Pauscast

Op 4 oktober is in Rome de synode over synodaliteit begonnen. Volgens velen een historische gebeurtenis in de geschiedenis van de Rooms-Katholieke Kerk. De grote vraag is: hoe kan de Kerk beter luisteren naar gewone gelovigen? Wat vinden zij bijvoorbeeld van de rol van de vrouw in de kerk, het celibaat, homoseksualiteit. Al die hete hangijzers komen deze dagen aan bod. De verwachtingen zijn hooggespannen. Terecht of niet...? Je hoort het in deze aflevering van de pauscast.

Ecclesia semper reformanda. Dat is Latijn voor: De Kerk moet altijd hervormd worden. Maar hoe dan? Is de Leer eigenlijk niet voor eeuwig? Is de Waarheid niet onveranderlijk? Het is een haast eeuwigdurende spagaat waar de Rooms-Katholieke Kerk in vast zit. Je kunt het namelijk bijna niet goed doen: conservatieve katholieken zijn bang voor verwarring en chaos, progressieve vinden juist dat het allemaal niet snel genoeg gaat.  In deze laatste aflevering praten Wilfred Kemp (KRO-NCRV-presentator) en Andrea Vreede (Vaticaan-correspondent voor de NOS) over de spanning tussen behouden en veranderen.

In aflevering 5 van de Pauscast gaat het over de oecumene. Eenheid is het ideaal, maar die is nog ver te zoeken. Oecumene is Grieks voor ‘de bewoonde wereld', maar wat nu wordt bedoeld, is de toenadering tussen christenen en de kerken. Lange tijd deed de katholieke Kerk geen moeite dichter bij andere christenen te komen, maar daar komt steeds meer verandering in. De pauscast is voor iedereen die nieuwsgierig is naar paus en Vaticaan. Ga mee met presentator en theoloog Wilfred Kemp en Vaticaan-correspondent Andrea Vreede.

In aflevering vier van de Pauscast hoor je alles over paus Pius XII. Hij werd aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog tot paus gekozen. Inmiddels wordt hij door velen gezien als een controversiële paus, iemand met een twijfelachtige reputatie. Hij wordt de zwijgende paus genoemd. Maar is dat terecht? Klopt het beeld eigenlijk wel dat hij zich nooit uitsprak tegen de jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog? De pauscast is voor iedereen die nieuwsgierig is naar paus en Vaticaan. Ga mee met KRO-NCRV-presentator en theoloog Wilfred Kemp en Vaticaan-correspondent voor de NOS Andrea Vreede.

In aflevering drie van de Pauscast hoor je alles over de geheimen van de paus. Er zijn er tientallen, waar of niet waar, roddel of feit. En soms blijken ze hardnekkig hun sporen in de geschiedenis te hebben nagelaten. Pauselijke geheimen fascineren zo, omdat het Vaticaan een gesloten cultuur is. En, vergeet niet, in de eerste 19 eeuwen bestonden er geen communicatie-afdelingen. Zaken geheim houden was makkelijk, maar er was natuurlijk wel een mondelinge traditie van verhalen doorgeven. De pauscast is voor iedereen die nieuwsgierig is naar paus en Vaticaan. Ga mee met KRO-NCRV-presentator en theoloog Wilfred Kemp en Vaticaan-correspondent voor de NOS Andrea Vreede.

In aflevering twee van de Pauscast aandacht voor de grootste misstand in de katholieke kerk ooit en hoofdpijndossier voor paus Franciscus. Het seksueel misbruik door katholieke geestelijken verwoestte duizenden levens. Lange tijd konden vele mensen het niet geloven, totdat de beerput in 2002 geopend werd. En waaruit nog steeds nieuwe schandalen naar boven komen. Hoe heeft het kunnen gebeuren, waarom is er gezwegen en op welke manier probeert de kerk nu schoon schip te maken? De pauscast is voor iedereen die nieuwsgierig is naar paus en Vaticaan. Ga mee met KRO-NCRV-presentator en theoloog Wilfred Kemp en Vaticaan-correspondent voor de NOS Andrea Vreede.

De eerste aflevering van een nieuw seizoen Pauscast is er een van uitersten. Dat kan ook eigenlijk niet anders, met zo'n eigenwijs volkje als Nederlanders zijn. De relatie tussen de Nederlandse katholieken en Rome is er een van ups en downs. In de recente geschiedenis is er sprake groei vanaf 1853 en van krimp na 1970. Hoe gaat het nu? Dat wil paus Franciscus ook weten, als hij de bisschoppen spreekt tijdens het Ad Limina-bezoek. De pauscast is de podcast voor iedereen die nieuwsgierig is naar paus en Vaticaan. Ga mee met KRO-NCRV-presentator en theoloog Wilfred Kemp en Vaticaan-correspondent voor de NOS Andrea Vreede.

Is er al witte rook? Iedereen kent deze uitdrukking maar is het ook algemeen bekend dat het te maken heeft met de verkiezing van een nieuwe paus?  In een nieuwe aflevering (de laatste van dit seizoen) van de pauscast gaat het over pauskeuzes door de eeuwen heen: de vaste rituelen, de machtspolitiek en het gelobby vooraf. Conclaaf betekent letterlijk ‘met de sleutel': kardinalen gaan letterlijk achter slot en grendel om ze zo af te schermen van politieke invloed van buitenaf. Vervolgens moeten ze net zo lang stemmen uitbrengen totdat er een nieuwe paus is gekozen. Het is een verkiezingsprocedure die is ontstaan in de Middeleeuwen en die sindsdien nauwelijks veranderd is.  De pauscast is de podcast voor iedereen die nieuwsgierig is naar paus en Vaticaan. Presentatoren zijn KRO-presentator en theoloog Wilfred Kemp en Vaticaan-correspondent voor de NOS Andrea Vreede.   

Wat gebeurt er allemaal wanneer een paus op zijn sterfbed ligt en bijna zijn laatste adem uitblaast? Wie zijn daarbij? Wat is het protocol na zijn overlijden? En wie is er de baas als er nog geen nieuwe paus is gekozen? Daarover gaat de voorlaatste aflevering dit seizoen van de pauscast, met KRO-presentator en theoloog Wilfred Kemp en Vaticaan-correspondent voor de NOS Andrea Vreede. Niemand is onsterfelijk, ook de paus niet. Maar als leider van een wereldgodsdienst is zijn dood meteen ook wereldnieuws. Van zijn sterfbed tot en met zijn uitvaart: het wordt gevolgd in huiskamers over de hele wereld. De internationale pers draait bij een pauselijk overlijden overuren. Waaronder ook Wilfred en Andrea!  

Wie was Adrianus de Zesde, de enige Nederlandse paus ooit? Daarover gaat de achttiende aflevering van de Pauscast (KRO-NCRV/NPO 5), dé podcast voor wie nieuwsgierig is naar paus en het Vaticaan.  Het is bijna niet voor te stellen, maar ooit was er een Nederlandse paus. Op 9 januari is het precies 500 jaar geleden dat hij tot paus werd gekozen. Adrianus de Zesde, geboren in Utrecht als Adriaan Floriszoon Boeyens. Hij werd gekozen tijdens een knotsgek conclaaf waar hij zelf niet eens bij was. Zijn pontificaat was van korte duur: na veertien maanden stierf hij al, onder verdachte omstandigheden. Ter ere van dit 500-jarig jubileum staat de achttiende uitzending van de Pauscast geheel in het teken van Adrianus.

Hoe kijkt de katholieke kerk naar andere religies? Daarover gaat een nieuwe aflevering van de pauscast, de podcast voor iedereen die nieuwsgierig is naar paus en Vaticaan. Duidelijk wordt dat voor de kerk de ene religie de andere niet is. Andrea en Wilfred nemen recent nieuws door over de paus op bezoek bij andere religieuze leiders, maar duiken ook de geschiedenis in.  Eeuwenlang claimde de Kerk de absolute waarheid. Dat leidde tot kruistochten, brandstapels en pogroms. Pas in de 20ste eeuw kwam daar verdraagzaamheid voor in de plaats en werden excuses gemaakt voor gewelddadigheden uit het verleden.

Maria, de moeder van Jezus, daarover gaat deze aflevering van de Pauscast. Ze is verreweg de populairste heilige en tegelijk vormt ze van tijd tot tijd een hoofdpijndossier voor de paus. Hoe kan dat? Wilfred Kemp en Andrea Vreede praten je bij over de grote betekenis van Maria in de lange traditie van de Kerk.

Wilfred Kemp en Andrea Vreede praten deze week vanuit Rome over de relatie van de Oranjes en het Vaticaan, die eeuwenlang uiterst moeizaam was maar met de komst van de katholieke Máxima enorm verbeterde.

Andrea en Wilfred ontkrachten de mythe dat pausen zich nooit kunnen vergissen en dat wat ze zeggen altijd waar is. Over de pauselijke onfeilbaarheid bestaan namelijk veel misverstanden. Alleen onder heel speciale omstandigheden is een uitspraak van een paus onfeilbaar. Het is ook iets anders dan het doen van stellige uitspraken, waar pausen met enige regelmaat het nieuws mee halen. Zoals de beruchte uitspraak over condooms van Benedictus XVI in het vliegtuig naar Afrika.

Sinds zijn aantreden is paus Franciscus uitgegroeid tot moreel geweten op wereldschaal. Luisteren wereldleiders ook echt naar hem? Andrea en Wilfred duiden zijn invloed en praten erover met Agnes Jongerius, PvdA-Europarlementariër. 

Vanaf aanstaande zondag begint seizoen 2 van Pauscast. Vanaf zondag 28 november (eerste zondag van de Advent) acht weken lang te beluisteren via jouw favoriete app!

Eigenlijk kan het natuurlijk niet: praten over de opvolging van een paus als hij nog gewoon in leven is. Maar Andrea en Wilfred doen het stiekem toch. Want nu paus Franciscus er niet jonger op wordt, is het speculeren de laatste maanden toch voorzichtig begonnen. Wie wordt de nieuwe paus als Franciscus aftreedt of overlijdt? De afgelopen jaren voer de kerk een vrij progressieve koers, maar daar was lang niet iedereen blij mee. En wie kiest de nieuwe paus? Is dat het werk van de Heilige Geest, zoals de Kerk al eeuwen leert? Of is hier toch ook sprake van ordinaire vriendjespolitiek, lobbygroepen en geestdriftig overleg in achterkamertjes? En welke namen circuleren er al in de wandelgangen van mogelijke opvolgers, de zogenaamde ‘papabili'? Dat hoor je allemaal in deze laatste aflevering van de Pauscast: ‘Wie wordt de nieuwe paus?”

Het pausschap is zachtgezegd een risicovol ambt. Er zijn altijd wel mensen die je over een balustrade willen trekken of je in een vlaag van verstandsverbijstering tegen de grond willen werken. Om nog maar te zwijgen van de eeuwenlange traditie van moordaanslagen, verbanningen en vergiftiging. En niet alleen van lang gelden: de aanslag op paus Johannes Paulus II in 1981 staat menigeen nog helder op het netvlies. En ook vandaag de dag zijn er allerhande groeperingen of individuen die paus Franciscus graag van de aardbodem zouden zien verdwijnen. Hoe wordt de paus beveiligd? Als toerist vallen de Zwitserse gardisten met hun hellebaarden meteen op, maar zijn die opgewassen tegen een werkelijke bedreiging? Heeft het Vaticaan een eigen veiligheidsdienst en zo ja: wat doen ze? Daarover praten Andrea en Wilfred in deze nieuwe pauscast: “de risico's van het vak”.

Als katholiek sta je er gelukkig nooit alleen voor. Er is altijd wel een heilige die je een handje wil helpen. Ben je iets kwijt, dan roep je de heilige Antonius aan, heb je hoofdpijn? Richt je dan tot de heilige Aldegondis, en ben je helemaal ten einde raad dan is er altijd nog de Heilige Rita voor hopeloze zaken. “Roomse poppenkast”, volgens sommige protestanten. “Heilige ernst”, volgens veel katholieken. Inmiddels zijn er meer dan tienduizend katholieke heiligen, en die lijst groeit nog steeds. Sterker: de meeste heiligverklaringen dateren van de laatste decennia. Onder paus Johannes Paulus II stond het Vaticaan zelfs bekend als de Heiligenfabriek. Maar wat is dat eigenlijk: heilig-zijn? Moet je een heilig boontje zijn om heilig te worden? En gaat het alleen om vroomheid of heeft het ook met politiek te maken? En tellen we als Nederland eigenlijk een beetje mee als het gaat om het aantal heiligen? Dat hoor je allemaal in deze nieuwe aflevering van de Pauscast: ‘hoe word je heilig?”

Ze beslaan meer dan de helft van de wereldbevolking, maar de omgang van het Vaticaan met het vrouwelijke geslacht is van tijd tot tijd erg moeizaam. De katholieke kerk lijkt vooral een mannenwereld waar vrouwen alleen maar een dienende, anonieme rol hebben: priesters, bisschoppen, kardinalen en zelfs pausen worden verzorgd door nonnen van wie we amper de voornamen kennen. Maar wereldwijd zijn er beduidend meer vrouwelijke religieuzen dan mannelijke priesters. Zij vormen de drijvende kracht van de Kerk, en Franciscus is de eerste paus die hier oog voor heeft en de rol van vrouwen belangrijker wil maken. Maar waar komt de toch wat eenzijdige kijk van de katholieke kerk op vrouwen toch vandaan? Zijn er voorbeelden van machtige vrouwen in het Vaticaan? En gaan we de dag nog meemaken dat we een vrouw tot priester wordt gewijd? Dat vertellen Wilfred Kemp en Andrea Vreede je in deze aflevering van de Pauscast: “Het Vaticaan en de vrouw”.

En de Bijbel was er nog zo eenduidig over: “Gaat heen en vermenigvuldigt u”. Simpel toch? Gewoon kinderen krijgen en klaar is kees! Hoe kan het dan dat seksualiteit binnen de kerk vooral de laatste decennia zo'n heet hangijzer is? Laat binnen de muren van het Vaticaan de termen “condooms”, “celibaat” en “homoseksualiteit” vallen en men begint spontaan te hyperventileren. En paus Franciscus doet af en toe wel een pastorale handreiking, maar de kerk blijft voor homo's of gescheidenen af en toe een ongastvrije plek. Zit er verandering aan te komen? Hoe kan het dat het merendeel van de priesters binnen het Vaticaan homofiel is, waar de Franse socioloog Frederic Martel het boek Sodoma over schreef? En ligt in de verkrampte houding van de kerk met seksualiteit een oorzaak voor het seksueel misbruik? We spreken hierover ook met ND-religiejournalist Hendro Munsterman, die weet hoe het komt dat de kerk zo eigenaardig met seksualiteit en intimiteit omgaat.

De paus is een ware kerkvorst, de kardinalen heten de “Prinsen van de Kerk”, ze wonen in paleizen versierd met marmer en goud, ze dragen hermelijnen mantels en hebben vergulde borstkruizen die ingelegd zijn met kostbare edelstenen. Kortom: het is rijkdom en luxe wat de klok slaat. Tenminste, dat is het beeld dat veel mensen hebben van de paus en de topfunctionarissen van het Vaticaan: vrome mannen die baden in weelde. Maar klopt dat beeld wel, dat de katholieke kerk én het Vaticaan zouden bulken van het geld? En hoe zit het met de schandalen rond de kerkelijke financiën, de foute investeringen, bankrekeningen van maffiosi én de dubieuze zelfmoord van een hoge Vaticaanse bankdirecteur onder een Londense brug? Er zijn verhalen te over. En wat doet paus Franciscus in dit alles om de boel te hervormen?

Als er een nieuwe paus gekozen wordt, communiceert het Vaticaan dat met witte rook. Maar ook het Vaticaan gaat met zijn tijd mee. Johannes Paulus de Tweede was de eerste paus die de wereld bereisde en hele stadions vulde met enthousiaste mensen. Ook de huidige paus Franciscus beseft de kracht van goede beeldvorming: niet voor niets heeft hij de hele communicatie-afdeling van het Vaticaan laten reorganiseren. Franciscus zit op Twitter en Instagram: marketeers beheren zorgvuldig zijn online imago. Maar Franciscus staat ook bekend om een paus met spontane acties en uitspraken: valt dat te rijmen met de strakke regie van zijn adviseurs? Hoe communiceerde het Vaticaan eigenlijk in het coronatijdperk of, nog precairder, rond het wereldwijde misbruikschandaal? En herinneren we ons nog dat Wilfred een paar jaar geleden de Nederlandse bloemengroet tijdens Pasen op het nippertje heeft gered?

De laatste keer dat een paus ons land bezocht (in 1985) bezorgt veel betrokkenen nog slapelozen nachten: weinig tot geen belangstelling langs de straten, veel kritiek op de paus zelf én de satirische rubriek “Popie Jopie” wekenlang op de vaderlandse televisie. En Nederlanders staan bekend om hun maling aan welk gezag dan ook, dus heeft de kerk aan ons land geen kwade? Aan de andere kant: Nederland verzorgt al jarenlang tot ieders genoegen de bloemenzee op het Sint Pietersplein met Pasen én leverde jarenlang veel priesters en missionarissen. Wilfred en Andrea spreken met de Nederlandse ambassadeur bij het Vaticaan én hebben het ook over de eerste én laatste keer dat een Nederlander paus werd: Adrianus de Zesde in 1522. Een doorslaand succes was dat allerminst.

Als paus had je altijd één zekerheid: je voorganger kon je niet meer voor de voeten lopen. Pas na het overlijden van een paus, werd een nieuwe gekozen: het was een post voor het leven, een roeping die je moest volhouden tot de dood. Maar aan die schijnbare zekerheid maakte paus Benedictus de Zestiende acht jaar geleden een ruw einde: als eerste paus in bijna zeshonderd jaar trad hij af. En nu woont hij nog steeds als emeritus-paus in een verbouwd klooster in de tuinen van het Vaticaan. Hoe vult de oud-paus zijn dagen? En wat betekent het voor paus Franciscus dat zijn voorganger er nog steeds is? Andrea en Wilfred vertellen hoe het nieuw van het aftreden insloeg als een bom. En vragen zich af of het wel werkt: twee mannen in het wit in het Vaticaan.

De weg naar het pausschap is lang en ingewikkeld. In alle gevallen heeft de paus er al ‘n heel mensenleven op zitten: een jarenlang traject van priester tot aartsbisschop en kardinaal. Zo ook de huidige paus, Franciscus, die overigens ook nog een verleden heeft als laborant én uitsmijter bij een nachtclub. Deze Jorge Mario Bergoglio komt uit oorspronkelijk uit Argentinië. Maar wie was hij daar, en hoe kijken de Argentijnen nu naar hem? Wilfred praat daarover met Nina Jurna, Latijns-Amerika correspondent voor de NOS. Andrea en Wilfred praten over Bergoglio's ervaringen tijdens de militaire dictatuur en over hoe zijn Argentijnse roots doorwerken in de invulling van zijn pausschap.

Andrea en Wilfred praten over de huidige paus Franciscus. Die heet eigenlijk Jorge Bergoglio en komt uit Argentinië. Maar wat is eigenlijk een paus? En wie is de huidige Paus, die de harten van miljoenen katholieken over de hele wereld heeft veroverd? In Nederland wordt ‘ie vaak getypeerd als een eenvoudige, sobere man zonder opsmuk die vooral heel ‘normaal' doet, maar klopt dit beeld? Of is het allemaal strategie? Andrea en Wilfred bespreken de vele gezichten van Franciscus.

In deze eerste aflevering praten presentator Wilfred Kemp en Vaticaancorrespondent Andrea Vreede over alles wat er interessant is aan Vaticaanstad, de kleinste onafhankelijke staat ter wereld. Hoe kan dat, zo midden in miljoenenstad Rome? Wat is de eeuwigdurende verwarring tussen Vaticaan, Vaticaanstad en Heilige Stoel? Vaticaanstad is toch ook een ‘echt' land: het heeft een eigen bank, voetbalelftal, krant en radiostation. Maar kunnen we het ook bezoeken? En wat zijn dan de toeristische trekpleisters?

Wat speelt er zich af binnen de geheimzinnige grenzen van het Vaticaan? Een magische wereld waarin complotten worden bedacht door oude mannen in jurken, met de Paus als een soort dictator? Of is het vooral het centrum van een wereldkerk, waar ook apostel Petrus begraven ligt? Je hoort het in deze nieuwe podcast van KRO-NCRV en Radio 5, waarin vaticaankenner Wilfred Kemp en Vaticaan-correspondent Andrea Vreede op zoek gaan naar antwoorden. Een podcast voor iedereen die nieuwsgierig is naar het Vaticaan, en vooral ook zijn belangrijkste bewoner: de Paus.