Historyczne wydarzenie tygodnia

17 grudnia 1970 r. ok. godz. 6 w okolicach przystanku kolejowego Gdynia Stocznia wojsko i milicja otworzyły ogień do zdążających do zakładu pracy stoczniowców, którzy posłuchali apelu wicepremiera PRL Stanisława Kociołka, aby wrócić do pracy. Zastrzelono 16 bezbronnych osób. O tych tragicznych wydarzeniach Tadeusz Płużański rozmawiał z  Piotrem Dmitrowiczem, dyrektorem Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego.

 - 13 grudnia to jedna z najbardziej zakłamanych dat w III RP. Tak została zmanipulowana przez postkomunistów, że dziś niektórzy używają określenia "kontrowersyjny stan wojenny". Widać to też w badaniach opinii publicznej. Część Polaków dała się zwieść propagandzie, że było to mniejsze zło, a gen. Wojciech Jaruzelski ratował Polskę. Wile elementów pozostało do odkłamania - mówił w Polskim Radiu 24 historyk i dyrektor Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego Piotr Dmitrowicz. 

O stalinowskiej zbrodniarce Helenie Wolińskiej w "Historycznym Wydarzeniu Tygodnia" Tadeusz Płużański rozmawia z historykiem Instytutu Pamięci Narodowej i Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL Pawłem Sztamą.

- Polacy nigdy nie pogodzili się z utratą niepodległości, całe pokolenia o to walczyły. Szansa pojawiła się po wybuchu I wojny światowej i Polacy zrozumieli, że wielkim błędem było z tego nie skorzystać - mówił w Polskim Radiu 24 prof. Wojciech Polak z Instytut Pamięci Narodowej.

O stalinowskiej zbrodniarce Julii Brystiger w Historycznym Wydarzeniu Tygodnia Tadeusz Płużański rozmawia z historykiem Instytutu Pamięci Narodowej i Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL Pawłem Sztamą.

We wrześniu 1945 roku kpt. Stanisław Sojczyński "Warszyc" wydał "List otwarty" do płk Jana Mazurkiewicza ps. "Radosław", w którym uznał jego apel o wychodzenie z konspiracji za zdradę i apelował o dalszą walkę przeciwko komunistom.

- Sowieci byli agresorami, nie wchodzili do Polski z przyjaznym nastawieniem i chęcią pomocy. Atakowali Wojsko Polskie i ludność cywilną. Jako historyk mogę powiedzieć, że Naczelny Wódz, marszałek Edward Rydz-Śmigły podjął złą decyzję, aby z nimi nie walczyć - mówił w Polskim Radiu 24 dr Rafał Leśkiewicz z Instytutu Pamięci Narodowej. 

W kolejnym odcinku cyklu "Historyczne Wydarzenie Tygodnia" Tadeusz Płużański rozmawia z Romualdem Rzeszutkiem, prezesem Fundacji Non Notus, inicjatorem budowy największego w Polsce Pomnika Żołnierzy Wyklętych Niezłomnych, odsłoniętego w ubiegłym roku w Mielcu i niezwykłego albumu przybliżającego historię monumentu.

25 lipca 1908 r. we Lwowie w rodzinie prawniczej urodził się Stanisław Kasznica, ostatni komendant Narodowych Sił Zbrojnych. Jego życie zakończył 12 maja 1948 r. kat Mokotowa - ubek Piotr Śmietański, a szczątki odnalazł na "Łączce" Powązek Wojskowych w 2012 r. IPN. Kim był ten, którego udało się zidentyfikować? To postać wciąż mało znana.

O trwającym w dniach 7-15 lipca Powstaniu Wileńskim (kryptonim "Ostra Brama") mówił w Polskim Radiu 24 historyk prof. Jarosław Wołkonowski.

PRL był oparty na wielu mitach. Jednym z nich, najsilniejszym i do dziś pokutującym, jest przeświadczenie o dobrym gospodarzu Edwardzie Gierku.

O dwóch czwartych czerwcach - z 1989 i 1992 roku - oraz ich konsekwencjach Tadeusz Płużański porozmawiał z gościem Polskiego Radia 24 Adamem Hlebowiczem, dyrektorem Biura Edukacji Narodowej Instytutu Pamięci Narodowej.

- Warto popatrzeć na te trzydzieści kilka lat od upadku władzy komunistycznej, jako na proces rozpoczęty w połowie lat 80-tych. Było to przekształcenie systemów komunistycznych pomyślane jako kontrolowane przejście do innej formy sprawowania władzy przez tych samych ludzi - mówił w Polskim Radiu 24 Piotr Naimski, działacz opozycji w okresie PRL, współzałożyciel Komitetu Obrony Robotników.

- Znaczenie niektórych spraw rośnie, na przykład bezpieczeństwa czy bezpieczeństwa energetycznego. W tym pytaniu Jana Olszewskiego "Czyja będzie Polska?" jest pytanie, jaką wizję kraju chcemy zrealizować; Polski, którą będzie rządziła grupa ludzi bez mandatu społecznego, gdzie własność i przedsiębiorczość będą oligarchiczne, jak to jest do dziś w niektórych krajach na wschodzie, czy też będzie jak w normalnych krajach Zachodu - mówił w Polskim Radiu 24 dziennikarz, polityk, były rzecznik prasowy rządu Jana Olszewskiego.

155 lat temu, 14 maja 1867 r., urodził się Adam Stefan Sapieha, arcybiskup krakowski i kardynał. - Zawsze angażował się w patriotyczne działania, które miały przyczynić się do odbudowy wolnej Polski  - mówił w Polskim Radiu 24 prof. Rafał Łatka z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.  

"Non possumus" - memoriał biskupów Episkopatu Polski do komunistycznych władz PRL z 8 maja 1953 roku był wyrazem braku zgody na podporządkowanie się Kościoła katolickiego władzom świeckim. W odpowiedzi, we wrześniu 1953 r., komuniści uwięzili kardynała Stefana Wyszyńskiego. O tym punkcie zwrotnym, impasie w relacjach państwo-Kościół Tadeusz Płużański rozmawia z Grzegorzem Polakiem, wicedyrektorem Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.

- Są miejsca na świecie - nisko się kłaniam naszym rodakom, którzy tam mieszkają - gdzie mamy siódme pokolenie, szóste pokolenie, a oni cały czas czują się Polakami, są z tego dumni - mówił w Polskim Radiu 24 Jan Dziedziczak, sekretarz stanu w KPRM, pełnomocnik rządu ds. Polonii i Polaków za granicą. 2 maja obchodzić będziemy Dzień Polonii i Polaków za Granicą.

- Nie tylko w Rosji, ale również na Zachodzie są pseudonaukowcy, które kłamią na temat zbrodni katyńskiej. Powielają opowieść, że w Katyniu mordowali Niemcy. W okresie Rosji putinowskiej kłamstwo zostało upaństwowione - mówił w Polskim Radiu 24 historyk dr Witold Wasilewski, pracownik Wydziału Badań Archiwalnych i Edycji Źródeł Archiwum IPN.

- W dniu śmierci Jana Pawła II nie było chyba w Polsce człowieka, który by nie chciał stać obok swojego rodaka i razem przeżywać żałobę po odejściu osoby, która zmieniła bieg historii Polski, Europy i świata - powiedział w Polskim Radiu 24 Jan Józef Kasprzyk, szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.

- Rozpatrując wielkość pomocy Polaków dla ludności żydowskiej należy pamiętać, że na terenie okupowanych ziem polskich, za pomoc Żydom w najmniejszej nawet formie, groziła kara śmierci - powiedział w Polskim Radiu 24 historyk z rzeszowskiego oddziału IPN dr Wojciech Hanus. - Ukrywanie i niesienie pomocy społeczności żydowskiej było aktem wielkiego poświęcenia i heroizmu, a rodzina Ulmów jest tego najlepszym przykładem - dodał.

- Ksiądz Franciszek Blachnicki zbudował nowy kształt religijności młodych Polaków. Zachęcał do indywidualnego czytania Pisma Świętego. Oazy uczyły codziennego czytania Biblii - mówił w Polskim Radiu 24 historyk dr Andrzej Sznajder.

Major Wojska Polskiego, dowódca V Wileńskiej Brygady AK, a następnie oddziałów partyzanckich eksterytorialnego Wileńskiego Okręgu AK. W 1948 roku aresztowany przez UB, następnie skazany na karę śmierci i stracony. 12 marca 1910 r. w Stryju urodził się Zygmunt Szendzielarz, późniejszy major "Łupaszka". W Polskim Radiu 24 Tadeusz Płużański rozmawia z Bogusławem Łabędzkim, historykiem z białostockiego Instytutu Pamięci Narodowej.

Gościem Tadeusza Płużańskiego był prof. Filip Musiał, dyrektor Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL oraz krakowskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej. 1 marca obchodziliśmy Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Dziś na całym świecie odbył się Bieg Tropem Wilczym.

O tzw. transformacji ustrojowej 1989 roku, ze szczególnym uwzględnieniem dalszej działalności ludzi komunistycznych służb specjalnych. Ile PRL zostało w III RP? Tadeusz Płużański rozmawia z rzecznikiem Instytutu Pamięci Narodowej dr Rafałem Leśkiewiczem.

Komuniści zamordowali go 8 lutego 1951 r. w katowni przy ul. Rakowieckiej strzałem w tył głowy. O ppor. Lucjanie Minkiewiczu "Wiktorze", jednym z najodważniejszych Żołnierzy Wyklętych, Tadeusz Płużański rozmawiał z historykiem IPN, Michałem Ostapiukiem.

Tadeusz Płużański rozmawiał w Polskim Radiu 24 z dr Andrzejem Boboli, historykiem Instytutu Pamięci Narodowej, o tym jaką rolę odegrała w historii Polska Zjednoczona Partia Robotnicza.

Tadeusz Płużański rozmawia z dr. Rafałem Leśkiewiczem, rzecznikiem prasowym Instytutu Pamięci Narodowej, o wyborach w Polsce w styczniu 1947 r. Zostały one nam zagwarantowane przez "wielką trójkę" podczas konferencji pokojowej w Jałcie.

O obronie Lwowa 1919 r. Tadeusz Płużański rozmawiał ze Stanisławem Srokowskim, urodzonym na Wołyniu polskim pisarzem, badaczem Kresów i ludobójstwa wołyńskiego.

 - Pałac Kultury i Nauki należy rozebrać nie tylko z powodów ekonomicznych i estetycznych, ale też historycznych i patriotycznych. Można to przeprowadzić, podobnie jak zrobiono w latach 20. XX wieku z soborem św. Aleksandra Newskiego na Placu Saskim, który był symbolem caratu i rosyjskiego panowania nad Polską - mówił w Polskim Radiu 24 Krzysztof Lancman z Instytutu Historycznego Nurtu Niepodległościowego im. Andrzeja Ostoja Owsianego. Gościem audycji był również Zbigniew Jacek Jackiewicz, koordynator Mazowieckiej Wspólnoty Samorządowej.

- Gen. Kazimierz Sosnkowski ma olbrzymie zasługi w dziele wywalczenia Polski niepodległej - mówił w Polskim Radiu 24 prof. Tomasz Panfil, historyk (KUL, IPN).

- Ks. Jerzy pozostawał człowiekiem wolnym. Nauczał jak wolny człowiek i wychowywał do wolności innych. W związku z tym w naturalny sposób wchodził w konfrontację z systemem - powiedział w Polskim Radiu 24 dr Robert Derewenda, historyk.

- Podczas sześciu dni rozprawy przesłuchano zaledwie kilkunastu świadków. Warto wspomnieć, że ludzie z zarządu WiN byli w opłakanym stanie. Każdy z członków miał ślady po torturach - powiedział w Polskim Radiu 24 Michał Gruszczyński z Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL.

- Urban nie był tylko rzecznikiem rządu, on tworzył ten aparat propagandowy, kampanie kłamstw i nienawiści - mówił w Polskim Radiu 24 Piotr Dmitrowicz, historyk.

- Ulotki ukazujące się zarówno na froncie białoruskim jak i ukraińskim, wzywały do zabijania oficerów i przechodzenia na stronę armii sowieckiej - powiedział w Polskim Radiu 24 Piotr Szubarczyk, historyk. Podkreślił jednak, że Polacy nie dali się na to nabrać.

102 lata temu rozpoczęła się Bitwa Warszawska. Starcie nazywane Cudem nad Wisłą rozegrało się na przedpolach stolicy i zakończyło zwycięstwem Wojska Polskiego nad Armią Czerwoną. Mówił o tym w Polskim Radiu 24 historyk Jarosław Mańka.

- Puste więzienie zaczyna robić się od grudnia 1939 r. potem zapełnia się ono już polskimi patriotami, jest to pamiętajmy więzienie pomocnicze, bo główne było na Pawiaku - mówił w Polskim Radiu 24 Krzysztof Jabłonka, historyk. 

- Mam nadzieje, że nowy traktat polsko-ukraiński przyniesie nam nowe rozdanie choćby w kwestii właśnie wyjaśnienia Zbrodni Wołyńskiej i dojścia do konsensusów w sprawie tamtych wydarzeń - mówił w Polskim Radiu 24 dr Damian Markowski, historyk z IPN.

- Solidarność Walcząca nie tylko o tym mówiła, ale też działała w duchu zrzucenia jarzma. Ludzie Solidarności Walczącej uważali, że wolność wszystkich narodów jest absolutnym fundamentem - powiedział w Polskim Radiu 24 historyk IPN dr Paweł Błażewicz.

- Istniało ryzyko, że wraz z wycofaniem się wojsk radzieckich z Polski, w to miejsce powstaną tzw. spółki eksterytorialne -  mówił w Polskim Radiu 24 Marcin Gugulski, dziennikarz, rzecznik prasowy rządu Jana Olszewskiego w latach 1991 - 1992.

- Miano o nim nigdy nie rozmawiać, nie nagłaśniać jego osoby. Fenomenem jego pamięci polega na tym, że stało się wręcz odwrotnie - mówił w Polskim Radiu 24 Jarosław Wróblewski z Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL. Gościem był również historyk Jacek Karczewski. 25 maja 1948 roku, w więzieniu mokotowskim w Warszawie, strzałem w tył głowy zamordowany został z rozkazu władz komunistycznych Witold Pilecki. 

Ksiądz Zygmunt Kaczyński miał sporo różnych kontaktów (...). Wydaje się, że główną kwestią związaną z tym aresztowaniem (...) było to, że w kwietniu przed komisją Izby Reprezentantów USA ds. działalności antyamerykańskiej zeznawał gen. Izydor Modelski - przyjaciel ks. Kaczyńskiego z okresu przedwojennego, wojennego, mieli kontakty też po wojnie. Modelski zeznaje w sprawach komunistów penetrujących USA - mówił Mirosław Biełaszko, historyk z IPN.

- 24 kwietnia 1945 roku mjr Bernaciak "Orlik" zdecydował się na bezpośredni atak na siedzibę Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Puławach, gdzie przetrzymywano i mordowano więźniów politycznych, w tym wielu żołnierzy Armii Krajowej - powiedział na antenie Polskiego Radia 24 Mariusz Pawlak, prezes koła Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej im. mjr. Mariana Bernaciaka w Rykach.