Podcast Berg en Dal

Op vraag van de luisteraars is Pat Donnez te gast in de laatste Berg en Dal. In zijn boek ‘Berg en Dal: Een gebruiksaanwijzing bij het leven' bekent Pat het voorrecht te genieten een werkend leven lang nog geen dag te hebben gewerkt. Toch is hij verantwoordelijk voor een groot aandeel van het VRT-archief. Sinds 2010 deed Pat zijn eigenzinnige ding op Klara. Hij zadelde er zijn gasten dertien seizoenen lang op met de vraag 'Zit je op een berg of zit je in een dal?' Nu is het aan hem.

Toen Dirk De Wachter en Pat Donnez elkaar voor het eerst voor de radio spraken, was Dirk een relatief onbekende zielenknijper. Nu, tijdens de voorlaatste aflevering van Berg en Dal, wordt hij nog net niet door hele volksstammen aan de borst gedrukt.

Filosofe Martha Claeys promoveerde op 'trots'. Ze had er lang een afkeer van, een trotsallergie. Ze vond het een luchthartige emotie die het ego prominent op de voorgrond plaatst. Typisch voor deze tijd, quoi. Maar na een doctoraat en een boek weet ze dat trots van levensbelang is om geëmancipeerd te geraken. Het is munitie voor protestbewegingen die het pad effenen voor gelijkheid, of net heel veel schade aanrichten. De vraag is: hoe trots is Martha zelf?

Etiquette, dat is old school. Leven en laten leven, punt. Daar is alvast niet iedereen het over eens, Brigitte Balfoort niet in het minst. Zij is zo een beetje de leading lady van de etiquette bij ons. Hoe moet je je gedragen in deze digitale, postmoderne jungle? En veranderde de coronacrisis onze manier van omgaan met elkaar en de wereld? Brigitte was twintig jaar lang verslaggever koninklijk nieuws op VTM en koos er resoluut voor om etiquetteconsultant te worden.

Lang voor er werd getwitterd en je in maximaal tweehonderdtachtig karakters je ziel kon blootleggen, was er Remco Campert. Zijn hele werk is een aaneenrijging van puntige observaties en invallen. ‘Er schijnen schoothondjes te bestaan. Van schootpoesjes heb ik nog nooit gehoord.' In het boek ‘Berg en dal, een gebruiksaanwijzing bij het leven' blikt Pat Donnez terug op 13 seizoenen Berg en dal, zo ook op zijn tijd met wijlen de dichter Campert. Berg en dal deelt graag het volledige gesprek.

Op z'n zevende was Maxim Februari in de Efteling met zijn broer en een vriendinnetje. Ze deden een wens in de wensput. De een verlangde een fiets. De ander een zak drop. Maxim wenste wereldvrede. Hun wens is in vervulling gegaan, de zijne vooralsnog niet. Maxim Februari is romancier en essayist. Wat hij vandaag doet, verschilt weinig van wat hij vijftig jaar geleden deed in de Efteling deed: langs de zijlijn oplossingen aandragen voor alle grote crises in de wereld.

Wim Distelmans en euthanasie worden vaak in één adem genoemd. Distelmans is de kankerspecialist die euthanasie een gezicht gaf, maar hij is eveneens prof in de palliatieve geneeskunde. En dat wordt vaak over het hoofd gezien. “Je kunt leven als God in Frankrijk”, zegt hij, “maar als je wilt sterven, kom dan naar België.”

Als Alain Remue op je schermpje flikkert of bij je in de huiskamer glijdt, weet je: er staat ons geen goed nieuws te wachten. Er is weer iemand vermist of verdwenen. Waar hij ook opduikt, zelden is het om te feesten. En toch, 97 procent van de verdwijningen wordt afgesloten. En – hoe dramatisch ook – dat is in vele gevallen een opluchting. Want iemand die niet wordt gevonden, dat is een hel voor de achterblijvers.

Mira Feticu zat als tienermeisje op internaat in een stad niet ver van Boekarest, Roemenië. In de bibliotheek van die eenzame plek is voor haar alles begonnen. Bibliotheken zijn haar navelstreng met het leven. Alles is er van levensbelang, tot het toilet toe. “Soms is het gewoon een dak waar mensen schuilen als het regent,” zegt ze. Mira schreef een zinderende Liefdesverklaring aan de Nederlandse taal.

Naar aanleiding van de allereerste Vlaanderenleestdag praat Pat Donnez met misdaadauteur Toni Coppers. Zijn twintigste roman met Liese Meerhout in de hoofdrol is net uit. In het wereldje van de thrillers is Liese – en haar bedenker – een icoon. Coppers vindt het evident altijd te worden omringd door boeken. "Door fictie te lezen, slaat de motor van je verbeelding aan en vind je ontsnappingsroutes uit je eigen leven."

We mogen hem geen 'starchitect' noemen, want sterren in de architectuur vinden hun gebouwen vaak belangrijker dan waar ze voor dienen. Stéphane Beel is van vele markten thuis en zal altijd voor kwaliteit gaan. Of hij nu een kunstcampus als deSingel ontwerpt of de allernieuwste gevangenis van Dendermonde, waar plaats is voor 440 gedetineerden. Geen hotel, nee, maar wel een plek waar je niet in een vergeetput belandt.

Sara Salvérius, als we niet zeker wisten dat ze ook voor de burgerlijke stand zo heette, zouden we denken dat het een artiestennaam was. Sara studeerde klassiek accordeon, keurig binnen de krijtlijntjes, maar leeft zich daarnaast uit in het folkmilieu. Met haar muziek laveert ze tussen partituur en improvisatie, licht en donker, berg en dal.

De herdenkingsindustrie omtrent mei ‘68 doet vaak alsof dat revolutionaire jaar uit de hemel is komen vallen. Maar zonder provo hadden we vandaag niets om op terug te kijken. Provo was een volstrekt geweldloze rebellenclub voor anarchisten, beatniks, zuilheiligen en charlatans, maar tegen het klootjesvolk en de binnenlandse veiligheidsdiensten. De ideoloog van de club was de toen tweeëntwintigjarige Van Duijn. Later werd hij onder meer biodynamische boer, kabouter én liefdesverdrietconsulent.

Hij staat helemaal bovenaan in de lijst van de meest toonaangevende hedendaagse kunstenaars in België. Behalve dat zo'n ranking David Claerbout weinig zegt, is het hem daar ook niet om te doen. Aan de hand van video en digitale fotografie onderzoekt David de impact van het verstrijken van de tijd. Als je de moeite en de tijd neemt om ernaar te kijken, gaat er een bovenzintuiglijke wereld voor je open.

“Organisaties zeggen me dat ze geen jongeren met migratieroots vinden voor hun vacatures en de jongeren komen me vertellen dat ze de bedrijven niet binnen raken.” Sociaal ondernemer Youssef Kobo vindt dat er genoeg is gefilosofeerd over diversiteit en wil aantonen hoe je echt het verschil kunt maken om te komen tot een meer kleurrijke mix van medewerkers en leidinggevenden binnen je bedrijf, organisatie of politieke partij. Daar heeft hij in Berg en dal een uur voor. Niet meer en niet minder!

Als Marjan Doom naar haar werk trekt, dan trekt ze elke dag naar een fascinerende wereld van twijfel en verbeelding. Marjan leidt het Gents Universiteitsmuseum dat midden in de Gentse plantentuin ligt. Haar opdracht? De kwetsbaarheid van wetenschap tonen, zonder haar geloofwaardigheid op het spel te zetten.

Amerika-expert Bart Kerremans lijkt zo te zijn weggelopen uit 'the American dream'. U kent die droom wel: van krantenbezorger tot mediamagnaat. Of in Barts geval: van elektromecanicien A2 tot prof!

Raoul de Jong is zo'n naam die in Nederland vele belletjes doet rinkelen. Bij ons jammer genoeg nauwelijks één. Dat moet veranderen en wel met ingang vanaf heden. Raoul schrijft het boekenweekgeschenk dat straks in grote getale in de boekhandel naar je hoofd wordt gegooid. Hij is een half Groningse, half Surinaamse schrijver met een warm nest in Marseille. Veel meerstemmiger zul je ze niet vinden.

Kun je voorzitter van een voetbalbond zijn zonder zelf ooit tegen een bal te hebben getrapt of lid te zijn geweest van een club? Ja, in België kan dat. Hij heet Paul Van den Bulck, de allereerste voorzitter van kleur van een Europese voetbalbond. Hij is geen tafelspringer en zoekt graag de luwte op. Dit is Van den Bulcks eerst grote interview. Wie is deze advocaat met Congolese roots eigenlijk?

Het leven legt in vele gevallen een grillig parcours af. Zo kun je opgroeien in het Hollandse Moordrecht, een gat midden in de Biblebelt van de zwartekousenkerk en voorlopig eindigen in het broeierige Gent. Zo kan een eenzelvig fladdermeisje op een kamertje met een cassetterecorder een gevierde en superbekende ster worden die volledige zalen uitverkoopt. Zo word je Eefje de Visser.

Twaalf stielen en één groot ongeluk. Zo kun je – als Berg en Dal een Netflixdocumentaire zou zijn – het leven van Selahattin Koçak samenvatten. Kompel in de mijnen, eerste Vlaamse schepen met Turkse roots, slimste Turk, communicatiemanager in het voetbal, diversiteitsconsulent, auteur en nu invalide nadat hij zijn baby Kamiel, “mijn blonde jonge god”, in een crèche verloor. Maar zijn grote held is Superman.

Auteur en oud-Klaracollega Johan de Boose kan het niet onder stoelen of banken stoppen, hij zou ook niet weten waarom. Johan koestert een levenslange passie voor Oost-Europa. Toen hij vier decennia geleden voor het eerst de sovjetachtige hal van de Gentse universiteitscampus betrad en in doorrookte lokalen vol stoffige boeken plaatsnam, had hij zich niet kunnen voorstellen dat hij een wereld zou ontdekken waar hij – naar eigen zeggen – zijn hele leven niet meer los van zou komen.

Volgende week zijn gedichten de allerbelangrijkste bijzaak in de wereld. Hester Knibbe schrijft samen met Miriam Van hee het Poëziegeschenk. Ze beheerde als klinisch-farmaceutisch analiste lange tijd het laboratorium van een ziekenhuisapotheek. Dat klinkt behoorlijk prozaïsch. Misschien dat een mens zich dan vanzelf op gedichten gooit. De poëzie van Knibbe is persoonlijk zonder sentimenteel te zijn. Ze schrijft in heldere taal over ingrijpende thema's zoals dood, verdriet en vergankelijkheid.

Als er één Belg grote kans maakt om binnen afzienbare tijd de Nobelprijs te winnen, zo zeggen kenners, dan zou het wel eens Conny Aerts kunnen zijn. Ze staat er nog een stapje van verwijderd, om ze te zeggen. Conny is hoogleraar in de sterrenkunde aan de KU Leuven, en won vorig jaar de Kavli Prijs in Astrofysica. Een miljoen euro, dat ze weliswaar moet delen met een Amerikaan en een Deen. Ze worden geprezen om hun werk dat de grondslagen heeft gevormd voor de huidige theorie van sterstructuren.

Patrick van der Vorst veroverde als kunstdealer uit het Play4-programma ‘Stukken van mensen' het hart van vele Vlamingen. Een flamboyante en sympathieke kunstkenner die schoonheid voor een breed publiek bracht. Een kunsthandelaar in Londen bovendien die goed geld verdiende. Maar dat is voorbij. Van Der Vorst gooide het roer radicaal om. Hij wordt priester en studeert vier jaar in Rome. Eindelijk, eindelijk, doet hij exclusief zijn verhaal in Berg en Dal.

Peter Bernaerts is veilingmeester. Wie bij huis Bernaerts wat aanbiedt om te verkopen valt onder één van de drie S'en. Hij of zij gaat Scheiden, heeft Schulden of is Stervende. En wie koopt, zo vragen wij ons af, omarmt die dan de drie G's? Hij of zij is Gelukkig Getrouwd, heeft Geld en is Gezond. Of dat te eenvoudig?

Als u tijdens de kerstvakantie wat anders wil dan op kunstsneeuw te gaan skiën, dan kunnen we u een trip over de plas aanbevelen. In het Denver Art Museum loopt de tentoonstelling ‘Saints, Sinners, Lovers and Fools'. Over schijn- en andere heiligen. De werken komen uit de The Phoebus Foundation van Katoen Natiebaas Fernand Huts. De stafchef van de foundation is kunsthistorica Katharina Van Cauteren, flamboyante propagandist van kunst en kunstenaars.

Ze is een 'kakkernest' – West-Vlaams voor de laatste worp uit een groot nest. Vier zussen gingen haar vooraf. Els Snick is een vertaalster, met hart en ziel. Stefan Zweig maar vooral Joseph Roth zijn intussen haar levensgezellen. 'Kakkernest' of vijftiger, in wezen, zo zegt ze, blijf je dezelfde.

Oud-VRT-journalist en auteur Dirk Tieleman heeft een halve eeuw door de Oriënt getrokken. Het Midden-Oosten kent hij als zijn broekzak. Hij wél. Wij, u en ik, zijn onwetenden. Tenminste, als je je aangesproken voelt door de titel van zijn nieuwste boek. Die spreekt boekdelen. 'Waarom we niets van de Oriënt begrijpen en waarom we dat wel zouden moeten doen'. En nu er een vrouwenrevolutie is uitgebroken in Iran, komt Tieleman geen dag te vroeg.

Johnny Maeschalck is Vlaanderens bekendste sportadvocaat. Als hij in het nieuws komt, kun je er gif op nemen: één of andere sporter zit diep in de shit. Winnaars kloppen niet bij hem aan als ze niet met problemen kampen. Johnny is een verwoed kunstverzamelaar. Kunstenaars, zo vindt hij, lijken heel erg op topsporters.

Hij woont en werkt afwisselend in New York en Bourgogne-Franche-Comté, maar hij is wel uit een Turnhoutse broek geschud. Als er een jazzmens van bij ons het internationaal maakt, dan Robin Verheyen wel. "Eigenlijk zijn Bach en Messiaen de voorlopers van de jazz," zegt hij, "want ook bij hen vind ik de spiritualiteit terug die ik bij de groten van de jazz ervaar."

Dichteres Moya De Feyter lijkt het jong zijn helemaal te hebben overgeslagen. Ze was naar eigen zeggen een kleuter van vijf met grootheidswaanzin en op haar twaalfde klaar voor het leven. Op haar veertiende besloot ze om van het schrijven te gaan leven. Afgelopen week won Moya De Feyter de Fintroprijs Supporting Young Artists.

Tessa Kerre, hematologe en topdokter, is arts geworden omdat ze mensen graag ziet. Zo eenvoudig kan het leven zijn. Kerre behandelt patiënten met leukemie. Bij stamceltransplantatie moeten deze patiënten door een ontzettend zware periode waarin hun verzwakte lichaam het beenmerg van de donor kan afstoten. Met een onvermoeibaar engagement en oprechte betrokkenheid begeleidt Tessa haar patiënten terwijl ze steeds op zoek is naar nieuwe therapieën. En kunst op voorschrift kan daarbij helpen.

Kun je op je zesenzeventig nog provoceren, zonder dat het potsierlijk wordt? Ja, dat kan, als je Jan Bucquoy heet. Een zelfverklaarde anarchist met een grillige ziel. Jan pleegde de ene na de andere mislukte staatsgreep op het Koninklijk Paleis. Hij vindt het zeer geschikt om er sociale woningen van te maken. Zijn nieuwste film heet ‘La dernière tentation des Belges'. Een aangrijpende prent over de zelfdoding van zijn dochter.

Het leven van Meryame Kitir leest als een Netflixserie. Als ze twee is, sterft haar mama in het kraambed. Op haar achttiende wordt ze wees als haar vader, een voormalige kompel, doodgaat aan stoflong. Meryame wordt arbeidster aan de lopende band in Ford Genk, schopt het tot vakbondsvrouw en dendert de politiek binnen. Vandaag is ze een meer dan goed verdienende minister van Ontwikkelingssamenwerking, met chauffeur. Maar ze woont nog steeds op haar appartementje boven 'den Aldi'.

‘Walter Weyns changed my life' is een fangroep op Facebook voor de gelijknamige prof. Studenten delen anekdotes uit zijn lessen en ook zijn visie op woke of alt-right wordt gretig besproken. Elk jaar ook wordt deze “immer charmante professor” gekozen tot de populairste onder zijn gelijken. Walter Weyns moet de enige oudere, witte man zijn die nog op handen wordt gedragen.

Zwangere Guy heet eigenlijk Gorik van Oudheusden. Met zo'n naam lachen ze je weg in Hiphopland. Hij wordt de hofnar genoemd die dwangmatig port in de dikke pens van de kleine burgerij. De rapper met een kort lontje die zich doorlopend opwindt over onrecht en onmacht. Grote woorden. Zelf rapt hij het zo op zijn nieuwste single: Ik steek nooit iets onder stoelen maar ik smijt hier wel met krukken. Ben geboren om te rappen en mijzelf hard uit te drukken.

Eén beeld kan een hele wereld oproepen. Vader en moeder staan in ploegendienst in een Aalsterse fabriek. Hun zoontje Patrick zit alleen thuis, onder de tafel, in het gezelschap van een achtdelige Winkler Prins-encyclopedie. Een kleine 55 jaar later is hij conceptuele kunstenaar Patrick Van Caeckenbergh. Al noemt hij zichzelf liever een knutselaar, hooguit, een bricoleur. Hoe je hem ook noemt, hij blijft gefascineerd door kennis, greep proberend te krijgen op een wereld die geen greep toelaat.

De eerste gaste van dit dertiende en laatste seizoen is meteen de jongste ooit. Twintig. Dilara Bilgiç is studente psychologie in Amsterdam. Ze schreef twee meer dan behartigenswaardige boeken. De premier van Nederland was zozeer onder de indruk dat hij haar uitnodigde in Het Torentje voor een persoonlijk gesprek. Daar kan Berg en Dal niet voor onderdoen.

In de laatste Berg en Dal van het seizoen presenteren we een geheimtip. De Nederlandse auteur Lévi Weemoedt. Ironie zit in zijn DNA. Hij brengt je met zijn versjes "treurigheid om je te bescheuren". Het is bekend dat Lévi Weemoedt tot de Nederlanders behoort, zo zegt hij zelf, die liever in Vlaanderen het levenslicht hadden aanschouwd dan in ‘Olland.'

Het is altijd uitkijken met superlatieven. En al helemaal met new kids in town. Vaak zijn ze even snel verdwenen als ze verschenen. Maar Lara Chedraoui is écht wel aan een opmars bezig. Ze is de frontvrouw van de indie-rock-band 'Intergalactic Lovers', waarmee ze al vier succesvolle platen uitbracht én ze speelt de hoofdrol in de nieuwe VRT-reeks Lost Luggage.

Als kind wou tekenaar en schilder Gideon Kiefer een Vincent Van Gogh worden. Zonder dat ene oor te verliezen weliswaar. Zijn kunst tast de grenzen af tussen schoonheid en gruwel, tussen trash en traditie. Gideon Kiefer leeft met een eigen tijdrekening. Het jaar nul begon bij hem in 2008 toen hij een levensbedreigende ziekte overwon en zich realiseerde dat hij door het oog van de naald was gekropen.

Hij noemt zichzelf een bastaard. Een trotse bastaard. Acteur en schrijver Rashif El Kaoui is zoon van Christine en Ahmed. Een Vlaamse mama en een Marokkaanse papa. En ook al bent u een – wat heet – onvervalste autochtoon, ook dan – of misschien wel net dan – vindt Rashif dat u maar best een bastaard bent. Want, we zijn allemaal bastaards.

“We eten ons dood”, zo heet het boek dat eco-entrepreneur Louis De Jaeger schreef. Hij neemt ons mee op zijn ontdekkingsreis van New York tot de Westhoek, waarin hij laat zien dat we de wereld aan het vernielen zijn. De Jaeger – what's in a name – heeft een missie: zoveel als mogelijk voedselbossen planten.

Als jongeman droomde bartion Maarten Koningsberger van een internationale zangcarrière. Maar, hij miste toch bepaalde persoonlijkheidskenmerken, vond hij. Maarten werkt niet met ellenbogen en hij is bepaald slecht in audities doen. Die internationale carrière kwam er toch. Zonder ellenbogen, maar met zijn stem, en charisma.

Van haar oma leerde ze: "Als ge het niet kunt wegsteken, moet ge het doen opvallen." Lingerieontwerpster Murielle Scherre steekt het allesbehalve weg. In het Frans heet een BH un soutien. Dat is precies wat lingerie moet doen, vindt Scherre, vrouwen steunen. "De mode moet ons lijf dienen en niet andersom."

Guido Vanheeswijck bewondert Socrates wanneer die zegt: ‘Ik weet dat ik niets weet.' Dat is meer dan een tegeltjestweet. Het is misschien wel het fundament van de Europese cultuur, vindt Guido, filosoof en overtuigd christen. ‘Ik heb liever een goed gesprek met een overtuigd atheïst,' zegt hij, ‘dan met iemand die mijn geloof aanhangt maar er nooit bij stil heeft gestaan.'

De acteur, zanger, theatermaker en taartenbakker vind je dezer dagen terug in zeeën en oceanen, zingend, dansend en musicerend tussen bultruggen en walvissen. Voor 'Te Gek?!' maakte hij er een muziekvoorstelling over. Het resultaat heet ‘Ik ben de walvis': een parabel over het onbereikbare.

Iets wat alleen maar onverteerbaar is, krijg je niet verteld, vindt stripauteur Judith Vanistendael. De beste boeken zijn voor haar een combinatie van totale tragiek en totale lichtheid. En voorts is Judith ervan overtuigd dat de kloof tussen hoofd en lichaam te wijd is geworden. “Werk met je handen,” is haar devies. “Het is een van de mooiste manieren van denken.”

Karine Van Doninck is een evolutionaire biologe die niet op een eeuw meer of minder kijkt, laat staan een feestdag zoals Pasen. Een miljoen jaar is in haar wetenschap hooguit een zucht. Karine, ooit een veelbelovend tennistalent dat Justine Henin versloeg, is gepassioneerd door radardiertjes. Ze zijn piepklein, aseksueel, planten zich niet voort, maar klonen zich. Ze zouden ons leven wel eens danig op de kop kunnen zetten.

Wanneer de eerste ronde van de Franse presidentsverkiezingen plaatsvindt, vragen we aan Mia Doornaert hoe het 'La douce France' vergaat. De columniste heeft – wat heet – een bijzondere belangstelling voor Frankrijk. Dat is een understatement. Het land doet haar denken aan de reclame van grootwarenhuis Galeries Lafayette: "Il se passe toujours quelque chose".