The Moluksewijken Podcast

In Waalwijk wonen moslims en christenen. Chris Oppier vertelt over de Molukse voetbalclub FC Tjili Padi die de twee geloofsgemeenschappen bij elkaar bracht. Idja Marasabessy overlegt over een wooncomplex voor Molukse ouderen dat er moet gaan komen, en ook in deze wijk woont de beroemde gitarist Rudy de Queljoe die de grote hit Sajang É schreef voor Massada met zanger Johnny. In 1980 stond deze wekenlang op nummer 1, natuurlijk vertelt hij daarover en daarbij speelt hij nog een gitaarsolo, maar niet van Massada...

Waalwijk heeft een bijzondere Molukse wijk, want er wonen voornamelijk moslims. Zij zijn een kleine minderheid binnen de Molukse gemeenschap in Nederland. Dade Tehupelasury vertelt in de moskee An-Nur (het Licht) over de komst van de moskee in 1990, waar inmiddels ook andere moslims komen. Ramla Lessy woont in het huis dat voorheen dienst deed als moskee. Zij vertelt ook over vrouwen voor Vrede, een groep van moslims en christenen die vanuit Nederland streed voor vrede op de Molukken tijdens de burgeroorlog (1999-2002). En Idja Marasabessy praat namens de bewoners met de woningbouwcooperatie over het toewijzen van de woningen. Ondanks afspraken lijken medewerkers soms de regels te vergeten, wat veel frustraties geeft. 

De Molukse wijk Vaassen wil zelf het verhaal van de wijk vertellen en legt zich niet neer bij wat er in reguliere media vertelt wordt. Die verhalen gaan voornamelijk over de treinkaping, Molukse acties en bezetting. Molukkers hechten aan er aan dat Nederland vanuit Moluks perspectief naar deze wijken in Nederland kijkt. Vaassen is ook meer dan een plek waar Molukkers wonen. De Molukse wijk is een plek waar je gevormd wordt. Daar is jong en oud in de wijk van doordrongen en het is tegelijk ook een van de meest gemengde wijken waar zowel Molukkers als niet-Molukkers wonen.  Podcast-maker Sam Jones hoorde die verhalen tijdens een rondwandeling door Vaassen, één van de grootste Molukse wijken in Nederland.  

“De Molukse wijk Vaassen is geen Molukse wijk maar een wijk waar ‘toevallig' Molukkers wonen”. Dat vindt althans de gemeente Epe waar Vaassen onder valt. Allison Leuwol en Ais Leuhery hebben het vaker gehoord en gemerkt van de gemeente. De Molukkers zelf zien de wijk natuurlijk wèl als een Molukse wijk. De miskenning van de gemeente, heeft grote gevolgen voor bijvoorbeeld het woningbeleid van de gemeente.  Vaassen staat vooral bekend om de brute inval van ME en de Koninklijke Marechaussee in de vroege ochtend van 14 oktober 1976. Jong en oud werd opgeschrikt. De grond trilde toen de militaire voertuigen de wijk binnen vielen. Er volgde een gewelddadige ontruiming. Er werd gezegd dat er een wapendepot lag maar er werden maar twee kleine wapens gevonden. Iedereen werd de barakken uitgejaagd en alles werd platgewalst.  Podcast-maker Sam Jones merkte dat de gevolgen van die inval nog steeds voelbaar zijn. 

In Hoogeveen woont een gemeenschap van Molukkers die in 1962 vanuit Nederlands-Nieuw-Guinea naar Nederland zijn gekomen. Daar was oorlog want het onafhankelijk geworden Indonesië wilde ook dit gebied, dat nog Nederlands was, inlijven. Veel Molukkers voelden zich niet veilig, de meesten moesten vluchten om naar Nederland te komen. Zij kwamen terecht in Hoogeveen. Jan Tetelepta kwam er met zijn ouders en vertelt over de roerige  geschiedenis en hoe een burgemeester ervoor zorgde dat ze in Hoogeveen kwamen. En Gill Aringaneng organiseerde met vriendinnen in de werkgroep NGNL60 een groot feest naar aanleiding van 60 jaar Nieuw-Guinea Molukkers in Nederland. 

Molukse wijk Hoogeveen bestond afgelopen december 60 jaar, daarom is er pas een expositie geopend in de bibliotheek over de historie van de wijk. Gita Lopulissa werkte mee aan de inrichting en vertelt met veel enthousiasme over alles wat er te zien is. Tiny Ratuhaling - Kailey geeft een inkijkje in hoe het voor haar inmiddels overleden vader was om in deze week te komen en de 83 jarige Jacob Loupatty vertelt uit eigen ervaring hoe het was om de overtocht te maken en vervolgens in Nederland en in Hoogeveen te moeten wennen. Gratia Kuhurima geeft als jongere generatie haar visie op de wijk.

“Ik woon niet meer in de Molukse wijk, maar ik ben er nog wel vaak te vinden!” Dat zegt de bekende profvoetballer Vanity Lewerissa (31). Ook de wereldbekende 16-jarige hip-hop danser Jaïra Luhulima die al veel prijzen in de wacht sleepte, woont niet in de Molukse wijk Maastricht. Toch speelt de wijk een belangrijke rol in hun leven.  In deze tweede aflevering van de Molukse wijk Maastricht praat podcastmaker Sam Jones vooral met jongeren. Djehoshua Sahetapy (32) is de voorvechter van een convenant tussen Molukse wijken en woningbouwverenigingen in alle Molukse wijken. Hij neemt Sam Jones mee op een wandeling en ze beginnen bij de eigen toko van Sahetapy; restaurant JUNE. Het restaurant is samen met zijn neven opgericht.

De meest zuidelijke gelegen Molukse wijk van Nederland ligt in Maastricht. Je hoort het ook aan het Limburgs accent van de bewoners die naast Nederlands ook Maleis praten. In een wandeling met Djehoshua Sahetapy maakt podcastmaker Sam Jones kennis met verschillende wijkbewoners. Ze ontmoeten onder andere dominee Frans Pelletimu die met 80 jaar één van de oudste inwoners is van de Molukse wijk en ze komen langs het huis dat in 2019 door Molukkers bekogeld en beklad werd met de tekst ‘Dit is een Molukse wijk. Alleen voor Molukkers'. Het was een keerpunt voor de aandacht voor Molukkers in Maastricht en de reden waarom Sahetapy en andere Molukkers uit de wijk in actie kwamen en iets nieuws begonnen.

Mona Matitaputty neemt verslaggever Guido Spring mee naar de begraafplaats van Oost-Souburg waar de graven van oud KNIL-militairen en hun echtgenotes "eeuwigheidswaarde" hebben gekregen. Deze beschermde status zorgt ervoor dat de geschiedenis kan worden blijven verteld, en dat volgende generaties kunnen begrijpen waar de pijn van de eerste generatie vandaan komt. Verder vertelt Nella Pesiwarissa over de gewoontes en de saamhorigheid in de wijk en Alex Telehala vertelt over de Molukse zaalvoetbalvereniging Toma die al sinds 1979 bestaat.

In de periode 1951-1961 woonden Molukkers in Zeeland verspreid over 19 kampen. Na opheffing van de kampen ontstonden drie Molukse woonwijken in de provincie: Middelburg, Kouderke en Oost-Souburg. In augustus 1961 verhuisden de eerste Molukse bewoners naar Oost-Souburg. Ze kwamen ondermeer van de kampen Serooskerke, Nadorst Middelburg en Havendorp Vlissingen. Bob Latuheru kwam van Havendorp terecht in Oost-Souburg en weet alles van de bewogen geschiedenis waarin integratie in twee richtingen heeft plaatsgevonden. De Molukkers integreerden met de omliggende Nederlanders en de Nederlanders integreerden in de Molukse wijk. Nu is Oost-Souburg bekend om het Midzomerfeest waar mensen van heinde en ver op af komen. Edwin Matitaputty is er trots op en ook zijn dochter Sisera, die  in de zomer altijd weer naar Oost-Souburg, voor het feest, maar ook voor haar familie.

De Molukse wijk Alphen aan den Rijn is niet groot. Maar speelt een grote rol in de vorming en beleving van de Molukse cultuur. Het nieuwe buurthuis speelt daarbij een belangrijke rol. Ouderen in de Molukse wijk, zijn nog steeds begaan met het lot van de mensen op de Molukse eilanden, waar nu veel bos wordt weggekapt en grond onteigend door multinationals. Noem het een aangepast RMS ideaal.  Ook voor jongeren die in Nederland zijn geboren en opgegroeid is de wijk een bron van inspiratie. Ze voelen zich thuis en delen hun cultuur.

De Molukse wijk Alphen aan den Rijn is een bomenwijk. De straten hebben namen als de Elzenstraat, de Oleanderstraat en de Dennenlaan. Trots zijn de bewoners op hun nieuwe wijkcentrum Kaju Putih, en ook op het nieuwe monument dat midden in de corona pandemie onthuld is. Samenwerken dat is het geheim van Molukkers. En eigenlijk gaat het natuurlijk niet om gebouw, monument of kerk, maar om de mensen, de Molukkers. Hoewel de meeste Molukkers van Alphen niet in de wijk wonen, blijft de wijk belangrijk. Ouderen komen na een werkzaam leven elders graag weer terug voor de geborgenheid en de warme sfeer.

71 jaar geleden maakten de ouders van Minggus Pessy de overtocht van de Molukken naar Nederland. Niet veel later werd Minggus geboren in kamp Well in Limburg, vervolgens verhuisde het gezin naar het Brabantse Cuijck. Minggus neemt verslaggever Guido Spring mee langs betekenisvolle plekken uit zijn jeugd, zoals de school die vroeger als kerk dienst deed en waar het gospelkoor Black and White werd opgericht. Verder horen we Max Maselaman en Myrna Groenink-Mastail, die terugblikken op hun bewogen familie geschiedenis en er is veel muziek in deze aflevering!

Het grootste deel van de Molukkers in Cuijck is afkomstig van de Tanimbar eilanden, waar nog altijd hechte banden mee worden onderhouden. Midden in Cuijck bevindt zich de Rumah Beta, ofwel ‘Ons huis', waar wordt gedanst en gezongen. Ook is er nu een pop-up tentoonstelling met veel oude foto's die de geschiedenis tonen van de eerste jaren na de aankomst in Cuijck. De opa van Ramona Arts-Ebbers staat ook op de foto's, Ramona kent zijn verdriet die altijd terug verlangde naar de Molukken en ze ziet hoe weinig Nederlanders weten over deze geschiedenis. Marsha Laijan en Ramona Arts-Ebbers, vertellen over de betrokkenheid die ze nog altijd voelen met de cultuur, de mensen en het land van hun grootouders.

In deze tweede aflevering van Molukse wijk Woerden nemen we een kijkje in het wijkcentrum waar jongeren de menari dansen. Van ouderen krijgen ze onderricht in Molukse muziek en dans. Maar eerst neemt Angela Manuputty verslaggever Sam Jones mee naar de plaatselijke begraafplaats. Want respect voor ouderen staat bij Molukkers in Woerden hoog in het Vaandel.

In het hartje Nederland ligt de Molukse wijk Woerden. Hoewel, de Molukse wijk Woerden is helemaal geen wijk. Molukkers in Woerden wonen verspreid over de gemeente. Dat komt omdat ze ruim zeventig jaar geleden in drie uit elkaar gelegen barakkenkampen werden ondergebracht: Kamp Utrechtsestraatweg waar 59 gezinnen terecht kwamen, Kamp Singel dat aan 34 gezinnen onderdak bood en De Kazerne waar 21 gezinnen onder gebracht werden.  Eén van de mensen die in De Kazerne onderdak vond en bij wie de eerste Molukse baby in Woerden werd geboren, is oma Nel Manuputty. Ze is met 93 jaar één van de oudste Molukkers in Woerden. In een rond rit met Angela Manuputty reist verslaggever Sam Jones door de Molukse ‘wijk' Woerden. 

De gemeente met de grootste gemeenschap Molukkers is: Amsterdam. In tegenstelling tot andere gemeentes, leven Molukkers hier verspreid over de vele wijken. Daardoor dreigt het gemeenschapsgevoel een beetje verloren te gaan. Verschillende initiatieven proberen Molukse Amsterdammers bij elkaar te brengen. Verslaggever Guido Spring praat met Annet Sabandar, initiatiefneemster van "Maluku Amsterdam" en Terry Maipauw, coördinator van "Meesterwerk Muziek" over verschillende initiatieven om het gemeenschapsgevoel in Amsterdam te versterken. Van "Meesterwerk Muziek" woont Guido een repetitie bij waar Molukse senioren samen muziek maken.

De Molukse wijk Bovensmilde werd vooral bekend door de gijzeling van kinderen en leerkrachten van de lagere school. Dagenlang bezetten vier Molukse jongeren in 1977 de school. Het werd wereldnieuws. 44 Jaar na dato is die actie nog steeds actueel en een gevoelig gespreksonderwerp. Toch zijn Molukkers en Nederlanders met elkaar in gesprek en hebben een gezamenlijk herinneringsmonument opgericht dat ze samen onderhouden. In deze aflevering gaat verslaggever Sam Jones op bezoek bij Mietji Hully, samen lopen ze met Gonda Boersma - die één van de gegijzelde kinderen was - door de wijk naar het BrinkBaru-monument waar hard gewerkt wordt.

Een belangrijke gedenkplek voor mensen van de Molukse wijk Assen is het monument voor de Molukse Helden. De helden die worden herdacht zijn de zes omgekomen treinkapers bij de Punt, vlakbij Assen. Verslaggever Sam Jones wandelt met Emerson Terinathe en tante Nell Haurissa de weg die 44 jaar geleden ook werd gemaakt; van de wijk in Assen helemaal naar begraafplaats de Boskamp. Onderweg praten ze over de grootste wijk van Nederland in Assen en over het leven op kamp Schattenberg (voormalig kamp Westerbork). Natuurlijk wordt er ook gesproken over de zes omgekomen helden.

Wie Assen zegt, zegt 'treinkaping De Punt' en 'gijzeling Bovensmilde'. Veel jongeren die in 1977 betrokken waren bij de acties, komen uit Assen. In deze aflevering loopt Sam Jones met Nell Haurissa - die de acties heeft meegemaakt - en Emerson Terinathe - die toen nog niet geboren was - door de wijk, zij praten met verschillende inwoners: Waar komen ze vandaan? Welke impact heeft de roerige geschiedenis op het leven van nu? Zouden ze in de wijk willen blijven wonen? 

Yannah Umarella vertelt over het opgroeien in Ridderkerk tussen moslims en christenen. We bezoeken het graf van haar vader op de Islamitische begraafplaats. Onlangs een straat in Ridderkerk vernoemd naar Coosje Ayal. Zij vocht als tienermeisje mee in het verzet tegen de Japanners tijdensWO II. Zo overleefde het als één van de weinigen. Haar kleinzoon Dylan van Goor vertelt over zijn in 2015 overleden Molukse oma.

In Ridderkerk, onder de rook van Rotterdam, wonen islamitische Molukkers. Hier in Nederland een kleine minderheid binnen de Molukse gemeenschap, maar op de Molukken vormen zij de helft van de bevolking. Sinds 1984 staat er een Molukse moskee in Ridderkerk. We ontmoeten moskeebestuurder Djannah Ollong die vertelt over de belangrijke rol van vrouwen in de gemeenschap. En Ghani van den Bergh brengt de geschiedenis van de moslim-Molukkers in kaart vanaf de aankomst in Nederland in 1951.

Vlakbij het Brabantse Oss ligt het dorp Nistelrode waar Zuidoost Molukkers al sinds de jaren vijftig wonen. De Zuidoost Molukkers hebben een eigen geschiedenis en wonen in eigen wijken. Bewoner Pascal Amukwaman neemt verslaggever Guido Spring mee de wijk in. Ook gaan ze naar de Molukse tennisclub in Cuijk waar Molukkers uit Nistelrode en andere Brabantse Molukse wijken elke zondag samen komen spelen. Op de tennisbaan wordt veel gelachen maar ook serieuze zaken worden soms besproken. 

Niet ver van het Brabantse Oss ligt het dorp Nistelrode. Sinds de jaren vijftig wonen hier Molukkers afkomstig van de Zuidoostelijke eilanden. Zij hebben een eigen geschiedenis en wonen in eigen wijken. Bewoner Pascal Amukwaman neemt verslaggever Guido Spring mee de wijk in. Ze ontmoeten onder meer Jos Leftungun die vertelt hoe er werd neergekeken op Zuidoost Molukkers en over de vroegere vechtpartijen met andere wijken. Maar Jos maakt ook muziek met zijn kleindochter. 

Grenzend aan Rotterdam ligt Capelle aan den IJssel. Eén van de bekendste inwoners van de Molukse wijk in Capelle is Frieda Tomasoa, ofwel tante Frieda. Met hart en ziel strijd zij voor de erkenning van het onrecht wat de generatie van haar ouders is aangedaan. Van jongs af aan was ze betrokken bij acties en commissies om de Molukse stem te laten horen. Nog steeds weet ze de rake woorden te vinden en weet ze haarfijn uit te leggen waar het aan schort. Maar hoe dan ook: Capelle blijft bestaan!

Grenzend aan Rotterdam ligt Capelle aan den IJssel. Capelle kent een grote Molukse wijk waar de eerste Molukse acties die internationale bekendheid kreeg werd beraamd. Roy weet nog hoe zijn vader Paul Thenu elk weekend druk was met voorbereidingen van 'actie Wassenaar'. Later werd hij opgepakt "Het was onwerkelijk, pas later besef je wat er allemaal aan de hand was". Momenteel is het voortbestaan van de wijk een hot issue. Heeft de Molukse wijk nog bestaansrecht in de toekomst?

In Brabant, vlak onder Den Bosch ligt woonoord Lunetten, ook bekend als Kamp Vught. Vroeger werden de Molukkers hier in barakken opgevangen, nu is het een geliefd buurtje waar nieuwe generaties (Nederlandse-)Molukkers opgroeien. Guido Spring spreekt met Louise Parihala, Ietje Tuapattinaya die hier per boot aankwamen en Rosa Kiriwenno die er is geboren en is opgegroeid. Nu woont ze er met haar man en kinderen, hoe sterk leven de Molukken nog voor haar? 

In Brabant, vlak onder Den Bosch ligt woonoord Lunetten, ook bekend als Kamp Vught. Tijdens WOII diende het als concentratiekamp, na de oorlog werden de barakken gebruikt als opvang voor de Molukkers. Tegenwoordig is het een geliefd buurtje waar nieuwe generaties (Nederlandse-)Molukkers opgroeien. Louise Parihala, gids van het museum Kamp Vught, neemt verslaggever Guido Spring mee de wijk in. We maken kennis de bewoners; Ietje Tuapattinaya, Rosa Kiriwenno en haar man Gerson Tentua.

In het hoge noorden van Nederland, in Appingedam neemt Mingus Samu Samu verslaggever Sam Jones mee naar de semi-permanente Molukse kerk die nog altijd een belangrijke functie heeft voor de saamhorigheid van de Molukse Appingedammers. Onderweg komen Sam en Mingus mensen tegen die iets vertellen over de wijk en de geschiedenis. In de kerk zorgt de ooit razend populaire Molukse band, genaamd Impuls voor een zoete muzikale herinnering.

In het hoge noorden van Nederland, in het plaatsje Appingedam ligt de Adamistraat, de oudste Molukse wijk van Nederland. Het is onlangs opgeknapt, dus oogt nu weer nieuw. Mingus Samu Samu, geboren in het "Ambonese bosje", kwam al snel in de wijk wonen, nadat hij was aangelegd.  Hij groeide er op en nu ruim zestig jaar later woont hij er nog. Hij neemt verslaggever Sam Jones mee op een wandeling door de wijk.