Podcasts about d luain

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall.*Inniu an 14ú lá de mhí an Mheithimh. Is mise Niall Ó Cuileagáin.Sheol Uachtarán na Stát Aontaithe Donald Trump comhaltaí de Gharda Náisiúnta agus de mhuirshaighdiúirí na tíre go Los Angeles an tseachtain seo chun dul i ngleic leis na hagóidí sa chathair. Dúirt Gobharnóir an Stáit, Gavin Newsom, go raibh ordú Trump mídhleathach agus gur chruthaigh sé níos mó fadhbanna sa chathair. Caitheadh buidéil agus clocha le póilíní, cuireadh cairr trí thine, agus scaoil na póilíní piléir rubair leis an slua. Thosnaigh an clampar mar fhrithghníomhnú in aghaidh nan-oifigeach inimirce atá ag déanamh ruathar ar inimircigh nach bhfuil na cáipéisí cuí acu. De réir Newsom, bhí Trump ag iarraidh géarchéim a chruthú lena ordú agus nach raibh an t-údarás aige an Garda Náisiúnta a sheoladh go dtí an Stát. Gheall sé godtabharfadh sé cás in éadan an Uachtaráin. Tá ordú cuirfiú i bhfeidhm sa chathair anois thar oíche.Ghabh forsaí míleata Iosrael seilbh ar ghníomhaithe ar son na Palaistíne agus a luamh an ‘Madleen' amach ó chósta Gaza maidin Dé Luain. Bhí na gníomhaithe ag iarraidh soláthairtí bia agus leighis a thabhairt go dtí an Stráice agus aird an domhaina tharraingt ar an ngorta atá ar siúl ansan fé láthair. Bhí an gníomhaí aeráide Greta Thunberg ar an mbád, mar aon leis an bhFeisire de Pharlaimint na hEorpa, Rima Hassan. Ghabh na forsaí míleata seilbh ar an long in uiscí idirnáisiúnta, rud a cháinAmnesty International go géar agus iad ag rá gur scrios forsaí Iosrael an dlí idirnáisiúnta. Dúirt an Tánaiste Simon Harris gur ábhar náireach é agus go raibh an domhan iomlán ag thabhairt neamhaird ar an ngéarchéim dhaonnúil in Gaza. Díbríodh Thunberg agus trí ghníomhaí eile thar n-ais chuig a dtíortha dúchais Dé Máirt; tá na gníomhaithe eile ag cur in aghaidh na n-orduithe díbeartha. Tá an t-amhránaí agus cumadóir amhrán mór le rá Brian Wilson ar shlí na fírinne. Bhí sé ar dhuine de bhunaitheoirí an bhanna ceoil, The Beach Boys, sna seascaidí agus bhí sé ina cheann feadhna ar an ngrúpa ó thaobh an cheoil de. Bhain The BeachBoys cáil amach mar gheall ar a bhfoinn bhinne agus an nasc idir a gceol agus an cultúr surfála, rud atá le clos sna hamhráin ar nós “Surfin' USA', “Surfin' Safari” agus “Surfer Girl”. Is é an t-albam “Pet Sounds” an ceirnín a bhfuil an cháil is mó air, agus,de réir go leor daoine, is é an t-albam is fearr a taifeadadh riamh. D'fhulaing Wilson le fabhanna meabhairshláinte le linn a shaoil, agus de réir a chomhpháirtithe sa ghrúpa, mhéadaigh a úsáid drugaí, go háirithe LSD, a chuid fabhanna. Bhí blianta corracha aige sna seachtóidí agus sna hochtaidí, ach tháinig feabhas ar a shaol arís nuair a phós sé Melinda Ledbetter in 1995 agus chuaigh sé thar n-ais ar camchúirt. Fágann sé oidhreacht ollmhór ar an gceol agus ar an gcultúr den bhfichiú haois.*Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta.*GLUAISmuirshaighdiúirí - marinesfrithghníomhú - reactionluamh - yachtsoláthairtí bia agus leighis - provisions of food and medicineceann feadhna - leaderar camchuairt - on tour

Láithriú - Máirín Ní Ghadhra.

Le Máirín Ní Ghadhra.

Láithriú - Gormfhlaith Ní Thuairisg.

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall.*Inniu an seachtú lá déag de mhí na Bealtaine. Is mise Alanna Ní Ghallachóir. Cuireadh breith ar neamhní tar éis fianaise nua ADN a léiriú, agus 38 bliain caite ag fear i ngéibheann i gcás dúnmharaithe mná. Fuarthas Peter Sullivan ciontach sa bhliain 1986  maidir le dúnmharú Diane Sindall, bean óg a ndearnadh tromionsaí gnéasach uirthi agus í ag siúl abhaile tar éis seal ag obair i mbeár. Dé réir ráiteas a léigh a dhlíodóir, dúirt an tUasal Ó Sullivan “níl fearg orm, nílim searbh”. Agus í ag labhairt i ndiaidh na héisteachta, dúirt deirfiúr Sullivan, Kim Smith, “nach raibh an bua ag éinne” agus chuir sí comhbhá in iúl do mhuintir Iníon Uí Sindall. Rinne Médecins San Frontières cáineadh ar Iosrael maidir le “tubaiste dhaonnúil d'aon ghnó” a chruthú agus chuir an carthanas iomardú ar Iosrael faoi chuidiú coinníollach ar easáitiú éigeantach na bPalaistíneach a chothú. “Tá muid inár bhfinnéithe, lom láithreach, ag cruthaíocht coinníollacha le deireadh a chur le saol na bPalaistíneach in Gaza,” a dhearbhaigh an charthúnacht leighis MSF. “Tá ifreann ar talamh cruthaithe in Gaza do na Palaistínigh.” Chuir Iosrael imshuí i bhfeidhm ar Gaza ar an 2 Márta nuair a theip ar chainteanna a bhí dírithe ar fad a chur le sos cogaidh agus Iosrael tar éis tús a chur le hionsaithe ar Gaza arís.  Mac léinn as Baile Átha Cliath a bhí i gceannas ar fhoireann ó Ollscoil Cambridge a fuair an bua i gceann de na comórtais is measúla agus ina bhfuil an iomaíocht is géire ar an teilifís. B'é Oscar Despard a bhí ina chaptaen ar fhoireann Choláiste Chríost in Cambridge, nuair a thug siad an lá leo i gcluiche ceannais University Challenge oíche Dé Luain seo a chuaigh thart. Dálta ilchumasach a bhí ann, de réir a iarphríomhoide, Edith Byrne, agus bhí sé go mór mór gnóthach i ndíospóireachtaí trí Ghaeilge, trí Bhéarla, agus trí Fhraincis, agus é ar meánscoil. Ba mhian a chroí é páirt a ghlacadh sa tráth na gceist cáiliúil, ar a mbíodh sé ag amharc lena mháthair le linn a óige.*Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta.*GLUAISbreith - verdicttromionsaí gnéasach - serious sexual assaultiomardú - reprimandeasáitiú éigeantach - obligatory displacementfinnéithe - witnessesilchumasach - multitalented

Láithriú - Gormfhlaith Ní Thuairisg.

Clár irise, á chur i láthair beo ó Bhaile na nGall.

Beidh agóidí ar siúil ag scoileanna náisiúnta Shailearna, an Spidéil, na bhForbacha agus Bhearna aríst Dé Luain le haird a tharraingt  ar an gcontúirt a bhaineann le bóthar an R336. 

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall.*Inniu an tríú lá de mhí na Bealtaine. Is mise Liam Ó Brádaigh. Sa Spáinn, leantar le himscrúduithe ar cad ba chúis le gearradh cumhachta tubaisteach an tseachtain seo, ceann de na bristeacha leictreachais is mó san Eoraip riamh. De réir anailísithe, thit an mhinicíocht ar eangach leictreachais na Spáinne go tobann, rud a chuir tús le múchadh go leor stáisiún cumhachta. Tá sé ráite ag Príomh-aire na Spáinne, Pedro Sánchez, go bhfuil an rialtas ag fiosrú gach cúis fhéideartha. Mar sin féin, tá polaiteoirí an fhreasúra ag cur an mhilleáin ar spleáchas na Spáinne ar fhuinneamh in-athnuaite. Fágadh thart ar 55 milliún duine sa Spáinn, sa Phortaingéil agus in áiteanna eile i ndeisceart na Fraince gan leictreachas Dé Luain. I measc na ngnéithe den saol ar cuireadh isteach orthu bhí comharthaí soghluaiste, soilse tráchta agus baincéireacht dhigiteach.Tá an grúpa rapcheoil ó Bhéal Feirste Kneecap á fhiosrú ag póilíní frithsceimhlitheoireachta sa Ríocht Aontaithe tar éis físeáin a tháinig chun cinn ina dtaispeántar an banna, de réir líomhaintí, ag iarraidh básanna Feisirí de chuid an Pháirtí Choimeádaigh agus ag béicíl "Up Hamas, up Hezbollah". D'eisigh Kneecap ráiteas ag rá nach nglacann siad leis an bhforéigean agus nach dtacaíonn siad le Hamas ná Hezbollah, ach gur cuireadh feachtas smearaidh orthu mar gheall ar a dtacaíocht leanúnach don Phalaistín agus ar a gcáineadh ar Iosrael. Tá litir oscailte sínithe ag na scórtha de cheoltóirí as Éirinn agus an Ríocht Aontaithe araon ag tacú leis an triúr agus ag rá go raibh “iarracht shoiléir, chomhbheartaithe idir lámha chun cinsireacht a dhéanamh ar an mbanna agus ar deireadh thiar iad a chur ó ardán”.Sna Toghcháin do Theach na dTeachtaí i gCeanada tá téarma eile i gcumhacht faighte ag an bPáirtí Liobrálach. Tá na Liobrálaithe i gcumhacht ó bhí 2015 ann ach seo é an chéad bhua ag an bpáirtí faoin bPríomh-Aire Mark Carney. Oíche Dé Luain labhair Mark Carney faoi theannas leanúnach taidhleoireachta agus eacnamaíoch le Stáit Aontaithe Mheiriceá agus a n-uachtarán, ag rá, “Tá an tUachtarán Trump ag iarraidh sinn a bhriseadh ionas go mbeimid i seilbh Mheiriceá. Ní dhéanfaidh sé sin - ní tharlóidh sé sin choíche.”*Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta.*GLUAISgearradh cumhachta - power cutfuinneamh in-athnuaite - renewable energypóilíní frithsceimhlitheoireachta - anti-terrorism policefeachtas smearaidh - smear campaigna chur ó ardán - to deplatformseilbh - possession

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall.*Inniu an séú lá fiche de mhí Aibreán. Is mise Sibéal Dempsey.Fuair an Pápa Proinsias bás Dé Luain de bharr stróc agus cliseadh croí, tar éis dó a bheith thíos le tinneas riospráide den chuid is mó den bhliain seo. Glacadh isteach san ospidéal éden chéad uair ar an gceathrú lá déag de mhí Feabhra mar gheall ar thinneas a d'fhorbair ina niúmóine dúbailte sa deireadh. Bhí an Pápa, a bhí ochtó a hocht mbliana d'aois, ar an gcéad phontaif as Meiriceá Laidineach agus bhí cáil air, i measc rudaí eile, as dúshlán a thabhairt do ghníomhaíochtaí polaiteoirí agus iad ag tabhairt aghaidh ar an ngéarchéim aeráide agus as a bheith ina ghuth do na boicht. Bhí a láithreas poiblí deireanach ar an Domhnach nuair a thug sé beannacht na Cásca i gcearnóg Naomh Peadar. Tá Kevin Farrell, a rugadh i mBaile Átha Cliath, chun an Vatacáin a stiúradh go dtí godtoghfar pápa nua, rud a bhfuiltear ag súil leis sna seachtainí beaga amach romhainn.Tá tuairiscí ar an dara seomra comhrá Signal a úsáideadh chun oibríochtaí míleata na Stát Aontaithe a phlé ag cur brú ar rúnaí cosanta na Stát Aontaithe, Pete Hegseth, éirí as. I measc an chomhrá bhí Hegseth, a bhean chéile, a dheartháir agus timpeall dosaen duine eile. Sa chomhrá, tá sé i gceist gur roinn Hegseth sonraí faoi ionsaí na Stát Aontaithe ar reibiliúnaigh Yemeni Houthi an mhí seo caite lena n-áirítear sceidil eitilte, cosúil leis an méid a roinneadh sa chéad chomhrá Signal go poiblí an mhí seo caite. Chosain Trump Hegseth agócáid chaitheamh Uibheacha na Cásca sa Teach Bán ag rá go raibh jab iontach á dhéanamh aige.É sin ráite, deir saineolaithe slándála gur féidir go mbeidh spiairí idirnáisiúnta ag díriú ar Hegseth anois.Fógraíodh rialacha nua maidir le roghnú na mbuaiteoirí Oscar an tseachtain seo. Chuir ceann amháin díobh sin, go gcaithfidh an painéal moltóirí féachaint ar na scannáin ábhartha ar fad, fearg ar dhaoine nach raibh sé seo ina riachtanas cheana féin. Mar thoradh ar riail nua eile, go bhféadfaí scannáin atá ag brath ar Intleacht Shaorga a roghnú mar bhuaiteoirí, tá díospóireacht theasaí ar siúl, cé go bhfuil sé ráite ag an Acadamh freisin go measfadh sé rannpháirtíocht an duine sa phróiseas roghnúcháin. Tháinig fadhb chun cinn maidir le húsáid intleacht shaorga i scannáin bhuaiteacha tar éis é a úsáid chun an scannán The Brutalist a fhorbairt, go háirithe chun blas an phríomh-aisteora a fheabhsú nuair a labhair sé san Ungáiris. Tá béim curtha ag roinnt aisteoirí agus scríbhneoirí scáileáin ar an mbaol go gcaillfí saothar le intleacht shaorga agus go n-úsáidfí é chun mí-úsáid a bhaint as a n-íomhá féin.*Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta.*GLUAIScliseadh croí - heart failuretinneas riospráide - respiratory illnesssceidil eitilte - flight schedulesspiairí idirnáisiúnta - international spiesdíospóireacht theasaí - heated debateintleacht shaorga - artificial intelligence

jQuery(document).ready(function(){ cab.clickify(); }); Original Podcast with clickable words https://tinyurl.com/26c5khu5 Contact: irishlingos@gmail.com Thousands in Rome bid farewell to the Pope. An slán deireanach á fhágáil leis na bPápa ag na mílte sa Róimh. Thousands are gathering in the Vatican to bid Pope Francis a final farewell in St. Peter's Basilica, where his body will lie in state for the next three days. Tá na mílte ag bailiú sa Vatacáin leis an slán deireanach a fhágáil ag an bPápa Proinsias i mBaisleac Pheadair, mar a mbeidh a chorp ag luí faoi ghradam go ceann trí lá. A long line of mourners and visitors stretched across St. Peter's Square before the doors of the basilica opened at ten o'clock in the morning, to allow entry to the public. Shín líne fhada na sochraideach agus cuairteoiri trasna Chearnóg Pheadair sular oscail doirse na baislice ar a deich ar maidin, chun cead isteach a thabhairt don phobal. The wardens estimated that there were approximately 20,000 people in the queue at that time. Mheas na maoir go raibh tuairim is 20,000 duine sa scuaine an t-am sin. Pope Francis, the leader of 1.4 billion Catholics around the world and the man from Argentina who was known for his reform, died on Monday at the age of 88. Dé Luain a fuair an Pápa Prionsias bás in aois a 88 mbliana, ceannaire 1.4bn Caitliceach ar fud na cruinne, an fear as an Airgintín a raibh cáil an leasaithe air. According to his death certificate, his death was caused by a stroke and heart failure, a day after he participated in the Cascais ceremonies at the Vatican. De réir a theastais bháis, stróc agus teip croí a thug a bhás, lá tar éis dó páirt a ghlacadh i searmanais na Casca sa Vatacáin. He had spent five weeks in hospital since February due to pneumonia that had spread to both lungs. Bhí cúig seachtaine caite aige san ospidéal ó mhí Feabhra de bharr núimóine a bhí tolgtha aige sa dá scámhóg. Since Monday, the pope's body has been lying in state in the Casa Santa Marta church in the Vatican, the house where he has resided since becoming pope, unlike his predecessors who resided in the Papal Apartments in the Vatican. Ón Luan, bhí corp an phápa as cionn cláir i séipéal Casa Santa Marta sa Vatacáin, an teach inar chuir sé faoí ó rinneadh pápa de, ní hionann agus na fir a chuaigh roimhe a rinne cónaí i Seomraí an Phápa sa Vatacáin. But this morning, Francis' body was taken from there to St. Peter's Basilica, one of the most beautiful and ornate churches in the world, and it will lie there until the funeral Mass on Saturday morning. Ach ar maidin, tugadh corp Phroinsias as sin go dtí Baisleac Pheadair, ceann de na heaglaisí is galánta agus is ornáidí ar domhain, agus is ann a bheidh sé go dtí Aifreanna na sochraide maidin Dé Sathairn. A crowd of priests and cardinals escorted his coffin through St. Peter's Square, where applause broke out among the thousands awaiting him, a traditional sign of respect at funerals in Italy. Slua de shagairt agus de cháirdinéil a rinne tionlacan ar a chónra trí Chearnóg Pheadair, mar a bhris bualadh bos amach i measc na mílte a bhí ag fanacht air, comhartha traidisiúnta ómóis ag sochraidí san Iodáil. The bells of St. Peter's rang and the Basilica choir sang psalms and Latin prayers as the pope's body entered the church. Bhuail cloig Naomh Peadair agus bhí cantaireachta salm agus páidreacha Laidne ag cór na Baislice ar theacht chorp an phápa isteach san eaglais. He will lie in state in a simple coffin in front of the altar, and beneath a niche painted by Michelangelo himself until his funeral. Beidh sé ag luí faoi ghradam i gcónra simplí os comhair an altóra, agus faoi bhun chuinneacháin a phéinteáil Michaelangelo féin go dtína shochraid. Prince is dressed in the white robes of the pope and, as one would expect from a devout Catholic, the rosary is woven into his fingers. Tá Prionsias gléasta in éide bhán an phápa agus, mar a bhéifí agus súil leis ó Chaitliceach cráifeach,

Clár irise, á chur i láthair beo ó Bhaile na nGall.

Clár irise, á chur i láthair beo ó Bhaile na nGall

Láithriú - Gormfhlaith Ní Thuairisg.

Láithreoir: Gormfhlaith Ní Thuairisg.

Clár irise, á chur i láthair beo ó Bhaile na nGall.

Láithriú - Gormfhlaith Ní Thuairisg.

Láithriú - Gormfhlaith Ní Thuairisg.

Clár irise, á chur i láthair beo ó Bhaile na nGall.

Clár irise, á chur i láthair beo ó Bhaile na nGall.

Clár irise á chur i láthair beo ó stiúideo na nDoirí Beaga a chur i láthair inniu ag Damien Ó Dónaill agus a léiriú ag Conor Ó Gallachóir.

Clár irise, á chur i láthair beo ó Bhaile na nGall.

jQuery(document).ready(function(){ cab.clickify(); }); Original Podcast with clickable words https://tinyurl.com/28z2yqpc Contact: irishlingos@gmail.com America has imposed tariffs on China and vice versa. Taraifí gearrtha ag Meiriceá ar an tSín agus a mhalairt go cruinn. China has slapped tariffs on US goods in retaliation after US President Donald Trump imposed an additional 10% tariff on Chinese goods. Tá taraifí gearrtha ag an tSín ar earraí ó na Stáit Aontaithe mar bhuille ar an mbuille tar éis d'Uachtarán na Stát Aontaithe Donald Trump taraifí breise de 10 faoin gcéad a ghearradh ar earraí ón tSín. Donald Trump claims the tariffs are a punishment for the illegal drugs he says are being brought into the United States from China, particularly fentanyl. Maíonn Donald Trump gur pionós atá sna taraifí as na drugaí mídhleathacha a deir sé a thugtar isteach sna Stáit Aontaithe ón tSín, go háirithe feantainil. The measure was not received with goodwill and as soon as the Americans implemented the tariffs at midnight last night, the Chinese announced that they would impose a 15% duty on coal and liquefied natural gas from the United States and a 10% duty on crude oil, farm equipment and some vehicles from that country. Ní i bpáirt mhaitheasa a glacadh leis an mbeart agus a thúisce a chuir na Meiriceánaigh na taraifí i bhfeidhm ag an meán oíche aréir, d'fhógair na Sínigh go ngearrfaidís féin dleacht de 15 faoin gcéad ar ghual agus ar ghás nádúrtha leachtaithe ó na Stáit Aontaithe agus dleacht de 10 faoin gcéad ar amhola, ar threalamh feirme agus ar roinnt feithiclí ón tír sin. Those Chinese tariffs will come into effect next Monday. Tiocfaidh feidhm le taraifí sin na Síneach Dé Luain seo chugainn. In addition to the tariffs, the Chinese government announced that it was to launch an official investigation into the alleged online monopoly of Google, which is owned by the American company Alphabet. Chomh maith leis na taraifí, d'fhógair Rialtas na Síne go raibh siad le fiosrúchán oifigiúil a bhunú faoin monaplacht ar líne a deirtear atá ag Google, ar leis an gcomhlacht Meiriceánach Alphabet é. It was also announced that restrictions were to be placed on the future export of certain minerals from China, such as tungsten, tellurium, molybdenum, bismuth and indium. Fógraíodh freisin go rabhthas le srianta a chur le mianraí áirithe a easpórtáil ón tSín feasta, mar atá, tungstan, teallúiriam, molaibdéineam, biosmat agus indiam. These minerals are rare but are being exploited to develop clean energy. Tá na mianraí sin tearc ach táthar taobh leo chun fuinneamh glan a fhorbairt. Yesterday, Donald Trump announced that the 25% tariffs he was to impose on Mexico and Canada from today had been postponed for another month. Inné, d'fhógair Donald Trump go raibh na taraifí de 25 faoin gcéad a bhí le gearradh aige ó inniu ar Mheicsiceo agus ar Cheanada, go raibh siad curtha ar athló aige go ceann míosa. It was reported that he and the leaders of those two other countries reached an agreement on issues related to the borders between them. Tuairiscíodh gur tháinig sé féin agus ceannairí an dá thír eile sin ar chomhaontú faoi cheisteanna a bhaineann leis na teorainneacha eatarthu. It is reported today that Donald Trump and Chinese President Xi Jinping are to speak later this week. Tuairisicítear inniu go bhfuil Donald Trump agus Uachtaran na Síne Xi Jinping le labhairt le chéile níos deireanaí an tseachtain seo. RTÉ News and Current Affairs Cargo ship loading at the Port of Los Angeles Nuacht agus Cúrsaí Reatha RTÉ Lastlong á luchtú i gcalafort Los Angeles

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an chéad lá de mhí Feabhra. Is mise Niall Ó Cuileagáin. Tharla timpiste eitleáin in Washington oíche Dé Céadaoin nuair a bhuail eitleán paisinéirí le héileacaptar Black Hawk. Bhí an t-eitleán de chuid American Airlines ag teacht anuas chuig an rúidbhealach nuair a tharla an tuairt leis an héileacaptar. Thit an dá aerárthach isteach san abhainn Potomac agus cuireadh tús le misean cuardaigh agus tarrthála ar an bpointe. Mar sin féin, is cosúil nar tháinig duine ar bith de na 60 paisinéirí eitleáin nó den triúr saighdiúirí sa héileacaptar slán ón dtimpiste. Tá sé tagtha chun solais go raibh go leor scátálaithe fíoracha ar an eitleán ag teacht thar n-ais go Washington tar éis craobhchomórtais in Kansas. D'fhógair an Kremlin sa Rúis go raibh na hiarchuraidh domhanda Yevgenia Shishkova agus Vadim Naumov ar bord an eitleáin. Tharla ócáidí comórtha ar fud an domhain dosna daoine a fuair bás agus a mhair tríd an Uileloscadh an tseachtain seo. Bhí an ócáid is mó ar siúl sa champa géibhinn in Auschwitz sa Pholainn. Saoradh an campa sin ar an 27 Eanáir 1945 agus mar gheallair sin, bíonn Lá Comórtha an Uileloiscthe ar siúl ar an lá sin gach bliain. Fuair sé mhilliún Giúdach bás san Uileloscadh, chomh maith le daoine de mhionlaigh eitneacha eile, mar thoradh ar na coireanna in aghaidh na daonnachta déanta ag na Naitsithe le linn an Dara Cogadh Domhanda. D'fhreastail an Taoiseach Micheál Martin ar an ócáid in Auschwitz agus réachtáladh ócáid chuimhneacháin i mBaile Átha Cliath chomh maith inar thug an tUachtarán Michael D. Higgins óráid. Tharraing a óráid conspóid, áfach, nuair a rinne sé tagairt don scrios in Gaza faoi láthair. Baineadh croitheadh as rialtas Mheiriceá agus as na comhlachtaí in Silicon Valley an tseachtain seo nuair a eisíodh samhail Intleachta Saorga nua sa tSín darb ainm DeepSeek. Is bota cómhrá é DeepSeek, cosúil le ChatGPT, agus tá saineolaithe ana-thógtha leis an dteicneolaíocht. Chuaigh an aip go barr na liostaí íoslódála, rud a chuir imní ar cheannairí teicneolaíochta i Meiriceá, toisc gur mhaígh DeepSeek gurchruthaíodar an tsamhail go saor i comparáid le samhlacha Meiriceánacha ar nós OpenAI. Tá DeepSeek níos saoire mar ní úsáideann sé mórán sliseanna agus de bhrí na nuachta san, chaill an comhlacht sliseanna, Nvidia, $600 milliún Dé Luain– an caillteanas margaidh is mó i stair na Stát Aontaithe. Léirigh an tUachtarán Trump a imní faoin dteicneolaíocht bíodh is gur cheiliúir rialtas na Síne an aip nua. Ach is léir nach bhfuil an Intleacht Shaorga so saor ón mbolscaireacht: nuair a chuir an BBC ceist air faoi na heachtraí i gCearnóg Tiananmen sa bhliain 1989, dúirt DeepSeek nach raibh sé ábalta an cheist a fhreagairt. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an aip ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS aerárthach - aircraft scátálaithe fíoracha - figure skaters an Uileloscadh - the Holocaust coireanna in aghaidh na daonnachta - crimes against humanity samhail - prototype sliseanna - (computer) chips

Clár irise, á chur i láthair beo ó Bhaile na nGall.

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an cúigiú lá is fiche de mhí Eanáir. Is mise Aoife Ní Bhraoin. Taifeadadh an ghaoth ba láidre riamh in Éirinn le linn Stoirm Éowyn inné. Ag Ceann Mhása i gConamara taifeadadh meánluas de 135km/h agus séideán amháin de 183km/h go luath maidin Dé hAoine. Bhí rabhadh dearg gaoithe i bhfeidhm ar fud an oileáin go dtí meán lae, agus moladh go láidir do dhaoine fanacht sa bhaile agus gan dul amach le linn na stoirme. Ar cheann de na stoirmeacha ba mheasa a bhuail Éire ó tharla Oíche na Gaoithe Móire sa bhliain 1839, d'fhág Stoirm Éowyn na mílte gan leictreachas, go háirithe ar an gcósta thiar. Scriosadh an "Air Dome" de chuid Chumann Lúthchleas Gael Chonnacht agus rinneadh a lán damáiste eile timpeall na tíre.  Toghadh Micheál Martin ina Thaoiseach faoi dheireadh Déardaoin tar éis cúpla lá d'argóintí agus an Dáil ina cíor thuathail. Tharla na fadhbanna nuair a fógraíodh go gcuirfí an Dáil ar fionraí go ceann coicíse agus nuair a tugadh am cainte an Fhreasúra do ghrúpa Teachtaí Dála atá ag tacú leis an Rialtas. Bhí ar an Ceann Comhairle nua, Verona Murphy, imeachtaí a chur ar fionraí roinnt uaireanta ach ar deireadh toghadh Micheál Martin ina Thaoiseach. Cáineadh an chomh-aireacht nua a ceapadh freisin, ós rud é nach bhfuil ach triúr ban ann as cúig Aire dhéag, agus gur as Baile Átha Cliath nó Cúige Laighin tromlach mór díobh, gan ach duine amháin, Dara Calleary as Cúige Chonnacht agus duine ar bith as Cúige Uladh. I Stáit Aontaithe Mheiriceá, rinneadh Donald Trump a insealbhú ina Uachtarán Dé Luain. Ba é an chéad uair a tharla an searmanas oirnithe taobh istigh ó bhí 1985 ann, mar gheall ar dhrochaimsir, de réir Trump féin. D'fhógair sé "tús ré órga" don tír ina óráid agus shínigh sé sraith orduithe feidhmiúcháin láithreach. I measc na n-orduithe bhí bearta chun Meiriceá a thógáil amach as an Eagraíocht Dhomhanda Sláinte, chun saoránacht uathoibríoch a bhaint de leanaí a bheirtear i Meiriceá, chun na logainmneacha Murascaill Mheicsiceo agus Denali a athrú go Murascaill Mheiriceá agus Sliabh McKinley agus chun pardún a thabhairt dóibh siúd a bhí páirteach san ionsaí ar Chnoc an Chaipeatóil ar an 6 Eanáir 2021. Cuireadh i gcoinne na horduithe seo, agus breitheamh feidearálach amháin ag rá nach dtagann siad le Bunreacht Mheiriceá. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS meánluas - average speed séideán - gust cíor thuathail - chaos cuir ar fionraí - suspend searmanas oirnithe - inauguration ceremony orduithe feidhmiúcháin - executive orders

Láithriú - Gormfhlaith Ní Thuairisg.

Le Máirín Ní Ghadhra.

Láithriú - Gormfhlaith Ní Thuairisg.

Dé Luain seo caite rith Gearóid 100KM ó Bheairic an Airm ar an Rinn Mhór go dtí an Cheathrú Rua agus ar ais arís ar mhaithe leis an eagraíocht Pieta.

Láithriú - Gormfhlaith Ní Thuairisg.

Clár irise á chur i láthair beo ó stiúideo na nDoirí Beaga a chur i láthair ag Michelle Nic Grianna agus a léiriú ag Conor Ó Gallachóir.

Láithriú - Gormfhlaith Ní Thuairisg.

Mary Tisdall;Tuillte Bheanntraí. Adhna Ní Bhraonáin;Cruinniú tithíochta sa Daingean anocht. Éamonn Mac Muiris;Fón póca sa scoil. Róisín Ní Ghairbhí; Michael Hartnett agus an ghaeilge. Eamonn Mac Gearailt; Trácht ar Jimmy Birmingham.

Cruinniú le bheith faoi Rhodendron i Ros a' Mhíl Dé Luain seo chugainn i gConamara.

Láithriú - Gormfhlaith Ní Thuairisg.

Láithriú - Gormfhlaith Ní Thuairisg.

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an ceathrú lá déag de mhí Mheán Fómhair. Is mise Barra Mac Giolla Aoláin. Bhí an chéad díospóireacht uachtaránachta agus b'fhéidir an t-aon díospóireacht amháin idir an Leas-Uachtarán Daonlathach Kamala Harris agus an t-iarrthóir Poblachtánach Donald Trump ar siúl tráthnóna Dé Máirt. Bhí Trump faoi bhrú le hionsaithe géara ar ghinmhilleadh, a oiriúnacht don oifig, agus a thrioblóidí dlíthiúla. Chuir Harris i leith Trump nach raibh sé ionraic agus ag pointe amháin, d'éiligh sí go bhfágann daoine cruinnithe feachtais Trump go luath "mar gheall ar thuirse agus leadrán". D'fhreagair Trump le "Tá na sluaite is mó agus is iontaí sa stair againn." Ba léir go raibh Kamala Harris ag iarraidh cur as do Trump agus d'éirigh léi agus bhí an chuma air go raibh frustrachas agus fearg air. Oíche mhaith a bhí ann do Kamala Harris agus tá díospóireacht eile iarrtha aici roimh an toghchán. Chuir Apple deireadh lena chath dlíthiúil i gcoinne rialú an Choimisiúin Eorpaigh, a shainigh gur íoc an comhlacht €13 billiún níos lú i gcáin ná mar ba cheart in Éirinn. Rialaigh Cúirt Bhreithiúnais an Aontais Eorpaigh i bhfabhar an Choimisiúin, ag athrú an bhreithiúnais roimhe sin ón Chúirt Íochtair. Tar éis rialú bunaidh an Choimisiúin, bhí ar Apple €13.1bn i gcánacha neamhíoctha móide €1.2bn in ús a íoc isteach i gcuntas neamhspleách tríú páirtí. Dhiúltaigh Apple agus Éire do thorthaí an choimisiúin agus dúirt siad nach bhfuair an comhlacht cóir speisialta ó Stát na hÉireann. Caithfidh an rialtas cinneadh a dhéanamh anois ar an bhealach is fearr leis an airgead seo a úsáid.  Tá lúthchleasaithe Fhoireann na hÉireann a ghlac páirt i gCluichí Parailimpeacha Pháras 2024 tagtha ar ais go hAerfort Bhaile Átha Cliath. Ghlac 35 lúthchleasaí páirt i naoi spórt agus bhuaigh siad sé bhonn: bonn óir amháin, trí bhonn airgid, agus dhá bhonn cré-umha. Chuir baill den lucht leanúna fáilte mhór abhaile roimh fhoireann na lúthchleasaithe. Bhí gliondar agus barróg ar na hiomaitheoirí agus iad ag teacht go hAerfort Bhaile Átha Cliath tráthnóna Dé Luain. Dúirt an rothaí Katie George Dunlevy, a bhí ag caitheamh trí bhonn, go raibh sí “tuirseach ach ar bís” faoina héachtaí. Bhí Róisín Ní Riain, snámhaí, “an-sásta lena feidhmíocht” fosta. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS díospóireacht uachtaránachta - presidential debate ginmhilleadh - abortion cath dlíthiúil - legal battle cánacha neamhíoctha - unpaid taxes ús - interest (financial) feidhmíocht - performance

Clár irise á chur i láthair beo ó stiúideo na nDoirí Beaga ag Michelle Nic Grianna agus a léiriú ag Conor Ó Gallachóir

Gormfhlaith Ní Thuairisg.

Gormfhlaith Ní Thuairisg.

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an seachtú lá déag de mhí Lúnasa. Is mise Gwyneth Nic Aidicín Ní Loingsigh. Bhí na Cluichí Oilimpeacha ba ráthúla riamh ag foireann na hÉireann i bPáras i mbliana, 100 bliain ón chéad uair a ghlac siad páirt sa chomórtas, agus sa chathair chéanna. D'fhill an fhoireann abhaile Dé Luain, chuig fáiltiú leis na mílte daoine ar Sráid Uí Chonaill. Bronnadh seacht mbonn san iomlán ar fhoireann na hÉireann i mbliana, ceithre bhonn óir agu trí bhonn cré-umha. Bhuaigh Daniel Wiffen dhá bhonn sa snámh saorstíle agus bhris sé curiarracht Oilimpeach sa mhír 800m. Bhuaigh Kellie Harrington a dara bonn óir sa dornálaíocht. Bhí ceiliúradh ollmhór ar son Rhasidat Adeleke freisin, nach bhuaigh bonn ach a fuair an ceathrú háit sa rás 400m, agus ise an chéad bean riamh chun áit a fháil i mbabhta ceannais ráibe Oilimpigh ar son na hÉireann. D'fhógair an Eagraíocht Dhomhanda Sláinte éigeandáil sláinte phoiblí idirnáisiúnta maidir le mpox clade 1, ar a dtugadh monkey pox roimhe seo. Tharla ráig den ghalar i roinnt ceantar timpeall ilchríoch na hAfraice, an ceann is mó díobh i bPoblacht Dhaonlathach an Chongó, inar bhásaigh 450 daoine ar a laghad. Tá an t-athraitheach seo difriúil ó mpox clade 2, a chonacthas in 2022, tá imní ann maidir le scaipeadh níos tapúla agus torthaí níos measa. Rinneadh taifead den chéad chás den ghalar lasmuigh den Afraic sa tSualainn le linn na seachtaine. Dúirt príomhoifigeach an EDS go bhfuil “freagairt chomhordaithe idirnáisiúnta” riachtanach chun stop a chur leis an ngalar. Bhí an oscailt ba mhó riamh ag scannán Gaeilge ag “Kneecap” an deireadh seachtaine seo caite. Stiúrtha le Rich Peppiatt, is scéal leath-ficsin é faoi rath an bhanna ceoil Kneecap, leis an triúr sa bhanna ag déanamh rólanna a gcarachtar féín. D'oscail an scannán ag uimhir a trí i liosta Dhíoloifig na hÉirean, ag tuilleadh timpeall €292,000 trasna an oileáin lastuigh den deireadh seachtaine. Roghnaíodh an scannán le hionadaíocht a dhéanamh ar son na hÉireann sa chatagóir Príomhscannán Idirnáisiúnta ag na Oscars an bhliain seo chughainn. Tagann an t-ainmniúchán seo i dteannta réimse moltaí eile ón gcéad taispeáínt den scannán ag Féile Scannán Sundance i mí Eanair, ag ar bhuaigh siad duais an lucht féachana. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS curiarracht Oilimpeach - Olympic record an Eagraíocht Dhomhanda Sláinte - the World Health Organisation ráig - outbreak athraitheach - variant scéal leath-ficsin - semifictional story ainmniúchán - nomination

Tabharfar léargas mar chuid den tseachtain oidhreachta Dé Luain seo chugainn ar thogra Bailiú béaloidis nó taifid ó bhéal in iarthar na hÉireann atá tosaithe le tamall de mhíonna.

Laithriú - Séamus Ó Scanláin.

Páidí Ó Sé;Coláistí Chorca Dhuibhne. Joe Ó Muircheartaigh ag Ráiseanna an Daingin. Tim Horgan;Na Buachaillí Bána. Ruth Uí Ógáin; Blaiseadh de Chorca Dhuibhne. Seán Ó Súilleabháin;Musaem an tSúgáin.

Clár irise á chur i láthair beo ó stiúideo na nDoirí Beaga ag Michelle Nic Grianna agus a léiriú ag Frances Nic Géadaigh.

Sa mBreatain, tá 500 duine gafa ag na póilíní mar gheall ar an bhforéigean a bhaineann leis na h-agóidí atá ar shráideanna na tíre ó maraíodh triúr cailíní beaga i Southport seachtain go Dé Luain seo caite. Tá 150 duine acu sin cúisithe as mí-ord. foréigneach.

Láithriú - Gormfhlaith Ní Thuairisg.

Tráthnóna inné, d'éiligh Cumann Ionadaíochta an Gharda Síochána cruinniú le bainistíocht shinsearach an Gharda Síochána chun an méid ar thárla ar an gCúlóg Dé Luain a phlé.

Táthar i mbun cuardaigh ó Dé Luain ar Chnoc Bréanainn d'fhear atá imithe gan tásc gan tuairisc ó Dé Domhnaigh, agus a chairde agus a dhaoine muinteartha ana-bhuartha fé.