Hugvarp - hlaðvarp Hugvísindasviðs

Vilhjálmur Árnason, prófessor emeritus í heimspeki við Háskóla Íslands, hélt hátíðarfyrirlestur Hugvísindaþings í Hátíðasal skólans föstudaginn 10. mars síðastliðinn. Erindið nefndi Vilhjálmur Samtalið sem siðferðilegt hugtak og í því velti hann fyrir sér samræðuhugtakinu, merkingu þess, margvíslegu hlutverki og mikilvægi.

Torfi Tulinius, prófessor við Íslensku- og menningardeild Háskóla Íslands, segir frá málstofunni Biblían, trúin og menning íslenskra leikmanna á miðöldum sem haldin verður á Hugvísindaþingi 2023 í Árnagarði 311, laugardaginn 11. mars kl. 13-16:30.

Sigrún Inga Hrólfsdóttir og Hlynur Helgason fjalla um málstofuna Nýjar rannsóknir í listfræði sem haldin verður á Hugvísindaþingi 2023 í Árnagarði 422, 11. mars kl. 10:00-12:00.

Gunnþórunn Guðmundsdóttir, Rósa María Hjörvar og Vera Knútsdóttir ræða um málstofuna Hetjur, kreppur og heimsveldi sem haldin verður á Hugvísindaþingi 2023. Þar verður hugað að dæmum úr samtímabókmenntum um hetjur í fjölbreyttu samhengi.

Steinunn Kristjánsdóttir og Rúnar Már Þorsteinsson segja frá málstofunni María mey – einn mesti áhrifavaldur allra tíma sem haldin verður á Hugvísindaþingi föstudaginn 10. mars kl. 13:15-17:00. María guðsmóðir er án efa áhrifamesta kona sögunnar, bæði sem söguleg persóna og ímynd. Í þessari þverfræðilegu málstofu guðfræðinga og fornleifafræðinga verða ýmsir þættir þessarar áhrifamiklu sögu skoðaðir, þar sem kastljósinu er einkum beint að birtingarmynd Maríu á Íslandi.

Út eru komin fyrstu tvö bindin í ritröðinni Arfur aldanna eftir Aðalheiði Guðmundsdóttur, prófessor í íslenskum bókmenntum við Íslensku- og menningardeild Háskóla Íslands. Höfundur les fyrir okkur tvo kafla úr verkinu sem fjallar um fornaldarsögur, uppruna þeirra, útbreiðslu og einkenni.

Þórdís Edda Jóhannesdóttir, sérfræðingur við Stofnun Árna Magnússonar, fjallar um dr. Lars Lönnroth, en hann verður sæmdur heiðursdoktorsnafnbót við Íslensku- og menningardeild Háskóla Íslands við athöfn í Hátíðasal skólans fimmtudaginn 23. september kl. 15.

Erindi flutt á uppskeruhátíð Smásagna heimsins í Norræna húsinu nýverið, en Smásögur heimsins í fimm bindum er eitt viðamesta þýðingaverkefni sem ráðist hefur verið í á vegum íslenskrar bókaútgáfu á þessari öld. Á hátíðinni stigu á stokk fulltrúar ritstjórnar, þýðenda, forlags og gagnrýnenda, auk fjögurra nemenda úr ritlist og bókmenntafræði við Íslensku- og menningardeild Háskóla Íslands. Viðburðurinn var hluti af dagskrá Bókmenntahátíðar í Reykjavík 2021.

Sagnfræðistofnun Háskóla Íslands fagnar um þessar mundir hálfrar aldar starfsafmæli og af því tilefni hefur verið opnuð sýning í Þjóðarbókhlöðunni um sögu stofnunarinnar. Sagnfræðingarnir Guðmundur Jónsson, Helgi Þorláksson og Ragnheiður Kristjánsdóttir ræddu um þessi tímamót.

Heimspekilegar áskoranir á farsóttartímum nefnist rannsóknarverkefni sem var unnið að á vegum Nýsköpunarsjóðs námsmanna. Það eru prófessorarnir Eyja Margrét Brynjarsdóttir, Finnur Dellsén og Vilhjálmur Árnason sem eru umsjónarmenn verkefnisins en fjórir heimspekinemar unnu við rannsóknina og Hugvarp ræddi við þrjá þeirra, þau Vigdísi Hafliðadóttur, Hörð Brynjar Halldórsson og Victor Karl Magnússon.

Þann 16. júní var Lexía, ný íslensk-frönsk veforðabók opnuð á slóðinni lexia.hi.is. Lexía er samstarfsverkefni Stofnunar Vigdísar Finnbogadóttur í erlendum tungumálum við HÍ og Stofnunar Árna Magnússonar í íslenskum fræðum og Hugvarp spjallaði við þær Ásdísi Rósu Magnúsdóttur, forstöðumann Stofnunar Vigdísar Finnbogadóttur og Rósu Elínu Davíðsdóttur, orðabókafræðing við stofnunina og ritstjóra franska hluta orðabókarinnar.

Eyja Margrét Brynjarsdóttir, prófessor í heimspeki, fjallar um það sem kallað hefur verið önnur bylgja #MeToo á Íslandi.

Í dag ræðum við um Hermann Pálsson, einn áhrifa- og afkastamesta fræðimann á sviði íslenskra fræða á seinni hluta 20. aldar. Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum og Íslensku- og menningardeild Háskóla Íslands efna til ráðstefnu í Veröld 26. maí næstkomandi, í tilefni af því að öld er liðin frá fæðingu Hermanns Pálssonar, prófessors við háskólann í Edinborg. Torfi H. Tulinius, prófessor og forseti Íslensku- og menningardeildar, segir okkur frá ráðstefnunni og Hermanni, en Torfi skrifaði grein um Hermann í nýjasta tölublaði Andvara.

Sjötti og síðasti þáttur Þýðendaæva er um Oddnýju Guðmundsdóttur, farkennara og þýðanda. Anna Dóra Antonsdóttir fer yfir sérstæða ævi þessarar konu sem ferðaðist um landið og kenndi börnum. Meðlesari með Önnu er Þorgeir Sveinsson og tæknimaður Anna Icban. Hugvarp hefur birt þætti um ævi og verk þýðenda sem meistaranemar í þýðingafræðum við Háskóla Íslands hafa unnið, rannsakað umfjöllunarefnið og flytja. Með þessu móti eru verk nemenda gerð aðgengileg almenningi til fróðleiks og skemmtunar.

Fimmti þáttur Þýðendaæva er um Karl Ísfeld, blaðamann og þýðanda. Ingi Óskarsson fer yfir þýðingarferil Karls og önnur störf í samtali við Emmu Björg Hjálmarsdóttur. Hugvarp birtir þætti um ævi og verk þýðenda, af og á íslensku. Það eru meistaranemar í þýðingafræðum við Háskóla Íslands sem unnið hafa þættina, rannsakað umfjöllunarefnið og flytja. Með þessu móti eru verk nemenda gerð aðgengileg almenningi til fróðleiks og skemmtunar.

Fjórði þáttur Þýðendaæva er um Ólöfu Eldjárn, þýðanda og ritstjóra. Ingibjörg Hjartardóttir fjallar um feril Ólafar sem þýðanda og varpar ljósi á mikið og vandað starf hennar á þeim vettvangi. Lesarar með Ingibjörgu eru Þórarinn Eldjárn, Salvör Aradóttir, Þorleifur Hauksson og Sigrún Eldjárn. Á næstu vikum mun Hugvarp birta þætti um ævi og verk þýðenda, af og á íslensku. Það eru meistaranemar í þýðingafræðum við Háskóla Íslands sem unnið hafa þættina, rannsakað umfjöllunarefnið og flytja. Með þessu móti eru verk nemenda gerð aðgengileg almenningi til fróðleiks og skemmtunar.

Þriðji þáttur Þýðendaæva er um Arnheiði Sigurðardóttur, kennara og þýðanda með meiru. Kristrún Guðmundsdóttir stiklar á stóru í ævi þessarar merku konu og fjallar meðal annars um brautryðjendaverk hennar og kynni af Halldóri Laxness. Lesarar ásamt Kristrúnu eru Ester Þórhallsdóttir og Oddný Þórhallsdóttir. Á næstu vikum mun Hugvarp birta þætti um ævi og verk þýðenda, af og á íslensku. Það eru meistaranemar í þýðingafræðum við Háskóla Íslands sem unnið hafa þættina, rannsakað umfjöllunarefnið og flytja. Með þessu móti eru verk nemenda gerð aðgengileg almenningi til fróðleiks og skemmtunar.

Annar þáttur Þýðendaæva er um Ninu Krimovu, einn helsta þýðanda Laxness á rússnesku og störf hennar sem þýðandi og túlkur um áratugi. Victoria Bakshina fer yfir ævintýralegan feril þessarar konu sem kom víða við. Höfundur og lesari þakkar Linu Ivanovu, túlki rússneska utanríkisráðuneytisins fyrir veitta hjálp. Á næstu vikum mun Hugvarp birta þætti um ævi og verk þýðenda, af og á íslensku. Það eru meistaranemar í þýðingafræðum við Háskóla Íslands sem unnið hafa þættina, rannsakað umfjöllunarefnið og flytja. Með þessu móti eru verk nemenda gerð aðgengileg almenningi til fróðleiks og skemmtunar.

Ólafur Jóhann er einn þekktasti og vinsælasti rithöfundur landsins, en hann hefur jafnframt fjölbreytta reynslu úr atvinnulífinu og áhugaverðar tengingar við Japan í gegnum störf sín í u.þ.b. áratug fyrir japanska stórfyrirtækið Sony. Nýjasta bók Ólafs, Snerting, sem var söluhæsta bók landsins árið 2020, gerist að miklu leyti á japönskum veitingastað í London og í Japan. Í höfundarspjallinu fáum við bæði að skyggnast inn í störf Ólafs Jóhanns hjá Sony, sem meðal annars fól í sér alþjóðlega markaðssetningu á PlayStation leikjavélinni, og ræða viðfangsefnin í nýju skáldsögunni Snertingu. Kristín Ingvarsdóttir, lektor í japönskum fræðum, leiðir samtalið við Ólaf Jóhann. Viðburðurinn var hluti af hinni árlegu Japanshátíð sem er skipulögð af Japönskudeild Háskóla Íslands. Hátíðin er haldin í samstarfi við Sendiráð Japans á Íslandi, Íslensk-japanska félagið og Stofnun Vigdísar Finnbogadóttur.

Á næstu vikum mun Hugvarp birta þætti um ævi og verk þýðenda, af og á íslensku. Það eru meistaranemar í þýðingafræðum við Háskóla Íslands sem unnið hafa þættina, rannsakað umfjöllunarefnið og flytja. Fyrsti þáttur er um Indriða Einarsson, leikskáld, leikritaþýðanda, leikstjóra og hagfræðing. Tinna Gunnlaugsdóttir fer yfir feril Indriða og fjallar sérstaklega um þýðingastarf hans sem var umfangsmeira en margur hefur haldið. Lesarar með Tinnu eru Ólafur Egill Egilsson, Esther Talía Casey og Egill Ólafsson. Egill samdi einnig upphafsstef og millistef - einnig heyrist stef úr sænskri þjóðvísu (Värmelandsvisa) úr Ævintýri á gönguför

Jón Ólafsson ræðir við Gauta Kristmannsson um Lærdómsritið Um fagurfræðilegt uppeldi mannsins eftir Friedrich Schiller sem kom út í þýðingu Þrastar Ásmundssonar og Arthúrs Björgvins Bollasonar árið 2006. Þröstur skrifar einnig inngang. Rit þýska skáldsins Fredrichs Schiller Um fagurfræðilegt uppeldi mannsins vakti mikla athygli þegar það birtist fyrst í þremur hlutum í tímaritinu Die Horen árið 1795. Verkið, sem skiptist í 27 bréf, mótast af heimspeki Kants annarsvegar, frönsku byltingunni hins vegar, en í því færir Schiller rök fyrir því að ímyndunarafl og sköpunargáfa – í einu orði leikurinn – sé ekki aðeins mikilvæg viðbót við skilningsgáfu mannsins, heldur forsenda mennskunnar. Fagurfræði Schillers undirstrikar líka pólitíska greiningu hans á samtíðinni, því hann gerir sér ljóst að upplýsingin, heimspeki Kants og franska byltingin getur haft hinar verstu afleiðingar fyrir samfélagið fái sköpun og listir ekki að dafna.

Í öðrum þætti hlaðvarpsins Lærdómsrit, sem Hugvarp – hlaðvarp Hugvísindasviðs Háskóla Íslands og Hið íslenska bókmenntafélag standa saman að, er fjallað um Dýralíf eftir J.M. Coetzee sem kom út hjá Lærdómsritunum í haust. Ritstjórinn Jón Ólafsson, ræðir við Gunnar Theódór Eggertsson, höfund inngangs bókarinnar um efni hennar og almennt um vaxandi umræðu samtímans um dýravernd og réttindi dýra. Í þættinum er vísað í tvær eftirfarandi vefslóðir: Viðtal við þýðendur verksins, þau Gunnar Sigvaldason og Katrínu Jakobsdóttur, í Lestinni: https://www.ruv.is/utvarp/spila/lestin/23619/7hr8nv (hefst á 29:08). Upplestur tveggja stuttra brota úr verkinu á Facebooksíðu Bókmenntaborgarinnar: https://www.facebook.com/201991723196411/videos/705106650134532 (lestur úr Dýralífi hefst á 29:15)

Hugvarp - hlaðvarp Hugvísindasviðs Háskóla Íslands og Hið íslenska bókmenntafélag standa saman að hlaðvarpinu Lærdómsrit þar sem fjallað er um einstök verk í þessari hálfrar aldar gömlu ritröð. Jón Ólafsson, prófessor við Hugvísindasvið og ritstjóri Lærdómsritanna, stýrir umræðum og fær til sín gesti sem ýmist fjalla um einstakar bækur, lesa úr verkunum eða ræða um efni sem tengjast einstökum ritum. Í þessum fyrsta þætti ræðir Jón við Svanhildi Óskarsdóttur og Benedikt Hjartarson um nýjustu bókina, Minnisblöð Maltes Laurids Brigge eftir Rainer Maria Rilke, en það er 100. verkið sem kemur út á vegum Lærdómsritanna. Benedikt þýddi ritið og skrifaði inngang og skýringar.

Viðtal við Sigurjón Árna Eyjólfsson, héraðsprest og stundakennara við guðfræði- og trúarbragðafræðideild Háskóla Íslands, en hann hefur skrifað bókina Augljóst en hulið - að skilja táknheim kirkjubygginga. Í bókinni er táknheimur kirkjuhússins útskýrður og byggir höfundur umfjöllun sína á erlendum rannsóknum og mátar þær við íslenskar kirkjur.

Undanfarin fimm ár hafa þrír kennarar á Hugvísindasviði, þau Rúnar Helgi Vignisson, Kristín Guðrún Jónsdóttir og Jón Karl Helgason, ritstýrt ritröðinni Smásögur heimsins. Fimmta og síðasta bindi ritraðarinnar er nú komið út Af þessu tilefni hefur Hugvarp fengið ritstjórana til að velja sér smásögu úr bókunum til upplestrar fyrir ykkur kæru hlustendur. Nú er komið að Rúnari Helga Vignissyni að ljúka þessari yfirferð, en hann valdi að lesa smásögu sem hann þýddi sjálfur, eftir norska rithöfundinn Lailu Stien sem kom út árið 1979 og heitir Ferðin út í eyjuna.

Út er komin bókin Í fjarska norðursins. Ísland og Grænland, viðhorfssaga í þúsund ár í útgáfu Sögufélagsins. Höfundur er Sumarliði R. Ísleifsson, lektor við Sagnfræði- og heimspekideild Háskóla Íslands, en hann hefur um langt skeið rannsakað ímyndasögu Íslands og Grænlands. Af þessu tilefni fengum við Sumarliða til að lesa kafla úr bókinni og fjalla stuttlega um hana.

Undanfarin fimm ár hafa þrír kennarar á Hugvísindasviði, þau Rúnar Helgi Vignisson, Kristín Guðrún Jónsdóttir og Jón Karl Helgason, ritstýrt ritröðinni Smásögur heimsins. Fimmta og síðasta bindi ritraðarinnar er nú komið út og er það helgað smásögum frá Evrópu, en áður hafa komið út smásögur Norður-Ameríku, Afríku, Rómönsku Ameríku og Asíu og Eyjaálfu. Af þessu tilefni hefur Hugvarp fengið ritstjórana til að velja sér smásögu úr bókunum til upplestrar og nú er röðin komin að Kristínu Guðrúnu Jónsdóttur, dósent við Mála- og menningardeild, sem les sögu sem hún þýddi sjálf og birtist í Smásögum Rómönsku-Ameríku. Sagan, sem er eftir gvatemalska rithöfundinn Augusto Monterroso, birtist á frummálinu árið 1959 og heitir Mr. Taylor.

Undanfarin fimm ár hafa þrír kennarar á Hugvísindasviði, þau Rúnar Helgi Vignisson, Kristín Guðrún Jónsdóttir og Jón Karl Helgason, ritstýrt ritröðinni Smásögur heimsins. Fimmta og síðasta bindi ritraðarinnar er nú komið út og er það helgað smásögum frá Evrópu, en áður hafa komið út smásögur Norður-Ameríku, Afríku, Rómönsku Ameríku og Asíu og Eyjaálfu. Af þessu tilefni hefur Hugvarp fengið ritstjórana til að velja sér smásögu úr bókunum til upplestrar fyrir ykkur kæru hlustendur. Það er Jón Karl Helgason, prófessor við Íslensku og menningardeild Háskóla Íslands sem ríður á vaðið og les sögu sem hann þýddi sjálfur og birtist í Evrópuhefti ritraðarinnar. Sagan, sem kom fyrst út árið 2009 og er eftir króatíska rithöfundinn Zoran Malkoč, heitir „Þegar ég var Pila gamla, dauð en í blóma lífsins“

Út er komin bókin Sunnudagsmatur og fleiri sögur Rómafólks í útgáfu Stofnunar Vigdísar Finnbogadóttur í erlendum tungumálum og Háskólaútgáfunnar. Bókin hefur að geyma smásögur eftir sex rithöfunda, en það er líklega óhætt að segja að bókmenntir Rómafólks og sígauna hafi til þessa verið lítt þekktar hér á landi. Ritstjórar bókarinnar eru þær Sofiya Zahova, Ásdís Rósa Magnúsdóttir og Kristín Guðrún Jónsdóttir og þær Ásdís og Kristín ræddu við Hugvarp.

Út er komin bókin Konur sem kjósa: Aldarsaga í útgáfu Sögufélagsins, Bókin fjallar um íslenska kvenkjósendur í eina öld og er sjónum beint að einu kosningaári á hverju áratug þar sem fjallað er um kvennablöð og kvennaframboð, kvennafrí og kvennaverkföll, um baráttu kvenna fyrir hlutdeild í stjórn landsins og frelsi til að ráða menntun sinni og atvinnu, barneignum og ástarsamböndum. Áður ósagðar sögur kvenna njóta sín í lifandi texta og bókina prýðir fjöldi mynda af konum í leik og starfi. Konur sem kjósa byggir á áralöngum rannsóknum og samvinnu fjögurra fræðimanna á sviði kvenna- og kynjasögu, stjórnmála- og menningarsögu, þeirra Erlu Huldu Halldórsdóttur, Kristínar Svövu Tómasdóttur, Ragnheiðar Kristjándóttur og Þorgerðar H. Þorvaldsdóttur. Hugvarp ræddi við þær Erlu, Kristínu og Ragnheiði.

Hugvísindaþing verður haldið á netinu 18. og 19. september. Af því tilefni sló Hugvarp á þráðinn til fjögurra fræðimanna og bað þá um að segja okkur frá þeirra fyrirlestrum og málstofum. Boðið verður upp á 22 málstofur um fjölbreytt viðfangsefni, þ.á m. konur og örnefni í fornsögum, samtöl við sýndarverur, íslenska vísindaskáldskaparmynd, hvítleikann í íslenskri samtímalist, annálaðan harðindakafla í Íslandssögunni, íslenska táknmálssamfélagið og sögur sem til þessa hafa rykfallið í handritageymslum.

Í tilefni af því að 75 ár eru liðin frá fæðingu Páls Skúlasonar, heimspekings, rektors Háskóla Íslands og stofnanda Siðfræðistofnunar, efndi stofnunin til opins fyrirlesturs í Hátíðasal Háskóla Íslands 4. júní. Það var Vilhjálmur Árnason, prófessor í heimspeki, sem flutti erindið „Til varnar mannhelginni“.

Fyrsta hefti Ritsins, tímarits Hugvísindastofnunar, á árinu 2020 er komið út og umfjöllunarefni þess eru náttúruhvörf, samband fólks og dýra. Í inngangi segir að vaktar séu upp aðkallandi spurningar er varða loftslagsbreytingar, fækkun dýrategunda, umhverfissiðfræði og sjálfbærni. Hugvarp ræddi við þemaritstjóra heftisins, þau Kötlu Kjartansdóttur, doktorsnemi í safnafræði og Kristinn Schram, dósent í þjóðfræði.

Út er komin bókin Hugmyndaheimur Páls Briem, en í hana skrifa sjö sagnfræðingar um Pál Briem, sýslumann og þingmann. Hugvarp ræddi við ritstjóra bókarinnar, sagnfræðingana Ragnheiði Kristjánsdóttur og Sverri Jakobsson. Í bókarkynningu segir að Páll sé einn áhrifamesti stjórnmálamaður Íslands á seinni hluta 19. aldar, en framlag hans til stjórnmála- og hugmyndasögu Íslendinga hafi verið vanmetið. Við byrjuðum á því að spyrja hver Páll hefði verið og hvers vegna hann væri ekki fyrirferðarmeiri í sögubókum.

Út er komin bókin „við kvikuna – örsögur frá Rómönsku-Ameríku“ og af því tilefni birtir Hugvarp upplestur fjögurra örsagna. Það eru þau Rebekka Þráinsdóttir og Jón Thoroddsen sem lesa. Það er Kristín Guðrún Jónsdóttir, dósent við Mála- og menningardeild Háskóla Íslands sem valdi sögur til birtingar í bókinni, þýddi þær og skrifaði inngang. Ritstjóri er Ásdís R. Magnúsdóttir prófessor. Útgefandi er Stofnun Vigdísar Finnbogadóttur í erlendum tungumálum.

Hugvarp ræddi við Markús Þórhallsson sem kennir hópi erlendra nemenda Íslandssöguna, þar á meðal sögu tveggja byltinga í Reykjavík.

Nú er unnið að því hjá Stofnun Vigdísar Finnbogadóttur í erlendum tungumálum að búa til kennsluefni á netinu fyrir börn af erlendum uppruna sem læra íslensku sem annað mál. Kennsluefnið er unnið á vegum Icelandic Online. Hugvarp ræddi við Birnu Arnbjörnsdóttur, prófessor í annarsmálsfræðum við Mála- og menningardeild Háskóla Íslands, en hún hefur umsjón með verkefninu.

Hugvarp ræddi við Geir Sigurðsson, prófessor í kínverskum fræðum við Mála- og menningardeild Háskóla Íslands, en hann þýddi bókina Hernaðarlist Meistara Sun sem var nýverið gefin út. Bókin er eitt rómaðasta og víðlesnasta fornrit Kínverja.

Þórir Jónsson Hraundal, lektor í arabísku við Mála- og menningardeild Háskóla Íslands flutti nýverið fyrirlestur í fyrirlestraröð Vigdísarstofnunar þar sem hann fjallaði um orð af arabískum uppruna sem finna má í íslensku og öðrum Evrópumálum. Hugvarp tók Þóri tali.

Á liðnu ári var hundraðasta konan vígð sem prestur innan íslensku þjóðkirkjunnar og af því tilefni efndi Guðfræðistofnun Háskóla Íslands til málþings um prestvígslu kvenna. Hugvarp ræddi við Arnfríði Guðmundsdóttur, prófessor við Guðfræði- og trúarbragaðafræðideild Háskóla Íslands, en hún flutti erindi á þinginu um langa og stranga leið kvenna til vígðrar þjónustu innan kirkjunnar.

Fjórða bindi ritraðarinnar Smásögur heimsins var nýverið gefið út, en það geymir nítján sögur frá sautján löndum Afríku. Hugvarp ræddi við Rúnar Helga Vignisson, Jón Karl Helgason og Kristínu Guðrúnu Jónsdóttur, ritstjóra ritraðarinnar, um afrískar bókmenntir, ritröðina, smásagnaformið og Stutt - nýja rannsóknastofu í smásögum.

Fjallað er um umhverfishugvísindi í nýjasta hefti Ritsins - tímariti Hugvísindasviðs. Hugvarp ræddi við þemaritstjóra Ritsins, þau Guðbjörgu R. Jóhannesdóttur, heimspeking og lektor við Listaháskóla Íslands og Þorvarð Árnason, umhverfis- og náttúrufræðing og forstöðumann Rannsóknaseturs Háskóla Íslands á Hornafirði.

Björn Þór Vilhjálmsson, lektor í kvikmyndafræði og þemaritstjóri Ritsins, fjallar um nýjasta hefti þess og ræðir við Gunnar Tómas Kristófersson, en að þessu sinni er fjallað um íslenskar kvikmyndir í Ritinu. Ritið er gefið út í rafrænu formi og það má nálgast á vefslóðinni ritid.hi.is.

Í dag hlýðum við á Steinunni Sigurðardóttur skáld flytja hátíðarfyrirlestur Jónasar Hallgrímssonar í tilefni af því að hún gegnir nú starfi Jónasar Hallgrímssonar í ritlist við Háskóla Íslands. Í fyrirlestrinum, sem hefur yfirskriftina „Klárlega gríðarlegur birkiþrastasveimur“, veltir Steinunn fyrir sér nýyrðum í ljóðmáli nokkurra íslenskra skálda, frá Jónasi Hallgrímssyni til Sigfúsar Daðasonar og um leið beinir hún sjónum að ofnotkun valinkunnra orða.

Hjalti Hugason, prófessor í kirkjusögu, hefur rannsakað þróun útfararsiða og samband ríkis og kirkju. Hugvarp ræddi við hann um einkagrafreiti, bálfarir og breytingar á útfararhefðum. Einnig ræddum við um samband ríkis og kirkju, en Hjalti birti nýverið grein um efnið í Ritröð Guðfræðistofnunar.

Nýverið var opnuð kortasjá um aftökur á Íslandi á slóðinni dhd.hi.is. Kortasjáin er afrakstur verkefnisins Dysjar hinna dæmdu en markmið þess er að leita upplýsinga um þá einstaklinga sem teknir voru af lífi hérlendis tímabilið 1550–1830. Kortasjáin sýnir nöfn þeirra 248 einstaklinga sem þá voru dæmdir til dauða en einnig heimabæi þeirra, aftökustaði, kyn, aldur, brot og dóma. Við ræddum við þrjá aðstandendur verkefnisins, þau Sigrúnu Hannesdóttur, Ómar Val Jónasson og Steinunni Kristjánsdóttur.

Út er komin bókin Híbýli fátæktar: Húsnæði og veraldleg gæði fátæks fólks á 19. og fram á 20. öld, eftir þau Finn Jónasson, Sólveigu Ólafsdóttur og Sigurð Gylfa Magnússon. Hugvarp ræddi við tvo af höfundunum. Í bókinni eru heimili, efnisleg gæði og daglegt líf fátæks fólks á 19. öld og á fyrri hluta 20. aldar til skoðunar. Fátækt hafði afgerandi áhrif á alþýðu landsins en hver voru hin samfélagslegu úrræði? Höfundar bókarinnar fjalla um fátækt á liðinni tíð frá ýmsum hliðum með sérstakri áherslu á híbýli. Hér birtist meðal annars stórt ljósmyndasafn Sigurðar Guttormssonar bankastarfsmanns frá Vestmannaeyjum (1930–45) um hreysi á Íslandi.

Í ár hefur þess verið minnst að tæplega 90 Grænlendingar heimsóttu Ísafjörð árið 1925, en þeir voru sjaldséðir gestir hér á landi á þeim tíma. Hugvarp ræddi við þau Ann-Sofie Nielsen Gremaud, lektor við Mála- og menningardeild Háskóla Íslands og Sumarliða R. Ísleifsson, lektor við Sagnfræði- og heimspekideild Háskóla Íslands, um samband þjóðanna, stöðu Grænlands og sýningu og málþing sem efnt er til af þessu tilefni.

Rebekka Þráinsdóttir, aðjunkt í rússnesku við Mála- og menningardeild Háskóla Íslands, fjallar um leikverkið Kæra Jelena, höfund þess og viðtökur í Sovétríkjunum þegar það var fyrst sett upp í byrjun níunda áratugs 20. aldar. Leikritið er nú sýnt á fjölum Borgarleikhússins.

Marín Árnadóttir, meistaranemi í sagnfræði við Sagnfræði- og heimspekideild Háskóla Íslands, rannsakar einelti og ofbeldi í íslensku samfélagi 19. aldar og fyrri hluta 20. aldar. Nýverið hlaut hún styrk úr Styrktarsjóði Margaretar og Bents Schevings Thorsteinssonar fyrir verkefnið.

Guðrún Kristinsdóttir doktorsnemi fjallar um leikverkið Loddarinn eftir franska leikskáldið Moliere. Hún tekur þátt í Samtali við leikhús, málfundi um leikritið í Veröld - húsi Vigdísar, mánudaginn 29. apríl næstkomandi kl. 17. Aðrir í pallborði verða Hallveig Kristín Eiríksdóttir aðstoðarleikstjóri, Guðjón Davíð Karlsson leikari og Hallgrímur Helgason þýðandi.