MOC HISTORII

Kończy się 2025 rok. Za nami kolejne 12 miesięcy z Mocą Historii i kilkadziesiąt odwiedzonych miejsc oraz miejscowości. Jak zwykle grudzień to czas podsumowań i nie inaczej będzie dziś. Zapraszamy zatem na krótki przegląd mijającego roku. Jednym z najbardziej tajemniczych i magicznych miejsc jest w naszym regionie Święty Krzyż. Jak pokazuje historia nie zawsze było tu sanktuarium. Znajdziemy tu także ślady pogańskie. Na podsumowanie roku zapraszają Cezary Jastrzębski i Robert Szumielewicz.

Boże Narodzenie to najważniejsze po Wielkanocy chrześcijańskie święto w roku. Ma przypominać o tajemnicy narodzenia Jezusa Chrystusa. Obchodzono je od IV wieku, najpierw w Rzymie. Do dziś liczne, świąteczne symbole znajdziemy także w sztuce. Na podróż śladami bożonarodzeniowych polichromii zapraszają Cezary Jastrzębski i Robert Szumielewicz. 

Boże Narodzenie to najważniejsze po Wielkanocy chrześcijańskie święto w roku. Ma przypominać o tajemnicy narodzenia Jezusa Chrystusa. Obchodzono je od IV wieku, najpierw w Rzymie. Do dziś liczne, świąteczne symbole znajdziemy także w sztuce. Na podróż śladami bożonarodzeniowych polichromii zapraszają Cezary Jastrzębski i Robert Szumielewicz. 

Historia miejscowości wiąże się przede wszystkim z historią zboru ewangelicko-reformowanego. Budynek zboru stanowi od 1980 r. kaplicę parafii rzymsko – katolickiej w Koniemłotach. Zbór stoi około 100 metrów od szosy Staszów – Stopnica, przy drodze do Stefanówka. Do zapoznania się z zabytkiem zapraszają Cezary Jastrzębski i Robert Szumielewicz. 

To była najdłuższa kolej w Królestwie Polskim. Połączyła Iwanogród – dzisiejszy Dęblin z Dąbrową Górniczą i odegrała kluczową rolę w rozwoju regionu świętokrzyskiego. Dzięki niej rozwinął się przemysł w Kielcach i na trasie do Ostrowca Świętokrzyskiego. Przy niej zbudowano też węzeł w Skarżysku- Kamiennej. W podróż koleją iwanogrodzko-dąbrowską zapraszają Cezary Jastrzębski i Robert Szumielewicz.

Dziś jest to miejsce chętnie odwiedzane przez wędkarzy, ale wcześniej zawitali tu przedstawiciele kultur prehistorycznych. Pierwsze informacje źródłowe pochodzą jednak z początku XV wieku. Wieś była własnością królewską, a jednym z dzierżawców był m.in. marszałek wielki koronny Stanisław Lubomirski. Do Chwalibogowic zapraszają: Cezary Jastrzębski i Robert Szumielewicz. 

Choć pierwsze wzmianki pisane o miejscowości pochodzą z końca XIV wieku, to ma ona dużą bogatszą historię. Odnaleźć tu można ślady kultur prehistorycznych. Jednym z jej właścicieli był ród, którego przedstawiciel wsławił się niechlubnie próbując dokonać zamachu na króla. Z tym wydarzeniem wiąże się powiedzenie – pleść jak Piekarski na mękach. Do Wyszmontowa zapraszają Cezary Jastrzebski i Robert Szumielewicz. 

Miejscowość jest położona nad rzeką Mozgawą i z nią wiążą się znalezione tu ślady kultury łużyckiej. Pierwsze wzmianki są późne, bo pochodzą z XV wieku. Wioska pełniła też bardzo ważną rolę w barwnym życiu naszego znanego pamiętnikarza Jana Chryzostoma Paska. Poruszające jest też historia Robaka, czyli jego oswojonej wydry. Do Starej Olszówki zapraszają Cezary Jastrzębski i Robert Szumielewicz. 

Ten epizod był kluczowym dla twórczości Stefana Żeromskiego. To on zaważył na tym, że do dziś podziwiamy dzieła naszego słynnego pisarza, a mogło być zupełnie inaczej. I to właśnie tej miejscowości poświęcimy większość naszego programu. Sufczyce, w gminie Oleśnica będą bohaterem naszego programu. Zapraszamy Cezary Jastrzębski i Robert Szumielewicz. 

Pierwsze pisane wzmianki o miejscowości pochodzą z XIV wieku, ale jej historia sięga czasów starożytnych. To tu odkryto unikatowy skarb z okresu Cesarstwa Rzymskiego. Pisał o niej nasz słynny kronikarz Jan Długosz. Właścicielami były tu tak znamienite rody jak choćby Szydłowieccy, Ostrogscy, Czartoryscy, czy Dobrzańscy – przodkowie majora „Hubala”. Do Nietuliska Małego zapraszają Cezary Jastrzębski i Robert Szumielewicz. 

2 listopada obchodzimy Dzień Zaduszny. W chrześcijaństwie zapoczątkował go św. Odilon, opat benedyktynów w Cluny we Francji. Dzień ten miał być przeciwwagą dla pogańskich obrządków czczących zmarłych. W Polsce tradycja Dnia Zadusznego z końcem XV wieku była znana w całym kraju. Śladem zaduszkowych zwyczajów podążają Cezary Jastrzębski i Robert Szumielewicz. 

Historia uroczystości Wszystkich Świętych sięga IV wieku, kiedy to w Cesarstwie Rzymskim zaczęto oddawać cześć męczennikom chrześcijańskim. W 835 roku papież Jan XI ustanowił 1 listopada dniem Wszystkich Świętych dla całego Kościoła. Największą liczbę świętych znajdziemy na obrazach znajdujących się w katedrze sandomierskiej. Ich śladem podążymy wspólnie z Cezarym jastrzebskim i Robertem Szumielewiczem. 

Klasztor sióstr Norbertanek obchodzi jubileusz 800 – lecia istnienia. Zanim jednak stanął tu klasztor, miejsce to kryło dawne grodzisko, owiane tajemnicą i legendami, z których jedna łączy się z postacią założyciela zakonu norbertanek. Na początku XVIII wieku miał tu miejsce tragiczny w skutkach pożar. Zakonnice zapisały się w historii Polski, biorąc udział w wydarzeniach Insurekcji Kościuszkowskiej. Do Imbramowic zapraszają Cezary Jastrzębski i Robert Szumielewicz. 

Klasztor w Imbramowicach może poszczycić się, że w ramach obchodów 800-lecia jego istnienia wydano monografie na jego temat. O publikacji opowiada specjalny gość audycji. Program jak zawsze prowadzą Cezary Jastrzębski i Robert Szumielewicz.  

W 2026 roku klasztor w Imbramowicach będzie świętował 800-lecie istnienia, ale przygotowania do jubileuszu już trwają. Ufundował go Imbram, wuj biskupa krakowskiego Iwo Odrowąża. To od jego imienia pochodzi nazwa wioski, która od tego czasu przez kilka stuleci wioska należała do zakonu. O jej dziejach oopowiadają Cezary Jastrzębski i Robert Szumielewicz.

Historia kościoła na św. Krzyżu sięga XII wieku. Jednak z tamtego okresu niewiele pozostało. Praktycznie wszystko spłonęło bowiem podczas wielkiego pożaru w XVIII wieku. Skąd czerpano wzorce budując pierwszą świątynię i w jakich okolicznościach przybyli tu benedyktyni. Opowiadają o tym Cezary Jastrzebski i Robert Szumielewicz. 

Historia tego miejsca sięga XI wieku. Jednak z tamtego okresu niewiele pozostało. Praktycznie wszystko spłonęło bowiem podczas wielkiego pożaru w XVIII wieku. Do dziś pozostało zaledwie kilka romańskich fragmentów. I właśnie o dziejach z tego okresu najstarszego polskiego sanktuarium na Św. Krzyżu opowiadają Cezary Jastrzębski i Robert Szumielewicz. 

Pierwsze wzmianki o tej miejscowości pochodzą z XIV wieku. 200 lat później zamieszkała tu rodzina Kochanowskich. Historia wioski ściśle wiąże się z przepływającą tędy rzeką Kamionką. Nad rzeką funkcjonowały folusze, czyli urządzenia do produkcji tkanin. Tu trafimy też do miejscowej Kanady. Do Łącznej zapraszaja Cezary Jastrzębski i Robert Szumielewicz. 

Z tej miejscowości rozciąga się przepiękny widok na Góry Świętokrzyskie. Jej historia sięga końca XIV wieku. Należała wtedy do biskupów krakowskich. Po powstaniu styczniowym stała się majoratem – czyli dobrem przekazywanym przez cara zasłużonym oficerom lub urzędnikom. Do Szerzaw zapraszają Cezary Jastrzębski i Robert Szumielewicz. 

Pierwsze wzmianki dotyczące miejscowości pojawiają się w dokumencie księcia Bolesława Wstydliwego w XIII wieku. Bardzo głęboko sięgały tu wpływy cystersów z Koprzywnicy, którzy byli jej właścicielami, podobnie jak ród Bogoriów. To tu rozegrała się jedna z ostatnich bitew powstania styczniowego nazywana bitwą pod Sperandą. Do Ciszycy zapraszają Cezary Jastrzębski i Robert Szumielewicz. 

Przyjmuje się, że najstarsze wzmianki o miejscowości pochodzą z początku XV wieku, choć są dokumenty potwierdzające jej istnienie już znacznie wcześniej. Przez wieki dziedziczyły ją znamienite rody, m.in. Bobolowie i Zborowscy. To tutaj, podczas poszukiwań złóż soli, natrafiono na źródła wód leczniczych, które później zasilały pobliskie uzdrowiska. Do Gadawy w gminie Busko-Zdrój zapraszają Cezary Jastrzębski i Robert Szumielewicz. 

W miejscowości tej odnajdziemy ślady kultury mierzanowickiej, sięgające pradziejów. Przez większą część swojej historii wieś należała do zakonu klarysek z Zawichostu – została im przekazana w XIII wieku przez księcia Bolesława Wstydliwego. W XIX wieku miejscowość zmieniła właściciela – za 8 tysięcy rubli została sprzedana kupcom żydowskim. Do Czermina w gminie Dwikozy zapraszają Cezary Jastrzebski i Robert Szumielewicz. 

To tu rozegrała się jedna z bohaterskich bitew z okresu najazdu mongolskiego na Polskę w 1241 roku. Do dziś archeolodzy znajdują tu elementy uzbrojenia wroga. Dokładnie bitwę opisał w swoich kronikach Jan Długosz. Tu urodził się polski patriota ze szwedzkimi korzeniami Stanisław Glezmer. Do Turska Wielkiego zapraszają Cezary Jastrzębski i Robert Szumielewicz. 

Początki miejscowości sięgają XV wieku, ale znana jest ona z wieku XVIII. To tam miał miejsce ostatni akt insurekcji kościuszkowskiej z 1794 roku. Popularne były tam też losowania zwane sorsami. Do Jakimowic w gminie Radoszyce zapraszają Cezary Jastrzębski i Robert Szumielewicz.

Mówiąc o tej miejscowości, nie sposób pominąć jej prehistorycznych śladów – to tutaj odkryto ślady osadnictwa sprzed tysięcy lat. Pierwsze pisane wzmianki o wiosce pojawiają się jednak dopiero w XIV wieku. Warto też zatrzymać się przy ciekawej historii związanej z powstaniem miejscowego kościoła. Do Miedzierzy zapraszają Cezary Jastrzębski i Robert Szumielewicz. 

Zanim wybudowano kościół miały tu zamieszkiwać trzy bóstwa pogańskie. Organizowano również zakazane później przez króla rytuały zwane igrzyskami stado. Ciekawy wątek dotyczy wału okalającego to miejsce. Na dalszą wędrówkę po Św. Krzyżu z czasów przedchrześcijańskich zapraszają Cezary Jastrzębski i Robert Szumielewicz. 

Miejsce to od wieków jest obiektem kultu religijnego. Góra Łysiec albo Łysa Góra od zawsze była tajemnicza i magiczna. Nie zawsze jednak było tu sanktuarium. Czczono tam też bóstwa słowiańskie. Na Święty Krzyż z okresu przedchrześcijańskiego zapraszają Cezary Jastrzębski i Robert Szumielewicz. 

Miejscowość położona jest tuż za granicami Kielc. Od początku była własnością kościelną. Do dziś stoi tu kaplica z połowy XIX wieku. Tutaj urodził się wybity pisarz, znawca powstania styczniowego, a także twórca polskiego kryminału oraz autor powieści dla młodzieży - Walery Przyborowski. Do Domaszowic, w gminie Masłów zapraszają Cezary Jastrzębski i Robert Szumielewicz.  

Pierwsze wzmianki o miejscowości pojawiają się w XIV wieku. Jest ściśle związana z Chmielnikiem, choć istniała już przed lokacją miasta. Znaczący dla niej był okres reformacji, z którą wiąże się nazwisko Oleśnickich. Wioska swoje miejsca znalazła również u Jana Długosza. Pisał o niej Jan Długosz. To tu urodził się słynny aktor Janusz Zakrzeński, który zginął tragicznie w katastrofie smoleńskiej. Do Przededworza ponownie zapraszają Cezary Jastrzębski i Robert Szumielewicz. 

Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą XIV wieku. Znaczący dla niej był okres reformacji, z którą wiąże się nazwisko Oleśnickich. Wioska swoje miejsca znalazła również u Jana Długosza. To tu urodził się słynny aktor Janusz Zakrzeński, który zginął tragicznie w katastrofie smoleńskiej. Do Przededworza zapraszają Cezary Jastrzebski i Robert Szumielewicz.

Pierwsze pisane wzmianki o miejscowości pochodzą z XIV wieku.  Przez 200 lat jej właścicielami były rodziny herbu Róża. To tu doszło do niespotykanej sytuacji gdy duchowny wziął ślub. W historii wioski pojawili się także czarownicy. do Lścina, w gminie Jędrzejów zapraszają Cezary Jastrzębski i Robert Szumielewicz. 

Początki miejscowości sięgają XII wieku. Jej historia jest ściśle związana z położonym na malowniczym wzniesieniu zamkiem. Obiekt przez wieki był ważnym ośrodkiem obronnym i administracyjnym. Był lubiany przez władców, ale słynął też m.in. z ciężkiego więzienia. To tu miał miejsce historyczny początek polskiego parlamentaryzmu. Miejscowość świętuje w tym roku 700-lecie nadania praw miejskich. Do Chęcin zapraszają Cezary Jastrzębski i Robert Szumielewicz. 

Boczkowice - początki miejscowości sięgają XV wieku. Związana jest z rodziną Stefana Żeromskiego o czym opowiadają Cezary Jastrzebski i Robert Szumielewicz. 

Historia miejscowości jest bardzo bogata i sięga XII wieku. Pisał o niej nasz słynny kronikarz Jan Długosz. Wioska znana była w powstaniu listopadowym z ucieczek na Galicję przed carską służbą wojskową, Do Majoratu Zaródcze w gminie Koprzywnica zapraszają Cezary Jastrzebski i Robert Szumielewicz.

Pierwsze historyczne zapisy o tej miejscowości pochodzą z końca XIV wieku. Pisał o niej też w kronikach Jan Długosz. Miejscowość przechodziła różne dzieje - jest wiele zawiłości związanych ze sprawami właścicielskimi i zakonem paulinów. Do Borzymowa w gminie Oleśnica zapraszają Cezary Jastrzebski i Robert Szumielewicz. 

Wielkanoc to najważniejsze święto w religii chrześcijańskiej. Jezus Chrystus zwycięża śmierć. Jednym z symboli wielkanocnych w sztuce jest wizerunek Matki Bożej trzymającej na kolanach zmarłego syna. Właśnie śladami świętokrzyskich piet podążają Cezary Jastrzebski i Robert Szukielewicz. 

Przekazy źródłowe na temat tego hierarchy są niejasne i sprzeczne. Niektórzy historycy poddają w wątpliwość samo jego istnienie, inni twierdzą, że był synem Bolesława Chrobrego i Niemki Ody. Natomiast na Św. Krzyżu jest polichromia pokazująca jego postać. Śladami biskupa krakowskiego Lamberta I podążają Cezary Jastrzębski i Robert Szumielewicz. 

Pierwsze wzmianki pisane o miejscowości pochodzą dopiero z XV wieku, choć odnaleziono tu pozostałości kultury mierzanowickiej i łużyckiej. Czarną kartą w historii miejscowości jest próba zamachu na króla Zygmunta III Wazę dokonanego przez jej właściciela. Do dziś mówi się pleść jak Piekarski na mękach. Do Binkowic, w gminie Ożarów zapraszają Cezary Jastrzębski i Robert Szumielewicz. 

Ślady osadnictwa sięgają czasów prehistorycznych, jednak pierwsze pisane wzmianki o miejscowości pojawiają się dopiero w XIV wieku. Pisał o niej również Jan Długosz. Z miejsce tym związany był Mikołaj Rej. Do Sieńska, w gminie Słupia zapraszają Cezary Jastrzębski i Robert Szumielewicz. 

Bolesław Krzywousty podzielił państwo polskie na dzielnice. Okres bratobójczych walk trwał blisko 200 lat do zjednoczenia kraju przez Władysława Łokietka. W tym czasie na mapie dwukrotnie pojawiło się Księstwo Wiślickie. Wincenty Kadłubek pisał m.in. o słynnej grze w kości księcia Kazimierza Sprawiedliwego z jednym z rycerzy, podczas której doszło do rękoczynów. Śladami Księstwa Wiślickiego podążają Cezary Jastrzębski i Robert Szumielewicz. 

To był jeden z najtrudniejszych okresów naszej historii. W 1138 roku Bolesław Krzywousty podzielił państwo polskie na dzielnice. Do czasu zjednoczenia przez Władysława Łokietka krajem targały bratobójcze walki. Był to jednak czas korzystny dla Wiślicy. Do Księstwa Wiślickiego zapraszają Cezary Jastrzębski i Robert Szumielewicz.