Breddin

Hall í bestu tíðum, men eitt hall, sum er minni enn væntað fyri einum hálvum ári síðani, tá játtanarkarmarnir vórðu lagdir fram. Tað var millum annað tað, sum Ruth Vang legði fram í Smæruni fyrrapartin.   Samgongan ætlar, at blæður og grønmeti skal frítakast fyri mvg, og at barnafrádrátturin skal hækka. Tað skal fíggjast av hægri avgjøldum á snús og sigarettir umframt minni mvg frítøka á elbilar.   Í apríl, tá játtanarkarmarnir vórðu lagdir fram, varð mett, at hallið fór at vera 252 milliónir krónur, men sambært fíggjarlógini verður tað 173 milliónir, sambært uppskotinum, sum varð lagt fram fyrrapartin.   Í hesum Breddanum líta vit aftur á nakað av tí, sum hevur verið frammi seinastu mánaðirnar um fíggjarligu støðuna. Eit nú tá Játtanarkarmarnir vórðu lagdir fram í apríl og tá Búskaparráðið legði sína heystfrágreiðing fram fyri einum mánaða síðani. Eisini taka vit samanum fíggjarlógina og tosa við landsstýriskvinnuna í fíggjarmálum. Vit tosa eisini við Magnus Rasmussen nevndarlim í fíggjarlógini og Steffan Klein Poulsen sum eisini er limur í fíggjarnevndini.

Limir melda seg út, tingbólkurin og lokalfeløg halda kreppufundir. Tað brýtur í bæði borð í Sambandsflokkinum, eftir at Eyðdis Hartmann Niclasen, tingkvinna hjá Sambandsflokkinum, saman við tingfólkum úr samgonguni, hevur lagt uppskot fyri tingið um at broyta fosturtøkulógina. Hvat er tað, sum hendir í Sambandsflokkinum í løtuni, spyrja vit í sendingini í dag.  Við í sendingini: Bárður á Steig Nielsen, Beinta Løwe og Ingi Samuelsen. Gjørt sendingina: Birgit Carina Eliasen og John Johannessen, sum eisini var redaktørur. Tøkningur: Kári Annand Berg. 

Eldraøkið tyngir kommunubúskapin, og tað er neyðugt at gera nakað skjótt, skulu kommunurnar ikki koma í veruligar trupulleikar av hesum. Fíggingin av eldraøkinum má umskipast og ábyrgdin má eisini umskipast. Tað er boðskapurin frá Búskaparráðnum, sum í hesi løtu fyri fyrstu ferð leggur fram frágreiðing um kommunala búskapin í Føroyum.  Við í sendingini: Johnny í Grótinum, Torbjørn Jacobsen, Ruth Vang og Eirikur í Jákupsstovu. Gjørt sendingina: Birgit Carina Eliasen og John Johannessen sum eisini var redaktørur. Tøkningur: Alvin Ellebye. 

Í dag leggja fólk úr ymsum flokkum, tvørtur um samgongu og andstøðu, fram uppskot um nýggja fosturtøkulóg. Um lógin verður samtykt, fer markið fyri fosturtøku niður í 12 vikur, og avgerðin løgd til kvinnuna. Hesa ferð sær uppskotið út til at verða samtykt, men eisini hesa ferð vekir uppskotið sterkar kenslur, og flestu flokkar eru í tvíningum innanhýsis. Hvat er innihaldið í uppskotinum, og hví er evnið so torført at viðgera? Gestir í sendingini í dag eru: Katrin Kallsberg, gynekologur og limur í etiska ráðnum, Bergur Debes Joensen, formaður í etiska ráðnum og prestur, Jógvan D. Hansen, limur í etiska ráðnum og námslektari og Noomi Gregersen, limur í etiska ráðnum og verkætlanarleiðari í FarGen. Gjørt sendingina: Katrin Petersen og John Johannessen, sum eisini var redaktørur. Tøkningur: Kári Annand Berg.

Skipasølur fyri 100-tals milliónir vísa, at vit eru aftur har, sum vit byrjaðu, í framhaldsøguni um fiskin, fólksins ogn og tilfeingisrentuna. Í 2007 vórðu øll fiskiloyvi uppsøgd, tí stóra kvotuvirðið hevði við sær, eitt skip varð selt fyri 300 milliónir krónur. Í dag er støðan tann sama. 20 ára gamla uppsjóvarskipið Jupiter varð í mai selt fyri góðar 200 milliónir krónur meira, enn tað var keypt fyri tvey ár frammanundan, og keyparin dylur ikki fyri, at tað eru kvoturnar, sum eru áhugaverdar. Men í dag er eingin politisk reaktión. Hví er tað so? Og eru nýggjastu skipasølurnar tekin um eina skeiva skipan, sum eigur at vera broytt? Gestir: Hans Ellefsen, búskaparfrøðingur, Dennis Holm, Tjóðveldi, Hans Jacob Thomsen, Javnaðarflokkurin, Jacob Vestergaard, Fólkaflokkurin, og Helgi Abrahamsen, Sambandsflokkurin. Vertur: Marjun Dalsgaard.

Á Glasi hevur eitt álvarsamt fyribrygdi verið afturvendandi ár um ár: Tann sokallaði straffbarlistin. Hetta er ein listi, har næmingar og viðhvørt eisini lærarar verða nevndir og niðurgjørdir. Næmingar - serliga teir yngru - siga seg kenna ótta um hendan listan, og foreldur eru ørkymlað. Sálarfrøðingur hevur kallað hetta fyribrygdið á Glasi eitt tekin um eina sjúka mentan, har happing verður tikin framum virðing og felagsskapin. Í hesi sendingini spyrja vit: Hví gerast slíkar listar aftur og aftur? Og hvussu uppliva næmingar, næmingaráðið og fólk, sum eru um næmingarnar, hesa støðuna? Vit tosa við næmingarráðið og næmingar, studentarprestin og so er Una Joensen, rektari eisini í útvarpsstovuni

Polariseringin í almenna kjakinum tykist vera vaksandi. Á sosialum miðlum verður tónin alsamt harðari. Men hvussu ávirkar hetta felagsskapin? Og hvør hevur ábyrgdina av, at kjakið er siðiligt? Tað spyrja vit millum annað um í Breddanum í dag, sum eisini snýr seg um heilsu, tá vit verða eldri. Tí føroysk gransking vísir, at tað ber til at steðga neiligu gongdini við vøddamissi og vánaligari beinheilsu hjá monnunum og kvinnum, sum eru komin í 50 ára aldur. Í 13 ár hevur verið granskað í heilsufótbólti, og í sendingini hyggja vit nærri at granskingarverkætlanini saman við Magna Mohr, professara. Gestir: Eyðbjørt Skylv Midjord, miðla- og samskiftisfrøðingur, Eydna Skaale, retorikkari, og Magni Mohr, professari. Vertir: Sigurjón Einarsson og Marjun Dalsgaard.

Talið av kærum í heilsuverkinum er meira enn tvífaldað frá 2020 til 2024 og søgurnar um tey, ið ikki vera tikin í álvara av kommunulæknanum og vera vend í hurðini á Landssjúkrahúsinum eru nógvar. Í dag tosa vit við enn ein avvarðandi, sum hevur upplivað ikki at vera tikin í álvara í føroyska heilsuverkinum. Í Breddanum í dag hyggja vit uppá heilsuverkið. Hví er talið av kærum vaksandi, og hvat fært tú burturúr at kæra? Vit hyggja eisini uppá tað sokallaðu útgeiningareindina, sum skal gera tað lættari at staðfesta sjúkuna.   Í sendingini tosa vit við Daniu Niclasen, sum misti mammu sína í Juni 2021, Jan Rasmussen, yvirlækna á medisinska deplinum, Lars Fodgaard Møller, landslækna og Súsonnu Bertholdsen, landsstýriskvinnu í heilusmálum.

Vit gerast alsamt eldri og møguleikarnir fyri at viðgera gerast betri. Tað merkir millum annað, at Heilsuverkið gerst alsamt dýrari. Tí mugu vit tora at tosa um hvussu vit raðfesta í heilsuverkinum.  Hvørjar viðgerðir skulu gerast - hvør heiligvágur skal latast og hvar tilboðini skulu vera. Tað var niðurstøðan av Ráðstevnu í Norðurlandahúsinum, sum var mánadagin 8. september um raðfestingar í heilsuverkinum. Í hesum Breddanum tosa vit um raðfestingar, um val og frával av  heiligvági og viðgerðum og um gjøgnumskygni.   Í sendingini tosa vit við Kjeld Møller Pedersen, heilsubúskaparfrøðing, Janu Mortensen, forkvinnu í siðfrøðinevndini hjá felagnum Føroyskir Sálarfrøðingar, Jógvan D Hansen, heimspeking og Súsonnu Bertholdsen, landsstýriskvinnu í heilsumálum. 

So hendi tað aftur. Ferðafólk sum hvørva í føroysku náttúruni. Seinastu árini hava vit fer eftir ferð hoyrt um ferðafólk, sum koma illa fyri tá tey fara í hagan. Í farnu viku hvurvu 3 fólk úti við Bødsdalafoss/Trælanípu í Vágum Men, hvør hevur ábyrgdina av trygdini og hvat skal gerast? Tað spyrja vit í Breddanum í dag. Tosað verður við: Sirið Stenberg, landsstýriskvinna í vinnumálum, Gunnar Nattestad, sum varðar av ferðavinnuni við Trælanípuna, Bárð Lydersen, fotograf, sum ferðast nógv úti í føroysku náttúruni, og Sunnevu Dalsgaard Hansen, sum hevði eina skelkandi uppliving við Trælanípu í summar.

Tvey evni verða viðgjørd í Breddanum hesa ferð: Felagið Peningastovnar hevur tikið stig til og fíggja nýtt undirvísingartilfar, sum eitur Pengar, og sum skal brúkast til undirvísing í samfelags- og støddfrøði í hádeild í fólkaskúlanum. Endamálið við nýggja undirvísingartilfarinum sigst verða, at børnini skulu læra um eginbúskap og lagt verður upp til at lærarar kunnu bjóða bankaráðgevum at verða gestalærarar. Vit hyggja nærri at nýggja undirvísingartilfarinum Pengar, og vit fara í smálutir við, hvussu undivísingartilfar í fólkaskúlanum verður gjørt. Hesa vikuna savnaðust stór lond sum Kina, Russland og India í Shanghai Samstarvsfelagsskapinum (stytt SCO), sum er ein felagsskapur um samstarv innan politikk, búskap og trygd. Russland og Kina stovnaðu SCO í 2001, og felagskapurin verður av mongum kallaður eitt alternativ til NATO og G7. Men er SCO veruliga eitt mótspæl til Vesturheimin? Er talan um ein nýggjan valdsjavnvág í heiminum? Og hvat merkir tað, at Kina nú bjóðar sín egna stjórnarhátt fram fyri heiminum, sum eitt mótspæl til vesturlendskt fólkaræði. Og hvat merkir tað fyri Putin, at hann kann vísa sínum borgarum, at Russland framvegis hevur ein altjóða pall, hóast landið meira ella minni verður boykottað av Vesturheiminum? Gestir: Eyðun Gaard, stjóri í Námi, og Tór Marni Weihe, PhD-lesandi á Setrinum, og kønur í russiskum viðurskiftum. Vertir: Annika Bolton Mortensen og Sigurjón Einarsson.

Stórtingsval verður í Noregi mánadagin, 8. september. Men longu nú hevur fjórði hvør norðmaður valt við brævatkvøðu. Hvørji eru høvuðsevnini í hesum valinum? Hvørjir flokkar liggja best fyri, og hví hevur ein fyrrverandi forsætisráðharri verið við til at geva sínum flokki so góða undirtøku í veljarakanningunum . Og hvør hevur besta møguleikan at gerast næsti forsætisráðharri í Noregi? Tað spyrja vit ein fyrrverandi journalist í NRK, sum nú býr í Føroyum, men sum framvegis fylgir væl við í norskum politikki. Gestur: Knut-Øyvind Hagen, fyrrverandi tíðindamaður í NRK. Vertur: Sigurjón Einarsson

Semja tykist verða í samgonguni um at seta tvey russisk reiðarí á svartalista í Føroyum. Talan er um Murman Seafood og Norebo JSC, sum eru svartlistað í ES og Noregi fyri mistanka um njósning. Lógaruppskot hevur verið til fyrstu viðgerð í løgtinginum um hetta, og málið er nú í Uttanlandsnevndini. Men bæði vinnan og andstøðan hava ávarað um møguligar avleiðingar. Í sendingini verður eisini hugt at, hvussu Føroyar søguliga hava valt at vera uttanveltað, tá kríggj hava verið úti í heimi, men eisini hvussu trygdarstøðan hjá okkum sær út í dag, nú kríggj aftur er í Evropa. Gestir: Sámal Tróndur F. Johansen, søgufrøðingur, Bjarni Kárason Petersen, landsstýrismaður í lógarmálum, og Bárður á Steig Nielsen, formaður í Sambandsflokkinum. Vertur: Annika Bolton Mortensen

Í fleiri áratíggju vórðu fólk við breki send av landinum - ofta sum børn og uttan at tey sjálvi ella familjan kundu gera nakað við tað. Nú verður spurningurin reistur, um Føroyar eiga at kanna hendan partin av okkara søgu nærri og taka ábyrgd fyri tær avgerðir, sum tá vórðu tiknar. Eigur føroyska samfelagið at viðurkenna hesa fortíð við eini umbering, ella eigur ein óheft kanning fyrst at lýsa málið út í æsir? Og er vandi fyri, at søgan endurtekur seg, um vit ikki vilja viðurkenna og læra av fortíðini? Gestir: Jógvan Andrias Joensen, sum var bert trý ára gamal, tá hann varð sendur á stovn í Danmark, tí hann hevði ein mjadnafeil, og Ruth Thomsen, forkvinna í MEGD. Vertur: Sigurjón Einarsson

Í juni legði landsstýrið fram støðulýsingina "Saman um javnstøðu". Hon vísir, at vit í Føroyum enn hava stórar avbjóðingar. Kvinnur forvinna minni enn menn, arbeiðsmarknaðurin er kynsbýttur, og tað eru 2.200 kvinnur færri enn menn í landinum. Nú verður javnstøðulógin frá 1994 endurskoðað, men spurningurin er, um ætlanirnar hesa ferð fara at føra til nakrar veruligar broytingar, ella eru tað bara føgur orð í einum faldara? Gestir eru: Halla Nolsøe Poulsen, forkvinna í Javnstøðunevndini, Eirikur í Jákupsstovu, landsstýrismaður í almanna- og mentamálum, og Sirið Stenberg, landsstýriskvinnu í uttanríkis- og vinnumálum.  Vertur: Sigurjón Einarsson  

Vitlíki - fyri mong ljóðar tað kanska fjart, men tað er nærri, enn vit geva okkum far um. Altso, tøkni, sum kann læra og taka avgerðir.Vitlíki er heldur ikki longur bara nakað, sum tosað verður um á tøkniborgum í Silicon Valley. Tað er nú eisini skipað sum serstakt málsøki í Føroyum. Í dag hyggja vit nærri at, hvat tað í veruleikanum merkir, at reglur skulu gerast fyri at brúka vitlíki. Vit spyrja eisini, hvørjir vansar og fyrimunir eru við hesari tøknini. Og so spyrja vit, hvussu vitlíki kann fara at ávirka, hvussu vit arbeiða í framtíðini.  Við í sendingini: Martin Mohr Olsen, Nicolai Mohr Balle.  Gjørt sendingina: Birgit Carina Eliasen og Majun Dalsgaard, sum eisini var redaktørur. Tøkningur: Kári Annand Berg

Húsaleigan hækkar, og húsini á marknaðin gerast alsamt dýrari. Samstundis hevur almenna bústaðarfelagið boðað frá, at tey hava slept tveimum av fýra verkætlanum - bústaðarfelagið, sum er amboðið hjá samgonguni at loysa trupulleikan á bústaðarmarknaðinum. Men hvat merkir tað, og hvat kunnu vit vænta frá almenna bústaðarfelagnum í framtíðini? Tað er evnið í Breddanum í dag. Landsstýriskvinnan í bústaðarmálum og løgmaður koma í útvarpsstovuni at greiða frá, hvussu knúturin kann loysast, og ein longri samrøða er eisini við stjóran í Bústøðum, Jógvan Ósá. Við í sendingini: Jógvan Ósá, Margit Stórá, Aksel V. Johannesen.  Gjørt sendingina: Birgit Carina Eliasen og Marjun Dalsgaard, sum eisini var redaktørur. Tøkningur: Høgni Fagraberg. 

Í gjár hittust amerikanski forsetin, Donald Trump, og ukrainski starvsbróðir hansara, Volodomyr Zelensky, og fleiri evropeiskir leiðarar í Washington DC, eftir at Donald Trump hitti russiska forsetan, Vladimir Putin, í Alaska fríggjadagin. Í sendingini í dag viðgera vit støðuna í Evropa eftir toppfundin í gjár og støðuna síðsta fríggjadag, tá ið Trump og Putin hittust at tosa um landamørk í Evropa.  Hvat eru útlitini fyri friði eftir fundin í gjár, og hvørjar avleiðingar fær tað, um tað ikki eyndast at fáa eina semju millum ukrainska og russiska forsetan? Gestir: Hans Andrias Sølvará, søgufrøðingur, og Tór Marni Weihe, ph.d-lesandi á Setrinum og kønur í russiskum viðurskiftum. Gjørt sendingina: Birgit Carina Eliasen og Marjun Dalsgaard, sum eisini var redaktørur. Tøkningur: Kári Annand Berg. 

Tað er undir øllum umstøðum greitt, at ein breiður meiriluti er í løgtinginum um, at vit skulu skipa Føroyar sum sjálvstøðugt land. Tað er sambært løgmanni einasti møguleiki, vit hava fyri at fáa atgongd til allar altjóða felagsskapir. Vit hoyra javnan um WTO, sum er ein altjóða handilssamgonga. Men tað eru aðrir felagsskapir, vit gjarna vilja við í. Eitt nú EOC. EOC stendur fyri evropeiskar olympiadunevndir. Í sendingini í dag tosa vit við Hans Andrias Sølvará, søgufrøðing, og Beintu Løwe, politiskan viðmerkjara. Eisini tosa vit við Helenu Dam á Neystabø, sum var forkvinna í Sjálvstýri, seinast Føroyar fóru til Danmarkar at samráðast um fullveldi.

Orð skapa veruleikan, og tí hevur tað týdning, hvussu vit umrøða myndatilfar av børnum, sum eru fyri seksuellum ágangi. Eitt vaksandi krav er um at broyta málburðin í málum um snúgva seg um tað, vit i dag kalla barnaporno. Hvussu lógin er orðað ávirkar, hvussu miðlarnir endurgeva ein dóm, og tíðin er farin frá at tosa um ágang á børn, sum verður avmyndað, sum eitt kynsligt brotsverk og ikki nakað seksuelt. Í Danmark hevur man broytt lógartekstin í revsilógini, men enn er einki hent herheima. Í Breddanum í dag viðgera vit hvønn týdning tað hevur hvørji orð og orðingar vit brúka um kynslig misbrot móti børnum. Vit tosa millum annað við ein retorikara og fólk, sum varða av lógum og børnum.

Ein breið semja er gjørd millum fimm flokkar um at samráðast við Danmark um at gera Føroyar til eitt sjálvstøðugt land. Men er tað uttanfyri ríkisfelagsskapin ella innanfyri ríkisfelagsskapin? Hví kann sambandsflokkurin ikki vera við? Og hvat sigur javnaðar-baklandið til at løgmaður ætlar at samráðast um ríkisfelagsskapin? Í Breddanum kjakast forfólkini í Javnaðarflokkinum, Sambandsflokkinum, Tjóðbveldi og Fólkaflokkinum um hetta.

Føroyar skulu vera sjálvstøðugt land.Tað var boðskapurin hjá løgmanni í hesari vikuni, nú ríkisfundur hevur verið. Aksel V. Johannesen hevur eisini fleiri ferðir víst á, at talan er um eina breiða politiska semju millum føroysku flokkarnar. Í sendingini í dag hyggja vit at, hvat liggur á borðinum, og hvat semjan merkir. Vit tosa við Kristian Joensen, løgfrøðing, og spyrja m.a., um talan í roynd og veru er um loysing? Gestur: Kristian Joensen. Gjørt sendingina: Marjun Dalsgaard og Birgit Carina Eliasen, sum var redaktørur. Tøkningur: Øssur Egholm.

Tíðin, tá fólk hildu, at fólkaræðilig lond fóru at verða verandi fólkaræðilig, er farin. Tað vísa nýggjar kanningar í øllum Evropa. Eisini í Danmark - har fólkaræði hevur verið í hásæti - er henda stýrisskipanin, sum tey flestu hava sett sítt álit á, skirvisligari, enn hildið. Tað sigur professari í stjórnmálafrøði. Saman við 200 øðrum granskarum, er David Hopmann partur av nýggjari danskari kanning, sum er tann størsta av sínum slag í nýggjari tíð. Í sendingini í dag tosa vit við professaran um tey fyrstu úrslitini. Vit spyrja eisini, hvat bagir fólkaræðinum? Beinta Løwe og Regin Berg, stjórnmálafrøðingar, vera í útvarpsstovuni. Við í sendingini: David Hopmann, Beinta Løwe og Regin Berg. Gjørt sendingina: Hansa Hansen og Birgit Carina Eliasen, sum var redaktørur. Tøkningur: Kári Annand Berg.

Bústaðarbyrðan er tyngri hjá alsamt fleiri, vísir nýggj fíggjarlig greining. Trupulleikin rakar serliga tey, ið eru undir 45 ár. Sagt við øðrum orðum: Tess yngri, tú ert, tess torførari verður at sleppa inn á bústaðarmarknaðin. Í Breddanum í dag seta vit sjóneykuna á hesa gongdina, og so spyrja vit eisini okkara ungu politikarar, hvussu henda avbjóðingin skal loysast. Gestir: Hervør Pállsdóttir í Tjóðveldi, Ingilín D. Strøm í Javnaðarflokkinum, Steffan Klein Poulsen í Miðflokkinum og Beinir Johannesen í Fólkaflokkinum. Gjørt sendingina: Marjun Dalsgaard og Birgit Carina Eliasen, sum var redaktørur. Tøkningur: Øssur Egholm.

Ísraelski herurin skjýtur tilvitað børn í Gasa. Tað siga læknar, sum arbeiða sjálvbodnir í Gasa. Í Breddanum í dag tosa vit við ein lækna, sum sigur, at 68 prosent av teimum særdu, sum koma á sjúkrahús, eru børn. Mimi Syed er lækni í USA, men tvær ferðir hevur hon verið í Gasa og arbeitt í ein mánað í senn. Hon hevur búð í Føroyum sum skiftisnæmingur, og hevur bæði verið til skips og gingið í Hoydølum í 1996-97. Humanitera støðan  Alsamt fleiri atfinningar hava verið móti Ísrael seinastu tíðina. Serliga er tað vantandi neyðhjálpin, sum hevur fingið fleiri av heimsins leiðarum at finnast hvassliga at Ísrael. Støðan í Gasa er vanlukkulig, sigur aðalskrivarin í Amnesty í Føroyum. Formaðurin í Reyða Krossi Føroya verður gestur í Breddanum í dag. Við í sendingini: Mimi Syed og Jóannes Eidesgaard. Gjørt sendingina: Birgit Carina Eliasen og Marjun Dalsgaard, sum eisini var redaktørur. Tøkningur: Kári Annand Berg.  

Tað er for dýrt at leiga og for dýrt at keypa - ungu familjurnar rópa í størri mun neyðarróp, tí tey hava trupult við at finna ein virðiligan bústað.

Fólkaræðið riggar ikki. Tað er dapurskygda yvirskriftin á nýggjastu frágreiðingini frá The Economist Group um fólkaræði í heiminum. Yvirkriftin byggir á, at stórir partar av íbúgvunum í Evropa ikki meta, at nakar flokkur veruliga umboðar tey. Tey hava mist álit á, at landsins stýri hevur fólksins besta sum høvuðsáhugamál. Mátingin nevnist Democracy Index, og kemur út á hvørjum ári - hugt verður eftir, um fólkið í landinum sleppir á frælst val, um frælst orðaskifti er í landinum, um landsins stovnar fungera, og onnur viðurskifti. Í Breddanum skifta Sólvit Nólsø og Tór Marni Veihe samfelagsfrøðingar orð um fólkaræði og populismu. Eisini eru vit ein túr í Serbien - hoyr reportagu frá unga fólkaræðinum, sum í løtuni er merkt av mótmælisgongum kring alt landið sætta mánað á rað.  

Hvønn leiklut og hvørja ávirkan eiga fróðskaparsetur í smáum londum og økjum at hava á samfelagið. Fróðskaparsetur í smáum samfeløgum eru ofta stovnað við einum serligum endamáli, sum millum annað kann vera fyri at varðveita mál og mentan. Men hvønn leiklut eigur eitt universitet at hava fyri smá samfeløg sum tað føroyska? Og eigur eitt universitet ikki at spæla ein aktivan lut í almenna kjakinum? Sunnudagin framdi Ukraina eitt óvanligt dronuálop á fleiri russiskar hernaðarflogstøðir, har fleiri russisk bumbuflogfør vórðu bumbaði. Vit fáa eina støðulýsing frá greinara um hetta álopið, og hvat tað kann hava við sær frameftir í stríðnum millum Russland og Ukraina. Gestir eru: Erling Isholm og Claus Mathiesen Vertir: Katrin Petersen og Sigurjón Einarsson

Leiðslan í Tjóðveldi, vildi ikki hava Liljuna Weihe við á samgongufund, tá pensjónsmálini og málið um Suðuroyartunnilin var til triðju viðgerð í Løgtinginum. Hetta, tí hon frammanundan hevði boðað frá, at hon ikki ætlaði sær at atkvøða fyri pensjónsmálinum - og heldur ikki fyri málinum um Suðuroyartunnilin. Men er tað lagið at útihýsa einum tingfólki frá samgongufundi, og hvat er tað fyri nýggjur leiðslustílur vit síggja frá Sirið Stenberg, forkvinnu í Tjóðveldi? Rasmus Tantholdt, journalistur á danska TV2, hevur júst verið í Ukraina, og skal aftur hartil sunnudagin. Hann gevur okkum eina støðulýsing um støðuna í Ukraina. Gestir: Helena Dam á Neystabø, Beinta Løwe og Rasmus Tantholdt. Vertir: Sigurjón Einarsson og Marjun Dalsgaard.

Ferðavinnan á Føroyum hevur verið fyri stórum vøkstri seinastu árini, og í fjør setti ferðavinnan í Føroyum met, tí tá rakk samlaða virðið á útflutningi í vinnuni eina góða milliard krónur. Virðisøkingin, brutto, varð 370 milliónir krónur í 2024, samanborið við 349 milliónir í 2023. Men formaðurin í Búskaparráðnum heldur, at hóast íløgur eru gjørdar í ferðavinnuna seinastu árini, so er lønsemið ikki nóg gott. Í Breddanum spyrja vit hvussu vit fáa meira burturúr hvørjum ferðafólki - uttan at missa tað, sum ger Føroyar serligar? Hvussu skipa vit ferðavinnuna so landið fær sum mest burturúr? Sirið Stenberg og Gurðið Højgaard

Stórveldini kappast um at taka leiðsluna í heiminum. Kina hevur bæði handilsliga og hernaðarliga megi til at kappast við USA. Summi halda, at tað er ein orsøk til at USA við Trump á odda, sær út til at venda Evropa bakið. Men hvat hendir um USA ikki longur er okkara trygdarpolitiski sameindi? Hvørjar møguleikar hava evropeisku londini at finna aðrar sameindar á trygdarpolitiska økinum ? Og hava vit nakran kjans móti Ruslandi, um vit ikki hava USA í bakinum? Vit tosa millum annað við Major, phd á danska verjuakademinum, Mikkel Storm Jensen.

Ársins Eurovision er júst farið aftur um bak og meðan seinastu atkvøðurnar vórðu taldar upp leygarkvøldið var stóra ivamálið um tað fór at vera Ísrael ella Eysturríki, sum fór avstað við sigrinum. Mótmælir hava verið móti at ísrael er við, men tá avtornaði fekk landið dyggan stuðul frá hyggjarunum. Eurovision byrjaði í 1956 sum ein mentanarlig friðarverkætlan og kom í kjalarvørrinum av seinna heimsbardaga. Ein tónleikakapping, har lond kunnu koma saman og kappast um at vera besta sangtjóðin - heldur enn at stríðast á vígvøllinum. Í áratíggju hevur Eurovision verið ein pallur fyri felagsskapi og inklusjón - men eisini fyri spenningi, mótmælum og øðrum umstríddum evnum. Í dag spyrja vit, um Eurovision framvegis er ein friðarverkætlan - ella er hon vorðin ein vígvøllur fyri virðum og geopolitikki? Og skulu vit boykotta lond sum Ísrael og Russland, tá teirra stjórnir bróta altjóða normar og menniskjarættindi? Ella skal tónleikurin framvegis sleppa at sameina okkum tvørtur um landamørk? Tað spyrja vit um í Breddanum í dag. Gestir eru Knút Háberg Eysturstein og Gunnar Nóløse  

Í gjár fór løgtingið í summarfrí og samstundis blivu fleiri av teimum størstu málunum hjá samgonguni eisini sett í bíðistøðu. Pensjónsmálið hevur verið tað stóra málið hjá Framsókn, sum vil hava langtíðarhaldførið í búskapin, meðan tey ikki hava verið so øgiliga heit fyri risaverkætlanini, undirsjóvartunnil til Suðuroyar. Sum heild ikki nakar veitsludagur í sólini í gjár - heldur høvdu tingfólk lyndi til at lúta við høvdinum. Men hvat merkir hetta fyri løgmann, fyri samgonguna og fyri Suðuroyartunnilin. Í Breddanum tosa vit við politisku viðmerkjararnR, Beintu Løwe og Inga Samuelsen um tað.

Hví skula okur hava ein suðuroyartunnil? Tað var heitið á fundi í Suðuroy í gjár. Breddin var við og vit spyrja millum annað, hvussu ein suðuroyartunnil fer at ávirka heilsuverkið og suðuroyar sjúkrahús. Vit spyrja eisini hvussu fyrimunir fyri heilsuverkið til dømis síggjast í eini kost nyttu greining, um tað ikki er beinleiðis sparingar. Vit tosa eisini við Inge Marie Ellendersen, sum skal eiga skjótt og má flyta til Havnar tvær vikur áðrenn. 

Trygdarpolitiska støðan er hættislig men enn er eingin tilbúgvingarætlan. Løgmálaráðið ger eina, men hon byggir á eina váðamynd, sum Arbeiðseftirlitið skal gera. Landsverk hevur gjørt eina trýstroynd av kostnaðarmetingini av Suðuroyartunlinum, sum PF Suðuoyartunnilin hevur gjørt. Vit tosa við Landsverk og Stjóran í PF Suðuroyartunnilin

42 ár er ikki nakar rundur føðingardagur, men tá ein hevur føðingardag, so er tað eitt gott høvi at gera støðuna upp. Í Breddanum í dag gera vit støðuna upp, nú Norðurlandahúsið gjørdist 42 ár. Vit spyrja um Norðurlandahúsið kann rúma allari list og øllum tiltøkum, um innanhýsis stríð - og hvussu sær framtíðin út hjá Norðurlandahúsinum. Og vit spyrja eisini, hvussu framtíðin hjá stjóranum í Norðurlandahúsinum, Gunn Hernes, sær út. Gestur er Gunn Hernes, stjóri í Norðurlandahúsinum. Vertur: Sigurjón Einarsson

Fyri at vera meira umhvørvisvinarlig og burðardygg, er nógv man kann gera sum einstaklingur, sum fyritøka og sum myndugleiki. Landsstýrið hevur sett sær fyri, at vit skulu minka um CO2-útlátið og gerast meira sjálvbjargin, tá tað snýr seg um matvørur. Men hvat kann man gera sum einstaklingur, kommuna og sum fyritøka fyri at verða meira umhvørvisvinarlig og burðardygg - og hvat ger landið?

Nógv er hent, nógv er blivið sagt - ja, tað hevur verið alt annað enn keðiligt at fylgt við, nú Donald Trump hevur verið forseti í 100 dagar. Men hvussu hevur Donald Trump klárað seg hesar fyrstu 100 dagarnar? Hvat hevur verið gott og hvat hevur verið minni gott? Og hvat kunnu vit vænta okkum teir næstu 100 dagarnar?

Í sambandi við forkanningarnar av Suðuroyartunlinum gjørdi Landsverk eina kost-nyttu-greining í 2021 av fimm ymiskum møguleikum samanborið við verandi farleið til Suðuroyar.Løgmansskrivstovan yvirtók málsøkið og heitti í fjør summar á Landsverk um at dagføra kost-nyttu greiningina frá 2021, men bert fyri tunnilsleiðina millum Skarvanes og Sandvík. Men hvat er ein kost-nyttu-greining? Tað spyrja vit millum annað um í sendingini í dag. Gestur: Brandur Sjúrðarson. Gjørt sendingina: Sigurjón Einarsson og Birgit Carina Eliasen, sum eisini var redaktørur. Tøkningur: Kári Annand Berg.

Sosialir miðlar, maskulinitetur, radikalisering á netinum og uppaling. Tað eru nøkur av evnunum, ið verða viðgjørd í sendirøðini, Adolescence, sum hevur vakt ans um allan heim - eisni her í Føroyum. Í dag hyggja vit nærri at bretsku sendirøðini við føroyskum eygum og spyrja: Í hvønn mun eru hesi evnini viðkomandi fyri okkum, hvat siga føroysk ung - og hvussu kunnu vit læra av Adolescence og harvið verja okkara børn, sum gerast alsamt yngri, tá tey byrja at ferðast á netinum. Gestir: Súsanna í Króki og Brandur Mortensen Nølsoe. Gjørt sendingina: Sigurjón Einarsson og Birgit Carina Eliasen, sum eisini var reraktørur. Tøkningur: Rúni Eysturlíð.

- Hetta er ein verkætlan, sum vit ikki hava ráð til í verandi støðu, hevur landsbankastjórin sagt ferð eftir ferð. Í sendingini spyrja vit Maluna Johansen, stjóra í Landsbankanum, hvat tað merkir fyri búskapin her og nú, um verkætlanin við Suðuroyartunlinum verður sett í gongd. Eisini spyrja vit, hvat tað fer at merkja fyri haldførið - og so spyrja vit, hvørja ávirkan tað fer at hava á okkara vælferð, sum longu nú hevur demografiskar avbjóðingar. Gestur: Malan Johansen. Gjørt sendingina: Sigurjón Einarsson og Birgit Carina Eliasen, sum eisini var redaktørur. Tøkningur: Rúni Eysturlíð.

Meðan lógaruppskotið um at veita almenna tunnilsfelagnum heimild at fyrireika Suðuroyartunnilin verður viðgjørt í løgtinginum, tekur løgmaður brádliga sjálvur um endan. Aksel V. Johannesen vil tryggja løgtingsfólki alla ta kunning, tey hava brúk fyri. Samstundis sum tingfólk fara á afturlatnan fund hjá løgmanni fáa tey eisini ein drúgvan teldupost frá privata tunnilsbólkinum, sum arbeiðir við alternativum uppskotum um ein Suðuroyartunnil. Tunnilsbólkurin er ikki boðin við til kunnandi fundin í Tinganesi. Í teldupostinum til tingfólk gevur tunnilsbólkurin greitt til kennar, at eftir teirra tykki er Føroya løgting ikki nóg væl upplýst um málið. Á Breddanum hesaferð kjakast Kristian Stórhamar, umboðandi private tunnilsbólkin, og Teitur Samuelsen, stjóri í P/F Suðuroyartunnilin, um bestu loysnina fyri eina komandi Suðuroyartunnil. Lagt til rættis: Sigurjón Einarsson og Jón Brian Hvidtfeldt, sum eisini var redaktørur.