Zin in Lesgeven

Het was voor Rudy Jonker in 2014 niet eenvoudig als zij-instromer een plek in het onderwijs te vinden. Tien jaar later is hij naast leraar ook schoolleider. Hij en zijn collega Rachel Wolsink, ook second-career teacher, vertellen over het werk op een vo-school en de kansen op ontwikkeling die dat biedt.

Je kan leraar worden op een school maar er zijn ook andere functies waarmee je leerlingen kunt helpen zich te ontwikkelen. Johnny Mulder is onderwijsondersteuner en begeleidt werkgroepen. Hij volgt de Pedagogisch Didactische Cursus aan Hogeschool Windeheim en vertelt met docent Claudia Bakker over de opleiding tot instructeur in het onderwijs.

Er is behoorlijk wat wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de succesfactoren van starten de docenten. Zegt dat onderzoek ook wat over second-career teachers? Michelle Helms (RUG) en Geke Schuurman (schoolopleider) vertellen over inductie-arrangementen en het effect op het succes van zij-instromers.

Fleur Dennink maakte de overstap van de verslavingszorg naar mbo Noorderpoort. In Stadkanaal leert ze haar studenten van haar ervaringen. Zij praat er veel over met haar vriend Sam Heemskerk. Hij maakte de overstap al in 2016 en werkt nu ook op het mbo. Zij vertellen over de ruimte die het mbo biedt om met jongvolwassenen te werken.

Schoolplein Noord ondersteunt mensen die de overstap naar het onderwijs in de drie noordelijke provincies willen maken. In deze podcast vertellen Jurriën de la Vieter en Martine Swiebel over de ondersteuning die belangstellenden en scholen mogen verwachten. 

Robin Kanters is een paar jaar geleden begonnen als time-outdocent op een VSO-school. Ondertussen is Robin de Associate Degree-opleiding, Educatief Professional Beroepsonderwijs gaan volgen aan Hogeschool Windesheim. Zijn docent Anne van de Weg vertelt over de opleiding en wat je met zo'n opleiding kan doen.

In deze opname komen Marjon Fokkens-Bruinsma en Esmee Kamp van de RUG aan het woord. Zij hebben samen aan een onderzoek gewerkt naar de veerkracht van docenten. Veerkracht is een belangrijk kenmerk van de succesvolle leraar, zowel de zij-instromer als de al langer bevoegde docent.

Martijn Morren en Hubert Breukers kennen elkaar van de training Zin in Lesgeven. Ze maakten beiden in 20203 de stap naar het onderwijs. Een jaar later kijken Peter van der Zwaal en Arend Jan Zwarteveen met hen terug op de voorbereiding en de ervaringen in hun eerste jaar. Wat vragen de leerlingen van hen? Maakt het nog verschil of het een leerlingen in vmbo-kader is of in de havo? Doen ze het met plezier?

De lerarenopleiding van de TU-Delft organiseert de pilot co-teaching. Hanno van Keulen wil de technische kennis die veel oud-studenten van de TU hebben, inzetten om leerlingen nieuwsgierig te maken. Lars van Rhede is een oud-student die een basistraining heeft gehad en lessen heeft gegeven op een basisschool.

Matthijs heeft na een lange juridische carrière de sprong gemaakt om als leraar Nederlands aan de slag te gaan. Ingeborg voelde na haar studie dat het werk wat zij deed haar geen voldoening gaf en zij besloot lerares natuurkunde te worden. Wat hebben zij gedaan voordat zij de sprong waagden? Weten zij ook wat hen interessant maakte voor hun nieuwe school?

Rebecca Habets en Frank Koppejan van Curio (mbo) hebben een leerlijn ontwikkeld voor mensen die zonder onderwijservaring aan de slag gaan. Het zijn vaak mensen die uit de beroepspraktijk komen en de overstap maken. Hun opleiding, vaak de PDG (Pedagogisch Didactisch Getuigschrift), start pas na een half jaar of later. Rebecca en Frank hopen dat hun leerlijn ook bij andere opleidingen aangeboden zal gaan worden.

Mattijs en Stijn vertellen over de tweejarige Associate Degree opleiding Educatief Professional Beroepsonderwijs (AD EPB). Met deze opleiding kunnen zij als leraarondersteuner zelfstandig functioneren onder de verantwoordelijkheid van een bevoegde docent. Docent Fanny Luykx (Hogeschool Rotterdam) licht het programma toe. Voor sommigen is de AD een eindopleiding. Anderen gebruiken het als een vooropleiding om in twee jaar een 2e-graads bevoegheid te halen.

Wouter Jansen heeft 10 jaar geleden de overstap naar het onderwijs gemaakt. Priscilla Schouten pas een paar maanden geleden. Wij bespreken met hen de motieven om de overstap naar het onderwijs te maken en waarom ze kozen voor het vmbo. Zij geven een beeld van een gevarieerde beroepspraktijk. Zij laten bovendien zien dat werken in de school veel variatie kent.

Thomas Quirijnen verloor bij een reorganisatie zijn baan. Dat was aanleiding om de sprong naar de klas te maken. Na een goede oriëntatie vond hij lopende het jaar een baan als docent Nederlands en krijg hij tien klassen! Dankzij de hulp van zijn begeleider Cor van der Hoek heeft hij veel geleerd dit jaar en start hij vol vertrouwen in het nieuwe schooljaar aan de opleiding en het lesgeven aan nieuwe klassen. Cor van der Hoek is een ervaren en (bijna) gepensioneerd docent en schoolleider. Arend Jan en Peter van der Zwaal gaan met hen in gesprek over de oriëntatie, de start en de begeleiding.

Jeroen de Grave werd op z'n vakantie-adres gebeld. Of hij leraar economie wilde worden. Hij accepteerde het aanbod, maar behield voor de zekerheid nog een deel van zijn baan. De school bood hem begeleiding aan en had al voor de start contact met Vera de Groot. Zij hielp hem zijn eerste lessen voor te bereiden. Hij besloot toch zijn oude werk helemaal te beëindigen en vol voor het leraarschap te gaan. Vera en haar collega Marianne Bijkerk begeleiden veel docenten. Marianne o.a. vanuit haar rol bij de Opleidingsschool Rijnmond.

Lita keek naar het journaal en hoorde over het lerarentekort en besloot dat het een oproep voor haar was. Henry kreeg van ouders die de squash-les aan de kinderen zagen de vraag of hij geen leraar zou moeten worden. In deze podcast vertellen ze over de ‘click' die zij met de school voelden toen ze daar rondliepen en dat dat wederzijds was. Peter van der Zwaal en Arend Jan Zwarteveen vragen hen ook waar ze naar uit zien en wat ze zullen moeten leren.

In deze podcast spreken we met Michel Moolenaar directeur van een mbo-opleiding en Han Snijders directeur van een vmbo. Centraal staat de doorgaande lijn in het beroepsonderwijs. Voor het mbo is dat vanuit de aard van de opleiding net iets anders dan voor het vmbo, maar er is een duidelijke overeenkomst naast de beroepscontext is er veel aandacht voor pedagogische en didactische benadering van de leerling en student.

Overstapper Rens Dominicus heeft na een jaar het onderwijs alweer de rug toegekeerd. Hij had een goed contact met de leerlingen en de school had hem graag willen behouden, maar het lukte niet om met de lerarenopleiding een maatwerktraject af te spreken. Antoinette wil twee banen (haar huidige werk als apotheker, een nieuwe baan werk als leraar scheikunde) combineren met de lerarenopleiding. Is dat wel te combineren of haakt zij over een jaar ook af?

Barbara van Dongen en Robert Hommen waren de allereerste gasten van de podcast Zin in Lesgeven. Deze keer zijn de rollen omgekeerd en bevragen zij Peter van der Zwaal en Arend Jan Zwarteveen over de ervaringen van 3 jaar podcasten over de overstap naar het onderwijs. Een terugblik op de afgelopen jaren maar ook de start van een nieuw seizoen.

In deze podcast spreken we met Hilal Bahtimur en Anna Paramythioti. Hilal heeft de training Zin in Lesgeven gevolgd, gaf een mooie baan met doorgroeikansen op en werkt nu in het vmbo. Anna begeleidt als schoolopleider nieuwe docenten zoals Hilal. Ze bezoekt lessen en helpt om van enthousiaste instromers krachtige docenten te maken.

In deze opname spreken we met mensen van het Onderwijsloket Midden-Brabant om te horen wat een belangstellende bij hen kan halen. Het hele scala van oriëntatie en matching wordt besproken.

De stap naar het onderwijs lijkt voor veel masterstudenten niet voor de hand te liggen. Voor hen bestaat Trainees in Onderwijs, dat hen de mogelijkheid biedt om de opleiding tot 1e-graadsdocent te combineren met betaald werk in het onderwijs en een verdiepend programma. Arend Jan Zwarteveen en Peter van der Zwaal spreken met Laurens Roorda (Trainees in Onderwijs) en (oud-)trainees Hanne Boon en Nanne Langhout.

Veel mensen die als second-career teacher de overstap naar het onderwijs maken hebben jaren geleden onderwijs gevolgd en hebben geen goed beeld van het veranderde onderwijslandschap. Arend Jan Zwarteveen en Peter van der Zwaal spreken daarom met onderwijsontwikkelaar Diana Dijkhuis, zij-instromer Quintijn Tempelman en student Helen Visser over het gepersonaliseerde onderwijs van de opleiding Sociaal Werk van ROC Rijn IJssel.

Michelle Veugelers en Remi Huigen hebben met hun team ‘Klaar voor de stap' (https://voorbereiden.onderwijsloket.com/)  ontwikkeld. Het platform waarop overstappers antwoorden vinden op veel vragen over bijv. de opleiding en klassenmanagement. Johan Rook heeft de beslissing genomen over te stappen en vertelt hoe zijn vragen op het platform beantwoord worden.

Robert Jacobs heeft de tot in de zomer 2023 voor de RAP-regio Nijmegen een programma vormgegeven om het lerarentekort aan te pakken. Nu is hij actief voor de RAP-regio Midden-Brabant. Hij spreekt met arbeidsmarkt-communicatieadviseur Janneke van Suilen o.a. over de vraag hoe je nieuwe potentiële zij-instromers zou kunnen bereiken.

Het Rijswijks Lyceum heeft veel leerlingen met een niet-traditioneel-Nederlandse achtergrond. Diversiteit in het team is een belangrijk punt van aandacht. Door het Haagse programma ‘Wereldburgers voor de Klas' heeft men mensen aan de school weten te binden die in het land van herkomst in het onderwijs werkten. Mohammed Abualkibash (leraar Engels) en Ramazan Kivrak (was leraar Turks en is nu leraar wiskunde in opleiding) vertellen over hun entree in het Nederlandse onderwijs. Hoe ze zich vastbijten in de Nederlandse taal en hoe ze een Nederlandse onderwijsbevoegdheid halen.

Wouter Eidhof vertelt over zijn oriëntatie op de overstap als commandant bij de landmacht naar de schoolklas. Hij had weliswaar boeiend werk, maar wilde een baan waarin hij niet meer uitgezonden zou worden. Anja Wiersma (Randstad) vertelt over de brede aanpak van de oriëntatie van mensen die zich bij Randstad melden als belangstellende. Wouter heeft in zijn oriëntatie het vmbo ontdekt. Een schooltype waar hij zich verder kan ontwikkelen.

Een van de belangrijke mensen in de school is de conciërge. Martijn Nieuwstraten en René van Nunspeet zijn conciërge op een vmbo-school. Zij vertellen over hun bijdrage aan een rustig en veilig leerklimaat in de school. Zij hebben een andere rol dan docenten en kunnen daarom vaak een verbinding leggen met leerlingen die voor onrust zorgen. Het gesprek levert een mooi beeld op van het leven in een school.

Monique Nelen en Martijn Willemse doen praktijkgericht onderzoek naar de aanpak van ‘lastig gedrag'. Leraren, net gestart of met een lange staat van dienst, ervaren gedrag van leerlingen soms als lastig. Het blijkt dat er met een gerichte aanpak best wat aan te doen is. Als je rekenen kunt aanleren, dan kan je ook gedrag aanleren, vertelt Monique. Het gesprek gaat over de professionele ontwikkeling van leraren. Startend én met veel ervaring.

Robbin ten Bloemendal noemt het een reality check. De ervaringen op de vmbo-school waar zij sinds een maand of acht aan het werk is. Zij heeft zich goed georiënteerd op de overstap. Kende de verhalen en ervaart nu de praktijk. In intervisiebijeenkomsten kan ze een aantal van de vragen die zij krijgt met collega's bespreken. Glenn Gobind heeft een lange staat van dienst en is nu schoolopleider op een vmbo-school. Hij beschrijft hoe een school de ontwikkeling van startende én ervaren collega's kan stimuleren.

Len Span zag zichzelf al staan als meester Len maar kwam er tijdens de oriëntatie en de training Zin in Lesgeven achter dat dat voor hem toch niet de goede keuze was. Bram Horstman werd echter bij elke stap die hij zette enthousiaster. Beiden zijn tevreden met de keuze. Het gesprek gaat over het belang van de oriëntatie zodat de juisten ‘ja' zeggen en de juisten ‘nee' zeggen.

Dunya, Ilona, Max en Yanela hebben net gehoord dat zij van 5 naar 6 vwo gaan. Zij hebben als ervaringsdeskundigen een duidelijk beeld wat een goede docent doet en wat minder goede docenten vaak missen. Ze praten daar openhartig over. Het gaat over enthousiasme voor de vakinhoud, goed en gevarieerd kunnen uitleggen en ook oog hebben voor verschillen tussen leerlingen.

Het lerarentekort in de stad Groningen en ook in de Ommelanden is op dit moment nog minder groot dan in de Randstad maar ook in deze regio komen in de nabije toekomst tekorten. Ans Koster en Gerda Oedzes bespreken wat een school interessant maakt voor zij-instromers en waardoor zij-instromers interessant zijn voor de school.

Marieke Vos heeft een opleiding communicatiewetenschappen gevolgd en gewerkt in journalistieke en communicatieve functies. Daarna ging zij dans- en theaterproducties voor het onderwijs organiseren, zo kwam de overstap naar docent in het voortgezet onderwijs in beeld. Samen het teamleider Renee Beukers bespreken zij de entree in het onderwijs.

Harold Gerds werkte bij een bank maar haalde uit z'n werk niet de nodige voldoening en stapte over naar het onderwijs. Hij vertelt over de oriëntatie en waarom hij in plaats van voor de klas op een basisschool, zijn eerste liefde, op een mbo terecht kwam. Waarom koos Harold niet voor een PDG, maar voor een 2e-graads-lerarenopleiding? Teamleider Arco van Daalen (ROC Menso Alting) bespreekt zijn rol bij de entree in het onderwijs. 

Peter Wiersma en Marianne Veenstra weten zeker dat ze het onderwijs ingaan. Wat maakt dat zij het zo zeker weten? En waarom ga je dan tóch nog de training ‘Zin in Lesgeven' volgen? Het gaat om het managen van verwachtingen. En ze vertellen over de extra bevestiging die ze hebben gekregen, over het inzicht in wat ze nog te leren hebben om een goede leraar te worden én dat ze zich veel bewuster zijn van hun bekwaamheden.

De mensen die de stap naar het onderwijs maken, zullen allemaal een opleiding moeten doen. Naast de nieuwe ervaringen voor de klas levert dat meestal een stevig programma op. Anja Koning (Terra MBO) en Nelly van Rijn (entree-opleidingen Terra MBO in Emmen) bespreken hoe je ervoor kan zorgen dat de studie, het werk en het persoonlijke en sociale leven in balans zijn.

Het praktijkonderwijs is relatief onbekend, maar is voor een kleine groep kwetsbare jongeren die niet gemakkelijk leren dé plek om zich voor te bereiden op de samenleving. Het is geen type onderwijs waar iedereen past, maar Christine Bos en Brenda de Heij wél. Wij spreken over de leerlingen in het praktijkonderwijs, hun keuze voor juist deze doelgroep, de opleidingskeuze en hun ervaringen als startende docenten.

Thomas Klein en Martijn van Eck werken op de vmbo-afdeling van het Mondial College in Nijmegen als directeur en docent HBR. Thomas haalt graag zij-instromers in de school. Zij hebben actuele kennis van het bedrijfsleven en een goed netwerk. Martijn was kok kreeg in zijn opleiding een klik met de vmbo-ers van het Mondial College.

Henk Hagoort heeft als voorzitter van de VO-raad te maken met het complexe probleem van de lerarentekorten. Hij gaat in deze podcast in gesprek met Peter van Dijk over de aanpak van deze lerarentekorten. Peter is rector/bestuurder van CSG De Goudse Waarden. Hij heeft dagelijks met dit probleem te maken op de werkvloer van zijn scholen.

Elsa Veldman en Martijntje Kloosterman kijken terug op hun start in het onderwijs in de jaren '80 en gaan op zoek naar antwoord op de vraag wat een goede school is om als (startende) leraar te gaan werken. Het gaat om persoonlijke groei, betrokkenheid bij elkaar, vertrouwen geven aan elkaar en het stellen van stimulerende eisen. Je voelt jezelf ook gezien. Dat is congruent met wat je als docent van je leerlingen mag verwachten. Elsa en Martijntje hebben door hun jarenlange ervaring ook een antwoord op de vraag wat ‘Het Goede Hout' is. Het gaat om betrokkenheid bij de leerling in zijn (haar) groei. Je wilt het kind bereiken.

Annewieke Stoel en André Postma werken voor Hatseklas dat zich inzet om het personeelstekort in het onderwijs in Overijssel en delen van Drenthe, Gelderland en Flevoland te voorkomen of aan te pakken. Beide gasten hebben een uitgebreide achtergrond in het onderwijs. Annewieke is als instroommakelaar in gesprek met mensen die een overstap overwegen. André bespreekt in de podcast wat er gedaan wordt in de samenwerking met schoolbesturen en opleidingen. Ze treffen maatregelen om de tekorten tegen te gaan, bijvoorbeeld door actief te werven en door zich samen in te zetten om personeel in het onderwijs te houden.

Is de hybride docent een goed antwoord op de tekortvakken? En is het een grote meerwaarde dat mensen én in de praktijk blijven werken én van daaruit wekelijks ook lesgeven. Jorn de Booys (mbo Rijn-IJssel) denkt dat dat inderdaad het geval is. Samen met Durk de Boer (Hogeschool Windesheim) is hij het platform hybridetechniekdocent.nl gestart. In deze podcast gaan we met hen in gesprek over de mogelijkheden die hybride docentschap biedt. En: hoe je dat in de praktijk kunt organiseren. Het vraagt wel wat van alle betrokkenen. Als het lukt is het een meerwaarde voor diezelfde betrokkenen.

Jacquelien Fuijkschot en Maureen Oostenbrink hebben in de loop van 2022 de keuze gemaakt om als docent voor de klas te gaan staan. Zij vertellen over hun zoektocht naar geluk. Elk heeft een eigen stijl. Maureen maakt de keuze in kleine stapjes en heeft vooraf niet het volledige plan van oriëntatie en opleiding gemaakt. Jacquelien werkt veel meer planmatig. Beiden hebben veel gehad aan gesprekken die zij met allerlei mensen gevoerd hebben, dat is echt een aanrader. Verder is het advies goed na te denken over de doelgroep. Zij bespreken de verschillende opleidingsvarianten zoals de zij-instroomroute en de deeltijdopleiding en vertellen dat zij de opleiding boeiend vinden én zwaar.

Renate heeft een eigen loonwerkbedrijf en werd gestrikt om docent te worden op het mbo. Hetty heeft na 25 jaar, naast haar werk in de gehandicaptenzorg, ook een baan in het mbo gevonden. Zij vertellen hoe het is om als hybride docent in twee organisaties te werken. De verantwoordelijkheid te hebben voor twee banen. Het vraagt flexibiliteit want er zijn ook dingen die moeten gebeuren op dagen dat je eigenlijk niet op school bent, maar je krijgt er ook veel voor terug.

Wat zijn de behoeften van het onderwijspersoneel? En hoe zorgen scholen ervoor dat het school een uitdagende en inspirerende werkplek blijft? Vanuit de RAP Regio Zwolle e.o. is er onderzoek gedaan naar beroepsbeelden en ontwikkelbehoeften van leraren in het po, vo en mbo. Het gaat om thema's als werk-privébalans, ervaren werkdruk, beroepsbeelden en professionalisering. Arend Jan Zwarteveen en Peter van der Zwaal gaan in deze podcast in gesprek met drie docenten.

We spreken met Wiegert Linde, zij-instromer in het voortgezet onderwijs en zijn begeleider, schoolopleider Carel Woudt over het oriënteren op de overstap naar het onderwijs en het leren in het eerste jaar als docent. Het startte bij de vraag ‘kan ik dit werk tot mijn pensioen blijven doen?' Na gesprekken met familie en vrienden en heeft hij lessen bijgewoond om zijn beeld over lesgeven te toetsen aan de werkelijkheid. Carel bespreekt waar hij op let als hij iemand ziet die de overstap overweegt. Hij vertelt hoe er op zijn school gezorgd wordt voor een veilig leerklimaat.

Er komt veel op je af, als je de overstap naar het onderwijs maakt, dat is de korte samenvatting van het gesprek dat we hadden met Pim Struik en Rob Kollmann. Pim en Rob hebben in augustus de overstap gemaakt vanuit het bedrijfsleven naar docent natuurkunde. We bespreken met hen de vraag hoe je als professional die in de vorige baan ‘alles' al kon, de vaardigheden krijgt die je als docent nodig hebt.

Wij spreken met Roderik Rot en Matthijs den Haan. Beiden rector-bestuurders die problemen hebben alle vacatures in te vullen. Zij zoeken docenten die in staat zijn een relatie aan te gaan met jongeren en een verbinding met hen te maken. Zij bieden voor nieuwe docenten een rijke leeromgeving met begeleiding op maat. Het lerarentekort dwingt hen tot creativiteit. Niet alle regels kunnen naar de letter uitgevoerd worden. Het gaat om bekwaamheden. Niet om alleen om bevoegdheden.

Rolf Eikenhout en Allard Oterdoom zijn onze partners bij dit gesprek. Het gesprek gaat o.a. over leren, professionele ontwikkeling, een veilig leerklimaat. Rolf heeft als schoolleider geprobeerd startende docenten zich te laten ontwikkelen en Allard doet dat vanuit zijn rol van schoolopleider.

Met een 2e-graadslerarenopleiding kan je leraar worden op het mbo, maar veel mbo-docenten kiezen voor een PDG-opleiding (pedagogisch-didactisch getuigschrift). Wat moet je doen om een PDG te verkrijgen? Aan het woord zijn Gert Stegeman van de lerarenopleiding van Hogeschool Windesheim en Martiene Enserink van Landstede MBO. Zij bespreken verschillen tussen de PDG en de 2e-graadsopleiding en de manier waarop de PDG op Landstede MBO wordt aangeboden.