Woordwaarde | BNR

Toen Renée Broekmeulen eind jaren negentig werd aangesteld als speechschrijver bij het ministerie van OCW, kreeg ze een werkruimte weggestopt in de kelder. Hier en daar werden wenkbrauwen gefronst: hebben we zo iemand wel echt nodig? Tegenwoordig hebben speechschrijvers een fatsoenlijk kantoor en is er direct contact met een minister. Toch opereren speechschrijvers altijd in de luwte en zo hoort het ook, vindt Broekmeulen. Dat is de magie van het vak. In haar boek De Speechschrijver beschrijft ze hoe het is om in de schaduw te werken, waar een goede speech aan moet voldoen en met welke dilemma's speechschrijvers soms worstelen: ‘Aan het eind van de dag is de speech van de spreker, het is hún verhaal'. Gast Renée Broekmeulen heeft bijna 25 jaar ervaring in het vak van speechschrijven. Ze werkte voor verschillende ministeries. Ze is nu al jaren zelfstandig speechschrijver en werkt ook in opdracht van het bedrijfsleven. Broekmeulen is de oprichter van de Speechschrijvers vakschool. Informatie over haar boek De Speechschrijver is hier te vinden. Host Maria Punch is stemcoach, schrijftrainer en taalwatcher bij BNR. Ze wil alles weten over de impact en functionaliteit van de taal die we elke dag gebruiken. Maria heeft 18 jaar ervaring in de journalistiek als radionieuwslezer, redacteur, samensteller en trainer.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Als er één ding is waar mensen zich graag over opwinden dan zijn het wel taalfouten. Die van anderen welteverstaan. Voorbeelden genoeg maar ‘hun hebben' geldt als de ergste in het rijtje. Taalexpert Wouter van Wingerden wordt juist heel vrolijk van taalfouten omdat hij snapt waarom we ze maken. In deze aflevering van Woordwaarde ontleedt hij enkele hardnekkige klassiekers. Ja maar.. In zijn boek ‘Maar zo heb ik het geleerd' duikt Wouter van Wingerden in vijftig taalkwesties waar vaak verwarring over is. Wie ooit wel eens om de oren is geslagen over een taalfout, kan in het boek bruikbare munitie vinden. Sommige taalregels zijn helemaal niet zo zwart-wit als ze er op school zijn ingestampt. In het onderwijs is volgens Van Wingerden te weinig ruimte om de nuances mee te nemen. Het lijkt een oplossingsstrategie van docenten, begrijpelijk, maar zo worden mensen onzeker gemaakt. Grip op de wereld Taalregels geven houvast, grip op de wereld en dat is fijn in een tijd waarin de informatie continu over je heen rolt. Dat verklaart ook waarom sommige mensen zo aan de regels hangen, denkt Van Wingerden. De taal van anderen corrigeren of ridiculiseren is een minder mooie eigenschap. Daar zitten vaak allerlei sociale oordelen achter. Van Wingerden smult juist van ‘taalfouten' omdat ze laten zien dat sommige regels onlogisch zijn. Hij pleit voor minder taalmoraal en meer taalverwondering. ‘Als je wil dat het Nederlands nooit meer verandert, moet je stoppen met Nederlands spreken. Dan wordt het een dode taal. Echte taal is juist gesproken taal'. Gast Wouter van Wingerden is taaladviseur, lid van de Commissie Spelling en auteur van het boek 'Maar zo heb ik het geleerd'. Volg Wouter op twitter of lees zijn blog over actuele taalkwesties.  Host Maria Punch is stemcoach, schrijftrainer en taalwatcher bij BNR. Ze wil alles weten over de impact en functionaliteit van de taal die we elke dag gebruiken. Maria heeft 18 jaar ervaring in de journalistiek als radionieuwslezer, redacteur, samensteller en trainer. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wat doe jij als je tijdens een wandeling in het park met een lege koffiebeker voor een volle afvalbak staat? Loop je door naar de volgende bak, of prop je die beker erbij? De tekst die op de afvalbak staat, zou wel eens de doorslag kunnen geven. Jeanine Mies is taalexpert in gedragsverandering en deelt in Woordwaarde lessen over effectief sturen op goed gedrag via taal. Ze heeft een eigen aanpak ontwikkeld met magneetwoorden.

Wat doe jij als je tijdens een wandeling in het park met een lege koffiebeker voor een volle afvalbak staat? Loop je door naar de volgende bak, of prop je die beker erbij? De tekst die op de afvalbak staat, zou wel eens de doorslag kunnen geven. Jeanine Mies is taalexpert in gedragsverandering en deelt in Woordwaarde lessen over effectief sturen op ‘goed gedrag' via taal. Ze heeft een eigen aanpak ontwikkeld met ‘magneetwoorden'. Agenderen Wil je iets agenderen dan ben je ergens tégen, wil je iets veranderen dan ben je ergens vóór. Dit is het motto van Jeanine Mies. Als tekstschrijver en trainer komt ze nog veel voorbeelden tegen van activerende campagnes die in het probleem blijven hangen. Zet een streep door discriminatie bijvoorbeeld. Wat verwacht je dan van mensen? Wat wil je dat ze doen? Een goede campagne die stuurt op positief gedrag, heeft altijd een handelingsperspectief nodig: een concrete actie die je kan uitvoeren. Je kan denken aan: ‘mishandeling, meld je vermoedens'. Dit in tegenstelling tot een campagne rond kindermishandeling met de tekst ‘ik kijk niet weg'. De niet-boodschap is zelden effectief, legt Mies uit. Weerstand wegnemen Opvallend is dat succesvolle campagnes vaak met humor of zachte aanmoediging werken. Bij instructies ervaren mensen doorgaans weerstand. Ze krijgen iets opgedragen en dat gaat in tegen een gevoel van autonomie. Op het moment dat je met een woordgrap bezig bent in plaats van met de instructie valt de weerstand weg. Sowieso zijn we meer geneigd iets op te volgen als we vrolijk zijn. Ervaring leert dat een angstscenario voorspiegelen niet werkt. Daarom kiest het ministerie van Justitie en Veiligheid in een campagne over online veiligheid voor een pratende kat. Bij delicate onderwerpen moet je natuurlijk oppassen met humor, waarschuwt Mies, maar ook daar kan je inzetten op een positieve uitkomst. Maatwerk We zien aan de corona-instructies hoe lastig het is om één duidelijke boodschap te maken voor 18 miljoen Nederlanders. En daarin barst het van handelingsperspectief. Een campagne voor het netjes parkeren van je fiets in Amsterdam onder de noemer ‘vak die fiets' zou in in een kleinere plaats misschien niet werken. De stad Groningen verslikte zich eerder in een campagne onder de noemer fietsaso. Later werd die omgedoopt tot fietsheld. Fietsers die netjes parkeerden kregen een gouden zadelhoesje. Het goede werd aangemoedigd in plaats van de foutparkeerders te shamen. Fietsheld, dat is volgens Mies bij uitstek een magneetwoord. Luister de podcast voor meer inspirerende voorbeelden. Gast Jeanine Mies is ruim 20 jaar zelfstandig tekstschrijver en trainer, neerlandicus, en gespecialiseerd in taal in gedragsverandering. Mies doet veel opdrachten voor de Rijksoverheid en blogt over magneetwoorden. Je kan Jeanine ook via twitter volgen. Host Maria Punch is stemcoach, schrijftrainer en taalwatcher bij BNR. Ze wil alles weten over de impact en functionaliteit van de taal die we elke dag gebruiken. Maria heeft 18 jaar ervaring in de journalistiek als radionieuwslezer, redacteur, samensteller en trainer. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Stel je eens voor: een man in pak gaat door zijn knieën en verontschuldigt zich aan zijn kinderen. Hij moet werken, helaas. Gedurende de dag belt hij een paar keer met het thuisfront. Gaat het wel goed daar? Dit beeld zien we nooit in reclames: het omgekeerde des te vaker. Bij creatief bureau Calamity Jane zijn ze helemaal klaar met vrouwelijke stereotypes: Het moet anders.

Meertalig opvoeden is net als sporten: je begint met goede voornemens maar het werkt alleen als je het volhoudt. En juist dat volhouden is voor ouders soms een uitdaging. In dit tweede deel over meertalige gezinnen deelt dr. Sharon Unsworth, taalwetenschapper aan de Radboud Universiteit, haar adviezen.

Over meertalig opvoeden bestaan allerlei hardnekkige ideeën. Meertalige kinderen zouden communicatiever zijn dan kinderen die met één taal opgroeien. Opvoeden met meerdere talen werkt alleen als ouders ieder hun eigen taal spreken, is er nog zo eentje. Taalwetenschapper dr. Sharon Unsworth haalt in Woordwaarde feit en fabel uit elkaar.

Je eigen pad kiezen, moed tonen, volhouden. Dat typeert de Nederlandse vrouwen die verenigd zijn in het kleurrijke boek Bedtijdverhalen voor rebelse meisjes- 100 bijzondere Nederlandse vrouwen. Denk aan Hannie Schaft, Noraly Beyer of Lieke Martens. De makers kunnen hun geluk niet op: hoe tof is het dat we vrouwen kunnen laten zien die dichtbij ons staan en die we bewonderen'.

Hebben we in 2021 nog aparte debattraining voor vrouwen nodig? Zolang vrouwen in het openbaar bestuur nog in de minderheid zijn wel, zegt debattrainer Liesbeth Tettero. Ze deelt in Woordwaarde tips die ook bruikbaar zijn in de boardroom en vergaderzaal.

In de vele hoofdstukken van ons DNA speurt geneticus Else Eising naar een gen dat stotteren veroorzaakt. Ze denkt dat stotteren nooit helemaal zal verdwijnen maar met haar onderzoek wil ze vragen beantwoorden rond erfelijkheid en stotteren. Het zou fantastisch zijn als we de 1 procent van de volwassenen die stottert beter kunnen helpen.

Het sprintje en de marathon, de golf die over ons heen spoelt, de dijk die op doorbreken staat. In de persconferenties van premier Rutte en minister De Jonge over de corona-aanpak barst het van de metaforen. En die zijn méér dan alleen franje. Een goede metafoor krijgt vat op ons brein, zegt taalstrateeg Sarah Gagestein.

Noem 2020 gerust een coronacoaster. We hadden soms woorden te kort om de impact van het virus te omschrijven. Tegelijkertijd bracht corona ons honderden nieuwe woorden en uitdrukkingen. Zo snel als wij ons moesten aanpassen, zo snel veranderde de taal mee. Deze Woordwaarde staat in het teken van coronaspeak. Taalkundige Vivien Waszink is te gast om alle nieuwe woorden in perspectief te zetten.

Mikken om te raken. Dat is wat dichter Merel Morre doet in haar werk. Zij vindt woorden die herkenning, troost of geruststelling bieden. Soms tovert ze ook ineens een glimlach op je gezicht. Merels gedichten zijn gebundeld, staan op gevels van gebouwen, op een billboard van PSV. Half november komt haar vijfde bundel uit: 'Vers gevangen'.

Door een paar woorden kan de vlam in de pan slaan. Aan een gemeentebalie of in de wachtkamer van een ziekenhuis. Steeds meer professionals hebben te maken met conflicten. Dat varieert van een dreigende toon, tot schelden en zelfs schoppen en slaan. Hoe ga je daar mee om? Conflict-expert Caroline Koetsenruijter biedt perspectief in haar boek Jij moet je bek houden - Omgaan met boze burgers, ouders, klanten en patienten.

We zien gedrag dat niet door de beugel kan. We vinden dat iemand daar wat van moet zeggen. Maar waarom zegt niemand wat? Elkaar aanspreken vinden veel mensen moeilijk. Ook managers, terwijl het bij hun werk hoort. Teamcoach Gytha Heins legt in Woordwaarde uit waarom aanspreken zo moeilijk is en hoe je dat kunt doorbreken.

Als een advocaat het woord neemt in de rechtszaal, moet alles samenkomen: vakkennis, voorbereiding, focus. Taal is daarbij een belangrijk instrument. Strafrechtadvocaat Natacha Harlequin pleit uit het hoofd zodat ze in de rechtbank echt in gesprek is met de rechters en haar cliënt.

Een taal leren, echt goed leren, is topsport. Je moet er uren werk in stoppen en het duurt jaren. Dat vergeten we wel eens als iemand aan de balie staat en we horen een accent of een kromme zin. Taaldocent Mariska Reijmerink interviewde anderstaligen in Nederland en schrijft over hun hindernissen en triomfen in het boek Niet je moerstaal - Anderstaligen in Nederland.

Door de corona-uitbraak hebben we ineens vitale beroepen. In hoog tempo nemen we zon term van elkaar over, ook de media. Maar waren die beroepen niet altijd al vitaal? Wat zegt dat over andere beroepen? Dit soort vragen stelt rechtshistoricus en publicist Madeleijn van den Nieuwenhuizen voortdurend: in opiniestukken en in haar mediakritische Instagramaccount @Zeikschrift.

Twee korte zinnen en een stippellijntje. Dat zijn de belangrijkste campagne-tools van Stem op een Vrouw. Een initiatief van Devika Partiman om méér vrouwen verkozen te krijgen. Na drie jaar campagnevoeren heeft Stem op een Vrouw een toon te pakken die wérkt.

Onze stem is een krachtig communicatief instrument. Het helpt ons om contact te maken en dingen voor elkaar te krijgen: enthousiasmeren, sussen, troosten of onderhandelen. In elke stem zit ruimte voor ontwikkeling en je zou wel gek zijn om die niet in je voordeel te benutten, zegt stemtrainer Elizabeth Ebbink.

Stel, je wil duizenden mannen vrijwillig laten meedoen aan een DNA-verwantschapsonderzoek in een ultieme poging een moord op te lossen. Hoe maak je contact en win je het vertrouwen? Annette Klarenbeek adviseerde de politie bij de communicatie in de zaken van Marianne Vaatstra en Nicky Verstappen. Taal speelde daarbij een cruciale rol.

Knipperfrequentie, zelftroost en micro-expressie. Deze woorden komen uit het dagelijks vocabulaire van Denise Dechamps, expert in lichaamstaal en oprichter van Body Language Academy. Onbewust geven we via ons lijf allerlei informatie prijs. En die signalen kunnen vóór of tegen ons werken. Praat met Dechamps en er gaat een wereld voor je open.

De taalprofessional van de toekomst is meertalig, heeft een zakelijke neus en kan schakelen tussen verschillende culturen. En natuurlijk weet zo iemand ook alles over punten en kommas. Dat voorspelt Maaike Verrips. Zij wil vaker praten over de kansen die taal biedt en niet alleen maar over de problemen rond taal.

Ik kan me aardig redden in het Engels. Die zin hoort English coach Buffi Duberman heel vaak. Als je internationaal impact wil maken, is je redden niet goed genoeg, legt ze uit in Woordwaarde. Duberman werkt met CEOs, popsterren, en coacht de sprekers van TEDxAmsterdamWomen. Ze houdt mensen een spiegel voor: is dit hoe je wil overkomen?

Kinderboekenambassadeur Manon Sikkel is een vrouw met een missie: weg met al die stereotypen in kinderboeken. Het mag allemaal wel wat inclusiever en normaler, vindt ze. Sikkel is zich nu nóg meer bewust van het belang van representatie in verhalen voor kinderen. Ook in haar eigen boeken. In deze aflevering van Woordwaarde vertelt ze over het belang en plezier van lezen voor kinderen.

De woorden die we van jongs af aan horen, beïnvloeden onze beroepskeuzes en kansen in het leven. Onze taal staat bol van de vooroordelen. Daar kunnen we gelukkig wat aan doen: anders praten.

Wij zijn allemaal spin doctors van onze eigen communicatie. Framing is onderdeel van ons leven en ons dagelijks taalgebruik. Het heeft dus geen zin om je tegen framing te verzetten. Liever begrijp je hoe het in elkaar steekt. Om scherp te blijven in de klimaatdiscussie bijvoorbeeld, of om je eigen verhaal beter over het voetlicht te krijgen. Maria Punch praat met Sarah Gagestein, framing-expert en auteur van het boek Denk niet aan een roze olifant.

Taal maakt het verschil. Die stelling vorm de rode draad in een nieuwe podcast-serie. Host Maria Punch gaat in gesprek met experts uit het taal- en communicatievak. Kan taal inderdaad het verschil maken? En waar houdt de macht van het woord op? Wat kunnen we níet met taal oplossen?