Podcasts about eerst

In deze gloednieuwe aflevering van Pelgrim in eigen land ontdekken we samen een nieuw stukje van onze Belgische kust. Eerst gaan we nog aan de Visserskapel in gesprek met Peter, die na een ernstig ongeluk zijn toevlucht zoekt bij de voorspraak van Onze Lieve Vrouw. Vandaar nemen we opnieuw de kusttram deze keer richting De […]

De klok tikt door naar 1 augustus, heffingendag. Japan is net door de knieën gegaan. Hoewel de handelsdeal er op zich niet erg gunstig uitziet, schoot de Nikkei-index omhoog na bekendmaking, een duidelijk teken van hoeveel heffingenangst er in de markt zat. Hoe slecht de deal ook was, de zekerheid gaf opluchting en dus schoten de koersen omhoog. Fijn dat beleggers zo blij zijn, maar er zit ook een negatieve kant aan. Diverse Japanse autofabrikanten hebben hun prijzen verlaagd om concurrerend te blijven en moeten met minder winstmarge genoegen nemen. Ook Amerikaanse bedrijven melden flinke verliezen. Speelgoedmaker Hasbro en automaker GM melden beide een verlies van 1 miljard dollar als gevolg van de hogere importheffingen. Op dit moment haalt de Amerikaanse overheid ongeveer 300 miljard dollar op jaarbasis aan importheffingen op. Er zijn veel factoren die dit bedrag in de komende maanden zullen beïnvloeden. Allereerst de hoogte van de definitieve heffingen. Niet elk land weet welk percentage het uiteindelijk te wachten staat. Daarnaast zal de goederenstroom afnemen. Consumenten gaan bijvoorbeeld op zoek naar alternatieven. Stel, Franse wijn wordt straks 20 procent duurder. Een Amerikaan zal dan al snel naar een Californische variant grijpen. Dat betekent meer vraag naar Amerikaanse wijn en dus hogere prijzen. De Franse wijnboer heeft pech, want die verkoopt minder. Maar ook de Amerikaanse overheid ontvangt dan geen importheffingen meer over deze geïmporteerde wijn. De impact op de inflatie blijft voorlopig nog beperkt. Als eerste omdat er vlak voor de aankondiging van de hogere heffingen begin april flink extra is geïmporteerd. Bedrijven kunnen nu nog uit deze relatief goedkope voorraad leveren. Daarnaast zullen zij in eerste instantie een groot deel van de heffingen voor lief nemen en pas in de loop van de tijd hun verkoopprijzen aanpassen.Maar inflatie wordt natuurlijk door meer factoren bepaald dan alleen importinflatie. Door de afzwakking van de economie neemt de inflatiedruk bij diverse goederen af. Huizenprijzen stijgen bijvoorbeeld niet meer. De woningmarkt is goed voor maar liefst een derde van het totale inflatiemandje. Ook de zwakke dollar is van invloed: een vuistregel is dat bij iedere daling van deze munt met 10%, de Amerikaanse inflatie 0,3 procent extra stijgt. De conclusie is simpel: het inflatielandschap is gehuld in nevelen. De afzwakkende economie zorgt voor neerwaartse druk op de geldontwaarding. Maar hogere heffingen hebben een opwaarts effect. Eerst een beetje, dan wat meer en uiteindelijk zullen alle heffingen in hogere consumentenprijzen zijn verwerkt, want bedrijven gaan die rekening van 300 miljard dollar niet betalen. Fed-voorzitter Jerome Powell heeft in zijn laatste tien maanden nog een heidense klus. Hij moet tussen al deze tegenstrijdige inflatiekrachten navigeren en een adequaat rentebeleid voeren. Je snapt wel dat hij geen haast heeft om de rente te verlagen Over de column van Corné van Zeijl Corné van Zeijl is analist en strateeg bij Cardano en belegt ook privé. Reageer via c.zeijl@cardano.com. Deze column kun je ook iedere donderdag lezen in het FD.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Eerst een Pyreneeënrit winnen en daarna nog een etappe in de Alpen. Het is slechts weinigen gegeven, al helemaal niet in dezelfde Tour. Thymen Arensman deed het wel in deze Tour de France 2025, waarvan de meeste klassementen nu ook in een definitieve plooi liggen. In de WielerFlits Update staan we daar uitgebreid bij stil.WINACTIEDe winactie van vandaag: maak kans op BLACKROLL® COMPRESSION BOOTS (t.w.v. €499,90)! Wil jij kansmaken op deze prijs? Speel dan deze Tourzomer mee met de WielerFlits winactie.In zijn eentje geeft Arensman kleur aan de Tour van INEOS Grenadiers, nog altijd een van de rijkste ploegen van de wereld. Carlos Rodríguez gaf weliswaar op met een bekkenbreuk, maar ook daarvoor kon de jonge Spanjaard de hoge verwachtingen niet waar maken. Al de rest van de ploeg is vrijwel volledig onzichtbaar geweest. Het was al het plan dat Arensman voor etappes zou gaan in deze Tour, maar met de wijze waarop hij op La Plagne won was tamelijk indrukwekkend. De 25-jarige Nederlander lijkt klaar om volgend jaar voor een klassement te gaan in de Tour.In de achtergrond bleek dat Visma | Lease a Bike de hoop om de Tour nog te winnen had verloren. De Nederlandse ploeg werd daarbij niet geholpen door het inkorten van de negentiende etappe. Het harde verdict is dat ze geen vuist konden ballen en geletruidrager Pogačar alles onder controle had op de Col du Pre, Cormet de Roselend en La Plagne. Hij bepaalde het tempo en reed zelfs de laatste twee kilometer met de rem erop, alleen maar om te voorkomen dat Vingegaard alsnog de rit zou winnen. Met dank aan Florian Lipowitz lukte hem dat wel bijna.Uiteindelijk slaagde jonge Duitser erin om Oscar Onley opnieuw op achterstand te rijden. Het verschil tussen zijn vierde plek en de derde plaats van Lipowitz, bedraagt een minuut en drie tellen. Toch gaan ze er bij Picnic PostNL nog alles aan doen om die derde plek te behalen. Wat dat betreft hebben de Britten en Duitsers weer een talent om naar uit te kijken. In Nederland is dat met Arensman ook het geval, maar in de jeugdcategorieën gaat het helemaal niet goed. Net daarom komen de zeges van Arensman als geroepen. Je hoort het in de nieuwe WielerFlits Update!Deze podcast wordt mede-mogelijk gemaakt door Alpecin DMG shampoo en de casual (wieler)kleding van Le Patron.

Samen met DHL gaan we dit jaar op zoek naar hoe verschillende generaties samenwerken binnen een team. In deze aflevering krijgen we twee goede bekenden van ons op bezoek, namelijk volleybalsters Nika Daalderop (1998) en Elles Dambrink (2003).Eerst blikken we nog even terug op de Volleyball Nations League, waar Nederland met een jonge ploeg helaas de final8 niet wist te halen. Nika en Elles namen de ploeg, ondanks hun jonge leeftijd, op sleeptouw. Voor ons een mooie kans om te vragen hoe dat voor ze was! En hoe bevalt het Nika als kersverse captain en DHL ambassadeur?Na alle smalltalk worden de messen geslepen. Wat vonden we nou ècht van elkaar? Is het waar dat Elles bang was voor Maret en Laura? En vonden de Over de Toppers Nika nou uit een “stillere” generatie komen? Zien Nika en Elles ons als boomers op social media? Luister snel en laat ons weten wat je van de aflevering vond!Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Eerst is het droog en zonnig, maar vanmiddag volgen stevige regen- en onweersbuien. Het wordt 22 tot 25 graden.

Lieve vreemdeling, Deze zomer lees ik voor uit mijn boek Sombere hitsigheid onbegrepen (2023), als opwarmertje voor het vervolg dat in het najaar uitkomt. Dit keer hoofdstuk 2: het hoofdstuk waarin Nora fysiek wordt lastiggevallen door de baas van haar zaterdagbaantje. Ik sta ook stil bij wat Nora (het personage) en ik (de schrijver) gemeen hebben. Eerst kom ik er niet helemaal uit wat het precies is, maar na het voorlezen begrijp ik het beter: de emotionele pijn van afwijzing. Als je zelf een exemplaar van dit boek wilt hebben voor in je kast, bestel het in mijn shop. Dan stuur ik het naar je op! In het najaar komt deel 2 van Sombere hitsigheid uit. Die heet Ontgoocheld. Liefs, Tomson PS Ik had het ook nog even over mijn boek Vrouwen die Charlie haten en mijn blog Psychokiller: Boeklink Bloglink Support the show1) Ontvang elke woensdagavond een mail van me over gevoelens waar niemand over praat. 2) Mijn shop vol boeken boeken, posters en tasjes3) Steun me via petjeaf.com/tomsondarko en luister exclusieve afleveringen.

De veertiende etappe in de Tour de France 2025 is uitgemond in een rit met twee gezichten. In Nederland juicht men voor de schitterende etappezege van Thymen Arensman, in België treurt men om de opgave van Remco Evenepoel. Voor ons ligt dan weer een cruciale etappe voor de groene trui. Luister snel naar de WielerFlits Update!WINACTIEDe winactie van vandaag: maak kans op het Maillot de Coureur-shirt van Le Patron (t.w.v. €89,99)! Wil jij kansmaken op deze prijs? Speel dan deze Tourzomer mee met de WielerFlits winactie.Met een schitterende solo door de Pyreneeën heeft Thymen Arensman een jongensdroom in vervulling laten gaan. De 25-jarige Gelderlander won op de legendarische klim van Superbagnères en behaalde het doel waarvoor hij kwam: een ritzege. Maar de jongeling gaat niet bij de pakken neerzitten. In de Alpen gaat hij voor een volgende ritzege en wie weet komt dan ook de bolletjestrui om de hoek zeilen. Maar zo ver is het niet. Eerst genieten van die prachtige ritzege, ondanks een aantal vervelende vragen over dopinggerelateerde zaken tijdens de persconferentie.In de strijd om het klassement zagen we ook een aantal opvallende zaken. Jonas Vingegaard kwam een stuk beter voor de dag dan de laatste dagen en het gezicht van Tadej Pogačar zag toch een beetje bleekjes. Uiteindelijk kwam hij ietsje eerder over de streep, maar na afloop gaf hij toe dat hij niet de kick had van de laatste dagen. Dat ze daar bij Visma | Lease a Bike maar houvast aan vinden. Matteo Jorgenson viel helemaal weg uit het klassement, Victor Campenaerts was monsterachtig goed en Simon Yates en Sepp Kuss mochten voor de ritoverwinning gaan.België is daarentegen in mineur. Nationale volksheld Remco Evenepoel betaalde in de Pyreneeën de prijs voor zijn valpartij begin december. Daardaar miste de kopman van Soudal-Quick-Step zijn basis en dat moet hij nu bekopen. Evenepoel heeft de Ronde van Frankrijk gedesillusioneerd verlaten. Als dat maar goed komt met Florian Lipowitz bij Red Bull-BORA_hansgrohe volgend jaar.  Dat doet het met Arensman in ieder geval wel. Maxim zegt dat hij de route van Tom Dumoulin volgt, Youri vindt hem de ontbrekende schakel bij Visma | Lease a Bike. Luister dus snel!Deze podcast wordt mede-mogelijk gemaakt door Alpecin DMG shampoo en de casual (wieler)kleding van Le Patron.

Deze podcast is heel fijn voor je als je momenteel een disconnectie met jezelf ervaart (met je hoofd, lichaam of hart), voelt dat je geleefd wordt of als je het balans kwijt bent. Stop met alles wat je doet, luister en laat je 'aan' zetten op een manier waarop je dit weer voor jezelf kunt herstellen. Download hier gratis de: Higher Self Realign Ritueel. Dit 5-minuten avond ritueel werk magisch én magnetisch, geloof mij: je wilt je avond nooit meer zonder afsluiten

Het zakelijk imperium van Elon Musk raakt steeds meer met elkaar vermengd. Eerst ging X samen met start-up xAI, afgelopen weekend investeerde zijn SpaceX ineens 2 miljard dollar in xAI. Maar hij wil nóg verdergaan. Tesla-aandeelhouders moet stemmen over een investering in xAI. Beleggers moeten dus beslissen of ze geld willen uitgeven aan zijn privébedrijf. Daar staan we deze aflevering bij stil. Is het wel wenselijk dat beleggers geld stoppen in een onderneming van de topman? En gaat xAI Tesla ook echt verder helpen? Van de rijkste man van de wereld, door naar de rijkste van Frankrijk. Of nou ja, dat was hij. Bernard Arnault is namelijk zijn koppositie kwijt. De baas va LVMH duikelt op het rijkenlijstje, omdat het aandeel van LVMH het niet goed doet. Hermes doet dat wél. Je hoort waarom dat is.Hoor je ook meer over de heffingen van Trump. Europa wordt door hem eerder bestookt met torenhoge heffingen, dan een massamoordenaar. Verder in de uitzending: Google aapt AI-tactiek van Mark Zuckerberg na Leegloop in de Midkap: is index nog wel relevant? Ethiopië krijgt een nieuwe beurs Grootaandeelhouder van Philips schikt voor 175 miljoen euro met fiscus Bedrijf dat Unilever wilde kopen, nu zélf in problemen Superman redt Warner Bros? See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het zakelijk imperium van Elon Musk raakt steeds meer met elkaar vermengd. Eerst ging X samen met start-up xAI, afgelopen weekend investeerde zijn SpaceX ineens 2 miljard dollar in xAI. Maar hij wil nóg verdergaan. Tesla-aandeelhouders moet stemmen over een investering in xAI. Beleggers moeten dus beslissen of ze geld willen uitgeven aan zijn privébedrijf. Daar staan we deze aflevering bij stil. Is het wel wenselijk dat beleggers geld stoppen in een onderneming van de topman? En gaat xAI Tesla ook echt verder helpen? Van de rijkste man van de wereld, door naar de rijkste van Frankrijk. Of nou ja, dat was hij. Bernard Arnault is namelijk zijn koppositie kwijt. De baas va LVMH duikelt op het rijkenlijstje, omdat het aandeel van LVMH het niet goed doet. Hermes doet dat wél. Je hoort waarom dat is.Hoor je ook meer over de heffingen van Trump. Europa wordt door hem eerder bestookt met torenhoge heffingen, dan een massamoordenaar. Verder in de uitzending: Google aapt AI-tactiek van Mark Zuckerberg na Leegloop in de Midkap: is index nog wel relevant? Ethiopië krijgt een nieuwe beurs Grootaandeelhouder van Philips schikt voor 175 miljoen euro met fiscus Bedrijf dat Unilever wilde kopen, nu zélf in problemen Superman redt Warner Bros? See omnystudio.com/listener for privacy information.

In deze aflevering hebben we maar liefst twee onderwerpen! Eerst nemen we jullie mee door de lijst van ENnie nominaties en bespreken de spellen en modules die ons het meest opvielen. Daarna duiken we in het onderwerp: "spelen in een bestaand verhaal". Hoe je niet (of juist wel) kunt spelen in bijvoorbeeld de werelden van Lord of the rings, Star Trek/Wars en meer! Veel luisterplezier!Bekijk hier de 2025 ENnie nominatiesStem hier op Feathertail Falls van geliefde podcastgast Peter Elroy voor beste layout en DesignStem hier op de rest van de ENnie's Support the showDND met een zachte G is de Nederlandse podcast over tabletop RPG's door Mardie en ChritOnze website ➡️ dndmeteenzachteg.nlOnze Discord server ➡️ https://discord.gg/f7QDF2Q9TBOnze instagram ➡️ @dndmeteenzachteg Onze bluesky ➡️ @dndmeteenzachteg.nlStuur je vragen en verhalen naar ➡️ dndmeteenzachteg@gmail.comVind ons op je favoriete podcast platform ➡️ dndmeteenzachteg.nl/shareIedere maand een exclusieve bonusaflevering voor supporters van de podcast!

We zijn weer terug! Eerst blikken we terug op de vorige seizoenen aan de hand van de Hoe is het nu met? - aflevering. Want daar is ook weer veel gebeurd. Wat is er in hemelsnaam gebeurd tussen Robert Jan en Suzanne, #FreeDenise en we bellen met Albert en Joyce over hun leuke levensupdate. Ook nemen we alvast de kandidaten van seizoen 5 door. Naar wie kijken we het meest uit en voor wie zouden we zelf schrijven? Download hier de Reality Check B&B Vol Liefde Bingo En koop hier je tickets voor onze Liveshow in Forum Groningen op 27 juli! Vanaf volgende week zijn we er elke maandag t/m donderdag om de aflevering van die dag na te bespreken. Heb jij een hot take, spannende achtergrondinformatie of wil je heel graag je mening met ons delen? Stuur ons dan een (voice)berichtje op instagram (@realitycheck_depodcast). Op onze Instagram & TikTok houden we 24/7 alles voor je in de gaten houden uit Reality-TV land.See omnystudio.com/listener for privacy information.

We leven massaal vanuit ons hoofd. Denken, plannen, oplossen, controleren – dat kunnen we als de beste. Maar intussen probeert je lijf je iets te vertellen. Eerst zachtjes. Subtiel. Tot het niet anders meer kan dan schreeuwen.In deze aflevering deel ik wat er gebeurde tijdens mijn 1-op-1 familieopstelling met Margreet van Steijn. Hoe ik ontdekte dat de spanning in mijn schouder zó normaal was geworden, dat ik hem niet eens meer voelde. En wat er gebeurt als je opeens wel op je plek gaat staan – in je systeem én in je lijf.We hebben onszelf aangeleerd pas te luisteren naar echt acute signalen zoals pijn en uitputting. Maar die kleine signalen? Die schuiven we weg. Tot het niet meer gaat. Herkenbaar? Dan is deze aflevering voor jou.

Waar is alle materie uit opgebouwd, en welke wetten volgen die deeltjes om alles op aarde en de rest van het heelal vorm te geven? Wat is antimaterie, en wat heeft quantumtheorie daarmee te maken? In Reis naar de kern neemt Ivo van Vulpen, deeltjesonderzoeker bij CERN in Genève en verbonden aan de Universiteit van Amsterdam, je mee langs al deze grote vragen. Je denkt misschien dat dat ver van je normale belevingswereld afstaat, maar al deze inzichten worden dagelijks gebruikt. Van de GPS op je telefoon, tot de scanners in ziekenhuizen.. Over Reis naar de Kern Na Terug naar de Oerknal met Govert Schilling en Baan door het Brein met Iris Sommer is het nu tijd voor een nieuw avontuur: Reis naar de kern. Een fascinerende duik in de wereld van de allerkleinste deeltjes, waar de allergrootste vragen worden beantwoord. In vijf afleveringen zoomen we in op de wereld van het atoom, de quantummechanica, antimaterie en de ontdekking van het Higgs Boson. Reis naar de Kern is een podcast van BNR. Tekst en presentatie: Ivo van Vulpen. Concept: Connor Clerx. Eindredactie: Annick van der Leeuw. Montage: Gijs Friesen en Connor Clerx. Sounddesign en mixage: Gijs Friesen. Over Ivo Ivo van Vulpen is als deeltjesfysicus werkzaam aan de Universiteit van Amsterdam, het Nationaal Instituut voor subatomaire fysica (Nikhef) en hij doet onderzoek bij de deeltjesversneller (Large Hadron Collider) bij CERN in Genève. Hij is hoogleraar Wetenschapscommunicatie, in het bijzonder betreffende de natuurkunde, aan de Universiteit Leiden. In 2018 verscheen zijn eerste boek: De melodie van de natuur. Transcript aflevering Als je gaat vertellen over de zoektocht naar de bouwstenen van de natuur kunnen we het best starten bij het moment dat iedereen ziet als de start van de reis: het jaar 1912 als het ons voor het eerst lukt om een plaatje te maken van een atoom. Die stap levert een schat aan informatie op en maakt dat we in één klap ons beeld van hoe de natuur werkt compleet moeten herzien. We leren bijvoorbeeld dat alles op aarde uiteindelijk maar uit drie unieke bouwsteentjes bestaat. En we leren dat de logica die de natuur volgt op die piepklein schaal to-taal anders is dan die van onze wereld als mensen. We zien dingen die helemaal niet zouden moeten kunnen volgens alles wat we tot dan toe dachten. Deeltjes blijken op meerdere plekken tegelijk te kunnen zijn en we ontdekken verborgen eigenschappen en nieuwe krachten. Kortom, het hele bouwwerk moet op de schop. En hoewel de zoektocht naar de logica en fundamenten achter deze nieuwe realiteit tot op de dag van vandaag voortduurt geef ik in deze aflevering ook een paar voorbeelden van hoe de inzichten al een toepassing hebben gevonden: niet alleen in de werking van een computerchip of de quantumcomputer, … maar diep in het atoom vonden we ook een manier om onszelf als mensheid te vernietigen. Het onderwerp van deze aflevering is de atoomrevolutie. Maar laten we starten waar we nu zijn: op straat, in de studio, in de auto of waar je deze podcast dan ook beluistert. Als je om je heen kijkt zie je dat de wereld is opgebouwd uit een groot aantal verschillende materialen: de stof van de stoel waarin je zit, de bakstenen van het gebouw waar je langsloopt of het keramiek van de beker waar je je koffie uit drinkt. Op school hebben we geleerd dat er zo’n kleine honderd elementaire bouwstenen zijn, de elementen, waarvan het kleinste ondeelbare brokje een atoom wordt genoemd. Er zijn in de natuur stoffen zoals zuurstof en ijzer die opgebouwd zijn uit één type atoom, in dit geval zuurstofatomen of ijzeratomen, maar er zijn ook veel stoffen waarvan de kleinste unieke bouwsteen een combinatie is van verschillende atomen. Zo’n bouwsteen noemen we een molecuul. Een bekend voorbeeld is bijvoorbeeld water (dat is een combinatie is van 2 waterstofatomen en 1 zuurstofatoom), maar ook suiker, alcohol en DNA zijn ingewikkelde combinaties van atomen van verschillende elementen. Als je wilt begrijpen waarom stoffen hun eigen unieke eigenschappen hebben is het cruciaal om hun bouwstenen te begrijpen. Maar dat gaat niet zomaar. De natuur geeft haar geheimen namelijk niet zomaar prijs. Atomen zijn meer dan een miljoen keer kleiner dan het kleinste voorwerp dat je met je oog kunt zien en het lijkt dan ook een onmogelijke opgave deze wereld te leren kennen. Dé grote truc om dingen zo klein als een atoom in kaart te brengen hebben we in de vorige podcast al kort besproken. In essentie komt het erop neer dat je iets kunt leren over een object door te bestuderen hoe andere deeltjes er vanaf ketsen. Dat is simpeler gezegd dan gedaan, maar in 1912 was het uiteindelijk Ernest Rutherford die het voor het eerst voor elkaar kreeg. Deze aflevering heeft best veel technische elementen, maar ik ga ze toch benoemen, omdat het een belangrijke stap is en de start van al het moderne deeltjesonderzoek. Ik hoop dat het me lukt je er veilig langs te loodsen. Daar gaan we. Die Ernest Rutherford vuurde deeltjes met grote snelheid af op een heel dun laagje goudatomen, iets dat je het best kunt voorstellen als een vel aluminiumfolie, maar dan van goud. En als ik grote snelheid zeg dan bedoel ik niet 200 of 300 km/uur, maar net iets minder dan een miljard kilometer per uur. Om te kijken waar al die afgeketste deeltjes terecht kwamen had hij een scherm gemaakt dat een lichtflits gaf als er een deeltje op viel. To-taal onverwacht bleek dat sommige deeltjes gewoon bijna recht terugkwamen. Na wat puzzelen bleek dat de enige manier om dat te verklaren was als er in een atoom een kei-harde pit zou zitten. En na alle metingen geanalyseerd kwam inderdaad het bekende beeld van een atoom naar voren zoals we dat op de middelbare school leren en het plaatje van een atoom dat Google of ChatGPT je geeft: Atomen bestaan uit een piepkleine zware atoomkern met een positieve lading Om de atoomkernen draaien lichte elektronen in vaste banen rondjes Elke elektronenbaan heeft een maximum aantal elektronen Omdat we dit beeld kennen klinkt het niet heel spectaculair, maar in die tijd was het revolutionair! Zo‘n atoom kon namelijk helemaal niet bestaan volgens de toen bekende natuurwetten. Het eerste probleem met dit beeld is dat volgens de theorie elektronen helemaal geen rondjes rond de kern mochten draaien. Dat klinkt gek, want de beweging van een deeltje dat om iets zwaars heen draait lijkt precies hetzelfde als de beweging van een planeet die om de zon draait. En dat begrijpen al een paar honderd jaren tot in groot detail dankzij de wetten van Newton. Maar er is wel een cruciaal verschil: een elektron is elektrisch geladen en de theorie van de elektromagnetische kracht zegt dat zulke deeltjes energie verliezen als ze om iets heen draaien. Een elektron in een atoom zou dus energie verliezen en binnen een fractie van een seconde op de kern storten. En zelfs als elektronen om de een of andere onverklaarbare reden al keurig rondjes draaien, waarom dan alleen op bepaalde afstanden? Daar is geen en-ke-le reden voor. Het model van een atoom dat uit de experimenten tevoorschijn kwam, kon volgens de theorie dus helemaal niet bestaan. In zo’n situatie waarin theorie en experiment met elkaar in tegenspraak zijn, delft de theorie meestal het onderspit. Ook in het geval van de elektronen, die vrolijk hun rondjes draaiden. Het was duidelijk dat we iets over het hoofd zagen. Maar wat dan? In de zoektocht naar een verklaringen voor het atoomprobleem zou uiteindelijk de Deense natuurkundige Niels Bohr de impasse doorbreken met een net zo vreemd als briljant idee. Hij stelde voor, - en let op, dit is volledig uit de lucht gegrepen - dat voor elektronen alleen een combinatie van de snelheid en hun afstand tot de atoomkern toegestaan was. Namelijk alleen als het pre-cies een veelvoud was van een klein brokje basis-energie: ℏ. We zeggen dan ook dat de combinatie van snelheid en afstand gequantiseerd is. En omdat snelheid en afstand gekoppeld zijn legt deze eis daardoor een snoeiharde restricties op aan de plek waar elektronen hun rondjes mogen draaien. Met die nieuwe regel kon Bohr ineens niet alleen de stabiele banen verklaren, op precies dezelfde plek als we in het experiment zagen, maar ook nog eens met de juiste energie. Super! Opgelost dus, al wist niemand waarom die quantisatie er was. In de jaren erna is er een veel complexer theoretisch bouwwerk ontstaan rond dit idee: de quantummechanica. Het klassieke beeld van een elektron als een bolletje dat rondjes draait om de kern is vervangen door een elektron als golf en een wolk van waarschijnlijkheden. Een van de vele bizarre gevolgen van de theorie is dat deeltjes op meerdere plekken tegelijk kunnen zijn. Dat klinkt als waanzin en kan haast niet waar zijn. Maar het bleek te kloppen, net als bij alle andere experimenten die de bizarre voorspellingen van de quantumtheorie gingen controleren. De theorie hield moeiteloos stand en is nu een van de belangrijkste pijlers waar de moderne natuurkunde op rust. Een van de vragen die de quantummechanica niet beantwoordde was de vraag waarom er een maximum aantal elektronen is per baan. Kortom, waarom zitten de eerste twee elektronen van een stof als Lithium gezellig bij elkaar in de eerste baan en zit dat derde elektron in zijn eentje een stuk verderop waar hij veel minder sterk vastgebonden zit aan de kern? Belangrijk om te weten, want dat losse derde elektron maakt dat Lithium (een metaal) zich chemisch volstrekt anders gedraagt dan Helium (een gas). Ook hier werd weer een merkwaardige oplossing gevonden door een andere wetenschapper, Pauli, die net als Bohr ook de volstrekt arbitraire eis oplegde dat geen twee elektronen in het atoom hetzelfde mogen zijn. Twee jonge Leidse promotiestudenten theoretische natuurkunde - Samuel Goudsmit en George Uhlenbeck verzonnen (of ontdekten, het is maar hoe je het wilt zien) precies 100 jaar geleden dat elektronen een verborgen eigenschap hadden. Elektronen kwamen in twee smaken en de analogie die daarbij vaak gebruikt wordt is het beeld dat elektronen kunnen draaien: en wel linksom óf rechtsom. Als je van veraf kijkt zie je het verschil helemaal niet tussen een linksom en rechtsom draaiende bal en pas als je het aanraakt voel je dat er toch een verschil is. Met dat nieuwe idee pasten er dus ineens wél twee elektronen in de eerste baan (een linksom-draaiend en een rechtsom-draaiend elektron zijn immers niet hetzelfde), maar die derde ‘mag’ er niet meer bij want ja, dan zou hij hetzelfde zijn als een van de andere elektronen die er al waren. En dat mag niet volgens de nieuwe eis … en dus moet hij wel een stuk verderop gaan zitten. Hebben we hier in de praktijk nou wat aan? Zeker! Absoluut! Het quantummechanisch gedrag van deeltjes is cruciaal om materiaaleigenschappen te begrijpen en dat is weer belangrijk voor de bouwstenen van een computerchip. En ik nodig je uit om een dag door te brengen zonder daar gebruik van te maken en daarna eens een schatting te maken hoe belangrijk dat is voor de Nederlandse economie. De eigenschap spin wordt ook gebruikt in MRI scans in ziekenhuizen. En die wonderlijke voorspellingen van de quantummechanica dat een deeltje twee verschillende eigenschappen tegelijk kan bezitten en dat het op een mysterieuze wijze verstrengeld kan zijn met een ander deeltje, vormt de basis van de quantumcomputer. Die quantumcomputer, als hij er eenmaal is, zal ons ongekende nieuwe mogelijkheden geven en het is dan ook niet vreemd dat er in veel landen stevig in geïnvesteerd wordt. Ook in Nederland. Kortom, ‘quantum is overal’ en gaat in de toekomst een nog veel enorm belangrijke rol spelen in onze maatschappij. Het is goed om te zien dat er collega’s zijn, zoals bijvoorbeeld Julia Cramer die bij de Universiteit Leiden onderzoek doen naar hoe we ook de maatschappij mee kunnen nemen in deze ontwikkelingen en professor Margriet van der Heijden die bij de Technische Universiteit Eindhoven werkt aan de dialoog met de samenleving over de natuurkunde in brede zin. Na het succes van Rutherford was het een kwestie van tijd voordat de techniek zou verbeteren en we ook de atoomkern zelf zouden kunnen bestuderen. Dat duurde even, maar begin jaren dertig ging het ineens heel erg snel. Zowel in het Verenigd Koninkrijk als in de Verenigde Staten lukte het om deeltjes genoeg energie mee te geven zodat ze de atoomkern konden raken. Een experimentele prestatie van wereldformaat die de onderzoekers de Nobelprijs opleverde en die bekend staat als ‘het splijten van het atoom’. Ik maak even wat reuzenstappen, maar toen het stof neerdaalde bleek de atoomkernen inderdaad piepklein te zijn en opgebouwd uit twee bouwstenen: positief geladen protonen en ongeveer evenveel neutrale neutronen, elk ongeveer 2000 keer zo zwaar waren als een elektron. Een atoom bestaat dus uit een aantal dicht opeengepakte protonen en neutronen in de kern en daaromheen op grote afstand wolken van elektronen om het atoom neutraal te houden. En omdat dit geldt voor alle atomen betekent dit dus dat alles op aarde, en sterker nog, ook alle sterren en andere planeten in het heelal, zijn opgebouwd uit maar drie bouwstenen. Als je Helium wilt maken heb je twee protonen, twee neutronen en twee elektronen nodig en als je goud wilt maken dan pak je ‘gewoon’ 79 protonen, 118 neutronen en 79 elektronen. Het heelal als een puzzel met maar drie verschillende stukjes: ongelooflijk! Maar, het zal eens niet, het leverde ook weer een hoofdpijndossier op. Hoe kan zo’n atoomkern namelijk überhaupt bestaan? Die positief geladen protonen zitten superdicht bij elkaar als als ze dezelfde lading hebben zouden ze elkaar heel hard af moeten stoten. En waarom blijven die neutrale neutronen eigenlijk bij elkaar zitten? De enige oplossing, weer een noodgreep, was om een nieuwe kracht te verzinnen. Een nieuwe natuurkracht die tegelijkertijd heel sterk moet zijn (namelijk sterker dan de elektromagnetische kracht), maar die buiten de atoomkern weer alle kracht verliest (omdat anders de hele wereld zou samenklonteren tot één grote atoomkern). Het werd snel duidelijk dat de energie waarmee neutronen en protonen elkaar aantrekken in de kern, de zogenaamde bindingsenergie, afhangt van het aantal protonen en neutronen. Er bleek on-voor-stel-baar veel energie opgeslagen te zijn in atoomkern en we ontdekten dat het energie op kan leveren als atoomkernen samensmelten of juist splitsen. Dit inzicht gaf ons niet alleen antwoord op de vraag hoe de zon aan zijn energie kwam, maar gaf ons als mensheid ook de mogelijkheid om onszelf te vernietigen met atoombommen. Om deze kernfusie en kernsplijting beter te begrijpen is het handig om, gek genoeg, een link te maken met het bedrijfsleven. We weten dat het voor grote bedrijven op een gegeven moment efficiënter wordt om op te splitsen in kleinere eenheden. De meerwaarde van het bij elkaar blijven weegt dan niet meer op tegen de flexibiliteit en energie die in kleinere eenheden te behalen is. Er is soms een klein zetje nodig om de splitsing in gang te zetten, maar de kosten en het juridisch gedoe betalen zich enorm snel terug. Voor kleine bedrijven geldt juist precies het tegenovergestelde. Want waar de winst voor grote bedrijven te vinden is in opsplitsen, is het voor kleine bedrijven juist verstandig om te fuseren. Natuurlijk moet er eerst geïnvesteerd worden in het proces, maar daarna levert het nieuwe energie en winst op. Gek genoeg blijken voor atoomkernen precies dezelfde wetmatigheden te gelden: het levert energie op als grote atomen splitsen (kernsplijting) en voor kleine atomen als ze fuseren (kernfusie). Eerst splijten: Alle protonen en neutronen bij elkaar houden in grote atoomkernen kost veel meer energie dan de situatie waarin je hetzelfde aantal verdeelt over twee kleinere atomen. Grote atoomkernen zoals Uranium splitsen dan ook maar al te graag, al is daar soms een klein duwtje voor nodig. Bij die splitsing komt energie vrij die in kerncentrales weer gebruikt wordt om water te verwarmen tot stoom … dat weer gebruikt wordt om met behulp van een turbine elektriciteit op te wekken. Bij sommige splijtende atoomkernen blijken neutronen vrij te komen die precies genoeg energie hebben om andere atomen ook het zetje geven om te splijten … waarbij natuurlijk weer neutronen vrijkomen etc. Het idee van een kettingreactie en toepassing in een bom ligt dan voor de hand en dat werd de start van een ongekende wapenwedloop die binnen een paar jaar de atoombom opleverde via het beroemde Manhattan-project. Fuseren: Bij kleine atoomkernen werkt het dus precies andersom. Daar levert het dus juist energie op door samen te smelten. Maar omdat de kernen elektrisch geladen zijn en elkaar afstoten als ze bij elkaar in de buurt komen gebeurt dat samensmelten alleen op plekken waar het erg warm is waardoor de atoomkernen enorm snel bewegen en elkaar dus wel kunnen raken (net zoals twee magneten wel op elkaar kunnen als je maar hard genoeg drukt). Een van die warme plekken is het centrum van onze zon waar het een paar miljoen graden is. Hoewel we al duizenden jaren weten dat de zon elke dag opkomt, wist tot de ontdekking van de atoomkern gek genoeg niemand waar de zon zijn energie vandaan haalde. En nee, zelfs Albert Einstein niet. De brandstof van de zon, waterstof, is ook hier op onze planeet ruim voorradig, dus het is niet gek dat mensen nadenken over kernfusie hier op aarde. Dat kan, maar blijkt een enorme technologische uitdaging te zijn i.v.m. de temperaturen van miljoenen graden die nodig is. Lastig dus, …. maar niet onmogelijk en natuurkunde-collega's vanuit de hele wereld werken samen in grote onderzoeksprojecten om het voor elkaar te krijgen. Ook Nederlanders! Sterker nog, we hebben een apart instituut in Nederland: DIFFER in Eindhoven. Ik kan me heel goed voorstellen dat het je nu een beetje duizelt na verhalen over de quantumcomputer en de kernkrachten. Hopelijk ben je er nog. Al die nieuwe inzichten hebben zowel de wetenschap als de maatschappij ingrijpend veranderd. En hoewel veel raadsels nu opgelost waren, levert deze nieuwe theorie ook weer nieuwe vragen op. Zijn die protonen en neutronen dan echt de kleinste bouwstenen van de natuur? En wat zit er nou achter die rare wetten van de quantummechanica? Een extra punt van zorg is dat de quantumtheorie niet in overeenstemming lijkt met die van de zwaartekracht. We missen dus iets. Maar er was meer vreemds. Veel meer. In het onderzoek naar straling uit de ruimte zagen we deeltjes die geen proton, geen neutron en geen elektron waren. Maar dat waren de enige deeltjes die er waren hadden we net geleerd. Wat is dat nou weer? In de decennia erna leerden we zelf deeltjes maken door protonen op elkaar te schieten in deeltjesversnellers en de ontdekkingen zouden elkaar enorm snel opvolgen, wat uiteindelijk leidde tot de beschrijving van de kleine deeltjes zoals we dat nu nog steeds hebben: het Standaard Model met drie families van elementaire deeltjes, nog kleiner dan de protonen en neutronen en drie quantumkrachten. Maar genoeg voor vandaag. Die ontwikkelingen bespreken we in de volgende aflevering.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Waar is alle materie uit opgebouwd, en welke wetten volgen die deeltjes om alles op aarde en de rest van het heelal vorm te geven? Wat is antimaterie, en wat heeft quantumtheorie daarmee te maken? In Reis naar de kern neemt Ivo van Vulpen, deeltjesonderzoeker bij CERN in Genève en verbonden aan de Universiteit van Amsterdam, je mee langs al deze grote vragen. Je denkt misschien dat dat ver van je normale belevingswereld afstaat, maar al deze inzichten worden dagelijks gebruikt. Van de GPS op je telefoon, tot de scanners in ziekenhuizen.. Over Reis naar de Kern Na Terug naar de Oerknal met Govert Schilling en Baan door het Brein met Iris Sommer is het nu tijd voor een nieuw avontuur: Reis naar de kern. Een fascinerende duik in de wereld van de allerkleinste deeltjes, waar de allergrootste vragen worden beantwoord. In vijf afleveringen zoomen we in op de wereld van het atoom, de quantummechanica, antimaterie en de ontdekking van het Higgs Boson. Reis naar de Kern is een podcast van BNR. Tekst en presentatie: Ivo van Vulpen. Concept: Connor Clerx. Eindredactie: Annick van der Leeuw. Montage: Gijs Friesen en Connor Clerx. Sounddesign en mixage: Gijs Friesen. Over Ivo Ivo van Vulpen is als deeltjesfysicus werkzaam aan de Universiteit van Amsterdam, het Nationaal Instituut voor subatomaire fysica (Nikhef) en hij doet onderzoek bij de deeltjesversneller (Large Hadron Collider) bij CERN in Genève. Hij is hoogleraar Wetenschapscommunicatie, in het bijzonder betreffende de natuurkunde, aan de Universiteit Leiden. In 2018 verscheen zijn eerste boek: De melodie van de natuur. Transcript aflevering Tot de jaren dertig was eigenlijk niks aan de hand. De natuurkunde was vrij overzichtelijk. Weer overzichtelijk moet ik natuurlijk zeggen. In de vorige aflevering hadden we het over de atoomrevolutie in die eerste decennia van de 20e eeuw waarin het ons eindelijk lukte om door te dringen tot de wereld van het atoom zelf, die kleinste bouwstenen van alle elementen. Tot de verbazing van wetenschappers bleken alle atomen uit dezelfde drie basisbouwstenen opgebouwd te zijn: protonen en neutronen (die samen de atoomkernen vormden) en de elektronen. Van negentig elementen terug naar drie bouwstenen dus. Heerlijk simpel en overzichtelijk! Alles op orde dus zou je denken. Maar toen gebeurde er iets waardoor we in één klap wisten dat we nog niet op de diepste laag van de kennis waren aangekomen en dat nog een onbekende wereld verborgen lag. In deze aflevering vertel ik jullie over deze verrassing en hoe het ons door ontwikkelingen in de techniek uiteindelijk wél lukte om het fundament van de natuur te bereiken. De neutronen en protonen bleken toen opgebouwd te zijn uit nog kleinere deeltjes, we leerden zelf deeltjes te maken in het laboratorium met behulp van deeltjesversnellers en ze te bestuderen met detectoren. Alles samen noemen we dat het Standaard Model en dat is tot op de dag van vandaag het beste beeld dat we hebben van de wereld op de allerkleinste schaal. En daar zitten gekke dingen bij hoor: deeltjes die dwars door de aarde kunnen vliegen bijvoorbeeld en magische dingen als anti-materie. Om deze stappen te begrijpen is het handig om je voor te stellen dat de ontdekking van het atoom net zoiets is aanspoelen op een onbekend eiland, waarna je, uit nieuwsgierigheid, gaat proberen dat eiland verder in kaart te brengen. Op het eiland bevindt zich een dicht oerwoud en terwijl je er steeds dieper en dieper in probeert door te dringen, bijvoorbeeld langs een rivier weet je niet of dat bos zich nog tientallen kilometers zo uit zal strekken en of er überhaupt nog wel iets anders te vinden zal zijn dan dezelfde bomen, vruchten en dieren die je van thuis kent. Maar als er dan ineens een bootje de rivier af komt zakken of als je een dier ziet dat je nooit eerder hebt gezien dan weet je gelijk dat je niet alleen bent en dat er meer dingen verborgen zijn. Precies zo'n situatie hadden we in de deeltjesfysica. Tijdens het onderzoek naar atoomkernen en radioactiviteit bleek gek genoeg dat er ook een bron van straling aanwezig was in een ruimte als er helemaal geen radioactieve stoffen in de buurt waren. Het idee was dat dat veroorzaakt werd door radioactieve stoffen in de aarde zelf. Best logisch en dus ‘case closed’ zou je denken, maar dan heb je net even buiten de koppigheid van de natuurkundigen gerekend. Er is er namelijk altijd eentje die het zeker wil weten en die naar de top van de Eiffeltoren gaat om te kijken of daar inderdaad minder straling is of in een luchtballon stapt om nog hoger te meten. Dat is allebei echt gebeurd! En maar goed ook, want het bleek dat de straling helemaal niet afnam hoe hoger je kwam. het werd juist sterker. De straling kwam dus niet uit de aarde, maar uit de ruimte! Blijkbaar worden we op aarde blijkbaar dus gebombardeerd door deeltjes uit het universum. Die botsen hoog in de lucht op zuurstofatomen en produceren daar een soort lawine van deeltjes waarvan sommigen lang genoeg leven om het aardoppervlak te halen. Die deeltjes waren dus de bron van die mysterieuze straling waar we naar op zoek waren. Dat onderzoek naar deze zogenaamde kosmische stralen is nog steeds een belangrijk onderzoeksgebied, maar daar gaat het nu even niet om. Mensen onderzochten om welke deeltjes het nou precies ging door de sporen van de deeltjes zichtbaar te maken, net zoals de sporen die vliegtuigen hoog in de lucht produceren, en door te kijken hoe ze reageerden als ze op andere materialen botsten. Zoveel mogelijkheden waren er niet, want we kenden immers maar drie verschillende deeltjes. Tot hun verbazing zagen ze dat het deeltjes waren die wel elektrisch geladen waren, maar geen proton waren …. en ook geen elektron. Een nieuw deeltje dus dat ongeveer tweehonderd keer zo zwaar bleek te zijn als een elektron. Het kreeg een eigen naam: het muon. Een onverwachte gast. Niet echt nodig, maar dat maakt niet uit. Het is net als gekleurde hagelslag en dure sportwagens. Niet echt nodig, maar het maakt de wereld wel een stuk leuker. Als kosmische stralen op dunne materialen vallen, blijken er nog veel meer nieuwe deeltjes te ontstaan. Sterker nog, een hele dierentuin vol nieuwe deeltjes. Fascinerend, maar het onderzoek was erg onhandig, want je was volledig overgeleverd aan wat de ruimte je gaf. Gelukkig lukte het ons dankzij twee technieken om zelf de regie in handen te krijgen: 1) de deeltjesversneller (om zelf deeltjes te kunnen maken in deeltjesbotsingen) en 2) de deeltjesdetector om alle deeltjes zichtbaar te maken die in die botsingen werden gemaakt. Dit zijn de twee elementen die we tot op de dag van vandaag nog steeds gebruiken om de natuur op de kleinste schaal te bestuderen. Alleen steeds een stukje geavanceerder. Eerst de deeltjesversneller. Dat we zelf deeltjes kunnen maken is een cruciale ontdekking geweest. De bekende formule van Albert Einstein E=mc2 betekent namelijk niet alleen dat je massa kan omzetten in energie (dat was de basis van de kernenergie en het branden van de zon uit de vorige aflevering), maar het werkt ook de andere kant op; als je maar genoeg energie bij elkaar brengt kan je daarmee ook zelf massa creëren: nieuwe deeltjes dus. In een deeltjesversneller geven we deeltjes, bijvoorbeeld protonen, energie door ze een klein zetje te geven. Daarna gebruiken we magneten om ze af te buigen en ze door een holle buis in een heel grote cirkel weer terug te leiden naar de plek waar we ze een zetje gaven … om ze vervolgens opnieuw een duwtje te geven. Als je dat heel vaak herhaalt krijgen deeltjes een enorm hoge snelheid en energie en als je ze daarna op elkaar laat botsen kun je al die bewegingsenergie gebruiken om nieuwe deeltjes te maken. Het voordeel is dat we zo deeltjes in een gecontroleerde omgeving kunnen maken. De ontwikkeling van de deeltjesversnellers ging heel snel: steeds meer energie en steeds meer botsingen. Op dit moment is de krachtigste deeltjesversneller op aarde de Large Hadron Collider op CERN, het Europees centrum voor de deeltjesfysica. Dan de deeltjesdetector. Om te begrijpen wat er in een botsing gebeurt is het cruciaal dat je de botsing kunt ‘fotograferen’. Dat is niet zo makkelijk, want ik zeg wel fotograferen, omdat we dat allemaal kennen uit onze eigen belevingswereld, maar een normale fotocamera kan alleen maar licht zien en helemaal geen andere deeltjes. De meeste deeltjes in de botsing leven trouwens ook veel te kort om te zien. We hebben een manier bedacht die je kunt vergelijken met die van het bestuderen van voetstappen in de sneeuw. Als ik je een foto laat zien van een spoor van voetstappen in de sneeuw dan vind je het vast gek als ik je vraag of het een auto, een konijn of een mens is geweest die deze sporen heeft achtergelaten. ‘Een mens natuurlijk’ zeg je dan. En als je de foto in meer detail bekijkt kun je vast nog veel meer achterhalen. Je ziet bijvoorbeeld of het één persoon was of twee, of het een kind was of een volwassene en nog veel meer. In een deeltjesdetector doen we eigenlijk precies hetzelfde. Als een deeltje door een detector heen beweegt laat het daar ook een karakteristieke afdruk achter, net als die voetstappen in de sneeuw. Het gaat hier te ver om de details te bespreken, maar door deeltjes door verschillende detectielagen te laten bewegen, die elk een specifieke eigenschap vastleggen, kun je van alle deeltjes hun type, richting en energie vastleggen. En hoewel het strikt genomen niet klopt is het prima om er over na te denken als een ‘foto’ van de botsing. Dat doe ik zelf ook. Maar het is wel echt ingewikkeld. Er zijn een miljard botsingen per seconde en in elke botsing zijn vaak wel honderd(en) deeltjes. Ontzettend moeilijk dus, … maar niet onmogelijk als je samenwerkt met slimme en creatieve mensen van over de hele wereld. Veel van de nieuwe deeltjes die gemaakt worden in de botsing leven veel en veel te kort om onze detector te bereiken. Het einde van het leven klinkt dramatischer dan het is, maar deeltjes kunnen uit elkaar vallen in een mix van andere deeltjes. Om toch iets te leren over die wereld die al lang verdwenen is, gebruiken we dezelfde truc die paleontologen gebruiken. De wereld die zij bestuderen, die van dinosauriërs, is ook al 65 miljoen jaar geleden verdwenen en toch verschijnen er wekelijks boeken over verschillende soorten dino’s en hun eigenschappen. Dat kan omdat er dingen bewaard zijn gebleven, hun botten, en door die weer in elkaar te zetten kunnen ze die wereld reconstrueren. Een super slim idee en wij deeltjesfysici doen hetzelfde. Wij gebruiken de ‘stabiele’ deeltjes (de deeltjes die lang genoeg leven om ze te zien in onze detectoren) om te herleiden wat er in de botsing gebeurd is. Hebben we nou wat aan die deeltjesversnellers en detectoren of zijn het speeltjes van jullie wetenschappers? Zeker! Er zijn zelfs duizenden deeltjesversnellers in de wereld. Bijvoorbeeld in ziekenhuizen. Helaas kent bijna iedereen wel iemand die kanker heeft en bestraald wordt, maar bijna niemand weet waarmee mensen dan eigenlijk bestraald worden. Meestal zijn röntgenstralen met heel veel energie het meest geschikt en om die te maken heb je een deeltjesversneller nodig. Net als bij de productie van ‘gewone’ röntgenstralen komt de straling vrij als deeltjes versneld worden en op een plaatje worden geschoten. Zonder deeltjesversneller geen kanker-bestraling dus, en daarom heeft elk groot ziekenhuis deeltjesversnellers. En de detectoren zelf dan? Laat ik ook daar weer een toepassing in het ziekenhuis pakken. We kennen allemaal de röntgenfoto. De straling zelf zie je niet, maar die gaat wel dwars door je spieren en vet heen, maar niet door je botten. Als je het licht opvangt aan de andere kant van je lijf kun je op de foto daarom heel goed de botten zien. En dus zien of er een breuk is. Of niet. Als je een scherpere foto wil kun je meer licht gebruiken, maar dat is niet zonder gevaar. Het is niet voor niks dat iedereen de kamer uitgaat in het ziekenhuis of bij de tandarts als er een röntgenfoto gemaakt wordt. De straling richt namelijk veel schade aan op zijn weg door je lichaam. Een andere oplossing om een betere foto te maken is door de fotografische plaat zelf beter te maken. Dit is net zoiets als het vergroten van het aantal pixels bij een digitale camera. En elke verbetering in de gevoeligheid zorgt ervoor dat met dezelfde hoeveelheid straling een betere foto gemaakt kan worden. Voor een enkele foto zal dat niet veel uitmaken, maar voor een zogenaamde ct-scan (dat is ongeveer het equivalent van tweehonderd foto’s tegelijk) betekent zou zoiets een enorme gezondheidswinst voor patiënten kunnen betekenen. Net als aan het begin van de twintigste eeuw toen men alle atomen rangschikte en in detail onderzocht om uiteindelijk te ontdekken dat ze allemaal opgebouwd waren uit dezelfde drie bouwstenen gebeurde hier eigenlijk weer hetzelfde. In deeltjesbotsingen was er een hele dierentuin aan deeltjes tevoorschijn gekomen, maar toen het stof neerdaalde bleken al die deeltjes ook weer combinaties te zijn van maar aan handvol elementaire bouwstenen. Het proton en neutron bleken bijvoorbeeld opgebouwd te zijn uit zogenaamde up-quarks en down-quarks. Samen met het elektron waren dat de bouwstenen van alle stabiele materie. Ze vormen samen de zogenaamde eerste familie, maar er hoort nog een vierde familielid bij: het neutrino. Een deeltje waar ik verder niet veel over zal zeggen, maar dat geproduceerd wordt in radioactieve processen en dat bekend staat als ‘spookdeeltje’ omdat het zonder probleem dwars door de aarde heen kan vliegen. Belangrijker is om te vertellen dat er van elk van deze vier deeltjes twee kopieën bestonden, twee kopieën met meer massa’s en die bovendien maar kort leefden. Dat gekke muon bijvoorbeeld, het zwaardere zusje van het elektron waar de hele zoektocht mee begon, heeft in tegenstelling tot het elektron niet het eeuwige leven, maar leeft maar een miljoenste seconde. Uiteindelijk bleken er 12 elementaire deeltjes te zijn, netjes gerangschikt in drie families van elk vier deeltjes. Deze deeltjes, samen met de regels over de manier waarop ze met elkaar communiceren (elkaar aantrekken, afstoten of in elkaar versmelten) vormen samen het beroemde Standaard Model. Dit Standaard Model vormt op dit moment het fundament van onze kennis over de opbouw van alle materie. Er is géén diepere laag. Dit is het. Het is een fantastisch en complex wiskundig bouwwerk waarmee we bijna alle deeltjes-fenomenen die we zien kunnen verklaren, maar tegelijkertijd zijn er ook frustrerende open vragen en mysteries. Waarom zijn er bijvoorbeeld drie families en niet gewoon één en waarom hebben de deeltjes zulke enorm verschillende massa en lukt het niet om de zwaartekracht een plekje te geven in de theorie? Dat allemaal in de volgende afleveringen. We wandelen nu in grote stappen door het bos heen recht op het doel af, maar voor we afsluiten wil ik nog even een klein zijpaadje inslaan en iets zeggen over iets is dat als totale science-fiction en magie bekend staat onder het brede publiek terwijl het voor deeltjesfysici de gewoonste zaak is van de wereld is: anti-materie. Komt ie! Toen de quantummechanica nog in de kinderschoenen stond bleek het lastig om de nieuwe theorie te combineren met de relativiteitstheorie. Enorm frustrerend, maar uiteindelijk lukte het de Engelsman Paul Dirac. Hij vond een formule die hem in staat stelde de bewegingen van het elektron in die rare quantumwereld te voorspellen. Het werkte allemaal fantastisch, maar zijn nieuwe theorie voorspelde dat er ook zoiets als een anti-elektron zou moeten bestaan (een positron voor de liefhebbers). Een deeltje dat even zwaar zou moeten zijn als een elektron, maar dan positief geladen. Hoewel er op zich niks mis is met het voorspellen van een nieuw deeltje (doe wat je niet laten kan), maar het leek naïef, omdat er geen en-kel experiment was dat zo’n anti-elektron had gezien. Gelukkig voor Dirac werd het positron vrij snel na zijn voorspelling ontdekt in het onderzoek naar kosmische stralen. En weer door Carl Anderson, de man die ook het muon deeltje had ontdekt. ‘Some guys have all the luck’. Later zou blijken dat inderdaad elk deeltje zijn eigen anti-deeltje heeft en het vormt daarmee ‘gewoon’ de helft van de bouwstenen van het Standaard Model. Rondom antimaterie hangt een zweem van mysterie. Er is op aarde namelijk alleen materie en geen antimaterie en ook in de rest van het heelal lijkt het niet voor te komen. HOE kan dat nou? Een van de bijzondere aspecten van deeltjes en antideeltjes is ook dat ze kunnen samensmelten als ze elkaar tegenkomen, maar dat geeft gelijk de vraag waarom er dan überhaupt nog materie over is in het heelal als ze bij de oerknal in even grote hoeveelheden gemaakt zijn? Het mechanisme dat deze asymmetrie veroorzaakt is nog steeds een van de grootste raadsels van de deeltjesfysica. Voor jou als luisteraar is het vast krankzinnig om te beseffen dat iets zo exotisch als anti-materie, iets waar je misschien tot 5 minuten geleden nog nooit van had gehoord, toch een toepassing heeft gevonden. Dat is zo namelijk. Het is niet in de vorm van een bom zoals in het boek het Bernini-mysterie van Dan Brown, maar juist om levens te redden in het ziekenhuis. Daar worden de twee lichtflitsen die gemaakt worden als een positron een elektron elkaar tegenkomen gebruikt om tumoren te lokaliseren. Laat me uitleggen hoe we dat doen. Bij patiënten wordt eerst een radioactieve stof geïnjecteerd die heel slim aan een (suiker)molecuul wordt gehangen zodat het zich via het bloed naar de tumor toe beweegt. Er wordt een speciaal atoom gebruikt dat positronen uitstraalt als straling, antimaterie dus. En dat positron zal, zodra het vrijkomt, vrijwel gelijk met een elektron samensmelten omdat die immers overal in het lichaam zitten. Daarbij worden dan twee lichtdeeltjes gemaakt die in tegenovergestelde richtingen dwars door het lichaam naar buiten schieten. En die kun je zien met een fotocamera. Als je dus ongeveer tegelijkertijd twee lichtdeeltjes ziet die in tegengestelde richting uit het lichaam komen, dan weet je dat er op de lijn tussen de twee camera’s een positron en een elektron zijn samengesmolten .. en dat zich op die lijn dus de tumor bevond. Als je ook nog nauwkeurig de aankomsttijd van de flitsen meet dan weet je ook waar de tumor precies zit. Omdat er bij de injectie een groot aantal radioactieve atomen wordt gebruikt en de lichtdeeltjes steeds in een willekeurige richting uitgezonden worden dan kunnen we zo een driedimensionaal beeld van de tumor maken. Antimaterie in ziekenhuizen om tumoren op te sporen; wie had dat ooit gedacht! En sterker nog, ik heb vandaag ook verteld dat als je een tumor blijkt te hebben we daarna weer een deeltjesversnellers nodig hebben om de tumoren te bestralen en te vernietigen. Deeltjesfysica redt levens! Met alle elementaire deeltjes en de krachten die vertellen hoe ze bewegen en met elkaar communiceren hebben we het fundament van de natuur gevonden: het Standaard Model. Tegelijk zijn er nog grote open vragen. Een van de grootste tekortkomingen was dat deeltjes in de theorie geen massa konden hebben. En dat is jammer, want a) deeltjes hebben wel massa en b) als deeltjes geen massa hebben zullen ze niet samenklonteren tot sterren en planeten en waren wij er dus ook nooit geweest. Een mogelijke oplossing, bedacht door een jonge Britse theoretisch natuurkundige, was de start van een zoektocht die 50 jaar zou duren. Daarover meer in de volgende aflevering.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Waar is alle materie uit opgebouwd, en welke wetten volgen die deeltjes om alles op aarde en de rest van het heelal vorm te geven? Wat is antimaterie, en wat heeft quantumtheorie daarmee te maken? In Reis naar de kern neemt Ivo van Vulpen, deeltjesonderzoeker bij CERN in Genève en verbonden aan de Universiteit van Amsterdam, je mee langs al deze grote vragen. Je denkt misschien dat dat ver van je normale belevingswereld afstaat, maar al deze inzichten worden dagelijks gebruikt. Van de GPS op je telefoon, tot de scanners in ziekenhuizen.. Over Reis naar de Kern Na Terug naar de Oerknal met Govert Schilling en Baan door het Brein met Iris Sommer is het nu tijd voor een nieuw avontuur: Reis naar de kern. Een fascinerende duik in de wereld van de allerkleinste deeltjes, waar de allergrootste vragen worden beantwoord. In vijf afleveringen zoomen we in op de wereld van het atoom, de quantummechanica, antimaterie en de ontdekking van het Higgs Boson. Reis naar de Kern is een podcast van BNR. Tekst en presentatie: Ivo van Vulpen. Concept: Connor Clerx. Eindredactie: Annick van der Leeuw. Montage: Gijs Friesen en Connor Clerx. Sounddesign en mixage: Gijs Friesen. Over Ivo Ivo van Vulpen is als deeltjesfysicus werkzaam aan de Universiteit van Amsterdam, het Nationaal Instituut voor subatomaire fysica (Nikhef) en hij doet onderzoek bij de deeltjesversneller (Large Hadron Collider) bij CERN in Genève. Hij is hoogleraar Wetenschapscommunicatie, in het bijzonder betreffende de natuurkunde, aan de Universiteit Leiden. In 2018 verscheen zijn eerste boek: De melodie van de natuur. Transcript aflevering Je kunt prima honderd jaar oud worden en onbevangen door het leven stappen zonder je ooit af te vragen hoe je eigenlijk elektriciteit maakt, waarom glas wel doorzichtig is en steen niet, hoe de zon aan haar energie komt of hoe het überhaupt mogelijk is dat er zoiets bestaat als een heelal. Maar als je die vraag eenmaal hebt gesteld en op zoek gaat naar het antwoord blijkt er bijna altijd een fascinerende wereld achter schuil te gaan. Al die kennis over hoe de natuur zich gedraagt hebben we als mensheid in de geschiedenis stukje bij beetje verzameld. Hoewel deze zoektocht wordt gedreven door pure nieuwsgierigheid, hebben de meeste nieuwe inzichten en de nieuwe technieken die ontwikkeld moesten worden om het antwoord te vinden ook steeds weer hun weg gevonden naar ons dagelijks leven. Sterker nog, ze vormen zonder dat veel mensen dat beseffen, de basis van onze moderne maatschappij: zonder relativiteitstheorie geen GPS, zonder quantummechania geen computerchip, zonder anti-materie geen PET scan om tumoren te localiseren … en zonder deeltjesversnellers geen manier om kwaadaardige tumoren te bestralen. Het zoeken naar antwoorden op deze grote ‘waarom-vragen’ is absoluut niet makkelijk. De natuur geeft haar geheimen namelijk niet zomaar prijs en het heeft generaties wetenschappers enorm veel bloed, zweet en tranen gekost om de natuur haar geheimen te ontfutselen. Dat doen we door haar gedrag in detail te bestuderen, patronen te herkennen en zo stap voor stap door te dringen tot de plek waar het antwoord verborgen ligt. Die onbedwingbare drang om steeds weer grenzen te verleggen is een menselijke eigenschap die we heel goed kennen uit de sport en van ontdekkingsreizigers uit een ver verleden. En hoewel het vaak de woorden ‘groter’, ‘hoger’ en ‘sneller’ zijn die we associëren met vooruitgang is er ook een groep wetenschappers die juist de uitdaging zoekt in precies het tegenovergestelde: ‘klein, kleiner, kleinst’. Het is een internationale groep wetenschappers, waar ik er ook een van ben, die in onderzoeksinstituten en laboratoria over de hele wereld op zoek zijn naar de elementaire bouwstenen van de natuur. Waar is alle materie toch uit opgebouwd? En welke wetten volgen die deeltjes om alles op aarde en de rest van het heelal vorm te geven? Deze fascinerende zoektocht naar de fundamenten van de natuur is het onderwerp van deze podcast. Ik ben Ivo van Vulpen, een Nederlandse deeltjesonderzoeker verbonden aan de Universiteit van Amsterdam en het onderzoeksinstituut Nikhef. In de eerste vier afleveringen ben ik je gids op weg naar het randje van de kennis en vertel ik je hoe het ons in de afgelopen honderd jaar gelukt is om steeds weer een diepere laag bloot te leggen; in een wereld die letterlijk heel dichtbij is, maar die zo klein is dat we het niet met onze ogen kunnen zien. Ik vertel over de fascinerende ontdekkingen die we gedaan hebben. Ik ga bijvoorbeeld vertellen dat net zoals kinderen met een paar legoblokjes de meest fantastische bouwwerken kunnen maken, ook de natuur, met al haar complexiteit, van sterren en planeten, tot en met de microfoon waar ik nu in praat ook is opgebouwd uit maar een handjevol bouwstenen. In de vijfde en laatste aflevering vertel ik wat er nog te ontdekken is. En hoe we van plan zijn die antwoorden te vinden. Deze tak van de wetenschap staat ver af van het clichébeeld dat mensen vaak hebben van onderzoekers als wereldvreemde zonderlingen in een stoffig laboratorium. Het is een wereldwijde onderneming waarin wetenschappers uit bijna alle landen van de wereld samenwerken, samen moeten werken in grote experimentele onderzoekscentra zoals het Europees centrum voor deeltjesfysica, CERN in Genève. Zulke samenwerkingsverbanden zijn verre van triviaal. Natuurkundigen kunnen enorm eigenwijs zijn en om dan ook nog eens natuurkundigen uit verschillende landen met elkaar samen te laten werken is op het eerste gezicht een ideaal scenario voor problemen. En toch lukt het ons. Maar hoe dan? Uiteindelijk blijkt de sleutel te liggen in het feit dat we een gedeelde droom hebben. We delen die universele en on-be-dwing-bare nieuwsgierigheid, die honger naar antwoorden op de mysteries die we niet begrijpen. Vanuit Nederland doen veel universiteiten mee in dit avontuur en er is zelfs een nationaal instituut: het Nikhef, het Nationaal instituut voor subatomaire fysica in Amsterdam. Maar laten we niet langer om de materie heen draaien en de diepte in duiken. Om achter de natuurwetten te komen is er maar één mogelijkheid: je moet je de natuur ‘ondervragen’. De natuur praat natuurlijk niet letterlijk terug, maar je kunt wel dingen uitproberen en kijken wat er gebeurt. Kinderen doen dat automatisch. “Hoe reageren mijn ouders als ik heel hard ga gillen in een supermarkt en doet het echt pijn als ik mijn vinger in de vlam hou?”. Hoewel ik uit eigen ervaring kan vertellen dat ouders niet altijd hetzelfde reageren, werkt de natuur volgens ijzeren principes en altijd hetzelfde: de natuurwetten. Door patronen te ontdekken in gedrag dringen door tot de onderliggende mechanismes. En dat werkt net zo goed bij menselijk gedrag als bij de wereld van het allerkleinste. Grenzen verleggen is niet makkelijk en het is goed om voor we in de wereld van het allerkleinste duiken eerst te laten zien hoe ingewikkeld het is om patronen te vinden en welke interessante gevolgen het kan hebben als het je lukt om een onderliggend mechanisme bloot te leggen. Eerst over het proces van patronen herkennen. Stel je nou eens voor dat je een buitenaards wezen bent dat naar onze planeet komt en dat je gevraagd wordt om de spelregels van het spel voetbal te achterhalen. Er is wel een eis die je taak extra lastig maakt: je mag zoveel wedstrijden bekijken als je wilt, maar je mag niemand iets vragen. Je komt er dan vast vrij snel achter dat het spel zich afspeelt binnen de witte lijnen van een rechthoek, dat er twee teams zijn van 11 spelers, dat er na 45 min gewisseld wordt van speelhelft en dat het doel is om zoveel mogelijk doelpunten te maken. Maar waarom heeft één speler een andere kleur dan zijn teamgenoten en mag hij de bal wél in zijn handen pakken? En hoe kom je erachter wie die twee mensen zijn die langs de lijn met een vlag heen en weer rennen en zul je ooit de regels van buitenspel ontdekken? Dat kán wel, maar is niet gemakkelijk. Precies zo werkt het ook met het ondervragen en bekijken van de natuur. Niemand zegt hierbij trouwens dat de spelregels logisch moeten zijn. Sterker nog, de natuurwetten zijn niet logisch. Geen enkele. De quantummechanica en de relativiteitstheorie, die we later tegen zullen komen, zijn vreemd en bizar en daarmee in zekere zin analoog aan de buitenspelregel in het voetbal. Absurd, maar wel een realiteit. En als je die regel eenmaal geaccepteerd hebt is het daarna logisch wat je ziet gebeuren. Het zoeken naar en herkennen van patronen is niet alleen aan wetenschappers voorbehouden natuurlijk. Biologen en boeren weten bijvoorbeeld al heel lang dat eigenschappen van dieren en organismes worden doorgegeven aan nakomelingen. Een bekend voorbeeld is bijvoorbeeld het gegeven dat de oogkleur van een kind bepaald wordt door de oogkleur van de ouders. Deze kennis over het overerven van eigenschappen wordt ook in de landbouw gebruikt bij het veredelen van gewassen en selecteren van bepaalde eigenschappen zoals resistentie voor ziektes of aanpassen aan specifieke omstandigheden als droogte of zout. We zien dus dat de natuur op een bepaalde manier werkt, maar niet hoe het werkt. Ergens in elk mens is dus blijkbaar informatie over de oogkleur opgeslagen, maar waar dan? Uiteindelijk is het pas in de jaren zestig van de vorige eeuw gelukt die vraag te beantwoorden toen wetenschappers Crick, Watson en Franklin (die laatste wordt helaas vaak, al dan niet per ongeluk, vergeten in de rij van ontdekkers) erin slaagden de dubbele helixstructuur van het menselijk DNA te ontdekken. Daar bleek alle genetische informatie opgeslagen te zijn en bracht ons naar het hoe en waarom. Die genetische informatie blijkt opgeschreven in een taal die maar uit vier bouwstenen bestaat, de nucleotides C, T, G en A. Een taal met maar vier letters dus! Ongelooflijk, als je bedenkt dat we in onze eigen taal 26 letters hebben als bouwstenen van woorden. Als mensheid zijn we druk bezig die taal van het DNA te verkennen. We leren zo niet alleen waar informatie verborgen over de oogkleur, maar ook over aanleg voor specifieke ziektes, en kunnen dat hopelijk ook weer gebruiken om die te voorspellen en te voorkomen. Deze succesverhalen zijn mooi, maar het is goed om te beseffen dat de wetenschap vaak een verhaal is van enorm veel frustratie, van verkeerde paden inslaan en hopeloos verdwalen. Maar af en toe lukt het om ineens een stap te maken. Door een briljant inzicht van een individuele wetenschapper die ineens op een helder moment als eerste het patroon doorziet, of door een nieuwe techniek die een nieuwe wereld blootlegt. De ruimte voor wetenschappers om af en toe een zijpad in te slaan om een gek ideeën na te jagen is een cruciaal element van onderzoek doen. Als er nooit een vreemde snuiter was gaan experimenteren met elektriciteit hadden we nu nog steeds alleen maar kaarsen gehad in plaats van elektrische lampen. Hetzelfde geldt voor LED lampen natuurlijk, maar ook in de medische wereld zijn voorbeelden te vinden zoals de ontdekking van penicilline. In het dagelijks leven gebruiken we onze ogen, neus, oren, mond en handen om de wereld om ons heen waar te nemen. Ontzettend handig, maar hoe goed onze zintuigen ook zijn, ze zijn niet perfect. We weten bijvoorbeeld dat er toonhoogtes zijn die ons oor niet kan opvangen maar die honden prima kunnen horen. Dat betekent dus dat er dus wel eens een fantastische wereld vol schitterende muziek en geluiden om ons heen zou kunnen zweven die voor ons verborgen blijft omdat ons lichaam simpelweg tekortschiet. Hetzelfde geldt voor licht. Ook daarvan weten we dat er kleuren zijn die wij als mens niet kunnen zien. Zo kunnen bijen ultraviolet licht zien die zorgt dat ze makkelijk bloemen kunnen vinden. Maar hoewel ons lichaam soms tekortschiet, zijn we als mensen wel enorm inventief. We hebben manieren gevonden om deze verborgen werelden hoorbaar en zichtbaar te maken er zo in rond te lopen. Dat geldt ook voor de wereld van het allerkleinste. Elke ontdekkingstocht staat of valt met de juiste uitrusting. Als je naar de Noordpool wilt heb je meer aan warme kleren en een slee met honden dan aan een pak van Hugo Boss en een BWM. En wil je naar Mars, dan heb je een raket nodig. En bij onze reis, het afdalen in de wereld die nog kleiner is dan het DNA, heb je een deeltjesversneller nodig. Al lang geleden ontdekten mensen dat je door een ingenieuze combinatie van lenzen objecten die ver weg waren ‘dichterbij’ kon halen: de telescoop. Toepassingen te over, van scheepsvaart, oorlog, en het bestuderen van wilde dieren tot de astronomie zoals bijvoorbeeld de ontdekking van de ringen van Saturnus door onze eigen Christiaan Huygens. Maar ook ‘de andere kant op kijken’ lukte: de microscoop. We kennen allemaal het beroemde voorbeeld van Antoni van Leeuwenhoek die de wereld van bacteriën ontdekte. En hoewel mensen in de eeuwen erna steeds betere lenzen leerden maken, weten we dat je met een microscoop nooit objecten zult kunnen bekijken die kleiner zijn dan ongeveer een miljoenste meter. Dat is een factor duizend kleiner dan een potloodstreep en zo klein dat we er ons niets meer bij voor kunnen voorstellen, maar de vraag was waarom een microscoop dan niet meer werkt? Als mens zien we dingen omdat licht afketst van voorwerpen en in onze ogen terechtkomt. Nou ketst licht alleen af van voorwerpen die groter zijn dan het licht zelf (dat is een natuurkunde-feitje dat u even van me aan moet nemen), en omdat het licht dat we met onze ogen kunnen registreren ongeveer een miljoenste meter is betekent dat die afmeting het kleinst is dat we kunnen zien. Een fundamentele horde dus, maar gelukkig betekent dat niet dat je bij de pakken neer moet gaan zitten. Het betekent alleen dat je met de technieken die je op dat moment hebt, niet vastloopt. Je moet dus iets slims bedenken. Iets nieuws. Net zoals je bij een ontdekkingstocht een boot nodig hebt als je bij een rivier komt of een ladder als je over een muur heen moet klimmen. En dat is gelukt. De truc is ‘om te kijken zonder je ogen te gebruiken’. Ook met je ogen dicht kun je nog prima het verschil voelen tussen een mes en een vork en in de wetenschap hebben we een soortgelijke methode ontwikkeld om objecten af te tasten. We gebruiken daarbij alleen niet onze vingers, maar gebruiken kleine knikkers (kleine deeltjes eigenlijk) die we op het voorwerp afschieten om vervolgens te kijken hoe deze knikkers afketsen. De manier waarop dat gebeurt vertelt ons namelijk iets over de vorm en eigenschappen van een voorwerp. Dat knikkers anders afketsen van een basketbal dan van een fiets zal duidelijk zijn, maar als je alleen de afgeketste knikkers zou mogen bekijken kunt je je voorstellen dat het heel lastig is om te achterhalen dat het een fiets was waar de knikkers vanaf zijn geketst in plaats van een bureaustoel. Laat staan dat we kunnen herkennen of het een oma-fiets of een racefiets was. Maar het kan wel. Lastig. HEEL lastig! Maar niet onmogelijk. En dat is precies wat we doen als deeltjesfysici. Die knikkers zijn daarmee de vingers waarmee we de wereld aftasten. Ik gebruik hier voor het gemak het beeld van knikkertjes omdat we dat allemaal herkennen, maar eigenlijk zijn het kleine deeltjes. Hoe kleiner die knikkertjes zijn, hoe kleiner de structuren waar ze van afketsen en hoe kleiner de details zijn die we kunnen waarnemen. Een van de gekke dingen die we ontdekt hebben is dat hoe harder een knikkertje of deeltje beweegt, hoe kleiner die wordt. En dat is dan ook de belangrijkste taak van een deeltjesversneller: kleine deeltjes maken. Het sterkste vergrootglas dat we hebben op de wereld is dan ook de grote deeltjesversneller in Genève, de Large Hadron Collider. Daarmee kunnen we structuren van een miljoenste van een miljoenste van een miljardste meter bekijken. Dat is weer zo’n getal waarvan het moeilijk is een idee te vormen, maar laat ik proberen je een idee te geven van hoe klein dat is. We kennen vast allemaal maanzaad dat soms op witte bolletjes zit en we hebben allemaal weleens een dag doorgebracht in een bloedhete auto op weg naar onze vakantiebestemming in Frankrijk. Stel nou eens dat je heel Frankrijk bedekt met maanzaad, dus van Lille tot de Pyreneeën en van Nice tot Quiberon. Eén zo’n maanzaadje ten opzichte van de oppervlakte van Frankrijk is dezelfde fractie als het kleinste brokstukje dat we kunnen bestuderen tot een meter. Waanzinnig! Naast de materie aftasten heeft een deeltjesversneller nog een tweede feature. Het blijkt namelijk dat je in een deeltjesversneller de energie van de botsende deeltjes kunt gebruiken om ook zelf nieuwe deeltjes te maken. Natuurlijk moeten we al die afgeketste kogeltjes en nieuwe deeltjes ook kunnen opvangen en dat doen we met behulp van deeltjesdetectoren. Dat zijn een soort grote fotocamera’s die ook, zo zullen we zien, in ziekenhuizen gebruikt worden. Daar ga ik in de volgende aflevering meer over vertellen. Overal op de wereld zijn internationale samenwerkingsverbanden op zoek naar antwoorden op de grote onbegrepen vragen uit de natuur. Dat doen ze niet alleen met behulp van de deeltjesversneller op CERN in Genève, maar ik heb ook collega’s die met behulp van een vat vloeibaar gas (Xenon voor de liefhebbers) onder een berg in Italië op zoek zijn naar donkere materie en weer andere collega’s die een fototoestel zo groot als een kubieke kilometer aan het bouwen zijn op de bodem van de Middellandse Zee om te zoeken naar zogenaamde neutrino’s die vanuit het heelal komen en dwars door de aarde vliegen. Bij veel van die onderzoeken spelen Nederlandse onderzoekers een belangrijke rol. Onderdeel van die groep nieuwsgierige natuurkundigen die af en toe ineens linksaf slaan terwijl iedereen rechtdoor loopt. Dromers en avonturiers. Ik ga je in de komende afleveringen meenemen op onze ontdekkingstocht. In de volgende aflevering leren we de wereld van het atoom kennen via de quantummechanica, de atoomkrachten en het besef dat alles op aarde maar uit drie stukjes blijkt te zijn opgebouwd. In de afleveringen daarna hebben we het over het beroemde Standaard Model, exotische zaken als anti-materie en kernkrachten en het dagelijks leven op CERN. En natuurlijk komt ook de ontdekking van het Higgs boson voorbij, een ontdekking die een paar jaar geleden de Nobelprijs heeft gekregen en waar ik en mijn collega’s enorm trots op zijn. En als ik mijn werk een beetje goed doe, dan vind jij het aan het eind van aflevering vier ook volkomen terecht. Zoals beloofd probeer ik ook om bij elke nieuwe stap verder de diepte in (de stap naar nog kleinere structuren van de materie) te laten zien op welke manier de kennis weer in ons dagelijks leven terugkomt. En we sluiten de serie af met de grote open vragen, de mysteries, de vragen waar nog geen antwoord op is. De mysteries waar we als natuurkundigen van wakker liggen. En waar een antwoord op moet zijn. Maar waar dan? De natuurkunde is niet klaar. Kortom: avontuur!See omnystudio.com/listener for privacy information.

Meneer de president, wat bent u toch een geweldig mens. Chapeau voor het bombardement op Iran en voor die vijf procent. U verdient de Nobelprijs voor de Vrede, de aanvraag is al op de post. U bent de redder van de wereld – wat héét, van het heelal. Wilt u nog een Cola Light? Mogen we uw teennagels knippen? En wilt u dan alstublieft, alstublieft, alstublieft voor ons land een ietsepietsie lagere heffing instellen? Hoe komt het toch dat vrijwel elk land in de wereld zich zo laat intimideren door deze ene man? Dat, als hij zegt brieven te gaan vesturen aan twaalf landen over de te verwachten extra heffing, in zowat alle hoofdsteden staatshoofden en regeringsleiders met geknepen billen schietgebedjes prevelen in de hoop dat de toorn van de keizer niet op hen neerdaalt, maar een landje verderop? Het gaat er niet om of de keizer gelijk heeft. Het is helemaal niet zo’n gek idee om invoerrechten beter met elkaar af te stemmen, maar dan gebaseerd op redelijkheid en de behoefte van de industrie. Het is misschien nog wel een beter idee om de Wereld Handels Organisatie eens stevig door elkaar te schudden. China, de tweede economie ter wereld, staat daar nog altijd te boek als ontwikkelingsland. Van de ratten besnuffeld is dat. Maar als de keizer met een of andere bizarre heffing komt, waarom zeggen landen dan niet ‘zoek het eens lekker uit’? En dat kán, want Amerika is wel de grootste, maar niet de enige economie ter wereld. Het Amerikaanse handelstekort met allerhande landen is het gevolg van de behoefte aan buitenlandse producten, omdat die niet alleen vaak goedkoper zijn, maar ook beter. Toyota is de bestverkochte auto ter wereld, en een van de beste, maar door Japan met een heffing van 25 procent te treffen gaan de Amerikanen niet plotseling over op een minder degelijke Amerikaanse auto. De tactiek is slim. Eerst dreigen met een absurde heffing, dan uitstel, dan onderhandelen, en dan zijn landen dolblij als ze er met een Amerikaanse minimumheffing van ‘maar’ tien procent vanaf komen. Hoezo blij? Die tien procent kwam op 5 april, des keizers ‘bevrijdingsdag’, uit het niets, en nu zeggen al die bevende regeringsleiders en staatshoofden: gelukkig maar, we komen met de schrik vrij. Hallo, die tien procent is een hoop geld! Het is een race naar de afgrond. De dag komt naderbij waarop een klein staatshoofdje uit een klein landje opstaat en roept: de keizer heeft geen kleren aan. Maar wel keurig geknipte teennagels.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Steeds meer landen voeren aparte grenscontroles in om migratie tegen te gaan. Polen begon er gisteren mee, België vandaag en 10 andere landen zijn al langer bezig, waaronder ook Nederland. Daarnaast ontstaan er op verschillende plekken zogenoemde burgerwachten, waarbij burgers zelf controles uitvoeren omdat ze vinden dat de autoriteiten te weinig doen. Europa-correspondent van Nieuwsuur Saskia Dekkers reisde de afgelopen jaren langs heel wat kilometers Europese grens en komt net terug van de grens tussen Duitsland en Polen, waar ook tientallen burgerwachten actief zijn. Polen en Duitsland hebben nu beide grenscontroles ingevoerd, maar werken daarin niet goed samen. Aangejaagd door de Poolse oppositiepartij PiS worden er geruchten verspreid dat er duizenden migranten uit Duitsland teruggestuurd worden naar Polen en dat leidt tot een groot wantrouwen, vertelt Saskia in deze podcast. Landen willen aan hun bevolking laten zien dat ze zélf de controle pakken en willen dus ook hun eigen controles uitvoeren. 'Het is eigen grenscontrole eerst.' Die zichtbare maatregelen aan de grenzen zijn bepaald niet nieuw. Saskia Dekkers maakt er al jaren reportages over en vertelt aan de hand van verschillende voorbeelden hoe moeilijk het is om met dit soort maatregelen werkelijk iets tegen de instroom van migranten te doen. Reageren? Mail dedag@nos.nl Presentatie en montage: Elisabeth Steinz Redactie: Ulrike Nagel

Minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke heeft grote plannen. Hij wil de vergoeding voor artsen hervormen, de excessen weghalen en de macht van de vakbonden verschuiven naar de regering. Maar die artsenvakbonden weren zich, “staatsgeneeskunde”, wordt er gezegd over de plannen. Er wordt vandaag, voor het eerst in bijna een kwarteeuw, gestaakt door de artsen. Wat staat er in de plannen van Vandenbroucke? En waarom leiden die tot zoveel protest? Journalist Simon Andries | Presentatie en eindredactie Alexander Lippeveld | Redactie David Beunk, Bas Schueremans | Audioproductie en muziek Brecht Plasschaert | Chef podcast Alexander Lippeveld See omnystudio.com/listener for privacy information.

Transfernieuws beheerst de nieuwe aflevering van Heet van de Herdgang, de ED-podcast over PSV. De presentatoren Mascha Prins, Bob Hermus (tijdelijke vervanger van Rik Elfrink) en Frank van den Muijsenberg praten je bij over de meest recente ontwikkelingen. Er zijn volop in- en uitgaande transfers in de maak, maar de betreffende spelers – zoals Spartaan Marvin Young en Yarek Gasiorowski van Valencia – zitten nog even in de wachtkamer. Dat geldt voorlopig ook voor de vertrekkers Noa Lang (Napoli) en Malik Tillman (Bayer Leverkusen). In de podcast bespreken de makers alle linies van de selectie. Uiteraard is er ook aandacht voor de spitspositie en het besluit van Luuk de Jong. PSV wacht nog op zijn antwoord: blijft hij of verlaat de clubicoon de roodwitten? Verder wordt de terugkeer van Jerdy Schouten in het oefenduel met Union (1-0) besproken, net als de prima wedstrijd van matchwinner Joël van den Berg. See omnystudio.com/listener for privacy information.

LES 187Ik zegen de wereld, want ik zegen mijzelf.Niemand kan geven, tenzij hij heeft. In feite is geven het bewijs van hebben. We maakten dit al eerder duidelijk. Dit is niet wat het schijnbaar zo moeilijk te geloven maakt. Niemand kan in twijfel trekken dat je eerst moet bezitten wat je wilt geven. Het is de tweede stap waarin de wereld en werkelijke waarneming verschillen. Wanneer je had en hebt gegeven, dan beweert de wereld dat je verloren hebt wat je bezat. De waarheid stelt dat geven zal vermeerderen wat je bezit.Hoe is dit mogelijk? Want het is zeker dat als je iets eindigs weggeeft, de ogen van je lichaam het niet als het jouwe zullen zien. Maar we hebben geleerd dat dingen slechts staan voor de gedachten waardoor ze zijn gemaakt. En het ontbreekt jou niet aan bewijs dat wanneer je ideeën weggeeft, jij ze in je eigen denkgeest versterkt. Misschien is de vorm waarin de gedachte lijkt te verschijnen, bij het geven veranderd. Toch moet ze terugkeren naar hem die geeft. Ook kan de vorm die ze aanneemt niet minder aanvaardbaar zijn. Die zal zeker meer aanvaardbaar zijn.Ideeën moeten jou eerst toebehoren, voordat je ze geeft. Als jij de wereld wilt verlossen, moet jij eerst verlossing aanvaarden voor jezelf. Maar je zult niet geloven dat dit is gebeurd voordat jij de wonderen ziet die ze brengt aan ieder die jij ziet. Hiermee wordt het idee van geven verhelderd en krijgt het betekenis. Nu kun je zien dat door jouw geven je voorraad toegenomen is.Bescherm alle dingen die jij van waarde acht door ze weg te geven, en je bent er zeker van dat je ze nooit kwijt zult raken. Wat je dacht dat je niet had blijkt daardoor het jouwe te zijn. Maar hecht geen waarde aan de vorm ervan. Want die zal mettertijd veranderen en onherkenbaar worden, hoezeer je ook probeert die veilig te stellen. Geen vorm is blijvend. Het is de gedachte achter de vorm der dingen die onveranderlijk leeft.Geef met vreugde. Je kunt er alleen maar bij winnen. De gedachte blijft en neemt toe in kracht, naarmate ze door geven wordt versterkt. Gedachten breiden zich uit naargelang ze worden gedeeld, want ze kunnen niet verloren gaan. Er is geen gever en ontvanger in de zin van de voorstelling die de wereld zich daarvan maakt. Er is een gever die behoudt, en een ander die eveneens zal geven. En beiden zullen beslist bij deze uitwisseling winnen, want ieder zal de gedachte in die vorm bezitten die hem het meest behulpzaam is. Wat hij schijnt te verliezen is altijd iets wat hij van minder waarde acht dan dat wat zeker aan hem zal worden teruggegeven.Vergeet nooit dat je alleen geeft aan jezelf. Wie begrijpt wat geven betekent, moet lachen om het idee van offers brengen. Ook zal hij zeker de vele vormen herkennen die offeren aan kan nemen. Hij lacht eveneens om pijn en verlies, om ziekte en verdriet, om armoe, honger en de dood. Hij ziet in dat offeren het ene idee blijft dat achter dit alles staat, en in zijn milde lachen wordt dit alles genezen.Een illusie die is doorzien, moet verdwijnen. Accepteer geen lijden en je neemt het idee van lijden weg. Jouw zegen rust op ieder die lijdt wanneer jij ervoor kiest alle lijden te zien als wat het is. Het idee van iets offeren doet alle vormen ontstaan die lijden lijkt aan te nemen. En een offer brengen is zo'n dwaze gedachte dat het gezond verstand die onmiddellijk verwerpt.Geloof nooit dat je een offer kunt brengen. Er is geen plaats voor een offer in iets wat enige waarde heeft. Als de gedachte opkomt bewijst alleen al de aanwezigheid ervan dat er een vergissing is ontstaan die om correctie vraagt. Jouw zegen zal die corrigeren. Eerst aan jou gegeven, staat die nu ook jou ter beschikking om te geven. Geen vorm van offeren en lijden kan lang standhouden ten overstaan van iemand die vergeven en zichzelf gezegend heeft.De lelies die je broeder jou aanbiedt worden op jouw altaar gelegd, met die welke jij hem geeft ernaast. Wie zou kunnen huiveren om naar zo'n prachtige heiligheid te kijken? De grote illusie van de angst voor God vervalt tot niets tegenover de zuiverheid die jij hier zult zien. Wees niet bang om te kijken. De zegenrijke gelukzaligheid die jij zult aanschouwen, zal elke gedachte aan vorm wegnemen en in plaats daarvan de volmaakte gave voor eeuwig daar achterlaten, om voor eeuwig toe te nemen, eeuwig de jouwe, eeuwig weggegeven.Nu zijn we één in gedachte, want angst is voorbij. En hier, voor het altaar van één God, één Vader, één Schepper en één Gedachte, staan we samen als één Zoon van God. Niet afgescheiden van Hem die onze Oorsprong is, niet verwijderd van één broeder die deel uitmaakt van ons ene Zelf, waarvan de onschuld ons allen als één verenigd heeft, zijn we met gelukzaligheid gezegend en geven we zoals we ontvangen. De Naam van God ligt ons op de lippen. En wanneer we naar binnen kijken, zien we de zuiverheid van de Hemel stralen in onze weerspiegeling van de Liefde van onze Vader.Nu zijn we gezegend, en nu zegenen we de wereld. Wat we gezien hebben, willen we uitbreiden, want we willen het overal zien. We willen het in iedereen zien stralen met de glans van Gods genade. We willen dat het aan niets wat we zien onthouden wordt. En om te garanderen dat dit heilige zicht inderdaad het onze is, geven we het aan alles wat we zien. Want waar we het zien, zal het ons worden teruggegeven in de vorm van lelies die we op ons altaar kunnen leggen, om het tot een huis te maken voor de Onschuld zelf die in ons woont en ons Zijn Heiligheid als de onze schenkt.

Op de afscheidsreceptie van Klaas Knot waren louter lovende woorden te horen over de man die 14 jaar aan het hoofd stond van De Nederlandsche Bank. ‘Alle lof voor Klaas, hij heeft geen blunders begaan,’ zegt macro-econoom Arnoud Boot, die bij de receptie aanwezig was en de bitterballen heeft laten staan. Maar inhoudelijk is er wel reden voor kritische vragen, meent hij. ‘Maar daarvoor heb je geen afscheidsreceptie.’ Eerst maar even, hoe was het? De frituurpannen draaiden overuren, de bitterballen vonden gretig aftrek. Iedereen was er: de topman van ING, van de Rabobank, de Nederlandse Vereniging van Banken. Van alles en nog wat was er. Het geluk was dat het officiële gedeelte met de speeches maar een half uur duurde. Ik ben bij meer recepties geweest met mensen van een vergelijkbaar leeftijdsprofiel, waar die speeches dermate lang waren dat letterlijk mensen flauwvielen. Dan werd er even onderbroken tot die persoon weer opgetakeld was. Dat was hier gelukkig niet zo. Welke inhoudelijke opmerkingen zijn er gemaakt? Op een afscheidsreceptie worden nu eenmaal alleen positieve dingen gezegd, en daar is ook alle reden toe. Klaas Knot heeft het veertien jaar gedaan en geen enkele blunder begaan. Alle lof voor hem en hoe hij het heeft gedaan. Hij heeft zich inhoudelijk staande gehouden en geen uitglijders gemaakt. Als je hem hoorde spreken, kreeg je ook de indruk dat het uitstekend gaat met de Nederlandse banken. En qua financiële stabiliteit is dat ook zo: ze staan niet op omvallen. Maar de vraag is of ze wel genoeg doen voor de samenleving. Daar kun je zeker grote vraagtekens bij zetten. Is dat een verwijt aan Klaas Knot dan? De vraag is hoe sturend een president van De Nederlandsche Bank eigenlijk kan zijn, omdat het toezicht op de grote banken inmiddels vooral in Frankfurt gebeurt, bij de Europese Centrale Bank. Je moet je afvragen hoe de financiële sector is georganiseerd en of die nog bijdraagt aan de wereld van morgen. Daar kun je namelijk veel kritischer over zijn. Want een president van een lokale centrale bank speelt wél een belangrijke publieke rol, bijvoorbeeld in het uitleggen van economische en monetaire kwesties. Maar het ministerie van Financiën is in de afgelopen jaren door een groot aantal verschillende bewindspersonen geleid, en niet altijd door mensen die op de goede plek zaten. Klaas Knot heeft wekelijks overleg met de minister van Financiën. Juist in een periode met veel wisselingen op dat ministerie is het cruciaal om een stabiele factor te hebben: iemand die het economische en monetaire beleid goed kan duiden en uitleggen. In zekere zin werkt zo’n centrale bankpresident ook opvoedkundig richting de minister van Financiën. Ik denk dat Klaas Knot dat goed heeft gedaan. Nu neemt Olaf Sleijpen het van Knot over. En Knot zelf? Hij was onderdeel van de ECB en wordt genoemd als opvolger van Christine Lagarde. Maar de echte uitdaging zit in de invloed van Nederland in Brussel. Daar zijn we via Wopke Hoekstra op een zijtafel gepositioneerd. We moeten niet gaan mikken op een ECB-president. Klaas Knot gaat heus wel een mooie andere betrekking vinden ergens. Wij moeten werk maken van onze invloed in de Europese Commissie. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Veel vrouwen stappen in bij Laatste Liefde met één doel: hun eindman vinden. Maar zodra ze beginnen aan het programma, gebeurt er iets onverwachts. In deze aflevering vertelt Carla hoe het verlangen naar een partner al snel plaatsmaakt voor iets anders: ruimte om stil te staan bij jezelf.Je hoort waarom het programma start met vier maanden persoonlijke verdieping, en wat er loskomt als je eindelijk aandacht geeft aan de delen van jezelf die al jaren ondergeschikt zijn aan werk en prestatie. Carla legt uit hoe die eerste fase niet alleen zorgt voor meer rust, maar uiteindelijk ook voor betere dates en sterkere relaties.Daarnaast neemt ze je mee in de praktische aanpak van Laatste Liefde: van het kiezen van de juiste datingsite tot het schrijven van profielteksten en het voeren van gesprekken namens jou. Alles gericht op één ding: jou helpen om liefde aan te trekken die écht bij je past.Boek Vind je EindmanWil jij liever zélf aan de slag met het vinden van je eindman? Met de complete boekbundel krijg je niet alleen mijn bestseller, maar ook 4 exclusieve extra's waaronder 10 geheime video's, alleen hier te bekijken. Hierdoor weet je precies wat de meest gemaakte fouten zijn en wat jij nu juist wel kunt doen om die liefdevolle relatie te krijgen. Bekijk hier wat je in de bundel krijgt én profiteer van het speciale aanbod dat nu voor je klaarstaat.

Wat als je niet weet wat je wil in het leven?In deze aflevering neem ik je mee in een ander perspectief op manifesteren. Niet via een lijst met doelen, maar via het gevoel waar je eigenlijk naar verlangt.We hebben vaak geleerd om dingen te manifesteren zoals een huis, liefde, succes… maar wat als het echte verlangen zit in hoe je je wilt voelen?Ik geef voorbeelden van hoe we onszelf soms voor de gek houden (denk: vrouwelijk willen zijn = hakken dragen), terwijl het eigenlijk gaat om iets veel diepers.Ook deel ik praktische manieren om bij dat gevoel te komen: zodat jouw leven weer kan gaan stromen, ook als je nu even niet weet wat je richting is.Volg mij via Instagram: @josieboog Meer over mij & mijn werk: www.josieboog.com

Wat als je er op een dag achter komt dat je voorvader  een slavenhouder was? En wat als je ontdekt dat hij, net als jij, tekende?  Voor Elena Beelaerts van Blokland begon daar een zoektocht naar haar familiegeschiedenis, naar het koloniale verleden, maar vooral naar zichzelf.  Een zoektocht dat 7 jaar duurde heeft ze een boek over geschreven: Ach Freule

Eerst legde coronacrisis de diamantenhandel plat, daarna viel de handel terug door de sancties tegen Rusland. En als dat nog geen tegenslag genoeg was voor deze sector, kwam Donald Trump daar ook nog eens overheen met zijn heffingen. Toch lijkt er bij Gassan Diamonds geen vuiltje aan de lucht. Hoe doet de diamantair en juwelier uit Amsterdam dat? Benno Leeser, topman van Gassan Diamonds is te gast in BNR Zakendoen Macro met Mujagić/Boot Elke dag een intrigerende gedachtewisseling over de stand van de macro-economie. Op maandag en vrijdag gaat presentator Thomas van Zijl in gesprek met econoom Arnoud Boot, de rest van de week praat Van Zijl met econoom Edin Mujagić. Ook altijd terug te vinden als je een aflevering gemist hebt. Blik op de wereld Wat speelt zich vandaag af op het wereldtoneel? Het laatste nieuws uit bijvoorbeeld Oekraïne, het Midden-Oosten, de Verenigde Staten of Brussel hoor je iedere werkdag om 12.10 van onze vaste experts en eigen redacteuren en verslaggevers. Ook los te vinden als podcast. Economenpanel Het Amerikaanse handelstekort is vorige maand flink toegenomen. En: Een verkorte zittingsperiode van de DNB-baas raakt volgens afzwaaiend president Klaas Knot de kredietwaardigheid van Nederland. Dat en meer bespreken we in het economenpanel met: Heleen Mees, econoom en Lex Hoogduin, hoogleraar Economie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Luister l Economenpanel Zakenlunch Elke dag, tijdens de lunch, geniet je mee van het laatste zakelijke nieuws, actuele informatie over de financiële markten en ander economische actualiteiten. Op een ontspannen manier word je als luisteraar bijgepraat over alles wat er speelt in de wereld van het bedrijfsleven en de beurs. En altijd terug te vinden als podcast, mocht je de lunch gemist hebben. Contact & Abonneren BNR Zakendoen zendt elke werkdag live uit van 11:00 tot 13:30 uur. Je kunt de redactie bereiken via e-mail. Abonneren op de podcast van BNR Zakendoen kan via bnr.nl/zakendoen, of via Apple Podcast en Spotify. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Eerst legde coronacrisis de diamantenhandel plat, daarna viel de handel terug door de sancties tegen Rusland. En als dat nog geen tegenslag genoeg was voor deze sector, kwam Donald Trump daar ook nog eens overheen met zijn heffingen. Toch lijkt er bij Gassan Diamonds geen vuiltje aan de lucht. Hoe doet de diamantair en juwelier uit Amsterdam dat? In ‘De top van Nederland’ heeft presentator Thomas van Zijl een uitgebreid gesprek met Benno Leeser, topman van Gassan Diamonds is te gast in BNR Zakendoen Over Gassan Diamonds Gassan Diamonds is diamantair en juwelier. Het familiebedrijf is gestart in 1945 en heeft winkels in Amsterdam en Rotterdam. Over Thomas van Zijl Thomas van Zijl is financieel journalist en presentator bij BNR. Hij presenteert dagelijks ‘BNR Zakendoen’, het Nederlandse radioprogramma voor economisch nieuws en zakelijk inzicht, waar 'De top van Nederland’ onderdeel van is. Ook is hij een van de makers van de podcast ‘Onder curatoren’. Abonneer je op de podcast Ga naar ‘De top van Nederland’ en abonneer je op de podcast, ook te beluisteren via Apple Podcast en Spotify. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Hennie is een emotionele man, hij loopt tegen de 90, staat stil bij wie hem zijn ontvallen, denkt daarbij vooral aan zijn lievelingsbroer Joop. Joop heeft een dochter, Mary, die voor Hennie als een bonuskind was, die meeging naar Spanje op vakantie.

Woohoo! Tijd voor ANTILEESDIPTIP SPECIAL #3! Constança heeft meerdere boeken klaarliggen, maar koos De zomer die alles was - helemaal passend bij onze zomerreeks! Een verhaal dat je laat voelen dat je leeft: “Ik begon te huilen bij het einde, toen ik door had wat er was gebeurd.” Als Constança zélf in een boek mocht stappen, dan zou ze kiezen voor De Allergrootste van Davide Morosinotto. De hoofdpersoon, een meisje, wordt ontvoerd door piraten. Eerst werkte ze als matroos: zeilen hijsen, dek schrobben, dat werk. Maar uiteindelijk vroeg ze om haar eigen schip. En toen? Toen begon haar eigen piratenleven. Constança's favoriete leesplek? Niet op een tropisch strand of in een Frans vakantiehuisje, maar gewoon thuis. “Ik ga niet heel vaak naar andere landen op vakantie. Maar de meest magische plek voor mij om een boek te lezen is mijn bed. Dan ga ik om mijn zij liggen met het boek en dan lees ik liggend, en dat is zo fijn.” Boek: De zomer die alles was Schrijver: Mariska Overman Illustrator: Esther Leeuwerik Uitgeverij: Kluitman WINACTIE! Luister de aflevering om te horen hoe je het boek kan winnen. NIEUWSBRIEF! Blijf op de hoogte van alle activiteiten dit jaar: schrijf je in voor de nieuwsbrief: www.dewaanzinnigepodcast.nl/nieuwsbrief -- ANTILEESDIPTIP SPECIALS! De zomervakantie komt eraan (of is misschien al begonnen). In de zomer krijgen sommige kinderen een leesdip - en dáár wilden we iets aan doen. Wij gingen naar de Gelderlandschool in Den Haag, op zoek naar de allerbeste antileesdiptips. -- De Waanzinnige Podcast is een productie van Studio Popcorn Podcastmaker: Marije Ravelli Eindredactie: Renate de Gier Sounddesign: Mat Wijn Nieuwsbrief, lesbrief en workshops: Roos Visser www.dewaanzinnigepodcast.nl/dezomerdiealleswas www.studiopopcorn.nl

Even was Den Haag het middelpunt der geopolitiek. Toen 'daddy' weer huiswaarts ging was het voor de politiek rond het Binnenhof terug naar de vierkante postzegel, op naar de strijd om de stembus. Toch zal de impact van de NAVO-top doorwerken op de komende verkiezingsstrijd.Zelfs de tafelschikking bij Willem-Alexander droeg daaraan bij. Waarom zat wie waar? Wat deed Petr Pavel aan de hoofdtafel en hoe zette Giorgia Meloni president Donald Trump minzaam klem? ***Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!Deze episode bevat een advertentie van Lendahand.com - gebruik de code betrouwbarebronnen500 bij je eerste investering (geldig t/m 31 augustus 2025)Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en wij zoeken contact.Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier***En marge van de top gebeurde van alles dat voor de campagne in ons land van betekenis zal blijken. Zo sloot de Europese Unie twee strategische allianties met hoogst innovatieve, grote naties die de facto als EU-lidstaat gaan functioneren bij defensie-industrie en hightech: Canada en Oekraïne. Hoe haakt Nederland daar snel en slim bij aan?Bovendien lanceerde de EU een grootscheeps ruimtevaart-initiatief, direct voortbouwend op het Draghi-rapport. Juist voor Nederland kan dat met ESTEC bij ons, met Dutch Space, onze Technische Universiteiten en astronomie en defensie-innovaties een enorme impuls opleveren. Zijn we daar na 29 oktober klaar voor? De partijen niet allemaal, lijkt het. Jaap Jansen en PG Kroeger noteren hoe Geert Wilders de greep kwijt raakt. Eerst op de coalitie en zijn team daarin. Toen op het migratiethema en Orbán. En ook nog op de beloofde douceurtjes voor zijn achterban. En meest pijnlijk bleek zijn 'selfie' met Donald Trump. Die vond dat maar bizar, wist niet wie die vent was en evenmin waarom dit zo nodig moest.De VVD werd allerminst geholpen door een interventie van eenvoudig VVD-lid Mark Rutte. Zijn advies om fors te bezuinigen was - onbedoeld of juist niet? - funest voor Dilan Yesilgöz en Eelco Heinen. De concurrenten op rechts en in het midden zullen hier dankbaar gebruik van maken.Ook de manoeuvres van D66 en CDA zijn geen toeval. Rob Jetten profileerde zich behendig op asiel en migratie met een oude truc van de ChristenUnie. Henri Bontenbal onthulde het impliciete motto van zijn partij: 'Keine Experimente'. Na de chaos en onmacht in NSC, BBB, Schoofs coalitie en de worstelingen bij de fusie ter linkerzijde kun je maar beter gedegen regeren. Zoals Konrad Adenauer. Frans Timmermans (Groenlinks-PvdA) moet daarom dan maar hopen dat zijn nieuwe club hem als serieus premierskandidaat wil laten shinen. Maar de strategen zijn alweer gefascineerd door het nieuwste snoepje van de week, de New Yorkse burgemeesterskandidaat Zohran Mamdani. De slotverklaring van de NAVO-top schudt de partijen in Den Haag wakker. Oké, meer geld voor defensie. Maar waar halen we het geld vandaan?Op de NAVO-top kreeg Rutte veel voor elkaar, al bereikte hij niet alles wat hij voor ogen had. En Trump evenmin. De echte worsteling binnen de NAVO is nog maar net begonnen. De Franse president Emmanuel Macron kondigde al aan dat veel extra defensie-investeringen zich toch heel moeilijk verdragen met de handelsoorlog van één lidstaat tegen al zijn partners. En een aantal lidstaten wachten rustig af tot de ‘review' in 2029. Dan kan er in de wereld alweer veel veranderd zijn en heeft Amerika een andere president.***Verder Luisteren508 – De NAVO-top in Den Haag moet de onvoorspelbare Trump vooral niet gaan vervelen496 - De paradoxen van Giorgia Meloni484 - Hoe Trump chaos veroorzaakt en de Europeanen in elkaars armen drijft476 – Trump II en de gevolgen voor Europa en de NAVO447 - Als Trump wint staat Europa er alleen voor446 - Doe wat Draghi zegt of Europa wacht een langzame doodsstrijd434 – Vier iconische NAVO-leiders en hun lessen voor Mark Rutte427 - Europa wordt een grootmacht en daar moeten we het over hebben413 - "Eensgezind kunnen we elke tegenstander aan." Oana Lungescu over Poetin, Trump, Rutte en 75 jaar NAVO404 - 75 jaar NAVO: in 1949 veranderde de internationale positie van Nederland voorgoed514 – De 'andere waarheid' na Schoof511 – De val van het kabinet-Schoof509 - Het verdriet van Geert Milders47 - Konrad Adenauer, de eerste Kanzler***Tijdlijn00:00:00 – Deel 100:16:10 – Deel 200:40:20 – Deel 301:08:23 – Deel 401:35:20 – EindeZie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Duizenden Nederlanders wachten maandenlang op psychische hulp, terwijl Defensie plannen maakt om de zorg voor militairen en veteranen uit te breiden. In deze aflevering duiken we in het ethische en maatschappelijke dilemma: wie krijgt voorrang als de GGZ al overloopt? We verkennen de impact op burgers, de noodzaak van zorg voor onze militairen, en zoeken naar oplossingen die niet óf-óf zijn, maar én-én. Een urgente aflevering over gezondheid, prioriteit en solidariteit in een verdeelde zorgwereld. Wacht jij al veel te lang? Kijk op bestetherapeut.nl

Eerst veel bewolking, later meer zon!

Wat zullen we nou krijgen? Eerst een paar maanden oorlogstaal, Sturm und Drang en bekvechten tot het spuug op het gezicht van de tegenstander staat... en nou wil de VS opeens vriendjes zijn.

Het positieve sentiment op de cryptomarkt lijkt terug te keren, mede doordat de spanningen tussen de VS, Israël en Iran zijn afgenomen. Bitcoin beweegt mee met de NASDAQ en profiteert van de trend waarbij grote bedrijven bitcoins aan hun balans toevoegen. Deze week werd bekend dat opnieuw een Amerikaanse partij voor meer dan een miljard dollar aan bitcoin wil aanschaffen. Dat sluit aan bij een bredere ontwikkeling waarin institutionele beleggers zich steviger positioneren in de cryptowereld. Opvallend is wel dat altcoins iets achterblijven. Die blijken gevoeliger voor periodes waarin beleggers risico mijden. In de Amerikaanse politiek blijft crypto onderwerp van gesprek. Donald Trump overweegt nu een presidentieel decreet om zogenoemd ‘debanking’ tegen te gaan. Daarmee doelt hij op het weigeren van bankdiensten aan sectoren die politiek of maatschappelijk omstreden zijn, zoals crypto, cannabis en bepaalde technologiebedrijven. Onder president Biden kreeg dit beleid de bijnaam 'Operation Chokepoint 2.0'. Eerst werd gedacht dat het om een complottheorie ging, maar inmiddels is duidelijk geworden dat veel ondernemers daadwerkelijk hinder ondervonden. Trump had in zijn verkiezing beloofd hiermee te breken, maar kwam er nog niet officieel aan toe. Toch is de vraag of zo’n decreet daadwerkelijk verandering brengt. Het lijkt vooral symbolisch. Sinds Trumps herverkiezing is de sfeer in de Amerikaanse zakenwereld merkbaar veranderd. Banken en techbedrijven lijken zich weer comfortabel te voelen bij het bedienen van crypto-ondernemers. De status van de sector is fundamenteel veranderd; crypto is inmiddels mainstream en wordt door de president zelf geprezen. Dat maakt het voor financiële instellingen lastiger om hun diensten te weigeren. Tegelijk blijft de afweging wie wel of geen klant mag zijn uiteindelijk aan commerciële bedrijven zelf. Verder kwam het crypto-wedplatform Polymarket in het nieuws door een nieuwe investeringsronde, waarmee het bedrijf een waardering van één miljard dollar kreeg. Op het platform kunnen gebruikers wedden op de uitkomst van allerlei gebeurtenissen, zoals verkiezingen of geopolitieke ontwikkelingen. Bij de vorige Amerikaanse presidentsverkiezingen bleek Polymarket er met zijn voorspellingen opvallend dichtbij te zitten. Toch draait het platform nog geen grote winsten. De inkomsten komen vooral uit transactiekosten, maar die zijn klein. De huidige strategie is vooral gericht op gebruikersgroei. Zo kan er inmiddels ook gewed worden op de uitslag van de Nederlandse verkiezingen in oktober, waarbij de PVV volgens de markt als favoriet geldt. De koers van Bitcoin beweegt op en neer, maar als je uitzoomt is de markt behoorlijk stabiel. Op dit moment noteert de munt rond de 104.000 dollar. De geopolitieke spanningen, vooral die tussen Israël en Iran, zorgen voor onzekerheid op financiële markten, maar drukken de koers niet structureel omlaag. Opvallend is dat beursgenoteerde bedrijven intussen gewoon blijven inkopen. Alleen deze week al werd er ruim 12.000 bitcoin toegevoegd aan balansen van bedrijven. Daarvan kwamen er 10.000 van Microstrategy, het bedrijf van Michael Saylor, dat inmiddels bijna 600.000 bitcoin bezit. Ook Donald Trump laat via zijn zakelijke vehikel naar verluidt binnenkort van zich horen met een mogelijke aankoop van 2,5 miljard dollar aan bitcoin. Deze week in de CryptocastEen nieuwe aflevering in onze Deep Dive serie. Dit keer behandelen we het onderwerp stablecoins van A tot Z. Want: die worden extreem veel gebruikt, voornamelijk door mensen op het zuidelijk halfrond. En de Amerikaanse regering ziet stablecoins inmiddels als vervanging voor een digitale dollar, die in ontwikkeling was. Uiteraard met vaste co-hosts Bert Slagter en Veronique Estié. Met Daniël Mol bespreken we elke week de stand van de cryptomarkt. Luister live donderdagochtend rond 8:50 in De Ochtendspits, of wanneer je wilt via bnr.nl/podcast/cryptocast See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het positieve sentiment op de cryptomarkt lijkt terug te keren, mede doordat de spanningen tussen de VS, Israël en Iran zijn afgenomen. Bitcoin beweegt mee met de NASDAQ en profiteert van de trend waarbij grote bedrijven bitcoins aan hun balans toevoegen. Deze week werd bekend dat opnieuw een Amerikaanse partij voor meer dan een miljard dollar aan bitcoin wil aanschaffen. Dat sluit aan bij een bredere ontwikkeling waarin institutionele beleggers zich steviger positioneren in de cryptowereld. Opvallend is wel dat altcoins iets achterblijven. Die blijken gevoeliger voor periodes waarin beleggers risico mijden. In de Amerikaanse politiek blijft crypto onderwerp van gesprek. Donald Trump overweegt nu een presidentieel decreet om zogenoemd ‘debanking’ tegen te gaan. Daarmee doelt hij op het weigeren van bankdiensten aan sectoren die politiek of maatschappelijk omstreden zijn, zoals crypto, cannabis en bepaalde technologiebedrijven. Onder president Biden kreeg dit beleid de bijnaam 'Operation Chokepoint 2.0'. Eerst werd gedacht dat het om een complottheorie ging, maar inmiddels is duidelijk geworden dat veel ondernemers daadwerkelijk hinder ondervonden. Trump had in zijn verkiezing beloofd hiermee te breken, maar kwam er nog niet officieel aan toe. Toch is de vraag of zo’n decreet daadwerkelijk verandering brengt. Het lijkt vooral symbolisch. Sinds Trumps herverkiezing is de sfeer in de Amerikaanse zakenwereld merkbaar veranderd. Banken en techbedrijven lijken zich weer comfortabel te voelen bij het bedienen van crypto-ondernemers. De status van de sector is fundamenteel veranderd; crypto is inmiddels mainstream en wordt door de president zelf geprezen. Dat maakt het voor financiële instellingen lastiger om hun diensten te weigeren. Tegelijk blijft de afweging wie wel of geen klant mag zijn uiteindelijk aan commerciële bedrijven zelf. Verder kwam het crypto-wedplatform Polymarket in het nieuws door een nieuwe investeringsronde, waarmee het bedrijf een waardering van één miljard dollar kreeg. Op het platform kunnen gebruikers wedden op de uitkomst van allerlei gebeurtenissen, zoals verkiezingen of geopolitieke ontwikkelingen. Bij de vorige Amerikaanse presidentsverkiezingen bleek Polymarket er met zijn voorspellingen opvallend dichtbij te zitten. Toch draait het platform nog geen grote winsten. De inkomsten komen vooral uit transactiekosten, maar die zijn klein. De huidige strategie is vooral gericht op gebruikersgroei. Zo kan er inmiddels ook gewed worden op de uitslag van de Nederlandse verkiezingen in oktober, waarbij de PVV volgens de markt als favoriet geldt. De koers van Bitcoin beweegt op en neer, maar als je uitzoomt is de markt behoorlijk stabiel. Op dit moment noteert de munt rond de 104.000 dollar. De geopolitieke spanningen, vooral die tussen Israël en Iran, zorgen voor onzekerheid op financiële markten, maar drukken de koers niet structureel omlaag. Opvallend is dat beursgenoteerde bedrijven intussen gewoon blijven inkopen. Alleen deze week al werd er ruim 12.000 bitcoin toegevoegd aan balansen van bedrijven. Daarvan kwamen er 10.000 van Microstrategy, het bedrijf van Michael Saylor, dat inmiddels bijna 600.000 bitcoin bezit. Ook Donald Trump laat via zijn zakelijke vehikel naar verluidt binnenkort van zich horen met een mogelijke aankoop van 2,5 miljard dollar aan bitcoin. Deze week in de CryptocastEen nieuwe aflevering in onze Deep Dive serie. Dit keer behandelen we het onderwerp stablecoins van A tot Z. Want: die worden extreem veel gebruikt, voornamelijk door mensen op het zuidelijk halfrond. En de Amerikaanse regering ziet stablecoins inmiddels als vervanging voor een digitale dollar, die in ontwikkeling was. Uiteraard met vaste co-hosts Bert Slagter en Veronique Estié. Met Daniël Mol bespreken we elke week de stand van de cryptomarkt. Luister live donderdagochtend rond 8:50 in De Ochtendspits, of wanneer je wilt via bnr.nl/podcast/cryptocast See omnystudio.com/listener for privacy information.

Veel mensen zeggen: 'Eerst zien, dan geloven'. Maar de hoveling die Jezus smeekte om zijn zoon te genezen, keerde huiswaarts in geloof. Hoe is dat voor jou? Vertrouw jij op God, nog voordat je Zijn wonderen zelf hebt gezien? Ontdek de kracht van geloof in onze nieuwste aflevering over Johannes 4:43-54.

Eerst nog flink warm, later afkoeling

In de dagelijkse podcast van FC Afkicken bespreken Bart Obbink, Lars van Velsum en Jean Paul Rison onder meer het voetbalsprookje van Telstar dat uit is gekomen, waardoor we ze volgend jaar in de Eredivisie gaan terugzien, de finale van de Champions League die voor het eerst door PSG is gewonnen en de veiling van Cambuur, waarbij stadionitems te koop zijn!(01:30) Het voetbalsprookje van Telstar(21:05) Coach van het Jaar(23:10) München kleurt blauw en rood(42:55) Alles van het Cambuur-stadion wordt geveildCoach van het JaarJe kan je nog steeds inschrijven voor onze subleague in Coach van het Jaar!Kijk op: https://www.coachvanhetjaar.nl/subleagues/33921/FC_AFKICKENIn de podcast verwijzen Bart, Lars en Jean Paul naar:De veiling van Cambuur: https://www.troostwijkauctions.com/a/inventaris-voetbalstadion-sc-cambuur-te-leeuwarden-A1-33191?srsltid=AfmBOopA6HSKcDu4MIlYQouQtPFrMQBexrdn7df5NpCuxptUr_MYRGIDZie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

De vier pijlers waar de economie op draait mogen inmiddels bekend worden verondersteld bij de BNR-nieuwsconsument: investeringen van bedrijven, uitgaven van de overheid, het verschil tussen wat je verkoopt aan en koopt in het buitenland, en last but nog least: de consumptie van huishoudens. En gegeven het grote belang van die laatste als vliegwiel van de economie is de grote vraag volgens macro-econoom Edin Mujagic: wanneer draait die motor sneller, en wanneer minder snel? ‘Daarvan hangt heel veel af, voor de ontwikkeling van de economie.’ En dat was nou net het thema van een gedegen publicatie van de economen Joseph E. Stiglitz en Martín Guzmán, dat zoals het een goed wetenschappelijk paper betaamt begint met wat de economische theorie en economische modellen zeggen, aldus Mujagic. ‘De verandering in de consumptie van huishoudens is afhankelijk van zaken als technologische ontwikkeling, toename van de arbeidsproductiviteit en schommelingen in onder meer de energieprijzen, zoals in 2021. Dan houd je minder geld over om te consumeren. Mensen voelen zich door dit soort factoren wat rijker of wat minder rijk.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

Beleggers zaten afgelopen weken in een achtbaan. Eerst gingen de aandelenkoersen hard omlaag, inmiddels zijn de beurzen hersteld. Martin Visser bespreekt in Kwestie van Centen het laatste beursnieuws met Corné van Zeijl, strateeg bij Cardano. Wat moet je als belegger met zoveel onzekerheid? „Eigenlijk is een beetje inflatie wel goed nieuws”, zegt Van Zeijl. En: is het goed nieuws dat Elon Musk zich weer volledig richt op zijn bedrijven? „Tesla is niet meer zo'n mooi bedrijf als het geweest is.”See omnystudio.com/listener for privacy information.

Dit is geen klimaatessay. Dit essay gaat over de vraag: is ons systeem – de democratische rechtsstaat - wel ingericht om klimaatverandering door de opwarming van de aarde te kunnen oplossen? Uitgegeven door Thomas Rap Spreker: Roxane van Iperen

Twee dingen gaan de komende maanden gebeuren: een deel van de NAVO-landen haalt de 2 procentnorm niet (laat staan 3,5 procent), en Poetin stopt niet met het opvoeren van zijn strijd tegen Oekraïne. Poetin wil winnen, niet onderhandelen. Eerst die NAVO-bijdrage. Daar doen we allemaal heel opgewonden over, zeker na de voorzet van secretaris-generaal Mark Rutte, die in de vorm van een geveinsde verspreking het streefgetal van 5 procent liet vallen. Maar we weten dat het een slag in de lucht is. België, bijvoorbeeld, zegt het geld simpelweg niet te hebben. Of dat ook geldt voor bijvoorbeeld Spanje, Slovenië, Italië, Portugal en Canada is de vraag, maar die zitten allemaal nog ver onder de 2 procent. Maar ook als alle 33 NAVO-lidstaten aan de strengste norm willen voldoen, weten we dat ze daar nog tot ver na Trumps ambtstermijn mee bezig zijn, en vergeten we de vraag te stellen wat we dan precies hebben bereikt, zeker op de korte termijn. Bewapening is vooral bedoeld als afschrikking, en als het nog jaren duurt voordat we zover zijn, kan Poetin doen wat hij wil. Al zit een mogelijke aanval, bijvoorbeeld op de Baltische staten, meer in ons hoofd dan in het zijne. Poetin kijkt, net als wij allen, afwisselend met verbazing en verwondering naar Donald Trump. Het Kremlin ziet hem niet als de machtigste man ter wereld, maar als een stampvoetende, verwende kleuter die zijn zin niet krijgt. Zondag zei Trump, als reactie op de zware Russische bombardementen op Oekraïense burgerdoelen over Poetin: ‘Hij is knettergek’. Poetins woordvoerder Peskov reageerde als de leraar die orde houdt in de klas. Hij noemde Trumps uitval ‘emotionele overbelasting’ en dus een ‘emotionele reactie’. Elk signaal dat het Kremlin bereid is te matigen ontbrak. En het gaan ook niet komen. Poetin heeft met een arsenaal aan trucs Trump en de westerse wereld aan het lijntje gehouden. Boodschappen dat hij Trumps inspanningen zeer waardeert, een telefoongesprek van twee uur, dankbaarheid dat Amerika in de VN-Veiligheidsraad een paar keer de Russische kant koos – het zijn beleefdheidsfrasen. Sinds Trump met zijn Oekraïne-initiatief begon, is de oorlog alleen maar verhard, voert Rusland het offensief drastisch op en verschrompelt de kans van Oekraïne. Sinds de oorlog uitbrak, is de NAVO consequent met alle hulp te laat. Dat geldt ook voor de komende NAVO-top in Den Haag: of de lidstaten nu 1 procent in hun defensie steken of ooit 5 procent, voor Oekraïne maakt het niet meer uit. Zonder onvoorwaardelijke, onmiddellijke en concrete extra hulp, ook van Trump, gaat Poetin onverstoorbaar en vastberaden op zijn doel af: winnen.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Tijdens een practicum op haar studie ontdekt de docent van Roos Vliegen (26) een hartafwijking. Eerst neemt ze haar klachten niet zo serieus, totdat ze tijdens een filmavond besluit naar de eerste hulp te gaan. Uiteindelijk blijkt dat ze haar studentenleven om moet gooien, waar ze uiteindelijk erg mee worstelde.  De studententijd is voor iedereen anders. Voor de één is het feesten, voor de ander keihard werken. Sommigen hebben de tijd van hun leven, anderen worstelen zich erdoorheen. In Studententijd gaan Joes en Annemoon in gesprek met studenten met een bijzonder verhaal. Ze spreken mensen die afwijken van het standaardplaatje – door wat ze hebben meegemaakt, waar ze vandaan komen of wat ze belangrijk vinden. Deze aflevering is gemonteerd door Joes de Heus, en het interview is afgenomen door Annemoon van den Broek. David Weel heeft de feedback op de aflevering verzorgd. Heb, of ken jij iemand met een verhaal waarvan jij denkt dat het geschikt is voor een aflevering? Neem contact op via studententijd@studenten.com.

S5E19 - Voor Mo en Kaj is het alweer even geleden, maar voor onze luisteraar ligt het nog in het verschiet: de ontmaagding. Eerst maar eens een paar spijkerbroeken verslijten aan dry humping, en dat is minstens zo leuk. Uiteindelijk is de eerste keer ook niet meer dan een mislukte magnetronmaaltijd.⚡ Ontdek of stroom en gas van Oxxio voordelig voor jou is op oxxio.nl

Vandaag het gesprek met Irene Nijhof. Irene is grondlegger van het gedachtegoed Onzekerheidskunde: van crisisdenken naar voorwaarts denken. Met twintig jaar ervaring helpt zij strategische crisistafels om stevig te blijven staan wanneer het spannend wordt, – of het nu gaat om een cyberaanval, een omgevallen kraan, een grote brand of integriteitsmelding binnen jouw organisatie. Haar werk begint niet bij de techniek of het draaiboek of basisopleidingen crisisbeheersing, maar bij de kwaliteit van denken en handelen AAN TAFEL: daar waar onder druk besluiten genomen moeten worden. Irene leert crisisteams comfortabel worden in onzekerheid – want met 10% informatie moet je soms 100% durven beslissen. Juist daar komt het aan op kalmte, richting en morele helderheid. Laten we beginnen… Wat ik zoal leerde van Irene: 00:00 intro - 03:10 Zo kwam Irene bij onzekerheidskunde. 05:10 Dit is de kern van de crisistafel. 09:55 Het verschil tussen de koude en warme fase. 11:05 Als we blijven hangen in onze crisis reflex kunnen we niet voorwaarts gaan. 12:15 We zijn weinig in contact met wat de waan van de dag, de overspoeling van informatie, van binnen met ons doet. 14:30 As we onze angsten leidend laten zijn bij een crisis, dan kijken we vooral wat er mis is in plaats van waar we naar toe willen. 15:30 We gebruiken de crisis te weinig als doorgaan naar een nieuwe werkelijkheid. 18:00 Bij het crisisdenken verlies je de verbinding met jezelf. 21:15 We belanden in het crisisdenken wanneer het spannend wordt. 21:50 Crisis is een kans om te bouwen aan vertrouwen. 23:25 Probleem in crisissituaties is vaak dat de strategische tafel niet rolvast is en in de operatie zakt en daar heeft iedereen last van. 26:45 Als je iets van toegevoegde waarde wil doen voor de omgeving, voor je bedrijf, voor je medewerkers dan het is van belang dat je het vanuit je hart doet. 27:30 Met 10% van je kennis kun je 100% van je strategische agenda uittekenen. 30:15 We willen snel en doortastend zijn, dat is de crisisreflex. 34:40 Onder druk wordt alles zichtbaar, daar voelen mensen de pijn en dat geeft een impuls tot verandering. 39:25 Oefenen van scenario's is cruciaal. 41:25 Overspoeling (met informatie) zorgt voor vertroebeling. 42:00 Comfortabel worden met dat wat er aan de hand is en dan de strategische analyse maken. Om zo te komen van chaos naar orde. 42:55 Het belangrijk om de gamechangers in je informatie definiëren. 43:35 De definitie van een dilemma - de moeilijke keuze waarvoor er meerdere redenen zijn om het wel te doen én om het niet te doen. 43:50 De impact van je besluit is relevant. 44:45 Eerst inventariseren en dan prioritiseren. Je kan niet prioriteren als je in de doe-modus zit. 47:10 Je strategische analyse: Wat betekent dit voor de komende dagen, weken, maanden als we pech en als we geluk hebben? 53:15 In onzekerheidskunde, definieert ze crisis als een versnelde vorm van verandering. Meer over Irene Nijhof: www.onzekerheidskunde.nl www.nijhofenwesterhoud.nl  https://www.linkedin.com/in/irenenijhof/ Andere bronnen: Antifragile – Nassim Nicholas Taleb #boekencast afl 37 De levende onderneming – Arie de Geus #boekencast afl 1 De zwarte zwaan - Nassim Nicholas Taleb Veiligheidsregio Het zijn tricky tijden – Jitske Kramer Power and love – Adam Kahane OTO - Opleiden, trainen en oefenen. BOB - beeldvorming, oordeelsvorming en besluitvorming. Video van het gesprek met Irene Nijhof https://youtu.be/ZZ-qBtYDUr0 Kijk hier https://youtu.be/ZZ-qBtYDUr0

De derde woensdag in mei is Verantwoordingsdag. President Pieter Duisenberg van de Algemene Rekenkamer presenteert dan zijn onderzoek naar het regeringsbeleid van het afgelopen jaar. "Ja, dat is dus ook de dag van de belastingbetalers, omdat die dan inzicht krijgen wat ministers doen met hun geld”, zegt hij. In gesprek met Jaap Jansen en PG Kroeger kraakt hij een reeks harde noten. Veel gaat naar behoren, de financiën en hun beheer zijn snel hersteld van de klappen uit de coronajaren. Toch noteert Duisenberg een ‘zorgelijke reeks' ernstige problemen; hij deelt zelfs 'rode kaarten' uit aan ministers.***Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!Deze aflevering bevat een advertentie van Surfshark. Ga naar surfshark.com/betrouwbarebronnen en gebruik de code BETROUWBAREBRONNEN voor 4 extra maanden.Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en wij zoeken contact.Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier***Essentieel is hoe ministers én parlement degelijk beleid voeren aan de hand van heldere, serieuze uitgangspunten. Stel duidelijke doelen. Beloof niet wat je niet aankunt. Wees duidelijk en eerlijk over de resultaten.Duisenberg noemt het regeerprogramma van het kabinet-Schoof wat betreft zulke beginselen van goed bestuur ‘teleurstellend'. Doelen, resultaten en instrumenten zijn vaag of ontbreken soms geheel. Zo zijn de ramingen voor het beleid van Asiel en Migratie al zo'n twintig jaar een rommelpot. Voortdurend moet met noodmaatregelen bijgesprongen worden en dat is erg duur, inefficiënt en zet mensen soms letterlijk in de kou. Als het kabinet dit terrein zo belangrijk acht, zou juist hier realistisch ramen en plannen voorop moeten staan. Ook de enorme bezuiniging van 22% op de uitgaven voor rijksambtenaren is wel erg ondoorzichtig. Duisenberg constateert dat het aantal ambtenaren alleen maar stijgt, ook de inhuur van externen, en dat een fundamentele aanpak alleen lukt als overheidstaken veel eenvoudiger ingericht worden. "Begin dan meteen met de WIA." Hiermee dreigen miljarden aan gaten in de kabinetsplannen. "Dat zijn uitgestelde teleurstellingen die je nu al ziet aankomen. Dan moet je bijsturen en corrigeren." Zo stelt het kabinet dat Nederland ‘de top van de mobiliteit wil zijn'. Duisenberg: "Wat is dat, de top? Als je dat niet concreet maakt en de plannen niet kunt financieren, is dat geen serieus beleidsdoel." Zeker niet als tegelijkertijd bruggen op instorten staan. Bovendien blijven zaken liggen die juist veel kunnen opleveren. Het saneren van ondoelmatige fiscale regelingen kan 30 miljard euro besparen. "Stoppen tenzij. Dat is dan de stelregel voor effectief beleid." Duisenberg stelt vast dat het kabinet hier aanvankelijk slechts 250 miljoen wilde besparen en inmiddels nog minder. “Dat schiet niet op.”Bij Defensie zijn de uitdagingen enorm. "Kwetsbaar" zegt Duisenberg eufemistisch. Niet alleen blijkt de beveiliging er nog steeds volstrekt niet op orde - zelfs bij de cruciale kabels voor cyberverkeer - ook blijft veel op de plank liggen of onuitgevoerd. De aangekondigde expansie van uitgaven roept vooral kopzorgen op. Duisenberg maant dat men hier ‘écht realistisch ramen moet'; ook met de NAVO-partners samen zodat niet ieder land voor zich maar aanrommelt. Beloven wat je helemaal niet aan kunt, is - zeker hier - funest. En dan blijkt ook nog dat Nederland de afspraak om 2 procent van het bnp aan defensie te besteden alleen op papier blijkt te halen. De Rekenkamer ontdekte verschil tussen de veel te positieve raming bij Financiën vergeleken met het behaalde resultaat op Defensie. Dit wegmoffelen wekt weinig vertrouwen in aanloop naar de NAVO-top in Den Haag. Geen wonder dat de Rekenkamer in NAVO en in EU-verband nadrukkelijk actief wordt. Duisenberg vertelt over een alliantie met de Duitsers, Tsjechen en Slovenen om verantwoording van defensie-uitgaven beter te borgen.Ook vertelt hij over een fors conflict met minister Eelco Heinen (Financiën) over hoe Nederland zijn nationale balans formuleert en daar toezicht op houdt. Nederland is hier 'een Asterix-dorpje' in Europa.Juist omdat na de bankencrisis, de coronacrisis en de energiecrisis de situatie weer meer op orde is gekomen, is de Rekenkamer streng. Ook naar de Tweede Kamer. Zij moet haar budgetrecht actiever hanteren, bijvoorbeeld door de speciale controle-aanpak bij 'grote projecten' veel vaker en stevig in te zetten. "Doen wat je belooft," zegt Pieter Duisenberg.***Verder luisteren504 - Een jaar HOOP, LEF EN TROTS501 - Den Haag zonder Omtzigt en een Voorjaarsnota zonder beleid493 - Het belastingkaartenhuis wankelt476 – Trump II en de gevolgen voor Europa en de NAVO466 - Behandeling Onderwijsbegroting werd parcours vol struikelpartijen en miskleunen426 - Een doodgewoon meerderheidskabinet met een allesbepalende financiële plaat423 – Eerst zien, dan geloven – Rekenkamerpresident Pieter Duisenberg over de controle op de rijksuitgaven410 - De Pirouette van Putters382 - 250 jaar Verenigde Staten: de Boston Tea Party en de rechtsbescherming van belastingbetalers in Nederland349 - Woensdag gehaktdag: de regering zakt door het ijs, waarschuwen Rekenkamer en Raad van State291 – De dubbele jaren van staatssecretaris Marnix van Rij275 - Nina Olson: Waarom Nederland net als de VS een Taxpayer Advocate moet krijgen268 - En hoe moet het dan met Prinsjesdag? Het radicale plan van Sigrid Kaag247 - Belastingheffing in box 3: hoe de Hoge Raad de wetgever op de vingers tikt en opzadelt met een hels karwei147 – De kindertoeslagaffaire: het ging al mis bij de wetgeving144 - Laura van Geest, voorzitter Autoriteit Financiële Markten120 - Roel Bekker: Waarom bij de overheid dingen zo vaak fout gaan112 - Snels en Sneller: Tweede Kamer moet uitgaven strenger controleren104 - Nederland belasting doorsluisland100 - Nederland in Europa: lusten en lasten door de eeuwen heen17 - Hoe Rekenkamerpresident Arno Visser de overheid controleert***Tijdlijn00:00:00 – Deel 100:07:29 – Deel 200:38:29 – Deel 301:09:51 – Deel 401:19:40 – Einde Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

De Nederlandsche Bank (DNB), de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en het Centraal Planbureau (DPB) zijn allemaal met hun eigen blik op onze financiële stabiliteit gekomen. Die kwamen in grote lijnen overeen, al nam het CPB wel een opmerkelijk standpunt in over het aangaan van gezamenlijke Europese schulden volgens Hans Stegeman, hoofdeconoom bij Triodos Bank. ‘Voor het eerst zegt het planbureau eigenlijk vrij onomwonden: Eurobonds zijn een goed idee.’ Het CPB rapporteerde al in 2011 eens over de mogelijkheden die Eurobonds bieden, weet Stegeman. ‘Maar toen zeiden ze: we hebben eerst institutionele hervormingen nodig, want we kunnen niet zomaar gezamenlijke schulden aangaan.’ Nu draait het planbureau het volgens de Triodos-hoofdeconoom juist om. ‘Ze hebben een hele paragraaf over publieke goederen en diensten waar we op Europees niveau in moeten investeren en waarbij het goed zou zijn om gezamenlijk schuld aan te gaan.’See omnystudio.com/listener for privacy information.

Waar Nederland werd wakkergeschud door het boek ‘Eigen welzijn eerst' komt Roxane nu met een nieuwe wekker: Eigen planeet eerst. Dit keer niet gericht op wellness-rechtse yoga moeders, maar op tante Sander en Jaap. Ze neemt de mannen mee in haar literaire proces waarin ze de rotte appels in het systeem benoemd zodat we daar eindelijk de vruchten eens van kunnen gaan plukken. Belangrijke vragen komen aan bod over het klimaatvingertje wijzen en of echte verandering daadwerkelijk bij jezelf klinkt of dat het gewoon lekker klinkt. Een aflevering vol valse tegenstellingen, klimaat-lamgeslagenen vs. de fanatiekelingen en een losgeslagen marmottenrace.Probeer de maaltijden en extra's van HF nu en krijg tot 100 euro korting op je eerste 6 boxen met de code: HELLOZELFSGa naar https://surfshark.com/zelfspotcast of gebruik de code ZELFSPODCAST bij het afrekenen om 4 extra maanden Surfshark VPN te krijgen! Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

Wat betekent de deal met China en het Verenigd Koninkrijk voor Europa? Kan de Europese Unie ook een handelsafspraak met Donald Trump maken? Robbert Ophorst en Martin Visser bespreken dit in Kwestie van Centen. „De handel met China viel totaal stil, terwijl Amerika heel afhankelijk is van Chinese spullen.” Volgens Visser is de Amerikaanse president aan het terugkrabbelen. „Hij ging er agressief in, maar lijkt er nu helemaal van terug te komen.” Europa wacht wel eerst de NAVO-top af.See omnystudio.com/listener for privacy information.

De staalindustrie in Europa heeft het moeilijk. In Nederland moeten bij Tata 1600 banen verdwijnen en in het Verenigd Koninkrijk dreigt het roemruchte staalbedrijf British Steel, dat formeel nog in Chinese handen is, om te vallen. Maar daar kiest de Britse regering voor een opvallende nieuwe koers: nationaliseren. Want, zo luidt het, de nationale veiligheid staat op het spel. In deze podcast vertelt Arjen van der Horst, correspondent Verenigd Koninkrijk, over de opmerkelijke eensgezindheid van politiek links tot rechts om de Britse staalindustrie in staatshanden te brengen. Terwijl je je ook kan afvragen: moet je dat wel willen, een bedrijf redden dat volgens de eigenaren 800duizend euro verlies per dag maakt? En wat kan Nederland leren van de situatie in het VK? Arjen schetst hoe de geschiedenis van het Britse staal verweven is met de nationale identiteit en ook hoe het strategisch belang een extra lading krijgt in een tijd dat defensiebudgetten omhoog gaan en er meer wapens op eigen bodem geproduceerd moeten worden. 'Voor de Britten is het nu eigen staal eerst.' Reageren? Mail dedag@nos.nl Presentatie en montage: Elisabeth Steinz Redactie: IJsbrand Terpstra en Sid van der Linden