De Kist

‘Ik vind het verdrietig dat mijn vader mij nooit als vrouw heeft gekend' vertelt D66-politica Lisa van Ginneken in De Kist. Ze vertelt presentator Kefah Allush over het proces van haar transitie. Of eigenlijk: de zoektocht naar zichzelf. Want, vertelt ze: ‘Aan de buitenkant was het een transitie, aan de binnenkant helemaal niet. Ik ben juist dichter bij mezelf gekomen.' 

Praten over zichzelf is Bridget Maasland inmiddels een beetje beu, vertelt ze vlak voor de opnames van De Kist aan presentator Kefah Allush. Maar het gesprek krijgt een verrassende wending als Kefah vraagt naar het moment dat Bridget voor het eerst wordt geconfronteerd met de dood. Dat blijkt al op jonge leeftijd, als haar toenmalige schoonmoeder in kunstmatige coma belandt en Bridget samen met haar vriend moet besluiten om de stekker eruit te trekken. Rouwen om haar ex-schoonmoeder heeft Bridget nooit gedaan, ontdekt ze gaandeweg het gesprek.    Waar het publiek Bridget kent als een gevierd presentatrice, weten weinig mensen dat er zich ook donkerte in Bridget schuilhoudt. Het leidt zelfs tot het besef dat ze soms niet verder wil leven. Hulp aan anderen vraagt ze nooit. Nu Bridget in de overgang is, komt ze in een nieuwe fase waarin ze zoekt naar meer zingeving in haar werk, maar ook in haar persoonlijk leven. 

Schrijver Bart Chabot sloot jaren geleden een deal met de dood: zonder tegenstribbelen gaat hij mee, maar eerst moet zijn werk af. Bart heeft in zijn leven allesbehalve een goede start. Zijn ouders verwaarlozen hem dermate dat hij jarenlang denkt dat hij niets waard is. Dat verandert als hij in aanraking komt met rock-'n-roll, waar hij artiesten als Herman Brood, Jules Deelder en Martin Bril ontmoet. Deze vrienden geloven zo sterk in hem dat hij zijn eigenwaarde terugkrijgt en zijn talent ontdekt. Maar degene die hem heeft 'gered', zoals Chabot het noemt, is zijn vrouw. Mede door zijn gezin weet Bart wat het belangrijkste in het leven is.

Iedereen kent hem, maar wie kent hem écht? André van Duin belast liever geen anderen met zijn verdriet. Liever verschuilt hij zich achter een masker van vrolijkheid en positiviteit. In de Kist vertelt hij over het verlies van zijn partner Martin, die in 2020 overleed. En dan lijkt het, al is het maar héél even, dat André van Duin zijn masker laat zakken. 

Opiniemaker Yesim Candan groeit op in een kansarme wijk in Rotterdam. Op weg naar school loopt ze langs condooms en drugsnaalden die op de grond liggen. Van dichtbij ziet ze hoe straatprostituees mishandeld worden door hun pooiers.  Haar beste vriendinnetje Olivia, met wie Yesim als jong meisje elke dag naar school loopt, wordt aangereden op een dag dat Yesim er toevallig niet bij is. Olivia overleeft het ongeluk niet. Yesim worstelt jarenlang met een schuldgevoel over Olivia's dood: als zij erbij was geweest, was het ongeluk niet gebeurd.  Door deze gebeurtenissen besluit Yesim al vroeg in haar leven dat ze zich wil ontworstelen aan de omgeving van haar jeugd en om te vechten voor vrouwenrechten en tegen discriminatie. Ze woont nu in Amsterdam—Zuid, waar ze met haar kinderen in een veilige buurt woont. Toch is haar leven niet zonder gevaar: ze wordt regelmatig bedreigd door haar werk als columnist. Maar niets weerhoudt haar om door te gaan. Zelfs geen doodsbedreiging. 

Internist Diederik Gommers maakt in zijn werk zorgvuldige afwegingen over leven en dood. Maar hij bekent dat hij zijn eigen sterfelijkheid nog niet zo doordacht heeft.

Zangeres Anneke van Giersbergen is acht jaar als haar lieve oma overlijdt en opgebaard wordt in een zaaltje waar meer overleden mensen liggen. Omdat ze zo'n hechte band met haar grootmoeder heeft, wil ze elke dag bij haar langs om te kijken. Als ze door het zaaltje loopt, ziet Anneke een non opgebaard liggen. Dat intrigeert haar. De non heeft namelijk een glimlach op haar gezicht, waardoor Anneke als 8-jarig meisje ontdekt dat de dood lang niet zo erg en eng is als ze aanvankelijk dacht.  Deze gedachte wordt op de proef gesteld als Anneke op 29-jarige leeftijd een dierbare vriendin verliest door zelfdoding. In een zelfgeschreven lied probeert ze te begrijpen waarom haar vriendin uit het leven stapte. In De Kist zingt ze dit lied, waarna ze wordt geraakt door de emoties die dit lied oproept. 

Frans is al duizenden keren gevraagd om op een begrafenis te zingen maar hij zegt altijd nee. Hij kan het niet. Bezig zijn met de dood vindt hij spannend. Tóch gaat hij het gesprek aan met Kefah. Als Frans iets op de kist wil schrijven, waaraan hij en Kefah het gesprek voeren, begint hij over de draaiknoppen op de deksel. Hij herinnert zich plots het moment waarop hij tijdens de begrafenis van zijn vader de kist definitief dichtmaakte. Het was met precies dezelfde knoppen.  Frans' vader was voor hem een geweldige vader. Daar gaat het volgens Frans om in het leven. Investeren in je familie en een goede vader zijn voor je kinderen. Ook als dit betekent dat je minder concerten kunt geven. De gouden platen tellen aan het eind niet mee, de liefde voor de mensen om je heen wel. 

“Ik ben bang om er niet meer te zijn, ik vind het jammer als ik er niet meer ben. Een gemis voor mezelf en voor de wereld.” Stella Bergsma noemt zichzelf een vrouw met een grote bek. Als schrijver en opiniemaker mengt ze zich in het publieke debat, en dan met name over onderwerpen als feminisme en seks. Maar hoe denkt ze over leven en sterven? In De Kist vertelt ze over de moeizame relatie met haar vader en hoe zijn naderende dood voor wederzijds onbegrip zorgde. “Toen hij er niet meer was, kreeg ik meer ruimte.”

Als Sharon Dijksma tien jaar jong is, wordt ze door haar moeder gewekt met de woorden: “Papa heeft een ongeluk gehad en hij gaat dood.” In De Kist vertelt ze over de impact van het overlijden van haar vader, die ze verafgoodde. “Je wordt onbedoeld in één keer volwassen. Je wordt uit je naïviteit en zorgeloosheid gehaald.” Voor haar eigen kinderen hoopt ze dan ook dat ze alles uit het leven halen wat er inzit. “Zorg goed voor elkaar, geniet en leef!”

Kefah Allush ontmoet illusionist Hans Klok bij zijn loods, zijn ‘huis der mysteries'. Klok bereidde er veel shows voor, maar hier vond ook het afscheid van zijn overleden vader plaats. Zijn vaders energie voelt hij er nog steeds. Ook de aanwezigheid van Nathalie, de assistente met wie hij 21 jaar lang optrad en die in 2020 aan kanker overleed, is voor hem nog altijd voelbaar. Hoezeer het verdriet er ook in hakte, zijn emoties daarover hield hij in bedwang: the show must go on. De dood van Nathalie confronteerde Klok met zijn eigen angst om op een nare manier te sterven. Optreden is voor hem een hang naar onsterfelijkheid.

Alles van waarde is weerloos, stelt Karin Bloemen: alles wat je waardevol vindt, zul je ook weer kwijtraken. Tegen de dood ben je weerloos. De zangeres en cabaretière werd al vaak met de dood geconfronteerd. Aan Kefah Allush vertelt ze over het overlijden van haar vader toen ze nog een kind was, en over haar zus Annelies die met twee kinderen omkwam bij een brand. Karins jonge neefje Gerben overleefde het drama en Karin ontfermde zich over hem. Van Gerben leerde Karin dat ze een goede moeder is. Toen haar eigen moeder in 2015 overleed, was ze erbij. Vlak ervoor spraken ze nog over het verdriet en schuldgevoel over Karins jeugd, die getekend werd door haar incestueuze stiefvader.

Als kind leerde programmamaker Filemon Wesselink niet hoe hij met de dood om moest omgaan. Dus toen zijn oma stierf en zijn moeder in tranen uitbarstte, wist Filemon niet wat hij met die emoties aan moest, vertelt hij aan Kefah Allush. Hij sloot zich op in zijn kamer en kroop onder de dekens. Hoewel de presentator de dood nog altijd het liefst een beetje op afstand houdt, heeft hij er zich inmiddels in getraind om er niet langer voor weg te rennen. Voor zijn eigen dood is hij wel bang, omdat hij er geen controle over heeft. Terwijl Filemon daar juist van houdt. Hij hoopt daarom nog zo lang mogelijk te kunnen leven, en te genieten. Genot staat voor hem gelijk aan leven. Dat verklaart ook de locatie waar hij met Kefah Allush heeft afgesproken: de Wallen. Als Filemon hier vroeger kwam met een bevriende collega die inmiddels is overleden, voelde Filemon dat hij leefde.

Recent nam presentator Jan de Hoop na 33 jaar afscheid van het RTL Ontbijtnieuws. Het voelde als rouwen: hij werkte er de helft van zijn leven en maakte er veel mee. Toch is de rouw om gestorven dierbaren groter. Met Kefah Allush praat hij onder meer over het verdriet om zijn ouders. Jan was erbij, toen zijn vader in het ziekenhuis stierf. De periode erna stortte de nieuwslezer in: hij kreeg paniekaanvallen en een burn-out. Zijn moeder ontwikkelde dementie. Tegen het eind van haar leven moest de familie zware beslissingen nemen. Jan heeft grote moeite met het besef dat iets stopt dat nooit meer terugkomt. Maar verdriet wordt met de tijd wel milder, merkt hij.

Afgelopen jaar overleed de moeder van Patty Brard, in haar bijzijn. Patty vertelt erover in De Kist. Door familieconflicten konden ze elkaar lange tijd niet zien; na een slepend juridisch proces maakte ze wel het laatste levensjaar van haar moeder intensief mee.   Anders was dat bij haar vader. Patty hoorde drie dagen na zijn dood pas dat hij was overleden. Ook op de uitvaart was ze niet welkom. Ze noemt het een litteken op haar ziel, maar houdt dat verdriet liever op afstand. ‘Focus op geluk' is haar motto.   Patty vertelt verder over haar turbulente leven, haar overleden jongere broer en hoe zij haar eigen afscheid voor zich ziet.

Het nieuwe jaar startte moeilijk voor cabaretière Tineke Schouten en haar man. Met de jaarwisseling belandde hij in het ziekenhuis, waar zijn been werd afgezet vanwege ernstige gezondheidsproblemen.  Tineke vertelt dat ze hun eigen verdriet zoveel mogelijk willen relativeren. Waarom huilen? Probeer te lachen, geeft ze mee. Haar werk gaat intussen gewoon door, ze wil haar publiek niet in de steek laten. Die instelling kreeg ze mee in haar opvoeding. Doorzetten, zei haar moeder steeds. En haar vader meende als supermarkteigenaar dat de klant altijd koning is. Toen hij op zijn verjaardag overleed, stond Tineke drie dagen later alweer op het podium.

Cabaretier Dolf Jansen (58) verloor in 2018 zijn vader. Hij was 84 jaar. In De Kist vertelt Dolf aan Kefah Allush dat hij geen diep verdriet voelde nadien. Hoewel hij mooie herinneringen aan hem koestert en zijn liefde voor natuur en wielrennen met hem deelde, kon hij met zijn vader niet praten over het leven of over emoties. Pas vlak voor zijn vaders overlijden was er een moment, waarop Dolf sterk een vader-en-zoon-band voelde.  Met zijn 86-jarige moeder is die innige band er al wel vanaf het begin. Met haar kan Dolf wel goed praten, over alles. Haar dood zou bij Dolf voor meer verdriet en gemis zorgen.  Zijn eigen einde hoopt Dolf nog lang uit te kunnen stellen. Maar als het zover is, sterft de hardloper idealiter als hij ergens in de negentig is, tijdens het volbrengen van een marathon.

Voor presentatrice Anita Witzier was de dood in haar jeugd iets heel normaals: ze groeide op als dochter van een uitvaartondernemer. Aan een mooie uitvaart hecht ze veel belang. Bij haar moeder draaide de begrafenis alleen om de kerk; de dominee noemde haar moeders naam zelfs niet. Het maakte Anita kwaad. De uitvaart van haar vader organiseerde ze daarom zelf, in zijn geest en zoals zij het troostrijk vond. Met een paardenkoets en zijn favoriete hapjes in zijn stamcafé. Tot haar grote geluk was ze er beide keren bij, op de momenten dat haar ouders overleden. Hoe verdrietig ook, die momenten horen bij de mooiste van haar leven.

Tweede Kamerlid Caroline van der Plas van de BoerBurgerBeweging verloor in korte tijd drie dierbaren. Haar echtgenoot Jan stierf in 2019 aan alvleesklierkanker. Zes maanden later overleed haar beste vriend Henk en weer een half jaar later haar broer Andrew. Ze laat het verdriet in kleine porties toe en vindt het fijn om hard te werken. Anders is ze bang dat ze instort en alleen nog maar verdrietig zal zijn. Ondanks haar drukke bestaan beseft Caroline meer dan voorheen hoe waardevol het leven is. Bang voor de dood is ze niet. Of ze Jan, Henk en Andrew dan weer zal zien, weet ze niet. Wel dat er meer is tussen hemel en aarde.

Oud-schaatser en olympisch kampioen Mark Tuitert verloor zijn moeder twintig jaar geleden. Door zijn moeders overlijden nam Mark meer de leiding over zijn eigen leven. Ook de stoïcijnse filosofie hielp hem daarbij: accepteer je lot, maar neem verantwoordelijkheid voor je eigen gedachten en acties. Aan zijn eigen dood denkt Mark regelmatig. Die gedachte vindt hij niet verontrustend. Sterker nog: het helpt hem juist om er elke dag opnieuw tegenaan te gaan. Met deze instelling hoopt hij dat hij later, liggend op zijn sterfbed, kan zeggen dat hij een goed, rijkelijk stromend leven heeft geleid.

Olga Commandeur is vooral bekend van haar tv-programma Nederland in Beweging, waarmee ze televisiekijkers fitter hoopt te maken. Het leven vindt ze één grote leerschool: zeker de nare ervaringen verrijken je leven uiteindelijk. Zo'n nare ervaring was er onder meer afgelopen juni, toen een voorstadium van borstkanker bij haar werd ontdekt. Het resulteerde in een borstamputatie. Even voelde de dood dichtbij voor haar. Ze praat ook uitgebreid over de dood van haar beide ouders. Van zowel haar vader als haar moeder nam Olga voor haar gevoel pas echt afscheid na de dood, in een levendige droom.

In september 2020 overleed de vrouw van tv-icoon Koos Postema (89). Ze waren al zeventig jaar samen. Sindsdien is hij niet meer zo vrolijk, bekent hij, want ze is weg. Die gedachte komt steeds weer bij hem boven. Steun beleeft hij aan zijn kinderen, kleinkinderen en enkele vrienden. Dat helpt hem veel. Nu realiseert hij zich des te meer dat hij al 89 is. Dan staat de dood toch op de hoek van de straat, zoals Postema het omschrijft. Hij praat ook over zijn jeugd in de oorlog. Hij overleefde het bombardement van Rotterdam en ternauwernood de hongerwinter.

Ter ere van de 200e aflevering gaat presentator Kefah Allush terug naar een gast die veel indruk op hem maakte: zanger en presentator Ernst Daniël Smid (68). Toen ze elkaar in 2014 spraken, vertelde Ernst Daniël over het sterfbed van zijn vrouw Roosje. Intussen is er veel gebeurd in het leven van Ernst Daniël, die sinds drie jaar weet dat hij de ziekte van Parkinson heeft. Omdat hij merkt dat hij achteruitgaat, heeft hij haast om te leven. Bij dit gesprek is ook zijn dochter Lieneke aanwezig.

Voor ondernemer en presentator Talitha Muusse is de dood er altijd al geweest. Twee jaar voor haar geboorte overleed haar oudere broer, die toen twee maanden oud was. Hoewel ze Joshua dus nooit heeft gezien of gesproken, heeft hij een 'immense' impact op Talitha's leven. Zo is Talitha zich er altijd heel erg van bewust dat haar ouders iets verschrikkelijks hebben meegemaakt. Ook ontwikkelde ze op jonge leeftijd een grote doodsangst. Hoewel die angst er af en toe nog steeds is, kan Talitha er steeds beter mee omgaan. Tegenover die angst staat een enorme drive om alles uit het leven te halen en getuige te zijn van hoe mooi de wereld is.

Afgelopen november overleed de moeder van komiek Steven Brunswijk aan een hartstilstand. Ze werd opgebaard bij Steven thuis en ook de uitvaart vond daar plaats. Steven had een sterke band met zijn moeder, van wie hij het karakter zegt te hebben. Kort voor haar dood had hij nog een beladen gesprek met haar. Haar laatste wens wilde de familie sowieso vervullen: terug naar Suriname. Daarom werd ze daar begraven. Over zijn eigen afscheid denkt Steven ook wel na. Het belangrijkste vindt hij dat zijn kinderen eerst goed opgroeien. Net als zijn moeder hoopt hij ooit in zijn geboorteland Suriname begraven te worden.

Demissionair staatssecretaris Paul Blokhuis verloor in 2018 zijn dochter Julia (18). Koken was haar passie. Bewust afscheid nemen van hun dochter kon niet. De laatste keer dat ze met haar spraken, wisten ze niet hoe ernstig de situatie was. De deksel op haar kist plaatsen noemt hij het moeilijkste moment van zijn leven. Blokhuis vindt troost in het geloof. Hij is ervan overtuigd dat hij zijn dochter fysiek zal terugzien en weer een knuffel kan geven. Het medeleven van mensen ervaart hij als een arm van God om hem en zijn gezin heen.

De moeder van fotograaf en voormalig journaalpresentator Sacha de Boer overleed op 55-jarige leeftijd. Haar overlijden, als gevolg van een hartaanval, kwam plotseling. De abrupte dood van haar moeder maakte Sacha ervan bewust hoe belangrijk het is om in het nu te leven. Mede daardoor besloot ze haar baan als presentator bij de NOS op te zeggen en te kiezen voor de fotografie. In de periode na haar moeders dood vroeg ze zich af hoe haar moeder haar eigen dood had ervaren. Ze kreeg de kans om die vraag te stellen toen ze haar moeder terugzag in een droom.

Hij ziet de dood als het begin van een nieuwe reis: Hans Bouwens, beter bekend als zanger George Baker. Dé man achter de wereldhits Una Paloma Blanca en Little Green Bag. Hans kwam vaak met de dood in aanraking. Zijn vader, een Italiaanse soldaat, sneuvelde al voor Hans geboren was. Zijn opa en oma, bij wie hij in huis woonde, stierven ook jong en later waakte hij aan het sterfbed van zijn moeder. Maar het zwaarste verlies was dat van zijn dochtertje van drie maanden. Je kunt niet eenzamer zijn dan na de dood van je kind, beschrijft hij. De zanger gelooft dat hij zijn dierbaren straks zal terugzien. Een troostrijke gedachte.

Op de dag dat zijn moeder overleed, stond zanger en muzikant Paul de Munnik (50) ‘s avonds op het podium. ‘Die avond kon ik nog een keer vertellen hoe mooi zij kon zingen. Het was een soort eerbetoon aan haar.' Pauls moeder had Alzheimer. ‘Dat was tragisch en pijnlijk, omdat je haar eigenlijk al tijdens het leven verliest. Maar het afscheid is daardoor wel makkelijker', vertelt Paul aan Kefah Allush in De Kist. Toen zijn vader vijftien jaar eerder overleed aan hartfalen, had hij daar meer moeite mee. ‘Dat was echt een grote klap, omdat het plotseling was. Ik heb geen afscheid van hem kunnen nemen.' Paul denkt nog vaak aan hem. Bijvoorbeeld dat zijn vader zo blij kon zijn. ‘Hij leefde, was tevreden. Ik zou graag wat meer als mijn vader willen zijn en het stille geluk willen kennen.' Maar de tijd begint wel te dringen. ‘Het leven is best kort, voor hoe leuk het is.' Juist vanwege de eindigheid moet je zorgen dat het leven hier goed is, voor jezelf en anderen. ‘Dit is wat we hebben. Hopelijk mogen we daarna verder. Maar dat zien we in de tweede ronde dan wel weer.'

Toen schrijfster Heleen van Royen (55) dertien jaar was, maakte haar vader een eind aan zijn leven. Ze ging niet naar zijn uitvaart, omdat ze boos was. ‘Hij was weggegaan zonder afscheid te nemen', vertelt ze daarover aan Kefah Allush in De Kist. Zijn graf bezocht ze nooit. ‘Ik kon dat op een of andere manier niet.' Pas in 2018 veranderde dat, toen haar demente moeder op 87-jarige overleed, in het bijzijn van Heleen. ‘Dat was een soort geschenk. Het was niet eng, wel heel intens en zwaar.' Nadat haar moeder was overleden, besloot ze om haar vader te herbegraven, bij haar moeder in het graf. ‘Daardoor kon ik nu wel afscheid van hem nemen.' Dat haar vader en moeder nu samen onder dezelfde steen liggen, vindt Heleen een fijn idee. ‘Ik heb maar dertien jaar ouders gehad, daarna niet meer. Nu heb ik weer ouders, in plaats van alleen een moeder.' Ze komt graag bij het graf, bijvoorbeeld om te vertellen dat ze oma is geworden. Hoewel ze het moeilijk vindt om na te denken over haar eigen dood, hoopt Heleen dat ze 100 jaar wordt. Als ze tegen die tijd dement is, lijkt haar dat niet zo erg. ‘Dan verdwijn ik heel langzaam, zonder dat ik het zelf echt door heb.'

‘Hoi ome Willem!' Regelmatig wordt Edwin Rutten (78) zo begroet. ‘Dag kleine rakker', zegt de acteur, zanger en muzikant dan terug. Hij vindt het ‘fantastisch' dat mensen hem nog steeds herkennen van het kinderprogramma ‘De film van ome Willem', dat al ruim dertig jaar van de buis is. ‘Het voelt alsof ik in de lente van mijn leven zit', zegt hij lachend tegen Kefah Allush in De Kist. Al wordt hij nu wel steeds meer met zijn neus op de eindigheid ervan gedrukt. Terugkijkend op dat leven ervaart Edwin vooral de vreugde van de ouderdom. ‘Waarbij je af en toe in de achteruitkijkspiegel kijkt en concludeert: “Het was heel mooi”.' Soms was die achteruitkijkspiegel wat beslagen. Bijvoorbeeld toen zijn goede vriend en ‘makker' Rogier van Otterloo overleed. Of zijn vader en daarna zijn moeder, die dement was. Hoewel dat al jaren terug gebeurde, slijten de pijn en het verdriet niet. ‘Laatst hoorde ik ineens haar lievelingsliedje: Unforgettable. Dan word ik even van mijn voeten geleld.' De dood van vrienden en zijn ouders doet Edwin ook vooruitkijken. ‘Je bent op een gegeven moment aan de beurt. Je weet niet hoe het gaat, als je er maar voor zorgt dat je stoep schoon is. Dat er op het sterfbed niet nog dingen moeten gebeuren.'

'Het leven? Bij mij is dat filmen, op een set staan en proberen zoveel mogelijk mooie rollen te spelen. En iemand anders zijn, wat ik veel beter kan dan mezelf zijn soms', vertelt acteur Tygo Gernandt (46), bekend van talloze films en tv-series. Met Kefah praat hij onder meer over de dood van zijn vader, zo'n twaalf jaar geleden, in wie hij zich erg herkent. Tygo vertelt daarnaast over de keren dat hij zelf de dood in de ogen keek, onder meer na een heftig ongeluk. Bij de dood komt ook de gedachte aan rust bij hem op. 'Ik vind het leven best wel een gedoetje. De dood is rust, het einde van dat gedoetje.'

Royalty-journalist Marc van der Linden (51) was in de zomer van 2020 ineens zelf nieuws, omdat hij in coma in het ziekenhuis lag. Zijn moeder had een ‘onderbuikgevoel' gehad dat er iets mis was met haar zoon, liet zijn deur openbreken en vond hem liggend op de grond. In De Kist vertelt hij aan Kefah Allush hoe zijn familie waakte bij zijn bed, omdat er een kans bestond dat Marc het niet zou halen. Pas in de weken erna drong het tot hem door hoe dicht hij bij de dood was geweest. ‘Dat besef gaf me een bepaalde rust. Als het toen afgelopen was geweest, had ik er vrede mee gehad. Ik heb een fantastisch leven gehad met hoogte- en dieptepunten. Ik heb geleefd. Maar ik ben nog lang niet klaar met het leven.' Wanneer het einde alsnog komt, weet Marc al waar hij wordt begraven: in het familiegraf op de begraafplaats bij de Heilig Hartkerk in Vught, bij onder andere zijn ‘geweldige' grootvader. ‘Dan lig ik in ieder geval niet alleen.'

Hoeveel tegenslag kan iemand aan in zijn leven? Veel, weet ex-rolstoeltennisster Esther Vergeer (39) uit ervaring. Als kind krijgt ze drie keer een hersenbloeding door een afwijking in haar bloedvatenstelsel en raakt ze op haar achtste verlamd. Ze kan door haar bloedvatenafwijking zelf niet zwanger worden. En een jaar geleden hoort Esther dat ze borstkanker heeft. ‘Dat kwam hard binnen', vertelt de ex-kampioen in De Kist aan Kefah Allush. ‘Ik had zo geen zin in sores, in gehannes. Ik had er net een gevecht van zeven jaar op zitten om een kindje te kunnen krijgen. Dat is gelukt dankzij een Canadese draagmoeder. We waren zo blij met ons dochtertje Jinte. En dan krijg je vlak na haar geboorte zo'n boodschap.' Echt bang om dood te gaan is ze niet geweest. Wel boos en gefrustreerd, als het anders dan verwacht toch mis zou gaan. ‘Dat had ik zo oneerlijk gevonden. Ik heb mijn portie wel gehad.' Al dat lijden heeft de chef de mission van het Nederlandse Paralympische Team gevormd tot wie ze is: een sterke vrouw, die zich krachtig en zelfverzekerd voelt nu de behandelingen succesvol zijn afgerond. ‘Ik heb hard gewerkt en ben er beter uitgekomen.'

Als zangeres Lenny Kuhr (70) denkt aan dierbaren die haar ontvallen zijn, heeft ze vaak een glimlach op haar gezicht. Zoals bij haar vader, die enkele jaren terug overleed. “Ik ben niet bedroefd. We zijn blij dat we deze vader hebben gehad. Ik voel het drama er niet in.” Ze vindt het missen van mensen mooi, beschrijft ze tegenover Kefah Allush. Zo kan Lenny al een tijdlang haar kinderen die in Israël wonen niet zien, vanwege de coronacrisis. “Ik huil erom, maar tegelijkertijd vind ik het mooi. Want het is liefde. Ik ben dankbaar dat ik die liefde voel.” Met Kefah praat de zangeres onder meer over het overlijden van haar beide ouders en van haar voormalige partner Herman. “Toen ik bij mijn vader waakte, kwam hij even bij en gaf hij me een glimlach. Zo'n hemelse glimlach heb ik nog nooit van mijn leven gezien. Bij het afscheid weet je: elke seconde, blik en aanraking telt. Dat gun ik andere mensen ook en dat vind ik zo erg aan corona: dat mensen ernstig ziek waren en dat er niemand kwam.” Lenny Kuhr werd in 1969 internationaal beroemd met haar lied De Troubadour, waarmee ze het Eurovisie Songfestival won. Met haar theaterprogramma's vol luisterliedjes treedt ze nog steeds op in theaters door heel Nederland.

Peter Heerschop vertelt over een moment in zijn leven dat hij zelf dacht dat hij dood zou gaan vanwege een probleem met zijn hart. "Ik lag in het ziekenhuis en had vrede met de gedachte aan doodgaan. Toen kwam mijn dochter binnen die hard huilde. En ik dacht: het is helemaal niet goed zo! Ik moet nog veel doen voor haar en anderen." Dit jaar werd Peter Heerschop zestig, midden in de coronacrisis. "In deze coronatijd ben ik op zoek naar zorgeloosheid, onbevangenheid. Ik ga meer wandelen met mensen, eten met vrienden. Ik wil zorgen dat ik iets voor anderen kan betekenen."

In deze coronatijd denkt ze extra na over de dood. Dat vertelt Omroep MAX-presentator Martine van Os, vooral bekend van kijkcijferhit 'We zijn er bijna!' en 'Tijd voor MAX'. Ze kan slecht tegen afscheid nemen, weet ze van zichzelf. Vooral het overlijden van haar moeder, vijf jaar geleden, viel haar zwaar. Ook vertelt ze over haar vader, die al in 1995 onverwachts stierf. Martine beschrijft zichzelf als een echt gevoelsmens, die graag mensen om zich heen heeft en bij wie emoties vaak heftig binnenkomen. Soms is dat met haar werk wel onhandig. Ze huilt gemakkelijk. Maar liever dit dan gevoelloos door het leven gaan.

Al op jonge leeftijd krijgt actrice en zangeres Marlijn Weerdenburg (37) te maken met de dood. Op haar zestiende voelt ze plotseling een intense drang om naar haar ernstig zieke opa Teun toe te gaan. Ze volgt haar instinct en zit een paar uur later aan zijn sterfbed, samen met haar oma, moeder en zus. Hem te zien sterven is voor Marlijn een 'bovennatuurlijke' ervaring. In 2016 wordt Marlijn opnieuw geconfronteerd met de dood, maar op een andere manier. Haar vader blijkt kanker te hebben. Marlijn is 'doodsbang' dat ze haar vader zal verliezen. Tegelijkertijd werkt zijn ziekte als een katalysator voor de presentatrice, die tot dan toe graag zaken voor zich uit schuift. Ze beseft dat ze moet gaan leven, en wel nu. Zo maakt ze 'eindelijk' haar eigen theaterprogramma met Nederlandstalige liedjes. Ook durft ze te kiezen voor de liefde, en voor kinderen. Haar zoontje vernoemt ze naar haar geliefde opa Teun.

'Mijn vader is drie jaar geleden overleden. Ik zag mezelf toen onverwachts in de spiegel en dacht: zo ziet dat eruit, echt verdriet. Die blik kende ik niet van mezelf', vertelt zangeres en actrice Ellen ten Damme (53). Zelf kreeg ze twee keer de diagnose kanker, waarbij het tot haar doordrong dat het zomaar afgelopen kon zijn. Deze ervaring maakte haar leven uiteindelijk alleen maar beter, vindt ze. Over haar eigen uitvaart denkt ze liever niet na. 'Maar ik vind Zorgvlied in Amsterdam wel een heel mooie begraafplaats. Of ik zou bij mijn familie bijgezet willen worden. Of ergens uitgestrooid worden over een mooi veldje waar dan weer appelbomen gaan groeien. Ik kan nooit kiezen.'

De afgelopen vier jaar was presentator en tv-producent Han Peekel (73) meerdere keren bang voor de dood. De man die vooral bekend werd door zijn vlinderstrik en Wordt Vervolgd, een programma over strips en tekenfilms, werd enkele jaren geleden plotseling ernstig ziek. Terwijl zijn vrouw Thea aan kanker leed, lag Han Peekel in coma. Toch vreesde hij niet voor zijn eigen leven, maar voor dat van zijn vrouw. Ze had te horen gekregen dat ze nog maar weinig tijd zou hebben. Amper bijgekomen van het verlies van zijn grote liefde, bleek zijn dochter vier maanden later een ernstige vorm van beenmergkanker te hebben. Tegen de tijd dat Han Peekel zelf zal sterven, denkt hij naar 'een bourgondische wijngaard te gaan met een lange tafel, veel muziek, mooie kunst en goede gesprekken, waar Thea ook is'. Maar voorlopig hoopt hij die reis nog even niet te hoeven maken.

Rachel Rosier (30) is de stoere presentator van populaire kinderprogramma's als Checkpoint en Topdoks. Ze praat met Kefah Allush over de dood, iets waar ze ondanks haar jonge leeftijd regelmatig over nadenkt. Bang is ze er niet voor. Rachel kwam in haar eigen leven verschillende keren van zeer nabij in aanraking met de dood. Haar broer overleed op zijn veertiende, toen Rachel elf jaar was. En haar moeder was vijftig toen ze na een lang ziekbed stierf. Het waren traumatische gebeurtenissen die bepalend voor haar leven bleken. Het rouwen viel haar zwaar. Na de dood houdt het niet op, gelooft Rachel. 'Maar hoe de hemel eruitziet, dat weet ik niet.'

Peter Plasman is een van de bekendste strafrechtadvocaten van Nederland. Met Kefah Allush gaat hij het gesprek over leven en dood aan in de eerste aflevering van de najaarsserie van ‘De Kist'. Nog nooit werd Plasman zo direct en intens met de dood geconfronteerd als bij het overlijden van zijn broer enkele jaren terug, ten gevolge van longfibrose. “Het was een heftige confrontatie”, vertelt hij. “Binnen een week was hij dood. We hadden een goede, vanzelfsprekende band. Hij was de enige met wie ik mijn geschiedenis deelde.” Die geschiedenis kenmerkte zich onder meer door een moeder die geen emotionele band met haar kinderen wist op te bouwen en in Peters vroege tienerjaren grotendeels uit zijn leven verdween. Zijn vader werd voor het werk voortdurend overgeplaatst – ook met hem voelde hij geen band. Plasmans beide ouders stierven op hoge leeftijd. “Voor mijn moeder was de dood een geschenk.” Over zijn eigen afscheid denkt hij niet te veel na. “Je moet de dood niet in je leven halen door er steeds mee bezig te zijn.”

‘Je staat hier 47 jaar te vroeg met die kist', reageert rapper Gers Pardoel, als Kefah Allush met zijn bekende gele Fiat en kist komt aanrijden. ‘Ik denk namelijk dat ik 85 word.' Pardoel, die in 2011 doorbrak met zijn hit ‘Ik neem je mee', was nog maar zeventien toen hij zijn moeder aan kanker verloor. ‘Mijn moeder was negen maanden ziek en helemaal afgetakeld. Hoe erg je je moeder daarna ook mist, ze was wel bevrijd', vertelt hij hierover. Het zorgde er ook voor dat hij niet langer bang was voor de dood. ‘Ik vond de dood altijd heel beangstigend. Toen ik haar zag overlijden, zag ik de totale rust. Het was gewoon heel vredig. En ik dacht: als ik doodga, kom ik weer bij haar terecht. Dus dat is goed.' Zijn verdriet schreef hij van zich af in zijn liedjes. Daarbij ging het ook over de relatie met zijn vader, die stevig onder druk kwam te staan. ‘Ik was echt heel boos en ik schold zonder remmen. Maar mijn vader was ook aan het rouwen. Hij miste mijn moeder ook en hij probeerde er het beste van te maken. Via het nummer ‘Dankbaarheid' bood ik mijn excuus aan.'

Al op jonge leeftijd leerde wetenschapsjournalist Diederik Jekel dat het leven opeens afgelopen kan zijn. Op zijn zeventiende moest hij met spoed naar het ziekenhuis vanwege zijn suikerziekte. Onderweg in de ambulance raakte hij in coma, om daar twee dagen later pas weer uit te komen. “Toen ik wakker werd op de intensive care, lag er naast mij een vrouw die heel hard hoestte. Zij heeft het uiteindelijk niet gered. Ik besefte toen: Ik kom hier nog wel levend vandaan, maar het had ook heel anders af kunnen lopen”, vertelt hij aan presentator Kefah Allush. Dat besef dringt opnieuw tot Diederik Jekel door als hij op zijn 21e een goede vriend verliest bij een duikongeluk. “Juist omdat het leven zomaar voorbij kan zijn, moet je er iets van maken. Ik probeer de wereld daarom iets mooier te maken dan dat ik hem aantrof.” Mocht hij morgen ineens overlijden, dan is zijn leven goed geweest. “Ik ben trots op wat ik heb bereikt in mijn werk. En dankbaar voor wel 45 dingen.” Of hij vervolgens begraven wil worden of gecremeerd, maakt hem niets uit. “Want ik ga er toch niet bij zijn.”

“Dit is het begin van het einde. Ik ga dood, binnen afzienbare tijd.” Dat is het eerste wat fluitiste Berdien Stenberg dacht, toen ze tien jaar geleden de diagnose uitgezaaide borstkanker kreeg. De muzikant, die wereldberoemd werd met het nummer Rondo Russo, vertelde niemand dat ze ziek was, op een handjevol naasten na. “Op die manier kon ik gewoon mijn dingen blijven doen. Als je de ziekte met iedereen deelt, wil iedereen zijn medeleven tonen. Dat maakt dat je je de hele dag patiënt voelt.” Toen na een jaar alle behandelingen achter de rug waren, werd ze bang. “Wat nou als het terugkomt? Ik werd een hypochonder. Bij ieder hoestje dacht ik: ‘oh, nou zit het in mijn longen.' Die angst vrat aan mij.” Schrijven hielp haar om met de angst te leren omgaan. Dat resulteerde in het boek ‘Hallo allemaal, mijn moeder die is kaal', over het jaar waarin ze borstkanker had. Een van de belangrijkste lessen die ze heeft geleerd van haar ziekte, is ‘dat je als een gek moet leven'. “Mens, leef! Vandaag is vandaag, nu duurt maar even, en morgen is nog maar de vraag.”

Het verlies van kinderen loopt als een rode draad door het leven van cabaretier Freek de Jonge. Zijn ouders verloren een tweeling, kort na de geboorte. Freek's zoon Jork overleed plotseling toen hij drie maanden oud was. En op 7-jarige leeftijd stierf zijn kleindochter Maggie, als gevolg van een aangeboren hartkwaal. “Dat was heel, heel ingrijpend”, vertelt Freek de Jonge aan presentator Kefah Allush. Op een of andere manier greep haar dood hem meer aan die van zijn eigen zoon. ”Ze was mijn eerste kleinkind. Zeer open en levendig. Een engeltje dat even naar de aarde was gestuurd om liefde en geluk te brengen.” Zijn verdriet zette hij om in een prachtig liedje. “Naar wie gaat mijn verdriet? Met wie kan ik erover praten? Wie wil mijn zorgen kennen, en wie niet?”, draagt Freek de Jonge voor. Met zijn eigen dood zou de cabaretier wel vrede hebben. Hij heeft een ‘schitterend' leven gehad, waar hij ‘dik tevreden' mee is. Maar klaar met het leven? Dat is hij op zijn 75e nog lang niet. “Ik denk niet dat ik het definitieve woord gesproken heb, als ik mijn ogen sluit. Ik blijf natuurlijk ergens midden in een zin steken. En dat was het dan.”

Als actrice moest Liz Snoijink regelmatig sterven op het toneel of de filmset. In het echte leven stierf haar vader in haar armen en eindigde haar moeder diep dement. Met Kefah Allush praat ze onder andere over het pijnlijke sterfproces van haar beide ouders. Over haar vader, die ook in de laatste fase nog aan het leven hing en voor wie de grenzen van euthanasie steeds verder opschoven. En over haar moeder, die ze zag lijden. “Ze was zichzelf totaal kwijt. Ik vond het verschrikkelijk om haar zo te zien. Ik was er heel boos over.” Ze mist haar ouders nog iedere dag, vertelt ze in De Kist. “Je wilt dingen met hen delen. Ik voel mijn ouders in mij.” Over haar eigen eindigheid denkt Liz Snoijink ook regelmatig na. “Ik ben 64, over the hill”, zegt ze daarover. “Ik voel het hek. Tijd wordt kostbaar, maar ik hoop dat het nog lang duurt.”

Slokdarmkanker, met uitzaaiingen naar onder meer de lever. Niet meer te genezen. Die diagnose kreeg Bob Fosko, zanger van de Raggende Manne, in januari 2019 voor zijn kiezen. Bang voor de dood is hij niet, vertelt hij in De Kist aan Kefah Allush. 'Ik heb geen moeite om het te accepteren. Het is confronterend, maar ik heb er geen verdriet van.' Heel oud worden was niet iets wat hij altijd al wilde, geeft Fosko aan. En hij heeft zoveel mooie momenten in het leven meegemaakt dat hij zich vooral dankbaar voelt. 'Ik word ondergedompeld in liefde. We doen leuke dingen samen. Mijn vrouw en kinderen geeft het troost dat ik er niet te zwaar aan til.' De zanger en acteur vertelt ook over de periode dat zijn vrouw Vera te horen kreeg dat ze kanker had, enkele jaren geleden. Zij kwam de ziekte te boven. Bob Fosko: 'Alleen verder moeten, was toen mijn grootste angst. Zij is mijn anker. We hebben nu intense momenten met elkaar. Maar we praten nog niet heel diep over dat zij straks alleen door moet.' Omarm je lot, hoe moeilijk dat soms ook is, wil hij anderen meegeven. 'Ik denk dat ik straks voortbesta in wat ik heb gezegd en gezongen. Na de dood houdt het op, denk ik. Maar ik heb daar geen verdrietige gevoelens bij. Ik heb een mooi leven gehad.'

‘Ik hou van je.' Dat is de belangrijkste boodschap van acteur Peter Faber aan jongeren in de gevangenis. Het zijn woorden die hij zelf als kind nooit heeft gehoord, vertelt hij aan presentator Kefah Allush in De Kist. Peter Faber groeide op in Amsterdam-Noord, in een gezin waar geweld volop aanwezig was. Van een aai over zijn bol of andere vormen van liefde kan hij zich weinig meer herinneren. ‘Het was onveilig en onvoorspelbaar.' Rond het overlijden van zijn ouders ervaart Faber dan ook weinig verdriet. Pas de laatste tijd kan hij meer begrip opbrengen voor de keuzes die zij hebben gemaakt. ‘Onlangs heb ik voor het eerst tegen ze gezegd: bedankt voor het leven dat jullie mij hebben gegeven.' Over de zin van het leven is hij duidelijk: ‘Die moet je er zelf aan geven. Het leven is hard, gemeen en onvoorspelbaar. Maar het is het mooiste wat er is.'

“Mijn tijd is het nog niet hoor!”, zegt zangeres van het levenslied Corry Konings als Kefah Allush met de kist komt aanrijden. Vijftig jaar zit ze nu in het vak en nog steeds staat ze veelvuldig op het podium. Corry Konings had een veelbewogen jeugd. Ze kon niet bij haar ouders wonen, groeide op bij haar oom en tante en moest op zestienjarige leeftijd een abortus ondergaan. “Ik wilde het houden, maar dit werd voor mij besloten. Ik was nog minderjarig. Anders had ik nu een zoon gehad van iets ouder dan vijftig.” Later herstelde Corry het contact met haar beide ouders. Over de laatste weken in het leven van haar moeder vertelt ze: “Ik wilde zoveel mogelijk bij haar zijn. Mijn moeder had van die witte memoblaadjes die ik vond, briefjes aan Onze Lieve Heer: ‘zou je me willen helpen?' Die heb ik allemaal bewaard.” Haar recente deelname aan Expeditie Robinson gaf een nieuwe impuls aan haar carrière. “In één keer ben je weer populair, ook bij jonge kinderen. Wat is dat mooi om nog mee te mogen maken.”

Niets is zo erg als een kind verliezen. Met dat besef leeft komiek en presentator Klaas van der Eerden al zijn hele leven, vertelt hij aan Kefah Allush. Klaas wordt geboren nadat een oudere broer verdrinkt in de sloot voor het ouderlijk huis. Het is een ervaring die zijn hele leven kleurt. 'Ik vergelijk alle pijn die ik in het leven ben tegengekomen met de pijn die mijn ouders hebben gehad. Als ik iets naars meemaak, denk ik altijd: Dit is niet zo erg als een kind verliezen.' Deze gedachte heeft hij ook als zijn vrouw haar borsten en eierstokken preventief moet laten verwijderen. Het leidt tot verwijdering en zelfs tot een huwelijkscrisis. 'Wij dachten dat we het meest ideale stel waren van de hele wereld. Totdat dit gebeurde. Zij ging totaal anders met het verdriet over de situatie om dan ik.' Een jaar zijn Klaas en zijn vrouw uit elkaar. 'Uiteindelijk hebben we elkaar weer gevonden en heeft de situatie ons zelfs dichter bij elkaar gebracht.'