Z jakiej racji?

Polskie społeczeństwo staje się coraz bardziej liberalne - zgodnie z sondażami za liberalizacją prawa aborcyjnego opowiada się dziś ok. 70 proc. Polaków, poparcie dla związków partnerskich waha się w okolicach 60 proc., a liczba osób biorących udział w praktykach religijnych sukcesywnie maleje - w elektoracie KO i Lewicy to już jedynie 34 proc. Czy za tą zmianą nadążają partie opozycyjne i czy są gotowe do stworzenia samodzielnej narracji, która zagwarantuje zwycięstwo w kolejnych wyborach? Czy prawicowa bańka zaczyna pękać pod wpływem drożyzny i jej wyborcy są skłonni ją opuścić? O układzie sił na opozycji i konieczności dostosowania strategii wyborczej do zmian, jakie zaszły w Polakach, Ewelina Kwiatkowska rozmawia z Leszkiem Jażdżewskim.

Transpłciowość swoich dzieci akceptuje jedynie 25,6 proc. matek i 15,2 proc. ojców. Problemy w domu to zwykle wstęp do problemów instytucjonalnych - polskie prawo nie tylko nie chroni osób transpłciowych, ale jest wobec nich opresyjne. Korekta płci wymaga pozwania własnych rodziców, a niezbędna do życia terapia hormonalna nie jest refundowana przez NFZ. Osoby transpłciowe borykają się z samotnością, niezrozumieniem i depresją. W książce „My, trans” dziennikarz TVN24 Piotr Jacoń przedstawia historie osób transpłciowych oddając głos im samym, ich rodzicom, adwokatce i psychologowi. Każda z tych opowieści pełna jest cierpienia, ale także miłości, bez której trudno wygrać walkę o swoje życie. O tym, dlaczego powstała książka i o swojej transpłciowej córce Piotr Jacoń opowiedział w programie „Z jakiej racji?”.

Sędzia Igor Tuleya nadal nie wrócił do orzekania, a kwestia przymusowego doprowadzenia do prokuratury może powrócić w każdej chwili. Sprawa Igora Tulei jest przykładem tego, jak niepokorni sędziowie są odsuwani od swojej służby przez nielegalną Izbę Dyscyplinarną, która zgodnie z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej powinna zostać zlikwidowana. Za nierespektowanie rozstrzygnięć trybunałów europejskich nałożono już na Polskę milionowe kary, ale rząd planuje dalszą deformę wymiaru sprawiedliwości. O tym, jak niszczenie praworządności wpłynęło na życie nas wszystkich sędzia Igor Tuleya opowiada w rozmowie z Eweliną Kwiatkowską.

Tragiczna śmierć 30-letniej Izabeli z Pszczyny wywołała falę protestów w całym kraju. Po wyroku Trybunału Konstytucyjnego Julii Przyłebskiej lekarze boją się podejmować decyzję o przerwaniu ciąży nawet w sytuacjach, kiedy życie kobiety jest zagrożone. Pani Izabela, która zmarła z powodu wstrząsu septycznego, w sms-ach wysyłanych do mamy ze szpitala pisała: „Na razie dzięki ustawie aborcyjnej muszę leżeć. I nic nie mogą zrobić”. O sytuacji prawnej, w jakiej znalazły się kobiety po wyroku tzw. Trybunału Konstytucyjnego opowiada posłanka Barbara Nowacka.

Wyrok Trybunału Julii Przyłębskiej mówiący o wyższości prawa polskiego nad unijnym sprawił, że znaleźliśmy się na prostej drodze do polexitu. Wystąpienie premiera Morawieckiego w Parlamencie Europejskim i późniejsze spotkanie z antyunijną Marine Le Pen to kolejne sygnały wrogiego stosunku polskiego rządu do wspólnoty europejskiej. Ostry już spór z Brukselą jeszcze bardziej podgrzał wywiad dla Financial Times, w którym polski premier mówił o możliwości III wojny światowej wywołanej konfliktem między Polską a Unią Europejską. Nasza pozycja na arenie unijnej nigdy wcześniej nie była tak zła. Czy Unia żałuje przyjęcia Polski do wspólnoty? - Pojawiają się takie głosy - mówi eurodeputowany Radosław Sikorski w rozmowie z Eweliną Kwiatkowską.

Minister Przemysław Czarnek złożył w sejmie projekt zmian w prawie oświatowym, które pozwolą rządowi całkowicie przejąć kontrolę nad szkołam. LexCzarnek to próba zastraszenia dyrektorów, nauczycieli i uczniów, która wywołała natychmiastowy opór całego środowiska. Główne problemy, z którymi borykają się dziś szkoły, to braki kadrowe oraz kondycja psychiczna uczniów. Resort edukacji nie ma jednak pomysłu na ich rozwiązanie - na mocy jego decyzji telefon zaufania dla młodzieży poprowadzi ksiądz-egzorcysta. O tym, jak uczniowie walczą z polityką ministerstwa edukacji i o sytuacji w polskich szkołach w rozmowie z Eweliną Kwiatkowską opowiada Justyna Suchecka - dziennikarka TVN24.

Protest medyków trwa już od ponad dwóch tygodni. Mimo kolejnych spotkań z przedstawicielami Ministerstwa Zdrowia nie udało się ustalić żadnych konkretów, które mogłyby poprawić sytuację w publicznej służbie zdrowia. Tymczasem Polska po półtora roku pandemii znajduje się na drugim miejscu w Europie pod względem liczby nadmiarowych zgonów, a kolejki na SORach i do lekarzy specjalistów wydłużają się. Już dziś mamy do czynienia z olbrzymim niedoborem ludzi w zawodach medycznych, a według danych Naczelnej Rady Lekarskiej z kwietnia br. rekordowo dużo medyków rozważa emigrację. Od tego, jak zakończy się ten protest, zależy los polskich pacjentów - tłumaczy Wojciech Szaraniec, przewodniczący Porozumienia Rezydentów OZZL

Na granicy między Polska i Białorusią ,w podlaskiej wsi Usnarz Górny, od ponad trzech tygodni przetrzymywani są uchodźcy. 32 osoby koczują w nieludzkich warunkach - bez dostępu do jedzenia, pomocy medycznej i schronienia. Mimo że Europejski Trybunał Praw Człowieka nakazał Polsce zapewnić uchodźcom pomoc humanitarną, polski rząd odmawia podjęcia jakichkolwiek działań w tej kwestii, a funkcjonariusze Straży Granicznej nie pozwalali aktywistom i dziennikarzom zbliżać się do potrzebujących osób. Po wprowadzeniu stanu wyjątkowego zostaliśmy całkowicie odcięci od informacji o tym, w jakim stanie znajdują się osoby przetrzymywane na granicy. O dramacie uchodźców rozmawiamy z Janiną Ochojską, założycielką Polskiej Akcji Humanitarnej oraz posłanką do Parlamentu Europejskiego.

Tego lata na Sycylii odnotowano europejski rekord ciepła wszech czasów - 48, 8 stopnia Celsjusza. W tym samym czasie prawie 50 stopni ciepła wskazały także termometry w Kanadzie, kojarzonej dotąd raczej z niskimi temperaturami. Opublikowany niedawno raport klimatyczny IPCC nie pozostawia złudzeń - jeśli nie podejmiemy radykalnych kroków na drodze do zmniejszenia emisji CO2, kolejne obszary ziemi staną się wkrótce niezdatne do życia. Od początku ery przemysłowej średnia temperatura globu wzrosła o 1,1 stopnia, a za 1 stopień odpowiadają gazy cieplarniane wyemitowane przez ludzi. Wielu skutków zmian klimatycznych nie da się już odwrócić, ale wciąż możemy zapobiegać kolejnym. O tym, co możemy zrobić, żeby zmniejszać nasz ślad węglowy opowiada Katarzyna Karpa-Świderek z WWF Polska.

Ruchy antyszczepionkowe przybierają na sile i stają się coraz bardziej agresywne. W ostatnim czasie doszło do kilku niebezpiecznych incydentów (m.in. do podpalenia punktu szczepień w Zamościu), a fake newsy rozpowszechniane przez aktywistów środowisk antyszczepionkowych coraz silniej oddziałują na stosunek Polaków do szczepień. Sytuacji nie poprawia także fakt, że antyszczepionkowcy mają swoją reprezentację w Sejmie. Do tej pory zaszczepiło się jedynie ok. 43 proc. Polaków, a to zdecydowanie zbyt mało, aby zatrzymać czwartą falę zakażeń. O tym, co należy zrobić, żeby odwrócić skutki antyszczepionkowej propagandy i poprawić poziom szczepień opowiada dr Paweł Grzesiowski, ekspert Naczelnej Rady Lekarskiej ds. Walki z COVID-19.

Komisja Europejska zagroziła nałożeniem na Polskę kar finansowych, ponieważ rząd odmawia wykonania postanowienia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W lipcu Trybunał nakazał Polsce wyłączenie Izby Dyscyplinarnej, która działa niezgodnie z prawem Unii, a na zastosowanie się do decyzji mamy czas do 16 sierpnia. Komisja opóźnia także akceptację polskiego Krajowego Planu Odbudowy, bez której nie otrzymamy środków na walkę ze skutkami pandemii. Z opublikowanego przez Komisję raportu dotyczącego stanu praworządności w krajach członkowskich wynika wprost, że w Polsce stale się on pogarsza, a to właśnie praworządność jest warunkiem koniecznym dla pozostania we wspólnocie. O tym, dlaczego Polska idzie na zderzenie z Unią i czy te wydarzenia oznaczają prawny polexit opowiada prof. Danuta Huebner, polska eurodeputowana.

Utworzony przez premiera i ministra kultury Fundusz Patriotyczny zamierza przekazać 3 mln zł faszyzującym narodowcom. Pieniądze trafią do dwóch organizacji związanych z Robertem Bąkiewiczem - organizatorem Marszu Niepodległości, który dzięki tym grantom będzie mógł rozwijać swoją nacjonalistyczną działalność. W tym samym czasie przedstawiciele władzy przymykają oczy na kolejne antysemickie incydenty, a na obchodach rocznicy zbrodni w Jedwabnem nie pojawia się nikt z oficjalnych władz. O tym, dlaczego nastroje ksenofobiczne i nacjonalistyczne przybierają na sile opowiada prof. Jacek Leociak z Centrum Badań nad Zagładą Żydów.

Komisja Europejska zapowiedziała wszczęcie postępowania wobec Polski w związku z samorządowymi uchwałami „anty-LGBT”. Homofobiczne uchwały, które wykluczają osoby LGBT ze wspólnoty mieszkańców, od 2019 roku przyjęte zostały przez 1/3 polskich samorządów. To m.in. za ich sprawą Polska uzyskała w tym roku niechlubny tytuł najbardziej homofobicznego kraju w Unii Europejskiej. O tym, że homofobiczna jest polska polityka, ale nie Polacy, a także o coraz trudniejszej sytuacji osób LGBT w Polsce opowiada dr Krzysztof Śmiszek - polityk, prawnik i działacz na rzecz praw człowieka i praw mniejszości. .

Kadencja Rzecznika Praw Obywatelskich prof. Adama Bodnara przypadła na czas, w którym partia rządząca realizowała projekt podporządkowywania sobie kolejnych niezależnych instytucji. W trakcie 6 lat prof. Adam Bodnar wielokrotnie interweniował i występował przed sądami, stając w obronie demokracji i praw obywatelskich. Wiele z tych interwencji dotyczyło osób LGBT+ oraz obrony wolnych mediów. Także w ostatnich dniach Rzecznik zabierał głos m.in. w sprawie „lex TVN” - ustawy, która uderza w stację amerykańskiego koncernu, ale także w interesy Polski i prawa obywateli. O wszystkich tych sprawach i o możliwych scenariuszach dla Polski prof. Adam Bodnar opowiedział w programie „Z jakiej racji?” na kilka dni przed przekazaniem biura RPO swojemu następcy.

Standardy opieki okołoporodowej stały się obowiązującym w Polsce prawem dzięki fundacji „Rodzić po ludzku”, która obchodzi w tym roku swoje 25-lecie. Choć lata pracy przyniosły wiele pozytywnym zmian, na salach porodowych wciąż zdarzają się nadużycia a 17 proc. rodzących kobiet doświadcza przemocy. W trudnej sytuacji są także położne, których praca jest skandalicznie nisko wynagradzana. O tym, co dzieje się na polskich porodówkach, gdzie można „urodzić po ludzku” i jakie prawa przysługują pacjentkom opowiada Joanna Pietrusiewicz - prezeska fundacji „Rodzić po ludzku”.

Minister edukacji Przemysław Czarnek zapowiedział zamiany w prawie oświatowym, które przewidują zwiększenie uprawnień kuratorów oświaty. W praktyce będzie to oznaczać, że z polskich szkół zniknie m.in. edukacja seksualna i zajęcia antydyskryminacyjne, a także lekcje o konstytucji i prawach człowieka. Zamiast tego pojawić się mogą zajęcia zgodne z linią partii rządzącej. Za niepodporządkowanie się zaleceniom kuratorów dyrektorom szkół może grozić nawet do 3 lat pozbawienia wolności. Ten czarny scenariusz może się ziścić już po wakacjach.

W Białorusi nie ustają protesty przeciwko reżimowi Aleksandra Łukaszenki, które rozpoczęły się w ubiegłym roku po sfałszowanych wyborach prezydenckich. Mimo przekraczania kolejnych granic przez białoruskiego dyktatora, świat nie reaguje wystarczająco, a międzynarodowe koncerny nadal utrzymują współpracę z Białorusią. W samej Polsce znajduje się kilkanaście filii białoruskich firm. Gdy państwo i organizacje międzynarodowe zawodzą, pomóc mogą zwykli ludzie. O tym, jak można to zrobić, opowiada Jana Shostak.

Zgodnie z wynikami badań amerykańskiej firmy badawczej "Pew Research Center" Polska już dwa lata temu stała się światowym liderem spadku religijności. Choć sam Kościół Katolicki nie prowadzi badań dotyczących liczby wiernych odchodzących ze wspólnoty, to inicjatywy takie jak "Licznik apostazji" pokazują, że Kościół mierzy się dziś z ogromnym kryzysem, a Polacy dokonują apostazji na niespotykaną dotąd skalę.

W maju obchodziliśmy 10. rocznicę powstania konwencji stambulskiej, której celem jest przeciwdziałanie przemocy wobec kobiet. Polska ratyfikowała dokument w 2015 roku, ale od jakiegoś czasu środowiska ultrakonserwatywne postulują jej wypowiedzenie. O tym, jakie konsekwencje może przynieść wypowiedzenie konwencji i o skali przemocy wobec kobiet w Polsce opowiada Kamila Ferenc - prawniczka z Federacji na Rzecz Kobiet i Planowania Rodziny.