Cins Dergi

Mahkûm edilmesi gereken bir yazardı Tarık Buğra. Öldürülmesi. Yok, edilmesi, yok sayılması gereken bir yazardı. Ama büyük Türkçesinin karşısında bunu yapamadılar.

Kral Faysal suikastı sonrasında "ABD'ye rağmen" Kudüs hakkında bir karar almak ise en son Kral Faysal'ın kurmaya cesaret edebildiği bir hayal olarak kaldı. Ve Kudüs de Faysal'ın yanağından silinmemiş bir damla yaş olarak...

Veri yığınları, dünyaya bakarken insanı bir "gasp gözlüğü" takmaya mecbur hâle getirir, baktığı her şeye temellük etme derdine düşen insan, dünyayı ele geçirilecek bir yer gibi görür. Edebiyatın insana ilk öğrettiği ise bu gasp gözlüğünün çıkarılması ve bakışın arındırılmasıdır.

Tarih boyunca farklı medeniyetlere ev sahipliği yapan İstanbul, eşine az rastlanır zenginlikte bir tarihi birikime ve kültürel çeşitliliğe sahiptir. Hemen her köşesi bir İstanbullu için bile keşfedilmeyi bekleyen anıt ve yapılarla doludur. Bunların içinde belki en az bilineni ama İstanbul'un güzelliğine güzellik katan su kemerleridir.

Bu yazı onun ilk adı "Muhtar"a yaraşır duruşuna övgülerle sonlansın isteriz. Gelip kendi hikâyesini anlatmaya, o hikâyenin kahramanı olma niyetiyle sarf ettiği nefesine ve o nefesten haykıran Emrahların, Karacaoğlanların, Dadaloğluların anısına bir saygıyla bitsin bu yazı.

İnsanlığın ebedî saadetine elçilik yapacak kişinin; nübüvvetin hemen öncesinde yaşamış olduğu bu yalnızlık, kıyamete kadar baki kalacak sedaya hazırlık dönemi olmuştur. Kâinattaki sosyal ve fiziksel her büyük hadiseye tekaddüm eden o duraksama hâli, onun hayatında da esrarengiz bir vaziyette kendini gösterdi. Sevk-i ilahî, onu içinde yaşadığı toplumdan tecerrüt ederek onu büyük vazifeye hazırladı.

"Onun eserlerinde, başka bir ressamın tesirini aramak, elmasta leke aramaya benzer ki beyhude yorgunluktur." Abartılı gelebilir bu teşbih ama değil. Burada abartılan şey bizatihi gerçek. Süheyl Ünver'in yaşayıp aktardığı bir gerçek.

Aynı paltodan çıkmadık fakat üzerimizde aynı trençkot varken aynı soğuk kantinde aynı romanları okuduk. O aldı yürüdü. Ben kuyuda kalakaldım. Kuyudan çıktığını varsayıyorum. Kuyuya hiç girmediğini düşünmek dahi istemiyorum.

Cins bu defa, iki çift suskun gözün birbirine susarak söylediği o sevgi masalının, yüreği avuçlarında atan iki sıcacık elin hikâyesi, Selvi Boylum Al Yazmalım videosu ile karşınızda.

El Hamra Sarayı Avrupa'da, İslami eserler arasında en önemli eserler arasında kabul edilmektedir. Dünyanın başka hiçbir yerinde Allah adını bu kadar çok zikreden sütun, kemer, kubbe, tavan, kapı ve duvara sahip saray bulunmaz. Endülüs'teki 780 yıllık İslam hâkimiyetinin de en önemli sarayı sayılan El Hamra'nın bütün tılsımını adeta özetleyen bir ayet-i kerimedir: 'La Galibe İllallah' (Yusuf Suresi 21. Ayet)

Beyrut'a… Yüreğimden selam olsun Beyrut'a… Denizine ve evlerine de öpücükler… Ve eski bir denizcinin yüzüne benzeyen taşlarına da… Savaşı bitiren şarkıların sanatçısı Feyruz, Ortadoğu'da insanlara direnmeyi, hayata dört elle sarılmayı, haksızlıklar karşısında dimdik durmayı şarkılarında kadife sesiyle duyurdu her zaman. Filistinli çocuklar için söylediği sözler ve şarkılar, bölgenin insanlarının arasında dilden dile yayıldı.

Miyazaki'nin birbirinden güzel animelerini izlemeyenler ve yeniden izlemek isteyenler için derledik.

Sözleri Türk dünyasının en büyük şairlerinden Şehriyar'a ait olan ve 'Feryadi'' mahlasıyla bilinen ünlü ozan Maksut Koca'nın seslendirdiği ''Heyder Baba'' ezgisi.... İkinci eser ise kış sabahlarının dinginliğini sesinde barındıran Sarah Blasko'nun seslendirdiği ''All I want '' adlı parçasını önerilerimize ekledik. Son önerimiz ise bu topraklardan... Yaptığı remixlerle farklı bir kıvama taşıyan Jacop Groening'in icra ettiği ''Köprü ortası'' adlı Karadeniz yöresine ait bir halk ezgisi. Keyifli bir dinlence dileğiyle....

Tatyos Efendi fasıl idareciliği, bestekârlığı ve keman icrasıyla dönemin sanatkârları arasında şöhret bulmuştur. Genç yaşta başladığı bestekârlıkta büyük başarı göstermiş, bestelediği şarkı ve saz eserleri fasıl musikisinin en rağbet edilen eserleri içinde yer almıştır. Çağının gerekleri ve sanat anlayışına göre güzel saz ve söz eserleri bestelemiş Klasik Türk müziği makamlarının geleneksel ifade özelliklerini başarı ile yansıtmıştır. Bunlar arasında rast, kürdili-hicazkâr, sûzinak ve karcığar peşrev ve saz semâileriyle hüseynî saz semâisi, saz mûsikisinin şaheserlerinden sayılır. Yakın dostu Ahmet Rasim Bey, sözlerini de kendisinin yazdığı uşşak makamındaki meşhur ''Gamzedeyim deva bulmam'' eseri için, “Onun ömrünün hâsılasıdır' demişti... Gamzedeyim deva bulmam Garibim bir yuva kurmam Kaderimdir hep çektiğim İnlerim hiç reha bulmam Hayatı boyunca parayla pulla işi olmayan Tatyos Efendi, aslında eserinde kendi ahvalini dizelere dökmüştür. Dizelerinde de dile getirdiği gibi ömrü boyunca yüzü pek gülmemiş, bir yuva kuramadan, reha bulamadan, garip bir insan olarak göçüp gitmiştir bu koca dünyadan.

Serçelerin Şarkısı 2008 yılında Berlin Film Festivalinde en iyi erkek oyuncu kategorisinde Gümüş Ayı ödülüne layık görülmüş olan film, Tahran dışında bir devekuşu çiftliğinde çalışan Amir ve ailesinin etrafında dönüyor. 12 Öfkeli Adam Latin kökenli bir Amerikalı genç babasını bıçaklayarak öldürdüğü gerekçesiyle birinci dereceden cinayetle suçlanır ve mahkeme önüne çıkarılır. Sanık suçlu bulunduğu takdirde idama mahkûm edilecektir. Dersu Uzala Rus ordusundan bir araştırmacı, uzaklardaki bir ormanda araştırma yaparken, doğanın dilinden anlayan, bilge Dersu Uzala ile karşılaşır. Yapım yönetmenin en önemli çalışmaları arasında yer almakta, pek çok kaynakta sinema sanatının başyapıtları arasında gösterilmektedir.

Eğer siz de bir edebiyatseverseniz, Tevfik Fikret'ten Ahmet Hamdi Tanpınar'a, Orhan Kemal'den Sait Faik Abasıyanık'a kadar, İstanbul'da yaşamış yazarlarımızın daha sonra müzeye dönüştürülmüş evlerini sizler için bir araya getirdik.

Geçmişle ne yapılır, geçmiş ne yapılır? Yazılır. Anlatılır. Belki bir güzellik sönüp gitmesin, zamana yenilmesin diye. Belki bir yara vardır da yazarak çekilir hâle gelir. Belki sadece yaşamak yetmiyor da bir de yazarak yaşanılanların üzerinden geçmek yaşamak hissine daha güçlü ulaşmayı sağlar.

Mevlânâ Celâleddîn-İ Rûmî Gönül, o gizli güzelin aşkına düşmüşken Nasıl olur da bu fani dünyanın peşinden gider? Ben, ecel günü sevgilinin yüzünü bırakıp da Kendi canının derdine düşen o gözlerden şikayetçiyim.

Tezkiretü'l Bünyan risalesinin başında Süleymaniye'nin mimarı Sinan, kendisini bize şöyle tanıtır: “Ben zavallı, Sultan Selim Han'ın saltanat gül bahçesinin devşirmesiyim. Kayseri sancağından ilk kez onun zamanında oğlan çocuğu devşirilmişti ve devşirilen erkek çocukların ilki de bendim. Acemi oğlanları arasında, yaratılışımdaki düzgünlük sayesinde seçilip dülgerliğe heveslendim. Ustamın hizmetinde, tıpkı bir pergelin sabit ayağı gibi kararlı bir biçimde çalıştım, merkezi ve çevreyi gözlemledim. Sonra da pergelin gezen ayağı gibi başka diyarları gezmeye özendim.”

Osman Hoca ile baş başa kaldıklarını, oğlanların ikisinin de yanlarında olmadığından yakınıp durdu bir süre. O anlattıkça, geriye döndükçe ben de bir nehirle akarcasına aktım o günlere doğru. Karşıma çıkan ilk sahne ise yine aynıydı. Ömrümce unutamadığım o sahneyi acıklı bir Türkan Şoray filmi izler gibi izledim ağır ağır.

1830'dan bağımsızlığını kazandığı 1962'ye kadar Fransız işgali altında kalan bir ülke düşünün. Bir de ilk kez kullanılan bir kavram: modern kolonizasyon.

Nasrettin nam zat da bu itibarla çok yorgundu. Çünkü çok yürümüş, yürür iken çok düşünmüş, düşünür iken çok inanmıştı. Çok yürüyüp yürürken düşünen, çok düşünüp düşündükçe inanan zaten çok yorulurdu. Ama neydi yürürken düşündüren, düşünürken inandıran bu dünyanın en delikanlı çağında olup da en yaşlısı olan bu zatı muhteremi?

Alışıldığı için göze değmeyen hayatın en küçük noktasında, hatta bir eşyada dahi kendi derinliğini yakalama imkânı buluyordu o. Bu nedenle de gündelik olan her şey onun şiirine tabiydi. Ve hikâyenin diğer Füsun'u sahneye gelir. Kızı Füsun. Annesinin adını verir kızına Madak. Başka türlüsü mümkün de değildir. Kızı doğunca şiir yazamaz olur.

Sedat Anar, Cengiz Özkan ve Andrzej Smolik & Artur Rojek müziklerini dinlemiş miydiniz?

Dünyanın dört bir yanından farklı eserleri keşfetmeye hazır olun, Ray Charles, Giannis Poulopolos ve Kel Assouf şarkılarını sizin için söylüyor.

Kalandar Soğuğu, Bin Bala ve Düşüş filmlerinin detaylarını dinleyebilirsiniz.

Cins dergi, Tatar Çölü, Edebiyat Nasıl Okunur? , Yuvayı Keşfetmek kitaplarını sizin için derledi.

Cins dergi, Saraybosna Blues,Kültür ve Müziği Boğan Gürültü kitaplarını sizler için derledi.

Yüzüme gülse bile, arkamı döndüğümde Gyges'in başıma bir çorap örmeyeceğinden hiçbir zaman emin olamam. Başında yasanın kılıcı sallanmadığı sürece, Gyges'ekimse hesap soramaz. Yasayla muhatap olduğunda da Gyges'in dilinden sadece sinsi ve öfkeli bir “kahretsin!” kelimesi dökülür. Gyges'in ağaracak, kızaracak, bozaracak ya da kararacak bir yüzü yoktur…

Evrim teorisinin özellikle toplum bilimlerindeki sürümleri, insanî durum ve olguları biyolojik kökene irca etme temayül ve tercihini (herhâlde çabasını demek daha doğru) barındırır ve teoriyle ilgili tartışmaların önemli bir kısmı da bundan kaynaklanır. Aslında evrim teorisi biyolojide olduğu hâliyle değişimin anlamını değil, gerekçelerini belirlemeye çalışır. Fakat gerek fizik dünyayı inceleyen disiplinlerden biri olarak dışarıda bıraktığı açıklamalar gerekse toplum bilimlerindeki etkisi itibarıyla mesele, sadece değişimin olabildiğince uygun bir tasvirini sunma aşamasından çok öteye geçebilmektedir.

Tarık Buğra, bizim için, akıntıya kürek çekmenin, soğuk savaş döneminde ülkemizde de hâkim olan Marksist sanat ortamlarının dayatmalarına “eyvallah” dememenin, dahası, bir ideolojinin yağmurundan kaçarken başka bir ideolojinin dolusuna tutulmamanın, şöhret veya para için kalemini satmamanın resmi gibidir.

Zeid'in eserleri Picasso'nun “Resim yapmak, günlük tutmanın bir diğer yoludur.” sözünü doğrulayacak nitelikte. Her bir eseri ayrı ayrı incelendiğinde onun hayatına ve içinde bulunduğu toplumun kültürüne ilişkin ipuçları verecektir. Her biri ayrı derinlik ve çekiciliktedir. Fakat döneminde yaşayan pek çok kadın sanatçı gibi, o da yeterince anlaşılamamıştı.

Bir zamanlar sadece Anadolu'da değil Balkanlardan Hind Alt kıtasına kadar İslam coğrafyasında Fahreddin er-Râzî, Seyyid Şerif el-Cürcânî, Sadeddin et-Teftazânî, Molla Fenârî gibi düşünürlerin adını duymadan ve görüşlerini bilmeden medreseden mezun olmak imkânsızdı. Son yüzyılda bu isimler önce sıradanlaştı, sonra sırlandı, ardından da sırlandıkları camlar, arkasını hiç göstermeyen ve bakanın sadece kendisini görebildiği aynalara dönüştü.

İnsana ait olan, insanın kendi mizacında yer edinen, topyekûn insani bir his olan o zerre kadar umudu hiçbir mekanizma insanın elinden alamaz.

Soyadlarının aile ve soyun özellikleri, bulundukları yerler, kendilerini öne çıkaran tarihi olaylardan tamamen dışlanarak meselâ "Kaya" gibi bir isme sığıştırılması insanlarda özgüveni eksiltir. Batı'da bugün soyadları tâ Roma dönemine kadar giden insanlar var. Böyle iki bin yıllık bir derinliği hisseden bir insan mı, yoksa anlamsız kelimelerle işaretlenen bir insan mı kendine daha çok güvenir?

Metafizikçi düşünürler kadim çağlardan beri insanın en açık ve en kesin bilgisinin “varlık” bilgisi olduğunu söyleyegelmişlerdir. Öylesine çeşitlidir ki varlık bilgisi! Bütün hallerimiz varlık bilgisinin türevleri veya varlık hallerinin özel birer tahakkuklarıdır. Sadece bu âlemin bir parçası olarak bulunduğumuzu idrak etmek varlık bilgimizin temelini oluşturur. Apaçık olduğu söylenen de bu var oluş idrakidir.

Galata denildiğinde aklına cami gelen var mıdır acaba? Galata denince, benim aklıma birbirine çok yakın, küçük camiler gelir hep… Zamanında bu çevrede yaşayan insanların hayatlarını merak ettiren camiler... Bazısı aynı sokakta karşı karşıya, bazısı kuytuda, bazısı bir sinagogun üç beş adım uzağında…

Fas'ta her şehrin bir rengi var. Rabat'ın rengi ise mavi. Okyanustan gelen esintiyle gözlerimiz maviliğe dalmışken Fas'a özgü nane çaylarımızı yudumlayarak ferahlıyoruz. Başkent Rabat huzur veren esintisiyle uğurluyor bizi.

Çoğunlukla Mısır-Şam bölgesinde hayat sürmüş ve oradan Anadolu'ya gelmiş olan İbnü'l-Arabî, Osmanlı tasavvufunu etkileyen en belirgin şahsiyet olarak belirtilebilir. Osmanlı'nın hayat görüşünün din merkezli olduğu dikkate alındığında bu din düşüncesinin merkezinde ise vahdet-i vücud olduğu görülmektedir.

Liseye başladığında, zaten çocukluğundan beri hevesli olduğu “yazmak” bahsinde artık tercih edilmiş bir istikamet geliştirdi. Edebiyat başat unsur olmasına karşın onun zihnini meşgul eden başka bir sanat dalı daha vardı: tiyatro. Nejin Lisesi'nde pek çok tiyatro oyununda coşkuyla rol aldı.

Kırılmış ve savrulmuş genç bir çabaydı Abdullah Tukay. Bugünden geriye bakıp eleştirebiliriz de. İnşa etmeye çalıştığı ‘Tatarlık' fikrinin, daha sonra Ruslar tarafından ‘Türk olmamak' vurgusu üzerinden yaygınlaştırılmasını düşünüp öfkelenebiliriz de. Ama burada tüm dünya üzerine çökerken, çocukluğundan sadece kederler biriktirmiş gencecik bir entelektüelin savrulmasını görebiliriz sadece. Ve elbette günün sonunda Tataristan'da bütünüyle Ruslaşmak'tan korunmuş bir halk ve dilden söz edebiliriz.

Evren tarihi fikri, İslam medeniyetinde klasik bilim geleneğinin yeniden ifade ve geliştirilmesini, dolayısıyla bilimsel bilginin sürekliliğini temsil eden filozofların temel kabulüyle çelişmektedir. Çünkü filozoflar, bırakın aklî cevherleri, cismanî evrenin dahi, tarihinin yapılamayacağı kanaatindedir. Onların bilimler düzeninde dünya dışında cismani cevherlere yani göksel kürelere ilişkin üç temel bilim vardır: Teorik fizik, mücessem astronomi ve mücerret astronomi.

Orta Çağ'ın en büyük Müslüman seyyahı İbn Battuta, yani doğum yerine nispetle söyleyecek olursak İbrahim Levâtî Tancî. Hem dışarıdaki “yabancı”yı, hem kendi dünyasını ve dahi diğer dünyaları adımlayarak geçirdiği, hak edilmiş kıymetli bir ömrün sahibi. 23 yaşında ayrıldığı bu şehre, 3 kıtada 29 yıl dolaştıktan sonra ancak 53 yaşında dönebilmiş Tancî. 1368 tarihinde ait olduğu/doğduğu şehrinde gözlerini dünyaya kapatırken, geride bıraktığı büyük mirasının hatrını da hepimizin omuzlarına yüklemiş. Bu hatrın hakkını verebildiğimizi ise söylemek zor

Raskolnikov'un baltasında Marmeladov'un çocuklarının ismi, Yeni Zelanda cânisi Tarrant'ın silahında Osmanlı'ya karşı ayaklanan İskender Bey'in ismi yazar. Raskolnikov da Tarrant da kendilerini birer katile dönüştüren sistem yerine tıpkı kendileri gibi sistemin kurbanı insanlara şiddet uygulayarak yine aynı sistemin birer kurbanı olmuştur.

Fırat bir yanda akardı. Dicle bir yanda akardı. İkisinin arasında bir köydü yaşadığı. Cezire derlerdi oralara. Oralarda kalmadı çocuk, büyüdü, saraya davet ettiler. Orada devam etti ne yapıyorsa onu yapmaya. Dünyalar kurdu; kurulanlar, kurulduklarından aldıkları güçle yürüdü, yürüdü, yürüdü.

İtimad ettiğiniz bir teklifi aklî ve duygusal muhataplık seviyelerinin tamamı içerisinde tarif ve tebliğ edebiliyor, tarif ettiğiniz teklifin herkesçe örnek alınabilir temsillerini geliştirebiliyorsanız, sonuçlarından bağımsız olarak, tarih sahnesindeki cârî teklif size ait olacaktır.

Kaygının Allah olması ve insanın bütün benliği ve fiilleriyle kendisini Allah'a teslim ederek değerini Allah'tan türetmesi İslam dininin ta kendisidir. Allah'a yakınlığın anlamı da budur. Nitekim Gazzâlî'nin kalpte Allah lafzının silinip Allah anlamı kalmasıyla kastettiği şey, Allah'a ilişkin fiziksel varlığın ötesine geçen ve onu önceleyen metafizik bir idraktir.

Ahlâk, insanın ilişkili olduğu nesne, olgu veya durumlardan türer. Neyin ahlâkını kazanmışsak onun meftunuyuz demektir. Bütün insanlar umutları, korkuları, hevesleri, arzuları ve hırslarıyla var olurlar. Bu duygular, ilişkili olduğu şeylere göre melekelere dönüşür. Kuşkusuz her insan bazı eylemlere diğerlerinden yatkın olabilir. Fakat ahlâk, yatkınlığın değil, alaka ve yakınlığın sonucudur.

İyi bir okul, başarılı bir kariyer, hızla gelen terfiler… Anlam hep yarınlarda sanıyoruz. Bu hayat yolculuğunda varacağımız yere, hedefe öyle kitlenmişiz ki yolculuktan keyif almak aklımıza bile gelmiyor. Yarınlara hep ümitle bakıyoruz lakin bugünü göz göre göre yitiriyoruz. Bu yolculuğu bereketli ve mana dolu bir hâle getirmek, bugünün idrakinde olabilmek adına tasavvuf âlimlerinin önerdiği yegâne şey, “ânda kalmak” yani “ibnü'l vakt” olmak.

"Döndü halk ve cüzzam ne gün yürüdü ve hep bir yaprak değil miyiz ki bir zaman yarıp çıkmak serüveninde özdalımızı topu topu bir mevsimi yaşarız işte müşa'şa bir sonbahar figüranıyız hepimiz de."

Toplum geçirdiği tarihsel süreçleri bilinç dışı bir alanda muhafaza eder. Öfkesini, isyanını, refahını, dirliğini ve dağılışını bir limit ile belirler. Toplumsal olanı izah etmek için toprağa bakmak gerekir bazen. Mühendisler toprağın tecrübesini hesaba katmaktan bahsederler. Bu şudur: Toprak, binlerce yıl içerisinde üzerine konulan yükleri aklında tutar. Misal beş yüz yıl önce üzerine bir ev ya da cami inşa edildiyse, üzerine yüklenen bu en yüksek gerilim artık onun limitidir.