 miljoen de toonbank over gegaan. Hoe gaat het bedrijf die marathon lopen de komende jaren? En hoe zorg je voor groei zonder een coronacrisis? Frédéric Michaux, algemeen directeur Benelux bij Nintendo Europe, is te gast in BNR Zakendoen. Macro met Mujagić/Boot Elke dag een intrigerende gedachtewisseling over de stand van de macro-economie. Op maandag en vrijdag gaat presentator Thomas van Zijl in gesprek met econoom Arnoud Boot, de rest van de week praat Van Zijl met econoom Edin Mujagić. Ook altijd terug te vinden als je een aflevering gemist hebt. Blik op de wereld Wat speelt zich vandaag af op het wereldtoneel? Het laatste nieuws uit bijvoorbeeld Oekraïne, het Midden-Oosten, de Verenigde Staten of Brussel hoor je iedere werkdag om 12.10 van onze vaste experts en eigen redacteuren en verslaggevers. Ook los te vinden als podcast. Boardroompanel DPG voltooit de controversiële overname van RTL. En: De Consumentenbond ontketend een massaclaim tegen Booking.com. Dat en meer bespreken we om 11.10 in het Boardroompanel met: Rob van Eijbergen, hoogleraar integriteit bij de Universiteit voor Humanistiek en Leen Paape, hoogleraar emeritus corporate governance Nyenrode. Luister l Boardroompanel | Zakenlunch Elke dag, tijdens de lunch, geniet je mee van het laatste zakelijke nieuws, actuele informatie over de financiële markten en ander economische actualiteiten. Op een ontspannen manier word je als luisteraar bijgepraat over alles wat er speelt in de wereld van het bedrijfsleven en de beurs. En altijd terug te vinden als podcast, mocht je de lunch gemist hebben. Contact & Abonneren BNR Zakendoen zendt elke werkdag live uit van 11:00 tot 13:30 uur. Je kunt de redactie bereiken via e-mail. Abonneren op de podcast van BNR Zakendoen kan via bnr.nl/zakendoen, of via Apple Podcast en Spotify. See omnystudio.com/listener for privacy information.

In de Diepte is terug! Vanaf volgende week hoor je de eerste twee afleveringen van het derde seizoen. Na Terug naar de Oerknal met Govert Schilling en Baan door het Brein met Iris Sommer is het nu tijd voor een nieuw avontuur: Reis naar de kern. Een fascinerende duik in de wereld van de allerkleinste deeltjes, waar de allergrootste vragen worden beantwoord. Waar is alle materie uit opgebouwd, en welke wetten volgen die deeltjes om alles op aarde en de rest van het heelal vorm te geven? Wat is antimaterie, en wat heeft quantumtheorie daarmee te maken? Je denkt misschien dat dat ver van je normale belevingswereld afstaat, maar al deze inzichten worden dagelijks gebruikt. Van de GPS op je telefoon, tot de scanners in ziekenhuizen. Reis naar de kern wordt gepresenteerd door Ivo van Vulpen, deeltjesonderzoeker bij CERN in Genève en verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. In vijf afleveringen zoomen we in op de wereld van het atoom, de quantummechanica, antimaterie en de ontdekking van het Higgs Boson. Abonneer je op Reis naar de kern via Spotify of Apple Podcasts en mis geen aflevering. Wil je alles in één keer luisteren? Je vindt de hele serie vanaf 10 juli in de BNR-app. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Een M, een V, een X: ogenschijnlijk slechts een paar lettertjes, één veld in je paspoort. Maar ze staan voor iets veel groters: hoe vormen wij gender, en hoe vormt gender ons? “Er zijn allerlei gradaties van gender en niemand is eigenlijk dat ideale ding.”   In deze aflevering van Focus:

Walter Weyns (1958) is socioloog en emeritus professor aan de Universiteit van Antwerpen. Hij schreef in 2021 het boek Wie wat woke. Daarin legt hij uit waar het fenomeen woke vandaan komt, wat de woke-beweging is, wat de standpunten zijn. Ik had van mensen gehoord dat hij een enorme lezer is en een grote collectie boeken heeft, dus ik wilde hem graag in de podcast. Hij schreef in 2021 het boek Wie wat woke. Daarin legt hij uit waar het fenomeen woke vandaan komt, wat de woke-beweging is, wat de standpunten zijn. Ik had van mensen gehoord dat hij een enorme lezer is en een grote collectie boeken heeft, dus ik wilde hem graag in de podcast. Ik kwam binnen in zijn huis in Berchem, waar hij woont samen met zijn vrouw die lerares is. We dronken eerst een koffietje in de tuin en gingen daarna naar boven, naar een grote zolderkamer, de wanden vol boekenkasten.In ons gesprek vertelt hij de droom die hij enkele dagen geleden had, een vreemde droom over een boek. Ik vraag hem waarom hij socioloog geworden is - hij zegt dat het een gênante vraag is, en geeft dan toch antwoord. Het gaat over zweetsporen op boeken, over het boek dat je aan het schrijven bent tot je ziet dat iemand anders het net geschreven heeft.Alle boeken en auteurs uit deze aflevering vind je⁠⁠ ⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠in de shownotes op wimoosterlinck.be⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠Wil je de nieuwsbrief in je mailbox? ⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠wimoosterlinck.substack.com⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠Wil je de podcast steunen? Bestel je boeken dan steeds via⁠⁠⁠ ⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠de ⁠⁠link op wimoosterlinck.be⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠!⁠⁠ Merci.De drie boeken van Walter Weyns zijn:1. J.L. Borges: Zeven avonden2. Elias Canetti: Massa en macht3. Ton Lemaire: Bomen en bossenLuister ook naar de drie boeken van: ⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠Sandro Veronesi⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠, ⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠Clara Cleymans⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠, ⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠Ish Ait Hamou⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠, ⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠Tom Lenaerts⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠, ⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠Michèle Cuvelier⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠, ⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠Stefan Hertmans⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠, ⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠Imke Courtois⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠, ⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠Roos Van Acker⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠, ⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠Wim Opbrouck⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠, ⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠Evi Hanssen⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠, ⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠Stijn Meuris⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠, ⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠Lara Chedraoui⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠, ⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠Johan Braeckman⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠, ⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠Sophie Dutordoir⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠, ⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠Freek de Jonge⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠ en ⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠vele anderen⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠.

waarin we de Belgisch-Congolese koloniale geschiedenis opfrissen ter gelegenheid van 65 jaar onafhankelijkheid van Congo. WIJ ZIJN: Jonas Goossenaerts (inhoud en vertelstem), Filip Vekemans (montage), Benjamin Goyvaerts (inhoud) en Laurent Poschet (inhoud). WIL JE ONS EEN FOOI GEVEN? Fooienpod - Al schenkt u tien cent of tien euro, het duurt tien seconden met een handige QR-code. WIL JE ADVERTEREN IN DEZE PODCAST? Neem dan contact op met adverteren@dagennacht.nl MEER WETEN? Onze geraadpleegde en geciteerde bronnen: Goddeeris, I. (e.a.) (2020), Congo, een geschiedenis in vragen. Pelckmans. Kalmthout.Hochschild, A. (2020). King Leopold's Ghost. A Story of Greed, Terror, and Heroism in Colonial Africa. Mariner Books Classics. New York.Van Reybrouck, D. (2011). Congo, een geschiedenis. De Bezige Bij. Amsterdam.Podcast Universiteit van Vlaanderen: 20. Hoe moet België omgaan met haar lelijke koloniale verleden? - Universiteit van Vlaanderen [Podcast] | VRT MAXSee omnystudio.com/listener for privacy information.

In de Hongaarse hoofdstad Boedapest zou morgen de Pride plaatsvinden: de jaarlijkse optocht van de lhtbi-gemeenschap. Maar de Hongaarse premier Orbán heeft die verboden - ook tot onvrede van de Europese Commissie. Van de burgemeester van Boedapest mag de pride wél doorgaan, inmiddels vertrekt een hele optocht van steunbetuigers uit de rest van Europa - hoe loopt dat af? En Hongarije blokkeert, met Slowakije, een nieuw sanctiepakket tegen Rusland. Wat beweegt deze twee dwarsliggers?  Daarover NRC-correspondent Mark Middel en Krisztina Lajosi, Hongarije-kenner en onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam. Europa Draait Door spreekt Robert Kaplan Hoog tijd voor een nieuwe aflevering van onze podcast Europa Draait Door. Met daarin een bijzondere gast: de Amerikaanse journalist Robert David Kaplan, die in zijn nieuwe boek 'Het barre land' waarschuwt voor een permanente crisis in het Westen.

Deze nacht van NTR Wetenschap gaat over feminisme en de psyciatrie. Steeds meer vrouwen krijgen diagnoses als autisme en ADHD. Dat wordt in het feminisme gezien als een inhaalslag die nodig is, omdat veel mannen die diagnoses al eerder kregen. In de jaren 70 en 80 waren feministen juist heel kritisch tegenover psychiaters en psychologen. Waar kwam die kritiek toen vandaan? En hoe kan het dat het feminisme de psychiatrie nu juist omarmt? Op die vragen krijg je antwoord in deze nacht van NTR wetenschap met promovendus feministische geschiedenis Annelies van der Meij en Geertje Mak, Hoogleraar gendergeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam.

Dag 2 van de NAVO-top in Den Haag. Hoe gaan lobbyisten daar te werk? En: in Brussel staat OPNIEUW de Europese anti-wegkijkwet op de agenda. Dat en meer bespreken we om 11.10 in het lobbypanel met: Arco Timmermans, public-affairs experts aan de Universiteit van Leiden en Martijn van Helvert, eigenaar Meines Holla&Partners Abonneer je op de podcast Ga naar de pagina van het lobbypanel en abonneer je op de podcast, ook te beluisteren via Apple Podcast, Spotify en elke woensdag live om 11:30 uur in BNR Zakendoen. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Dag 2 van de NAVO-top in Den Haag. Hoe gaan lobbyisten daar te werk? En: in Brussel staat OPNIEUW de Europese anti-wegkijkwet op de agenda. Dat en meer bespreken we om 11.10 in het lobbypanel met: Arco Timmermans, public-affairs experts aan de Universiteit van Leiden en Martijn van Helvert, eigenaar Meines Holla&Partners

Nadia de Vries groeide op in dorpen in de IJmond en keek vanuit haar kinderkamer uit op de torens van de hoogovens. Deze dorpen en haar bewoners vormen het decor van haar nieuwe roman Overgave op commando. Programmamaker Katarina Schul gaat in gesprek met De Vries. Wat kenmerkt haar als schrijver? Wie zijn de personen waar ze over schrijft? En hoe ontworstel je je van de klassenverschillen?Nadia de Vries (Heemskerk 1991) is schrijver, dichter en cultuurwetenschapper. Haar debuutroman De bakvis (2022) stond op de longlist van de Libris Literatuur Prijs en de Boekenbon Literatuurprijs. Eerder schreef ze het autobiografische Kleinzeer (2019) en Engelstalige poëziebundels. In 2020 werd ze door NRC uitgroepen tot een van literaire talenten van dat jaar. In datzelfde jaar promoveerde ze aan de Universiteit van Amsterdam als cultuurwetenschapper.In deze wekelijkse talkshow van De Balie interviewen programmamakers de makers die hen inspireren. Van cabaretiers tot schrijvers en van theatermakers tot kunstenaars.Interview door programmamaker Katarina Schul. De podcast wordt geïntroduceerd door programmamaker Kees Foekema.---Lees hier meer over Forum on European Culture.Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Na enkele gouden jaren staat de detacheringbranche nu onder druk. Net als in heel 2024 is ook in de eerste maanden van 2025 de vraag afgenomen. Daarnaast spreekt de sector zich al jaren de wens uit voor de komst van een CAO. Waarom krijgt de branche het maar niet voor elkaar om wat afspraken op papier te zetten? Michel Elsenga, financieel directeur van detacheerder YER is te gast in BNR Zakendoen. Macro met Mujagić/Boot Elke dag een intrigerende gedachtewisseling over de stand van de macro-economie. Op maandag en vrijdag gaat presentator Thomas van Zijl in gesprek met econoom Arnoud Boot, de rest van de week praat Van Zijl met econoom Edin Mujagić. Ook altijd terug te vinden als je een aflevering gemist hebt. Blik op de wereld Wat speelt zich vandaag af op het wereldtoneel? Het laatste nieuws uit bijvoorbeeld Oekraïne, het Midden-Oosten, de Verenigde Staten of Brussel hoor je iedere werkdag om 12.10 van onze vaste experts en eigen redacteuren en verslaggevers. Ook los te vinden als podcast. Economenpanel Bulgarije treedt als eenentwintigste land toe tot de Eurozone. En de Nederlandse staatsschuld loopt op. Dat en meer bespreken we om 11.10 in het Economenpanel met: Harald Benink, Hoogleraar bankwezen en financiering aan de Universiteit van Tilburg en Wimar Bolhuis, Directeur TNO Vector Centrum voor Maatschappelijke Innovatie en Strategie, en docent Economie Universiteit Leiden. Luister l Economenpanel Zakenlunch Elke dag, tijdens de lunch, geniet je mee van het laatste zakelijke nieuws, actuele informatie over de financiële markten en ander economische actualiteiten. Op een ontspannen manier word je als luisteraar bijgepraat over alles wat er speelt in de wereld van het bedrijfsleven en de beurs. En altijd terug te vinden als podcast, mocht je de lunch gemist hebben. Contact & Abonneren BNR Zakendoen zendt elke werkdag live uit van 11:00 tot 13:30 uur. Je kunt de redactie bereiken via e-mail. Abonneren op de podcast van BNR Zakendoen kan via bnr.nl/zakendoen, of via Apple Podcast en Spotify. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Centimeter per centimeter verbetert Mondo Duplantis het wereldrecord in het polsstokspringen. Inmiddels staat dat record op 6.28m en het doet ons afvragen waar dit gaat stoppen. Is er überhaupt een grens voor Duplantis of bij uitbreiding in het polsstokspringen? We vragen het aan Belgisch recordhouder Ben Broeders, aan Veerle Segers, professor dr. Biomechanica aan de Universiteit van Gent en we spreken met Zweeds atletiekcommentator Alexander Lundholm.

Die Departement van Dierkunde en Entomologie van die Universiteit van Pretoria se navorsing oor eetbare insekte ondersoek hoe om hierdie voedsel van die toekoms te teel en te oes. Dit fokus op die ontwikkeling van koste-doeltreffende teeltegnieke, oes- en hanteringsmetodes, waardetoevoeging en wetgewing om die volhoubare gebruik van insekte te verseker. Professor Abdullahi Ahmed Yusuf sê twee eetbare insekte wat algemeen gebruik word, is gewone huiskrieke en die geel meelwurm:

Nvidia is begonnen met de bouw van een nieuwe supercomputer in Duitsland. Dat doet het bedrijf samen met HP en de Universiteit van Beieren, die het apparaat uiteindelijk gaat beheren. Niels Kooloos vertelt er meer over in deze Tech Update. Het is de bedoeling dat er begin 2027 op de aanknop van Blue Lion, zoals de supercomputer gaat heten, gedrukt wordt. Vanaf dan moeten wetenschappers van het aan de Universiteit van Beieren gelieerde Leibniz-Rechenzentrum onderzoek gaan doen naar biotechnologie en klimaatverandering. Dat tweede gaat aals het aan Nvidia ligt onderzocht worden met een nieuw AI-model van het bedrijf: Climate in a Bottle. Dat moet met slechts enkele variabalen, zoals de temperatuur van het zeewater, tien tot dertig jaar in de toekomst van klimaatverandering kunnen kijken. Verder in deze Tech Update: ChatGPT en vrijwel alle andere AI-diensten van OpenAI hebben al de hele dag last van storingen Het nieuwe regionale hoofdkantoor van Google in Engeland heeft last van een vossenplaag See omnystudio.com/listener for privacy information.

Naast kalenders en de week, waarover we in de eerste aflevering al uitgebreid met dr. Sofie Remijsen van de Universiteit van Amsterdam spraken, is ook nog een derde fenomeen een erfenis uit de Oudheid: het uur. Waar komt 'het uur' vandaan? Waarom, wanneer en hoe wordt het gebruik relevant? En... hoe werden uren gemeten in het verre verleden?Shownotes

Hoe organiseerden mensen in de Oudheid, in het verre verleden de tijd? Waar komen bijvoorbeeld kalenders vandaan? En hoe komen we tot op de dag van vandaag aan de indeling van de week? Dr. Sofie Remijsen van de Universiteit van Amsterdam neemt ons op fascinerende wijze uitgebreid mee op onderzoek naar die fenomenen!Shownotes

Er leven nog maar twee noordelijke witte neushoorns op de hele wereld. En het zijn allebei vrouwtjes. Dus ja… het is een kwestie van tijd voor de soort is uitgestorven. Tenzij... wetenschappers zelf een neushoorn-embryo kunnen creëren?! Klinkt futuristisch? In het labo van diergeneeskundig wetenschapper prof. dr. Ruth Appeltant (UAntwerpen) werken ze eraan!Gastspreker: Ruth AppeltantRedactie: Nicole TegelaarEindredactie: Katleen BrackeMontage: Max De PrinsGeluid nabewerking: Wederik De BackerDeze podcast is mogelijk dankzij de medewerking van KU Leuven, UAntwerpen, UGent, UHasselt, VUB en de Jonge Academie en komt tot stand met de steun van VRT, de spelers van de Nationale Loterij en de Vlaamse overheid.Noot van de redactie: Op 6.18 verwijst prof. dr. Appeltant met het woord 'we' naar 'wetenschappers' in het algemeen en niet naar het team aan de Universiteit van Antwerpen. Het team van prof. dr. Appeltant heeft indicaties dat er oogoniale stamcellen bestaan in muizen, en ándere wetenschappers hebben nakomelingen geproduceerd uit oogoniale stamcellen in muizen. Zelf heeft het team van de UAntwerpen nog geen eicellen gemaakt. Copyright: De grafische afbeelding van de eicel staande op onze lila U is ontworpen door prof. dr. Ruth Appeltant.

Bondskanselier Merz brak deze week het stilzwijgen; de Israëlische aanvallen op Gaza zijn volgens hem niet te rechtvaardigen door de strijd tegen Hamas, en zouden in kunnen gaan tegen het internationaal recht. Kritiek hebben op de staat Israël was lange tijd taboe. De Duitse regering voelt zich al decennia-lang politiek verbonden en verantwoordelijk voor de veiligheid van Israël. Hoe zijn de landen na de Tweede Wereldoorlog zo met elkaar vervlochten geraakt? En zijn de uitspraken van Merz deze week een voorloper op een breuk in de relatie? We leggen het voor aan historicus Krijn Thijs, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam en het Duitsland Instituut.

Vroeg of laat krijgen we er allemaal mee te maken, het verlies van een dierbare. Hoe ga je dan om met de rouw? Huil je helemaal niet, is er dan iets mis? En wat als je een jaar later nog steeds je leven niet kunt oppakken, is dat dan nog normaal? Lonneke Lenferink (Universiteit Twente) neemt je in deze aflevering mee in de wereld van verlies en hoe wij daarop reageren.En nog iets heel anders: de Universiteit van Nederland en ARTIS werken voor het eerst samen. Op 4 juni 2025 kan je in het ARTIS-Planetarium genieten van een bijzondere avond met topwetenschappers, adembenemende 360 graden-beelden en een exclusieve avondwandeling door het park. Kaarten zijn vanaf nu hier te koop en via artis.nl/uvnlZie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Decennialang stond Amerika stevig bovenaan als de machtigste natie ter wereld. Maar die tijd lijkt voorbij. China, Rusland, India — en zelfs Europa — eisen steeds vaker een plek aan tafel op. De wereldorde is in beweging. Maar wie bepaalt eigenlijk de spelregels?In deze aflevering onderzoeken we die vraag met onderzoeker parlementaire geschiedenis, Laurien Crump (Radboud Universiteit). Aan de hand van biljart, Catan en een potje kaarten laat zij op verrassende en speelse wijze zien hoe landen elkaar uitdagen, omzeilen of juist samenwerken. Veranderen we van een wereld met vaste regels naar een chaotisch spel zonder scheidsrechter? En wat betekent dat voor jou?00:00 Wie is de baas van de wereld?00:57 Hoe werd Amerika het machtigste land van de wereld?02:30 Waarom was Amerika het machtigste land?03:06 Kunnen andere landen machtiger worden dan Amerika?04:03 Wordt China machtiger dan Amerika?05:20 Hoe werd de wereldorde vroeger bepaald?06:00 Hoe wordt de wereldorde in westerse landen bepaald?07:10 Hoe wordt de wereldorde bepaald in niet-westerse landen?09:00 Hoe verandert Trump de wereldorde?10:45 Wie is de baas van de wereld?11:42 Wat gaat er in Nederland veranderen door de nieuwe wereldorde?Wil je ons iets vragen? Of heb je een opmerking? Dat kan via dit formulier: https://forms.gle/5YTUR72pTwzXRAFk6Meer wetenschap? Check:Onze website ► http://www.universiteitvannederland.nl/Instagram ►https://www.instagram.com/UniversiteitNLFacebook ► https://www.facebook.com/UniversiteitvanNederlandVoor niet-commercieel gebruik is het toegestaan om fragmenten (mits de context behouden) te gebruiken. Vermeld wel altijd bron: Universiteit van Nederland. Bij twijfel, mail ons op info@universiteitvannederland.nlOver de Universiteit van Nederland:De Universiteit van Nederland heeft een onafhankelijke redactie die elke week podcasts, video's en social posts maakt over wetenschappelijke onderwerpen. Wij geloven dat iedereen moet kunnen leren van de topwetenschappers die we hebben in Nederland. Zonder collegegeld of tentamens. Wij zijn de universiteit voor iederéén.Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Wie dacht dat religie en verzuiling uit Nederland was verdwenen, komt tegenwoordig bedrogen uit. Want geloven is een 21ste eeuws feneomeen, aldus dr. Ernst van den Hemel, religiewetenschapper bij het Meertens Instituut. Hij gaat met Jort Kelder en prof. dr. Menno Hurenkamp (politicoloog, verbonden aan de Universiteit voor Humanistiek) in gesprek over de rol van religie in het huidige politieke klimaat. 

Inkomensongelijkheid, een uit de klauwen gelopen woningmarkt, segregatie in het onderwijs... Als ergens in Nederland de verschillen tussen arm en rijk zichtbaar zijn, dan is het wel in een stad als Amsterdam. Waar komen die verschillen in de grote steden vandaan? En nog belangrijker: hoe zijn ze te overbruggen? Te gast is Marjolein Moorman, wethouder in Amsterdam. Gasten in BNR's Big Five van rijk worden en arm blijven: -Tim 'S Jongers, journalist en auteur van het boek ‘Armoede uitgelegd aan mensen met geld’ -Reinier Kooiman, belastingexpert verbonden aan de Universiteit van Amsterdam -Peter Boelhouwer, hoogleraar woningmarkt aan de TU Delft -Peter Hein van Mulligen, hoofdeconoom van het CBS -Marjolein Moorman, wethouder van Amsterdam op de portefeuilles onderwijs, jeugd (zorg), armoede en schuldhulpverleningSee omnystudio.com/listener for privacy information.

In Nederland leven ruim een half miljoen mensen in armoede en dat aantal daalt al jaren. Gaat het geweldig met Nederland of schuilt er méér achter die cijfers? Te gast is Peter Hein van Mulligen, hoofdeconoom van het CBS. Gasten in BNR's Big Five van rijk worden en arm blijven: -Tim 'S Jongers, journalist en auteur van het boek ‘Armoede uitgelegd aan mensen met geld’ -Reinier Kooiman, belastingexpert verbonden aan de Universiteit van Amsterdam -Peter Boelhouwer, hoogleraar woningmarkt aan de TU Delft -Peter Hein van Mulligen, hoofdeconoom van het CBS -Marjolein Moorman, wethouder van Amsterdam op de portefeuilles onderwijs, jeugd (zorg), armoede en schuldhulpverleningSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Pieter Waterdrinker is schrijver en journalist. Hij studeerde Russisch, Frans en Nederlands recht aan de Universiteit van Amsterdam, woonde vervolgens jarenlang op de Canarische Eilanden en werkte als journalist voor onder andere De Telegraaf, de VPRO en Vrij Nederland. In 1996 vestigde hij zich in Rusland, dat hij inmiddels weer heeft verlaten vanwege de Russsiche invasie van Oekraïne. Daar schreef hij onder meer de boeken De rat van Amsterdam, Danslessen en Lenins balsem. Nu komt Waterdrinker met ‘Céline', een verhaal over Parijs, Rusland, liefde en oorlog. Een voormalig soldaat uit de oorlog in Oekraïne zoekt onderduik in Parijs, op de vlucht voor een duistere figuur en achtervolgd door herinneringen aan geweld, schuld en verloren liefde. Femke van der Laan gaat met Pieter Waterdrinker in gesprek.

Als we denken aan leiders, komen vaak namen van grote historische figuren of invloedrijke CEO's naar boven. Of misschien denk je wel aan je eigen baas of manager? Maar leiderschap is niet alleen weggelegd voor mensen aan de top. Sterker nog: in vrijwel iedereen schuilt een leider. Wist je dat 70% van de eigenschappen die een goede leider kenmerken, gewoon te leren zijn? Ook als je geen promotie nastreeft, kan het tonen van leiderschap een groot verschil maken – in je werk, je team en zelfs daarbuiten.Of je nu aan het begin van je carrière staat of al jarenlang meedraait; in deze aflevering deelt managementwetenschapper Lien Desmet (Open Universiteit) een stappenplan, zodat ook jij je tot een goede leider kunt ontwikkelen.En nog iets heel anders: de Universiteit van Nederland en ARTIS werken voor het eerst samen. Op 2 en 3 juni 2025 kan je in het ARTIS-Planetarium genieten van een bijzondere avond met topwetenschappers, adembenemende 360 graden-beelden en een exclusieve avondwandeling door het park. Kaarten zijn vanaf nu hier te koop en via artis.nl/uvnlZie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Vastgoed is een splijtzwam geworden tussen arm en rijk. Wie nu een huis bezit, bouwt vermogen op — wie geen huis heeft, komt er nauwelijks meer tussen. Kan dat tij nog worden gekeerd? En zo ja: hóe dan? Te gast is Peter Boelhouwer, hoogleraar woningmarkt aan de TU Delft, in BNR's Big Five over rijk worden en arm blijven. Gasten in BNR's Big Five van rijk worden en arm blijven: -Tim 'S Jongers, journalist en auteur van het boek ‘Armoede uitgelegd aan mensen met geld’ -Reinier Kooiman, belastingexpert verbonden aan de Universiteit van Amsterdam -Peter Boelhouwer, hoogleraar woningmarkt aan de TU Delft -Peter Hein van Mulligen, hoofdeconoom van het CBS -Marjolein Moorman, wethouder van Amsterdam op de portefeuilles onderwijs, jeugd (zorg), armoede en schuldhulpverleningSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Die 6de Afrika Biblioteek en Inligtingverenigings en -Instellings konferensie het in Windhoek begin. Ellen Namhila, pro-visekanselier van die Universiteit van Namibië, het by die amptelike opening gepraat en sê dit is 'n groot eer vir Namibië om die konferensie asook die 8ste Afrika-biblioteekberaad aan te bied. Sy het die belangrikheid van die konferensie vir die kontinent se biblioteek- en inligtingsektor beklemtoon.

Malcolm X zou op 19 mei 2025 honderd jaar oud zijn geworden. Hij ging de geschiedenis in als de genadeloze tegenhanger van Martin Luther King, maar de twee kopstukken van de Amerikaanse burgerrechtenbeweging worden tegenwoordig steeds vaker met elkaar vergeleken. Hoe kunnen we de nalatenschap van Malcolm X duiden, en waarom grijpen steeds meer jongeren erop terug? Nawal Mustafa vertelt meer. Ze is docent bij de Universiteit van Amsterdam in o.a. Black studies en organiseerde deze week het programma 100 years Malcolm X- his legacy for Black and Muslim communities, in samenwerking met The Black Archives en Het Moslim Archief.

"De proporties lijken in Israël volledig zoekgeraakt." Het zijn de woorden van minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken. Hij vindt dat Israël met de voortdurende humanitaire blokkade van Gaza de mensenrechten en democratische principes niet meer respecteert. Deze week kwam Israël met een nieuw militair plan voor de Gazastrook, met de naam 'Gideons strijdwagens'. Ministers hebben het over het permanent bezetten van de Gazastrook, en het verplaatsen van Palestijnen. Journalist en oud-correspondent Inez Polak vertelt wat dit nieuwste plan inhoudt. En hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam André Nollkaemper bespreekt hoe het zich verhoudt tot het internationaal recht.  Reageren? Mail dedag@nos.nl Presentatie en montage: Dieuwke Teertstra Redactie: Ivo Talsma