De literaire canon

De Ontdekking van de hemel is een nieuwkomer in de canon. Mulisch zelf zou daar zelf zeer blij mee geweest zijn, hij beschouwde De Ontdekking Van de Hemel als zijn magnum opus. Auteur Gaea Schoeters vertelt waarom

Het cliché wil dat dit boek van Claus het meest bejubelde en tegelijkertijd ook het minst gelezen boek is in de Vlaamse literatuur. Hoogleraar moderne Nederlandse letterkunde Kris Humbeeck heeft Het verdriet van België wel helemaal gelezen.

Het schandaalboek van 1969, de vele expliciete erotische passages in Turks Fruit zorgden voor een schokgolf in het toen nog heel burgerlijke Nederland. Intussen is de roman van Wolkers een echte klassieker en dus ook een van de 50 in de canon. Ook auteur Charlotte Van den Broeck las deze roman verschillende keren.

Troostende poëzie, zo zouden de 161 gedichten van J.C. Bloem beschreven kunnen worden. De protestantse dominee Dick Wursten, een groot poëzieliefhebber, heeft zich verdiept in die troostvolle poëzie van J.C. Bloem.

Wanneer het boek in 1963 gepubliceerd werd, raakte de uitgever het nog niet aan de straatstenen kwijt. Te moeilijk en veel te modern, luidde de kritiek. En toch vond Michiels uiteindelijk een publiek voor dit vreemde boek vol rare metaforen, ellenlange zinnen en beelden uit koortsige dromen. Schrijfster Sigrid Bousset kende Ivo Michiels vanaf haar 11de. Ze maakte ooit een boek met interviews met hem, en nu is ze bezig aan een biografisch boek.

In de vorige editie van de canon was Hermans vertegenwoordigd met zijn klassieker Nooit Meer Slapen uit 1966. Nu heeft de Koninklijke Academie van de Nederlandse Taal en Letterkunde een van zijn andere werken gekozen, één dat volgens hen nog meer gewicht heeft: De donkere kamer van Damokles. Het is deze oorlogsroman uit 1958 die ook op auteur Peter Terrin een grote indruk heeft gemaakt.

Hugo Claus is samen met Joost van den Vondel, de enige schrijver die met twee werken vertegenwoordigd is in de canon. Hij staat uiteraard in de lijst met Het Verdriet van België, maar dus ook met zijn Oostakkerse gedichten. Literatuurkenner Matthijs de Ridder heeft de Oostakkerse Gedichten nog eens onder de loep genomen.

Het Levend Monogram is de bekendste bundel uit Gerhardts oeuvre. Dick Wursten, protestantse dominee en groot poëzieliefhebber, is fan van Ida Gerhardt.

De KANTL vond dat deze twee boeken niet van elkaar te scheiden zijn. Dus voegden ze in deze nieuwe canon ook Zomer te Ter-Muren toe, het vervolgdeel op De Kappellekensbaan. Twee boeken dus, op één plaats in de lijst. En wie laten we hierover beter aan het woord, dan Boon zelf.

Lucebert bezorgde de poëzie in de jaren vijftig een nieuwe adem. Dat deed hij als voortrekker van de beweging van de Vijftigers, een progressieve groep dichters die na de Tweede Wereldoorlog begon te experimenteren met vorm en inhoud. Luceberts dichtbundel Apocrief/ de analphabetische naam uit 1952 is daar de perfecte illustratie van. Voor dichter Maud Vanhauwaert is de bundel een echt taalfestijn.

Wanneer Hella Haasse in 1948 haar debuutroman Oeroeg publiceerde, leverde dat haar meteen een plaats op in de literatuurgeschiedenis. Oeroeg vertelt het ontroerende verhaal van de vriendschap tussen het Nederlandse ik personage en de Indonesische jongen Oeroeg. Een verhaal over sociale en raciale status, vriendschap en pijnlijke confrontaties. Of het boek ook een aanklacht tegen het kolonialisme is? Literatuurkenner Matthijs de Ridder heeft het boek recent nog eens herlezen en heeft een antwoord.

De Avonden is één van de meest besproken en gelezen naoorlogse romans van de Nederlandstalige literatuur. Ook presentator en dichter Pat Donnez is vol lof over deze roman

Een literaire canon zonder Willem Elsschot, dat zou niet kloppen. De KANTL koos voor zijn boek Het Dwaallicht, Elsschots laatst gepubliceerde novelle en vandaag nog steeds heel maatschappelijk relevant. Journalist en Elsschot-kenner Eric Rinckhout vertelt.

De Nederlandse dichteres publiceerde in haar leven maar drie dichtbundels: Parken en woestijnen, De vogel Phoenix en Vergezichten en gezichten. Na deze bundels zweeg Vasalis, ze liet haar pseudoniem rusten en ging verder door het leven als de dokter Margaretha ‘Kiki' Drooglever Fortuyn-Leenmans. De KANTL heeft haar eerste bundel Parken en Woestijnen uitgekozen om op de literaire canon lijst te prijken. Protestantse dominee en poëzieliefhebber Dick Wursten vertelt.

Een moeilijk dichter, met hermetische en gesloten gedichten, dat is vaak het oordeel over Achterberg en zijn poëzie. Dominee Dick Wursten herlas zijn bundel Eiland der ziel en probeerde in de duistere ziel van Achterberg te kijken.

Gerard Walschap werd geboren in Londerzeel, het dorp dat ook het decor zou zijn voor zijn roman Houtekiet. Deze roman werd het eerst gepubliceerd in 1939 en wordt beschouwd als het hoogtepunt in het oeuvre van Gerard Walschap. Auteur Annelies Verbeke is het daar helemaal mee eens.

Dit boek van Bordewijk is een intrigerende tocht doorheen de donkere psyche van de mens. Ook literatuurkenner Matthijs de Ridder blijft gefascineerd door de personages van deze klassieker.

Het is dit jaar precies 120 jaar geleden dat Maurice Gilliams geboren werd. Zijn naam zal voor altijd verbonden blijven met zijn autobiografische roman Elias of het gevecht met de nachtegalen. Gilliams won met dit boek verschillende literaire prijzen, maar hij toonde zich nooit aan het grote publiek of de media. Tot in 1980, 2 jaar voor de dood van Gilliams, toen journalist Cas Goossens hem toch wist te strikken voor een telefonisch interview.

Met deze bundel schreef Nijhoff literatuurgeschiedenis en dat levert hem zoveel jaren later een plaats op in de literaire canon. Hij introduceerde spreektaal in zijn poëzie, wat een grote stijlbreuk met zijn voorgangers was. Deze Nieuwe gedichten zijn een van de lievelingswerken van presentator en dichter Pat Donnez.

Paul Van Ostaijen schreef deze dichtbundel toen hij wist dat hij stervende was. Dat maakt van Nagelaten Gedichten een heel persoonlijke bundel. Schrijver en literatuurcriticus Matthijs de Ridder is bezeten van Paul Van Ostaijen. Hij is al jaren bezig met het schrijven van een biografie over Paul Van Ostaijen. En dat terwijl de geest van de grote dichter over zijn schouder meekijkt, want De Ridder woont in het geboortehuis van Paul Van Ostaijen.

Vijfenvijftig jaar is Streuvels al wanneer hij in 1926 deze roman publiceert. Zijn grote creatieve periode, waarin hij De vlaschaard en andere bekende romans schreef, ligt dan al een tijdje achter hem. Maar met deze novelle schreef Streuvels volgens sommigen een van de mooiste korte verhalen uit de Nederlandse literatuur. Presentator en dichter Pat Donnez vertelt waarom dit boek inderdaad een plaats verdient in de canon.

Cyriel Buysse wordt misschien wel het meest gelinkt met Het gezin van Paemel, zijn beroemde toneelstuk over het Vlaamse boerenleven in de 19de eeuw. Het gezin van Paemel was dan ook het werk waarmee Buysse in de vorige editie van de literaire canon vertegenwoordigd was. Maar dat is niet langer zo, want de Koninklijke Academie van de Nederlandse Taal en Letterkunde heeft voor deze editie haar oog op een ander boek laten vallen, één van zijn latere romans Tantes uit 1924. Fotograaf Michiel Hendryckx is daar heel blij mee.

Een van de nieuwkomers in de literaire canon is dit populaire verhaal over de vrijgevochten Pallieter. Dat het een tijdloos en uniek literair werk is, daar moest illustrator Gerda Dendooven al lang niet meer van overtuigd worden. Timmermans kreeg ze met de paplepel mee.

Deze dichter werd amper 51 jaar oud, maar hij liet ons heel wat onsterfelijke poëzie na, zoals zijn bundel Het vader-huis. 10 jaar geleden publiceerde Theunynck een biografie van Karel van de Woestijne en nu haalt hij de bundel opnieuw boven.

Het boek verscheen in het jaar 1900, iets meer dan een jaar nadat Couperus in Nederlands Indië gearriveerd was om er het leven daar te observeren. Rika Ponnet, relatietherapeute en Germaniste, heeft recent De Stille Kracht nog eens herlezen.

Dit is een van de nieuwe boeken op de lijst. Het boek verscheen dan wel in 1900, maar volgens Germaniste en relatietherapeute Rika Ponnet is het vandaag nog steeds relevant.

Guide Gezelle, de beroemdste priester-dichter van de Lage Landen, kan natuurlijk niet ontbreken in de canon. De KANTL koos voor Gezelles laatste bundel Rijmsnoer. Literatuurkenner Matthijs de Ridder is fan.

De KANTL koos de bundel Verzen van Herman Gorter om deel uit te maken van de canon. Dichteres Sylvie Marie is heel lang zot van Herman Gorter en ze kent zijn oeuvre helemaal.

Het is precies 200 jaar geleden dat Eduard Douwes Dekker, de echte naam van Multatuli, geboren werd. En als we Multatuli vieren, dan vieren we ook een beetje Max Havelaar, zijn bekendste werk waarmee hij de koloniale uitbuiting en de corrupte bureaucratie in Nederlands-Indië aanklaagde. David van Reybrouck is een boek aan het schrijven over het koloniale verleden van Nederland en dus nam hij Multatuli's Max Havelaar ook opnieuw vast.

'Hij leerde zijn volk lezen': met deze woorden eerde Vlaanderen ooit Hendrik Conscience. Maar tegenwoordig is hij minder populair. Vier jaar geleden publiceerden letterkundigen Kris Humbeeck en Kevin Absilis een studie waarin ze de slechte reputatie van Conscience probeerden te counteren. Kris Humbeek vertelt waarom De Leeuw van Vlaanderen toch een plaats verdient in de literaire canon.

Constantijn Huygens was een drukbezet man, dichten deed hij tussen het andere werk door. Dat hij vandaag bekend zou staan als een van de grootste dichters uit de Gouden Eeuw zou hem dus zeker verbazen. Ad Leerintveld, voormalig conservator van de Nederlandse Koninklijke Bibliotheek, is daarentegen helemaal niet verbaasd. Bijna 40 jaar bestudeerde hij Huygens.

Schrijfster Annelies Verbeke is heel blij dat de KANTL dit vroege theaterstuk van Joost van den Vondel koos als 1 van de 50 werken in de literaire canon.

Van den Vondel vinden we twee keer terug in de literaire canon: een keer met zijn beroemde toneelstuk Lucifer, en dus ook met zijn dichtbundel Poëzy of verscheide gedichten uit 1650. Literatuurwetenschapper Lieke van Deinsen is fan.

P.C. Hooft werd tijdens zijn leven al 'het hoofd der Nederlandse Poëten' genoemd. Zijn gebundelde gedichten uit 1636 prijken vandaag op de canon van de Nederlandstalige literatuur. Literatuurwetenschapper Lieke Van Deinsen vertelt waarom ze op de lijst thuishoren.

De literaire canon bestaat uit proza en poëzie. Maar om dit toneelstuk van Bredero kan de KANTL niet heen. Theaterexperten zijn het erover eens dat het nog steeds één van de beste Nederlandstalige theaterstukken aller tijden is. En de KANTL treedt hen dus bij, net als auteur Joke van Leeuwen.

Het Antwerps liedboek is een klein boekje uit het jaar 1544 en het oudste bewaarde wereldlijke liedboek uit de Lage Landen. Dat we vandaag weten welke liederen er in de Antwerpse straten klonken, hebben we dus aan dit kleinood te danken. Acteur Lucas Van den Eynde heeft een bijzondere band met dit boekje.

Deze bundel werd uitgegeven in 1528. Professor in de middeleeuwse mystieke literatuur Veerle Fraeters vertelt wat u moet weten over deze bijzondere vrouw.

Voor dit boek moeten we iets meer dan 500 jaar terug in de tijd. Het vertelt het verhaal van een jonge vrouw die zeven jaar lang met de duivel samenwoont, tot ze beseft dat dit een grote zonde is. Historicus Samuel Mareel vertelt waarom dit verhaal canon-waardige literatuur is.

Elckerlijc is een toneelstuk uit de vijftiende eeuw, over het hoofdpersonage Elckerlijc en hoe hij moet leven om zo een ticket naar de hemel te bemachtigen. En het is ook het lievelingsboek van schrijver Jeroen Theunissen.

Dit Brugse liedboek is het allereerste bewaarde boek, waarin muziek is opgeschreven. Musicologen proberen de muziek tot op de dag van vandaag te analyseren, maar ook voor literatuurwetenschapper Mike Kestemont is het een onuitputtelijke bron

Literatuurwetenschapper Remco Sleiderink vertelt waarom dit middeleeuwse toneelstuk thuishoort in de literaire canon.

Weinig Middelnederlandse teksten hebben zo'n internationale faam als deze beroemde Marialegende. Het werk was een hit in de 19de eeuw en het interbellum, maar ook vandaag is het nog internationaal geliefd. Zo laat professor Orsolya Réthelyi haar studenten in de vakgroep Nederlands in Boedapest nog elk jaar kennis maken met Beatrijs.

Jan van Ruusbroec, een kapelaan in Brussel, schreef dit boek in de 14de eeuw, in een periode waarin de wereld wel leek te vergaan. Professor in de middeleeuwse literatuur Veerle Fraeters neemt ons mee naar die waanzinnige periode.

Karel ende Elegast is misschien wel het mooiste Nederlandstalige ridderverhaal uit de Middeleeuwen. Wie precies deze tekst schreef, is nog steeds een mysterie. Toch komen we steeds meer te weten, literatuurwetenschapper Mike Kestemont is één van de onderzoekers.

Dit bekend satirisch verhaal kan natuurlijk niet ontbreken in de literaire canon. Literatuurwetenschapper Mike Kestemont herinnert er ons nog eens aan hoe goed de vos Reynaerde wel niet is.

Jacob van Maerlant is één van de belangrijkste Middelnederlandse dichters en één van de meest productieve ook, er zijn maar liefst 230.000 verzen van hem bekend. De KANTL selecteerde zijn werk Der naturen bloeme en literatuurkenner Mike Kestemont vertelt ons wat er zo opmerkelijk aan is

Professor in de middeleeuwse literatuur Veerle Fraeters is gepassioneerd door het oeuvre van schrijfster en mystica Hadewijch

Dit boek vertelt het verhaal van de jonge ridder Walewein die het hof van Koning Arthur verlaat om allerlei grote avonturen te beleven. Literatuurwetenschapper Mike Kestemont vertelt waarom dit werk absoluut thuishoort in de canon.

De uitvreter, Titaantjes en Dichtertje. Samen vertellen ze Nescio's eigen levensverhaal en dus zijn ze als geheel opgenomen in de canon. Toen enkele jaren geleden het boek Titaantjes zijn honderdjarige jubileum vierde, bracht radiomaker Pat Donnez hulde aan Nescio.

De Minneliederen van Hendrik van Veldeke is de eerste en meteen oudste tekst in de literaire canon. Auteur Elvis Peeters is grote fan het werk.