Kees de Kort | BNR

De vier pijlers waar de economie op draait mogen inmiddels bekend worden verondersteld bij de BNR-nieuwsconsument: investeringen van bedrijven, uitgaven van de overheid, het verschil tussen wat je verkoopt aan en koopt in het buitenland, en last but nog least: de consumptie van huishoudens. En gegeven het grote belang van die laatste als vliegwiel van de economie is de grote vraag volgens macro-econoom Edin Mujagic: wanneer draait die motor sneller, en wanneer minder snel? ‘Daarvan hangt heel veel af, voor de ontwikkeling van de economie.’ En dat was nou net het thema van een gedegen publicatie van de economen Joseph E. Stiglitz en Martín Guzmán, dat zoals het een goed wetenschappelijk paper betaamt begint met wat de economische theorie en economische modellen zeggen, aldus Mujagic. ‘De verandering in de consumptie van huishoudens is afhankelijk van zaken als technologische ontwikkeling, toename van de arbeidsproductiviteit en schommelingen in onder meer de energieprijzen, zoals in 2021. Dan houd je minder geld over om te consumeren. Mensen voelen zich door dit soort factoren wat rijker of wat minder rijk.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Europese Centrale Bank (ECB) zou een voorbeeld moeten nemen aan de verhouding tussen de president van de Verenigde Staten en de voorzitter van de Fed, de Amerikaanse centrale bank. Gisteren hebben Donald Trump en Jerome Powell elkaar gesproken in het Witte Huis, en dat gebeurt niet vaak, zegt macro-econoom Edin Mujagić. ‘In Europa is het “lieve Ursula” en “lieve Christine”.’ Laat me raden, het gesprek in het Witte Huis ging niet over de vakantieplannen van Trump en Powell? We hebben het hier over twee mannen, waarvan één - de president – de ander – de Fed-baas - nog niet zo lang geleden met de weinig vleiende woorden als loser en dom heeft omschreven. Dus dat heeft de toon van het gesprek wel gezet. Waar hebben ze het wel over gehad zal je niet verrassen. In de verklaring na afloop zei de Fed dat het is gegaan over economische ontwikkelingen inclusief werkgelegenheid, economische groei en inflatie. Wat de Fed niet zegt, maar wat we wel weten, is de Amerikaanse president weer een poging heeft gedaan om de Fed zover te krijgen de rente te verlagen. Dat weten we omdat de Fed na afloop een verklaring online heeft gezet, en dat is nog ongebruikelijker. Daarin staat dat de Centrale Bank zich laat leiden door economische omstandigheden, zoals de wet voorschrijft, op basis van niet politieke analyse. Dat is heel diplomatiek voor. Laten we met rust, Ik ga de rente niet verlagen, Alleen Omdat jij Daarom vraagt, wij kijken naar economie, wij kijken naar inflatie en op dit moment zeggen die signalen ons dat we niks doen met de rente. De Fed weet heel goed dat de buitenwereld zich zorgen maakt over de onafhankelijkheid van de centrale. Met deze verklaring willen zie de vrees wegnemen De president en de Fed-baas spreken elkaar dus niet vaak, waarom is dat zo? De Amerikaanse president en de voorzitter van de centrale bank spreken elkaar één á twee keer per jaar, alleen in 2008 zijn er meer contactmomenten geweest. Centrale Bank die spreken elkaar één á twee keer per jaar. Dat is Als je historisch kijkt. Een aantal uitzonderingen in het jaar 2008 bijvoorbeeld zijn er veel meer contactmomenten geweest. Dat wordt gedaan om die schijn van belangenverstrengeling te vermijden. k geloof dat er zelfs geen Amerikaanse president in ieder geval In de moderne geschiedenis niet niet zijn die het vet kantoor van binnenuit hebben gezien. In de EU gaat dat dus anders? Mijn hemel zou ik bijna willen zeggen, want Wij hebben hier heel veel contactmomenten tussen Christine Lagarde en Ursula von der Leyen, bijvoorbeeld voorzitter van de Europese Commissie. De band is best wel goed; ze staan samen op de foto’s, ze lopen hand in hand, ze noemen elkaar bij de voornaam en zeggen ‘lieve Ursula’ en ‘lieve Christine’. De baas van de ECB nodigde Ursula von der Leyen begin dit jaar nog uit op het ECB-kantoor om te praten over rente. Dat zijn allemaal zaken die je in de VS niet ziet. Hier laat Amerika zien hoe het wél moet, en de ECB zou zich daar iets meer van moeten aantrekken. Er komt een nieuwe baas van de Fed, dat is duidelijk. De termijn van Powell loopt eind mei 2026 af. Na de zomer gaan die namen lekken Natuurlijk en daar gaan markten op reageren . See omnystudio.com/listener for privacy information.

Als heel veel landen en beleggers in jouw munt willen beleggen, is dat een goed teken. Dat gaat meestal in staatsobligaties zitten en daar heeft iedereen voordeel van, omdat het de rentes omlaagdrukt. En volgens ECB-baas Christine Lagarde beschermt het je tegen wisselkoersschommelingen, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Als je handelt met andere landen is het veel makkelijker om te factureren in je eigen munt. Dan hoef je je geen zorgen te maken over de wisselkoers.’ Óók terecht is de opmerking van Lagarde dat het allemaal niet vanzelf komt: je moet er wel wat voor doen. Wát je moet doen? Volgens Mujagic zette Lagarde daar haar ECB-pet af, om die te vervangen door de pet van de raspolitica. ‘Volgens haar moet je meer vrijhandelsverdragen afsluiten met andere landen, zorgen voor diepere kapitaalmarkten waar mensen hun euro’s kunnen beleggen. Én je moet een politieke unie vormen in Europa. Vooral dat laatste zie ik als het bewijs dat de euro, met alles wat eromheen hangt nog niet volwassen genoeg is om die rol in de toekomst te spelen in de wereld.’ See omnystudio.com/listener for privacy information.

Je hoort het vaker: centrale banken mikken op 2 procent inflatie. Maar waar komt dat cijfer eigenlijk vandaan? En is het werkelijk zo nuttig als vaak wordt beweerd? ‘Ja, het is nuttig, maar niet zozeer om mensen aan te sporen iets te kopen; eerder om schulden dragelijker te maken,’ zegt macro-econoom Edin Mujagic. Waar komt dat cijfer eigenlijk vandaan? Dat stamt uit het jaar 1989. We moeten dan naar Nieuw-Zeeland, waar op dat moment een nieuwe bankwet van kracht werd. Die wet regelde hoe de centrale bank moest functioneren. Op een bepaald moment gingen de minister van Financiën en de voorzitter van de centrale bank samen lunchen. Tijdens dat gesprek kwam een belangrijke vraag op tafel: ‘Straks moeten we een soort functioneringsgesprek houden’, zei de minister, ‘maar waarop baseer ik dat eigenlijk?’ De voorzitter van de centrale bank antwoordde: ‘We moeten zorgen voor lage inflatie.’ Hij stelde voor om te mikken op een inflatie tussen de 1 en 3 procent. Daarop zei de minister: ‘Laten we er gewoon 2 procent van maken. Dat is je doelstelling. Over een jaar kijken we of je dat gehaald hebt.’ See omnystudio.com/listener for privacy information.

Cor Boonstra, oud-topman van Philips die onlangs overleed op 87-jarige leeftijd, was volgens macro-econoom Arnoud Boot een bestuurder die zijn stempel drukte op het Nederlandse bedrijfsleven. ‘Wat me bijblijft is niet zijn persoonlijke leven, maar zijn visie op bedrijfsvoering’, zegt Boot. ‘Hij zag hoe belangrijk structuur en duidelijkheid zijn in een groot bedrijf.’ Een bekende uitspraak van Boonstra was: ‘Ik kan geen bedrijf leiden als het spaghetti is. Ik wil daar asperges van maken’. Spaghetti staat voor een warboel aan verantwoordelijkheden, waar niemand meer weet waar iets begint of eindigt. Bij asperges kun je iemand verantwoordelijk houden voor een duidelijk onderdeel. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Een uitspraak van het Amerikaanse hooggerechtshof, het Supreme Court, zet de scheiding der machten in het land verder onder druk. Als gevolg van het (voorlopige) oordeel lijkt de onafhankelijkheid van de centrale bank ten opzichte van de president verder af te nemen. Een zorgelijke ontwikkeling, zegt macro-econoom Arnoud Boot. ‘De VS beweegt zich weg van de democratie.’ See omnystudio.com/listener for privacy information.

Voor veel mensen loont werken niet, de houdbaarheid van de welvaartsstaat neemt af en het groeivermogen van de Nederlandse economie daalt. Dat blijkt uit de Monitor Brede Welvaart van het CBS, die gisteren werd gepubliceerd. ‘En dat zijn zeer zorgwekkende constateringen’, zegt macro-econoom Edin Mujagic. Laten we beginnen bij de eerste constatering. Wat viel je daaraan op? Het rapport stelt dat er in Nederland volop werk is. Iedereen die wil werken, kan aan de slag. Maar toch gebeurt dat vaak niet. De belangrijkste reden is dat werken voor veel mensen, vooral mensen die uit een uitkering komen, niet loont. Ze verdienen bruto misschien meer, maar omdat ze dan allerlei toeslagen verliezen, houden ze netto soms zelfs minder over. Het gevolg is dan dat mensen er voor kiezen om niet te gaan werken.See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Nederlandsche Bank (DNB), de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en het Centraal Planbureau (DPB) zijn allemaal met hun eigen blik op onze financiële stabiliteit gekomen. Die kwamen in grote lijnen overeen, al nam het CPB wel een opmerkelijk standpunt in over het aangaan van gezamenlijke Europese schulden volgens Hans Stegeman, hoofdeconoom bij Triodos Bank. ‘Voor het eerst zegt het planbureau eigenlijk vrij onomwonden: Eurobonds zijn een goed idee.’ Het CPB rapporteerde al in 2011 eens over de mogelijkheden die Eurobonds bieden, weet Stegeman. ‘Maar toen zeiden ze: we hebben eerst institutionele hervormingen nodig, want we kunnen niet zomaar gezamenlijke schulden aangaan.’ Nu draait het planbureau het volgens de Triodos-hoofdeconoom juist om. ‘Ze hebben een hele paragraaf over publieke goederen en diensten waar we op Europees niveau in moeten investeren en waarbij het goed zou zijn om gezamenlijk schuld aan te gaan.’See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het besluit van kredietbeoordelaar Moody’s om de kredietwaardigheid van de Verenigde Staten te verlagen van triple A naar double A one is een vernedering voor het land, zegt macro-econoom Edin Mujagić. Kredietbeoordelaars zouden volgens hem rekening moeten houden met de bredere economische context. ‘Het is raar dat Duitsland wel nog steeds de hoogste rating krijgt.’ In 2011 besloot S&P om de hoogste rating van Amerika af te pakken, in 2023 kwam Fitch erbij en nu ook de laatste van de grote drie. Het land heeft dus bij de kredietbeoordelaars die ertoe doen geen hoogste rating meer. In feite betekent dit dat Amerikaanse staatsobligaties niet meer volledig risicovrij zijn. Dat is een vernedering voor het land, ze zijn de facto eigenaar van de wereldmunt en dan moet je het doen zonder de hoogste rating. Dat zal in Washington niet goed zijn gevallen.See omnystudio.com/listener for privacy information.

De vandaag gepresenteerde kwartaalcijfers laten volgens macro-econoom Arnoud Boot duidelijk zien dat de verzekeraar definitief afscheid heeft genomen van Nederland als bedrijfsmatig vaderland. Desondanks is de toezichthouder in Nederland volgens Boot moreel verplicht om het bedrijf in de gaten te houden, aangezien Aegon nog steeds grootaandeelhouder is van verzekeraar ASR. Sinds wanneer hebben bedrijfscijfers met macro-economie te maken? Dat draait om de tegenstelling tussen de financiële en de reële economie, omdat bedrijfscijfers laten zien waar en hoe in de wereld geld wordt verdiend. Banken en verzekeraars, zoals Aegon, vestigen zich altijd op plekken waar ze kunnen meeliften op het geld dat – spreekwoordelijk – voorbij stroomt. De cijfers van Aegon richten zich nu vooral op de World Financial Group, een Amerikaans dochterbedrijf van Aegon. Daar werken op dit moment 88.000 verkoopagenten die op provisiebasis zoveel mogelijk polissen moeten verkopen. Het gaat om levensverzekeringen – wij zouden ze woekerpolissen noemen – waarbij er meer geld in de zakken van de verkoper verdwijnt dan dat de consument eraan heeft. Maar dat doen ze in de VS, en niet meer hier. Ze zijn bewust naar Amerika gegaan – een land zonder echte consumentenbescherming. Inmiddels lopen er talloze rechtszaken tegen de World Financial Group. Ze zoeken bewust de grenzen op: dat ís hun strategie. Ze richten zich op markten waar ze hun producten gemakkelijk kwijt kunnen, en daar zit een enorm verdienmodel achter. Datzelfde gebeurt in Brazilië. We hebben het hier over levensverzekeringen en pensioenproducten die worden verkocht aan de onderkant van de Amerikaanse middenklasse. En ik vind het belangrijk om die voortdurende frictie tussen de financiële economie en de reële economie te blijven benoemen. Als we in Nederland constateren dat een bank qua winst achterblijft bij een andere bank, dan moet je je afvragen waar dat door komt. Daar kun je moreel wat van vinden, maar kan je er iets tegen doen? Aegon, met het juridische hoofdkantoor in Bermuda, heeft zijn Nederlandse activiteiten verkocht aan ASR, een gerespecteerde Nederlandse verzekeraar. Aegon bezit 29,99 procent van de aandelen van ASR en is daarmee de grootste aandeelhouder. Als Nederlandse toezichthouder moet je ASR de vraag stellen welke invloed die grootste aandeelhouder op het beleid uitoefent. Wordt ASR door Aegon gedwongen om bochten af te snijden? Wordt de horizon van het bedrijf verkort? Het verrotte, huidige verdienmodel van Aegon staat immers haaks op de Nederlandse wetgeving. En ik vind dat je een Nederlands bedrijf daar wél op moet kunnen aanspreken.See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Amerikaanse economie begint de eerste scheurtjes te vertonen, ziet macro-econoom Edin Mujagic. Vooral de torenhoge schuldenlast van huishoudens begint zorgelijke proporties aan te nemen, en het is volgens Mujagic maar zeer de vraag hoe ze die ooit gaan aflossen nu de economie wat minder hard lijkt te draaien. Dat de Amerikaanse economie na de coronapandemie zo krachtig opveerde, veel krachtiger dan in Europa en andere Westerse landen, stelde veel economen voor een raadsel. De verklaring lag volgens Mujagic in het feit dat Amerikaanse huishoudens tijdens de lockdowns veel geld hadden gespaard, omdat ze het niet konden uitgeven en dankzij steun van de overheid, en na de pandemie flink begonnen te besteden. ‘Heel veel geld wat redelijk snel uitgegeven wordt, dat jaagt de economie aan.’ Al dat opgepotte geld raakte op een gegeven moment op. Dat was ook het moment waarop economen hadden verwacht dat de wonderlijke groei van de Amerikaanse economie zou stokken, maar dat bleek niet het geval. ‘Men was gewend geraakt aan naar de stad gaan en veel uitgeven’, aldus Mujagic. ‘Daardoor draaide de Amerikaanse economie lekker, en daar kwam nog eens bovenop dat de overheid bakken met geld uitgaf. Al dat geld moest natuurlijk wel ergens vandaan komen. ‘De lonen waren wel gestegen, maar men ging vooral veel lenen. Het nare van leningen is dat je ze ook ergens in de toekomst moet terugbetalen. En we komen nu in een situatie waarin heel veel Amerikanen dat niet meer kunnen.’See omnystudio.com/listener for privacy information.

Ruim de helft van de Amerikanen is linksom of rechtsom ‘belegd’ in de economie – direct, via levensverzekering of pensioen. In de eurolanden ligt dat percentage tussen de 10 en 20 procent, zegt macro-econoom Edin Mujagic, wiens gedachten meteen uitgingen naar het inmiddels roemruchte rapport van voormalig ECB-baas Mario Draghi. ‘Één van zijn aanbevelingen is om het Europese geld, dat er wel degelijk is, meer te mobiliseren, door Europeanen meer te laten beleggen.’ Vooralsnog lijkt dat ijdele hoop: als het aan Draghi ligt gaan Europeanen simpelweg meer op Amerikanen lijken, en wordt beleggen een stuk populairder, ten koste van de grote spaartraditie, zegt Mujagic. ‘Ook Nederland hebben we momenteel zo’n 500 miljard euro op onze spaarrekeningen staan. En dat is toch geld dat niet actief bijdraagt aan het doel dat we met elkaar hebben, namelijk een betere euro-economie.’ See omnystudio.com/listener for privacy information.

De afgelopen weken ging het vaak over de hoge inflatie in de Verenigde Staten, vooral door de gestegen prijs van eieren die een belangrijke rol zou spelen in de stijging. Vandaag werd bekend dat de inflatie in Nederland in april 4,1 procent bedroeg. Ook hier dragen verschillende factoren daaraan bij, zoals de prijs van vliegtickets, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Vliegtickets zijn bij ons wat eieren in de VS zijn.’ Dus de prijs van vliegtickets speelt een grote rol bij deze stijging? Zeker. Tijdens de meivakantie hebben we de neiging om met heel veel mensen tegelijk op reis te gaan, waardoor de vraag naar vliegtickets stijgt. De luchtvaartmaatschappijen weten dat natuurlijk ook, en dus gaan de prijzen omhoog. Dit jaar lagen de vliegtickets in april bijna 21 procent hoger dan in april vorig jaar, en dat zie je dus ook terug in de inflatiecijfers. Daardoor zijn we helaas weer boven de 4 procent uitgekomen. See omnystudio.com/listener for privacy information.

De aandelenbeurzen lijken volledig losgezongen te zijn van de echte economie, ziet macro-econoom en hoogleraar financiële economie Arnoud Boot. Wat hij zijn studenten al tientallen jaren doceert en wat de lesboeken voorschrijven, lijkt niet meer te kloppen met wat hij dagelijks ziet. En dat gaat onherroepelijk een keer mis, zegt Boot. 'Ik zou iedereen adviseren: wees voorzichtig.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Europese Rekenkamer kraakte eerder deze week de opzet en ook de uitvoering van het coronaherstelfonds. Macro-econoom Arnoud Boot sluit zich daarbij aan, en kijkt vooral naar uitspraken van toenmalig minister van Financiën en huidig Eurocommissaris Wopke Hoekstra (CDA) destijds. 'Dat was wat mij betreft het grootste dieptepunt van de Nederlandse diplomatie van de afgelopen decennia.’ See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Europese Rekenkamer kraakte eerder deze week de opzet en ook de uitvoering van het coronaherstelfonds. Macro-econoom Arnoud Boot sluit zich daar bij aan, en kijkt vooral naar uitspraken van toenmalig minister van Financiën en huidig Eurocommissaris Wopke Hoekstra (CDA). 'Dat was wat mij betreft het dieptepunt van de Nederlandse diplomatie van de afgelopen decennia.’ Zeg nog even, wat is het coronaherstelfonds. Dit gaat over dat oorspronkelijke pakket van ruim 720 miljard euro dat ruim een half jaar na het begin van de coronapandemie in werking is getreden om Europa een groene en digitale toekomst te geven. Dat was heel vrijblijvend opgezet, we wisten dat dit er aan zou komen. ‘We mogen het woord verspillen niet In de In de mond nemen, dat doet de Europese Rekenkamer ook niet, maar ze zijn onvoorstelbaar ontevreden.' Waar zit de kritiek precies in? De Rekenkamer heeft nog geprobeerd het een beetje fatsoenlijk op te schrijven. Deze organisatie bestaat uit 27 leden, één per land. Voor Nederland is dat voormalig minister Stef Blok. Je kunt je voorstellen dat wat al die landen uiteindelijk opschrijven, toch redelijk diplomatiek zou klinken. De eerste conclusie klinkt bijna cynisch: het fonds was een nieuwe benadering die losstond van de werkelijke kosten — een nieuwe approach, staat er letterlijk. Maar dit is een benadering die niets meer te maken heeft met de kosten die daadwerkelijk nodig zijn. Dat is nogal vernietigend. Daarnaast zegt de Rekenkamer, in de understatement van de dag, dat er onvoldoende focus was op wat het fonds uiteindelijk zou opleveren. Er was een hele slechte controle op de besteding van de middelen. De Europese Rekenkamer stelt dan ook dat er bij een volgende keer beter rekening moet worden gehouden met de kosten, en dat er beter gemeten en gecontroleerd moet worden. Precies het tegenovergestelde van wat er nu is gebeurd. Dus het niet zo gek dat die zuinige Nederlanders zo argwanend zijn over meer geld naar Brussel? Dat snap ik wel, ja. Het is belangrijk om te zien waar het vandaan komt. Het komt niet voort uit een behoefte om geld te verspillen, maar uit de wens van een groot aantal lidstaten en van het hele apparaat in Brussel om eigen middelen te hebben en die ook zelf te kunnen aanwenden. Dat staat op gespannen voet met performance. Wat eruit komt, wordt sterk gemeten, en er is strikte controle op uitgaven — en dat wordt als vervelend ervaren. Er is dus een tendens in Europa, zowel bij veel lidstaten als bij het Brusselse apparaat, om te bewegen richting een soort transferunie, waarbij Brussel over beperkte middelen beschikt, maar wel de bevoegdheid krijgt om die tussen lidstaten te alloceren. Daar komt het uit voort. Het komt voort uit een fundamenteel verschil van inzicht over hoe je de Europese Unie effectief maakt én het draagvlak behoudt. Nederland staat aan de kant van: wij hebben de brug naar de Verenigde Staten van Europa niet gemaakt. Er is dus geen draagvlak voor een groot federaal budget — en dan krijg je de huidige situatie. Waar heeft Wopke Hoekstra dan destijds zo gefaald in jouw ogen? Een aantal instanties in Nederland heeft zichzelf aardig in de voet geschoten. We weten namelijk dat Brussel meer geld wil, terwijl lidstaten dat geld naar eigen inzicht willen uitgeven — zonder daar verantwoording over af te leggen. Het probleem ligt bij het ministerie van Financiën. Dat heeft gefaald in de eigen diplomatie, waardoor Nederland niet meer aan tafel zit. Het draait om twee momenten. Het eerste is vlak na het begin van de coronacrisis. De doden lagen op straat in het Italiaanse Bergamo, en Italië vroeg om hulp uit het noodfonds — een relatief klein bedrag. Waarop Hoekstra zei, terwijl de doden op straat lagen: laat ze eerst hun begroting maar op orde brengen. Iedereen viel over Nederland heen, en terecht. Nederland kwam volledig buitenspel te staan. Toen het zes maanden later écht om geld ging — het coronaherstelfonds — bleek dat Hoekstra zijn kruit op het verkeerde moment had verschoten. En toen is het misgegaan. We hadden op zijn minst aan tafel moeten zitten. Daar hadden we veel invloed kunnen uitoefenen. Misschien niet genoeg, maar in elk geval: we hadden aan tafel gezeten. Het tweede moment draait om diplomatie. Grote delen van Europa hebben er belang bij om Nederland buitenspel te zetten; er worden zelfs valstrikken opgezet om Nederland uit de toon te laten vallen. Zo’n val werd een aantal jaar later gezet voor de toenmalige minister van Financiën, Sigrid Kaag, in een interview met de Financial Times. Een prachtig, goed interview — in de week na de inval van Rusland in Oekraïne. De bedoeling van de Financial Times was om één uitspraak uit te lokken: dat Nederland hecht aan begrotingsdiscipline in Europa. Precies een week na de inval, op een moment waarop medeleven en actie richting Oekraïne nodig waren, zegt Nederland opnieuw dat er begrotingsdiscipline moet zijn. En dát staat dan bovenaan het artikel in de Financial Times. Juist dan is diplomatie wat Nederland nodig heeft. We zijn onderdeel van de Europese Unie, en zonder diplomatiek gevoel zullen we buitenspel gezet worden. See omnystudio.com/listener for privacy information.

De combinatie van hogere inflatie en werkloosheid en afnemende groei, dat is een giftige cocktail waar een centrale bank als de Amerikaanse Federal Reserve niet op zit te wachten. Volgens Fed-baas Jerome Powell is het bovendien een combinatie die ‘heel, heel lang niet is voorgevallen’, maar in de nabije toekomst is het allerminst uit te sluiten, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Het is een risico waarvan de Fed hoopt dat het niet gematerialiseerd is.’ Het goede nieuws is dat de seinen nog niet op rood staan, in de banen- en andere cijfers. Dat is maar goed ook, want de mix van hoge inflatie en werkloosheid en lage groei stelt de Fed voor een zeer complex dilemma, zegt Mujagic. ‘Alle cijfers die we tot nu toe hebben gezien, betreffen nog de periode vóór ‘liberation day’, waarin het effect van de handelsoorlog nog amper is meegenomen.’ See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Chinese centrale bank probeert de economie aan de praat te krijgen door verschillende rentetarieven omlaag te gooien: van de doorslaggevende zevendaagse rente tot de hypotheekrente. De Chinese economie hapert al een paar jaar en het rente-instrument moet daar een eind aan maken. Er leek nét enig schot in te komen, maar toen kwam de handelsoorlog, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Een van de mogelijke gevolgen is dat de Amerikanen lege schappen aantreffen, doordat er de afgelopen weken veel minder containers vanuit China naar Amerika gingen.’ See omnystudio.com/listener for privacy information.

Laten we het weer eens over de handelsoorlog hebben, en dan met name over de gevolgen voor de consument. Want die zal minder keuze krijgen, en daar méér voor betalen. Er is enige consensus over het feit dat een economie zich na enige tijd aanpast aan de nieuwe omstandigheden, na de aanvankelijke schok, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘De korte-termijneffecten zijn vaak korter en heviger dan de langetermijneffecten.’ Als de samenleving en de economie zich eenmaal hebben aangepast, ebben vaak de gevolgen langzaam maar zeker weg. Daar is ook wel iets voor te zeggen: hoe langer de periode sinds het begin van de handelsoorlog, des te vager de link met wat er op dit moment gebeurt: je kunt het minder makkelijk één-op-één aanwijzen. Maar dat is een misvatting, zegt Mujagic. ‘Twee Amerikaanse economen hebben gekeken naar de langetermijngevolgen, en hun conclusie is dat handelsoorlogen vooral gevolgen hebben voor investeringen van bedrijven, en die leiden uiteindelijk tot veel hogere kosten dan je zou verwachten.’ See omnystudio.com/listener for privacy information.

De inflatie in Nederland is de afgelopen maand naar 4,1 procent gestegen, en het valt volgens macro-econoom Arnoud Boot ook niet te verwachten dat die zomaar weer gaat dalen. ‘Het is de realiteit waar we al een tijdje in zitten. De inflatie in Nederland is structureel.’ Boot constateert dat Nederlanders lijken te denken dat de hoge inflatie die in de slipstream van corona ontstaan is, onder meer door de hoge overheidsuitgaven in die periode, zomaar weer zal afnemen richting het gewenste niveau van rond de 2 procent. ‘Maar vanuit Nederlands perspectief is de inflatie structureel. We hebben een overbezette economie, de inflatie is uit de fles en zit tussen de oren van mensen. Die gaat niet zomaar meer weg.’ See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Amerikaanse economie is in het eerste kwartaal onverwacht met 0,3 procent gekrompen, de eerste kwartaalkrimp in drie jaar tijd. Dat komt volgens macro-econoom Edin Mujagic vooral doordat Amerikaanse bedrijven in de eerste drie maanden nog veel producten uit het buitenland invoerden. ‘Men voelde al aan: er gaat iets gebeuren met die invoerheffingen, dus we gaan proberen te anticiperen’, aldus Mujagic. De consumptie van Amerikaanse huishoudens steeg in het eerste kwartaal met 2 procent en bedrijven investeerden bijna 4 procent meer, op zich positieve signalen. De grote pijn zat hem vooral in het feit dat Amerikaanse bedrijven aankopen in het buitenland naar voren hebben gehaald, aldus Mujagic, waardoor het groeicijfer mogelijk een vertekend beeld geeft. Hij wacht dan ook liever op cijfers over het tweede kwartaal. ‘Want sinds het einde van het eerste kwartaal is de wereld totaal anders geworden met de handelsoorlog die ontketend is en alle onzekerheden die daarbij horen.’See omnystudio.com/listener for privacy information.

De magere groeicijfers over de Nederlandse economie onderstrepen dat het Nederland economisch niet meer vanzelfsprekend voor de wind gaat. Dat zegt Barbara Baarsma, hoofdeconoom van PwC en hoogleraar economie aan de Universiteit van Amsterdam. De Nederlandse economie heeft volgens haar decennialang kunnen teren op allerlei economische vanzelfsprekendheden, dat is nu voorbij. ‘We moeten op zoek naar groeiruimte.’ De cijfers van het CBS bieden weinig reden tot enthousiasme. De groei van de Nederlandse economie in het eerste kwartaal kwam uit op 0,1 procent vergeleken met een kwartaal eerder. Het is het vierde kwartaal dat de groei afneemt. Vergelijk je de groei van het eerste kwartaal met dezelfde periode een jaar eerder, dan laten de cijfers nog een groei van 2 procent zien, zegt Baarsma. ‘De groei is meer boekhoudkundig omdat er hier en daar wat met voorraden wordt geschoven, daarbij zijn de effecten van Trumps handelsoorlog nog niet eens ingerekend.’ Wat de cijfers volgens Baarsma vooral lalen zien is dat vanzelfsprekende inkomsten niet meer zo vanzelfsprekend zijn. De Nederlandse economie had jarenlang de wind in de rug door ontwikkelingen van de Nederlandse demografie, geopolitieke stabiliteit, toenemende mondialisering en het gas uit Groningen. ‘Maar er zijn meer ontwikkelingen die decennialang de economische groei verhoogden en nu verdwenen zijn.’ See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wat begon als een ambitieuze belofte van Elon Musk om de Amerikaanse overheidsuitgaven met 2000 miljard dollar te verlagen, eindigt in een magere 160 miljard. Een forse tegenvaller, zegt Marieke Blom, hoofdeconoom bij ING. ‘Dit is een voorbeeld van jezelf rijk rekenen op een domme manier.’ Elon Musk kreeg 130 dagen om het Amerikaanse overheidsapparaat te reorganiseren. Zijn doel: 28 procent minder uitgaven. Maar al snel bleek dat er van die plannen weinig terecht zou komen. 'Nu, aan het einde van zijn termijn krabbelt hij terug', zegt Blom. 'Hij denkt dat er slechts 160 miljard te besparen valt. Dat is nog geen 2 procent van de totale uitgaven van 7000 miljard per jaar.' Bovendien is zo'n forse bezuiniging van 2000 miljard dollar volgens Blom economisch onrealistisch. 'Zodra je als overheid minder uitgeeft, dalen ook de belastinginkomsten. Minder opdrachten aan bedrijven betekent minder winst, minder werk, en dus minder inkomstenbelasting. Je trekt het geld als het ware uit je economie.' See omnystudio.com/listener for privacy information.

De overgang naar het nieuwe pensioenstelsel creëert een hoop onrust, ziet macro-econoom Arnoud Boot. En dat was niet nodig geweest, denkt hij. De macro-econoom plaatst vraagtekens bij de gedachtegang achter het nieuwe stelsel. Meer openheid, meer zicht op het eigen pensioen: Boot vraagt zich af waar het goed voor is. ‘Het systeem van een black box werkte redelijk goed.’See omnystudio.com/listener for privacy information.

De landelijke overheid heeft afgelopen week op verschillende onderwerpen laten zien een onbetrouwbare partner te zijn. Zowel op het gebied van wonen als onderwijs worden afspraken geschonden, waardoor er onrust ontstaat – terwijl die afspraken juist zijn gemaakt om de rust te bewaren. Doordat die afspraken worden geschonden, denkt macro-econoom Arnoud Boot dat het tijd is om meer ruimte te maken voor private financiering. 'Hoe maken wij ons minder afhankelijk van de overheid als de politiek zich ook ideologisch met universiteiten gaat bemoeien?’ Op welke manier bemoeit de landelijke politiek zich met de universiteiten? Afgelopen week ging het in de Tweede Kamer ergens over details die eigenlijk niet eens zo belangrijk zijn, namelijk dat partijen als NSC, BBB en ook de VVD er in feite voor hebben gezorgd dat universiteiten voor een groot deel afscheid moeten nemen van de Engelse taal. Wat mij dwarszit, is niet dat wij geen programma’s in het Nederlands zouden moeten hebben. Ik heb het altijd buitengewoon storend gevonden dat mijn eigen faculteit en mijn eigen universiteit – economie en bedrijfskunde, één van de grootste opleidingen op dat gebied in het land – volledig Engelstalig onderwijs moest aanbieden. Ik geef les aan 900 studenten en dat moest de afgelopen 10 à 15 jaar volledig in het Engels gebeuren. Dat had gewoon in het Nederlands kunnen zijn. De overheid heeft gezegd: er moet meer balans komen. Dan is dit toch goed? Dit is geen balans. Het was voldoende geweest om te zeggen dat grote opleidingen in het Nederlands toegankelijk moeten zijn. Door bijvoorbeeld te bepalen dat in ieder geval 50 procent van het onderwijs in het Nederlands moet zijn. Dan weet je dat daar alleen Nederlandstalige studenten op afkomen, of studenten die de moeite nemen om zich hier te acclimatiseren. Daarnaast heb je dan dat Engelstalige deel en daar kun je een numerus fixus op zetten. Dat is cruciaal, want de groei van het aantal buitenlandse studenten was ook disproportioneel. Dat is door het financieringsmodel in feite door de overheid veroorzaakt. Want als ik het aantal buitenlandse studenten verdrievoudigde, kreeg ik een groter aandeel in de financiering die van het Rijk kwam. Dat is niet optimaal – dat kan niet – want alles barstte uit zijn voegen. Dus: het onderliggende probleem erken ik, maar de gekozen oplossing niet. Welke oplossing zie je dan wel? Nederland is achterdochtig tegenover private financiering – dat zou ervoor zorgen dat onderwijs en onderzoek gestuurd worden in een richting die niet in het maatschappelijk belang is. Mijn conclusie inmiddels is dat het opportunisme van de overheid om in te grijpen in de wetenschap, voortkomt uit de gedachte dat men de wetenschap niet vertrouwt. BBB, NSC en deels ook de VVD hebben iets tegen de intelligentsia. Die dieperliggende gevoelens gaan verder dan het besparen van een paar euro’s. Dat maakt de overheid een onbetrouwbare partner, en daar moeten we proberen los van te komen. In de Verenigde Staten zie je dat de rijkste universiteit ter wereld – Harvard – zelfs in strijd is geraakt met een overheid die zich te veel met het beleid bemoeit. Dus is de vraag: hoe maken wij ons minder afhankelijk van de overheid als de politiek zich ook ideologisch met universiteiten gaat bemoeien? Dat is één van de gevaarlijkste ontwikkelingen van dit moment. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Uiteraard houden de mogelijke gevolgen van de handelsoorlog in de VS de gemoederen flink bezig, wereldwijd. Maar er zijn ook langetermijneffecten waar je je ogen niet voor kunt sluiten, zegt macro-econoom Edin Mujagic. Zo vormen de haperende economie, groeiende inflatie en rente en oplopende staatsschuld een giftige cocktail met mogelijk structurele gevolgen. ‘Dan kan een gewone recessie promoveren tot een grote depressie.’ De eerste zorg is de korte termijn, waarover ook het IMF zich over heeft uitgesproken. Het monetaire fonds voorziet wereldwijd een lagere economische groei, met name in de VS zelf, waar de raming voor dit en volgend jaar met bijna 1 procentpunt is verlaagd. En daar blijft het niet bij: ook een recessie blijft op de loer liggen, ondanks de lichte groei die nog altijd verwacht wordt. Maar één ding is zeker, zegt Mujagic: de inflatie zal de komende tijd fors oplopen – ongeacht de groeicijfers. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Decennialang heeft Nederland kunnen (in)teren op ‘vier vormen van dividend’: demografisch dividend, vredesdividend, gasdividend en mondialiseringsdividend. Al die jaren waren dat vanzelfsprekende inkomsten voor de staatskas, zegt Barbara Baarsma, hoofdeconoom van PWC en hoogleraar economie aan de Universiteit van Amsterdam. ‘Die dividenden zijn allemaal de afgelopen decennia uitgekeerd. Ze hebben mijn generatie een flinke economische meewind gegeven, maar die is nu weggevallen.’ Door vergrijzing en ontgroening daalt het aandeel van de beroepsbevolking, en daarmee het groeivermogen van de economie, zegt Baarsma – het demografisch dividend. ‘In de jaren 70 en 80 hebben we dat volop genoten, maar dat is weggevallen. En na de val van de Berlijnse Muur werd het vredesdividend uitgekeerd: door met defensie-uitgaven onder de afgesproken norm van 2 procent van het bbp te blijven hebben heel veel NAVO-lidstaten de afgelopen decennia miljarden uitgespaard.’ See omnystudio.com/listener for privacy information.

Goud staat op een ‘all-time high’ van 3.500 dollar per 31 gram. De dollar verzwakt tegelijkertijd verder, Amerikaanse lange rentes lopen op en de aandelenkoersen in de VS zijn fors gedaald. ‘Het voelt als één groot circus dat maar doorgaat. Je krijgt bijna het idee dat de Amerikaanse president de economie bewust richting de afgrond stuurt’, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Wat we de afgelopen weken zagen, kun je niet meer afdoen met ‘oeps, dat zag ik niet aankomen’. Alles schreeuwt: wat ben je nou aan het doen?’ Wat wil de VS precies bereiken, denk jij? De VS wil met elk afzonderlijk land een vrijhandelsverdrag sluiten. Dat lijkt het grote plan. Maar zo’n verdrag sluit je niet zomaar in negentig dagen, zelfs niet als je het al over alles eens bent. Neem bijvoorbeeld Japan. Dat land dacht: oké, als we richting een akkoord moeten, sturen we een delegatie naar Washington. Wat ze daar aantroffen was bijna onvoorstelbaar. De Amerikanen vroegen: ‘Wat hebben jullie te bieden?’ Waarop de Japanners terugvroegen: ‘Wat willen jullie van ons?’ En toen bleef het stil. De Amerikanen wisten dus niet eens wat ze wilden. En dat terwijl de importheffingen voor Amerikaanse producten in Japan juist relatief laag zijn. Als er dus één land is waarmee je snel een akkoord zou kunnen sluiten en het als succes kunt presenteren, dan is het met Japan. Maar zelfs dat lukt niet. Het is één groot circus. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Commitment is volgens macro-econoom Arnoud Boot hét thema van deze week. ‘Wat je gisteren als overheid vindt, moet je morgen ook nog vinden. Dat is belangrijk, want als je wil dat partijen investeren, dan doen ze dat niet voor morgen, maar voor de situatie van overmorgen.’ Het houden aan afspraken is daarin volgens Boot cruciaal. ‘Maar juist dat wordt aan alle kanten met voeten getreden.’ Wat zijn de gevolgen van het afnemende commitment internationaal? Denk aan de handelsoorlog: dat is hét voorbeeld van dat je niet weet hoe de wereld morgen is. En waar ligt de grote schade? Bij de onzekerheid. Als je zou weten dat de huidige situatie blijft bestaan, dan past iedereen zich aan, is er iets minder economische groei, maar komt de economie wel weer op gang. Maar helaas weten we niet of de gekkigheid van vandaag ook die van morgen is, en dan ga je dus niet investeren. Trump valt volgens jou juist hét voorbeeld van commitment aan: de centrale bank? Ja, de Amerikaanse centrale bank was tot nu toe nog een van de weinige instellingen die hij met rust liet. De Fed heeft de afgelopen 80 tot 90 jaar een zekere onafhankelijkheid opgebouwd, maar zelfs dat lijkt nu niet meer onaantastbaar. De Amerikaanse overheid neemt gerechtelijke uitspraken al niet meer serieus, dus een echte aanval op de Fed zou ons niet meer moeten verbazen. En het punt is bovendien: we hebben centrale banken op afstand van de politiek geplaatst om de waan van de dag buiten te houden. Dat draait allemaal om commitment en voorspelbaarheid. Als die verdwijnt, ontstaat er onzekerheid. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Jerome Powell sprak, en de koersen gingen omlaag. Kennelijk heeft de Fed-baas gisteren iets gezegd waar de markten zich toch wel wat van aantrokken, concludeert macro-econoom Edin Mujagic. ‘Hij wees op de onzekerheid, en dat is op zich niets nieuws, maar hij splitste die onzekerheid wel even voor ons in twee stukken: onzekerheid over het toekomstige beleid én onzekerheid over de effecten daarvan op de economie.’ Eigenlijk is het gewoon nog onbekend terrein, die explosie van invoerheffingen: in honderd jaar waren ze niet zo hoog, dus hoe een economie daarop reageert is grotendeels giswerk. Wél constateerde Powell dat de aangekondigde heffingen ook aanzienlijk hoger zijn dan waar hij rekening mee had gehouden, zegt Mujagic. ‘Dat betekent dat ook de economische schade groter zal zijn dan waar hij rekening mee hield.’ See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het vertrouwen in de Amerikaanse economie lijkt flink weg te zakken. ‘Mensen maken zich zorgen over hun baan en inkomen, en maken zich tegelijkertijd zorgen over het feit dat de rekeningen die ze moeten betalen steeds hoger worden’, zegt econoom Edin Mujagic. Hoewel de definitieve cijfers over de stand van de economie pas volgende maand verschijnen, zijn er al wel een groot aantal indicatoren die erop wijzen dat het beleid van de regering van Donald Trump tot dusver vrij desastreus uitpakt. ‘Het consumentenvertrouwen is in april gezakt als een baksteen’, aldus Mujagic. ‘De index die de verwachtingen aangeeft voor de economie voor het komende jaar, is naar het laagste punt sinds 1980 gedaald. De vooruitzichten met betrekking tot eigen financiën zijn nog nooit zo zwartgallig geweest. Het consumentenvertrouwen is gehalveerd sinds het aantreden van de nieuwe president, ook onder zijn eigen stemmers.’ See omnystudio.com/listener for privacy information.

De oogst van absurditeiten rond de Amerikaanse importheffingen was de afgelopen dagen weer groot. Neem de uitzondering voor smartphones, laptops en andere elektronische apparatuur die de Amerikaanse douane vrijdag presenteerde: die werd zaterdag alweer flink genuanceerd door de Amerikaanse minister van Handel Howard Lutnick. Zo creëer je alleen maar meer onzekerheid, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Zeg dan in hemelsnaam of die over een maand of over twee maanden wordt teruggedraaid.’ En dat is dezelfde Howard Lutnick die een paar dagen eerder zei dat de invoerheffingen op smartphones de hele smartphoneproductie terug zouden brengen naar de VS, zegt Mujagic. ‘Dus wat wíl je nou, wil je die banen nou wél of níet terug in Amerika?’ Daar blijft het niet bij, wat betreft de onbetrouwbaarheid van het Amerikaanse handelsbeleid. ‘In die hele klucht gebeuren er ook dingen die er echt toe doen, maar onder de radar blijven: Als de Amerikaanse hoogste rechters de wet uit de jaren 30 terugdraaien die de leiding van grote agentschappen beschermt tegen willekeur, kan de volgende stap het ontslaan van de Fed-voorzitter zijn. En als je het dan hebt over onzekerheid en onvoorspelbaarheid: you ain’t seen nothing yet, in goed Amerikaans.’ See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Nederlandse politiek bedient zich veel te vaak en veel te makkelijk van het woord crisis, vindt macro-econoom Arnoud Boot. En dat helpt niet bij het besturen van een land. Het werkt kortetermijnoplossingen in de hand. Dus het woord crisis staat op gespannen voet met zinvolle oplossingen, vindt de macro-econoom. Die hebben namelijk altijd balans tussen korte en lange termijn. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Door de verrassende rust op de financiële markten kan macro-econoom Arnoud Boot zelf ook tot rust komen. Maar dit oog van de orkaan waarin we zitten, is eigenlijk de stilte voor de storm, denkt hij. Want inmiddels wordt duidelijk welke richting de Amerikaanse regering opgaat en wat de strategie van president Donald Trump is. Welke contouren zie je ontstaan? Er zijn twee belangrijke punten. Enerzijds heeft Trump afgelopen week zijn Liz Truss-moment gehad. De kortstondige Britse premier slaagde erin om de financiële markten geweldig onder druk te zetten. De rente liep enorm op en de financiering van de Engelse staatsschuld kwam in het geding. Trump heeft eigenlijk bijna hetzelfde meegemaakt. De Amerikaanse rente liep sterk op. Dat was vervelend voor de Verenigde Staten, gezien de hoge tekorten en de hoge staatsschuld. Dat voelde hij meteen, en hij moest dus een stap terugzetten. Om zijn gezicht te redden, heeft hij uitgehaald naar China. Dat land moet in de hoek gedreven worden; daar kan hij zich nu volledig op richten. Met de rest van de wereld kan hij iets rustiger omgaan. Je kunt proberen China te isoleren, maar dat maakt je nog niet los van de rest van de wereld. China heeft namelijk grote invloed in andere landen en zal zijn economische ontwikkelingsmogelijkheden ook via die andere landen benutten. Hoe moet ik dat dan voor me zien? China heeft grote investeringen in het buitenland, onder meer in Afrika. Het zou voor China geen rare vervolgstap zijn om Afrika als een soort productiefaciliteit te zien. Dus als Trump China wil isoleren, zal hij opnieuw moeten uithalen naar andere landen. Dan wordt het weer onoverzichtelijk. De China-strategie van de VS betekent dus nog meer beleidsonzekerheid. Het is niet zo dat we op dit moment kunnen concluderen dat een merkwaardige periode achter ons ligt. We bevinden ons in een stabiele fase op het niveau van totale beleidsgekte. Er zijn hogere handelstarieven ingevoerd voor sommige landen, en niet voor andere. Landen zullen hun economie daaraan aanpassen, want dit is de nieuwe realiteit. Maar die realiteit kennen we niet, omdat Trump gedwongen zal zijn verdere stappen te zetten als hij zijn strategie ten opzichte van China wil voortzetten. En die strategie móét hij voortzetten. Die aanhoudende onzekerheid vertaalt zich onder meer in hogere rentes, maar ook in tegenvallende investeringen in de Verenigde Staten. Maar dat is toch juist het grote speerpunt van het beleid van Trump? Dat was z’n mantra richting de wereld. In zijn ogen wordt de VS buitenspel gezet door de rest van de wereld, en hij wil dus dat bedrijven gaan investeren in productiefaciliteiten in Amerika. Maar door diezelfde aanhoudende beleidsonzekerheid gelooft eigenlijk niemand meer dat we teruggaan naar een rustige wereld, tenzij er echt heel nieuw leiderschap komt. En ik kan je garanderen: dat gaat nog wel even duren. Bedrijven durven die investeringen gewoon niet aan. Dus: geen nieuwe fabriek in Amerika, geen nieuwe productielijn, niks. Dat gaat gewoon niet gebeuren. Juist door diezelfde onzekerheid. En dan heb je dus het paard achter de wagen gespannen. Dan zorg je er zélf voor dat die investeringen in je eigen land niet doorgaan, terwijl dat juist het hele idee was. En je hele China-strategie zorgt er dan eigenlijk alleen maar voor dat die onzekerheid permanent blijft. Wat betekent dat concreet voor de VS? Eigenlijk moeten we op twee dingen terugkomen. Eén is dat de dollar zich ontwikkelt op een manier waarop die dus verzwakt, nadrukkelijk verzwakt ten opzichte van de euro. Een zwakke dollar is een teken van zwakte van de Verenigde Staten. Amerika wordt daardoor dus minder interessant om in te investeren. Dat betekent ook dat je minder dollars nodig hebt. De dollar verzwakt en de economische groei in Amerika gaat daar echt onder lijden. Als je dat vertrouwen hebt weggeslagen, dan is het heel moeilijk om dat terug te krijgen. De vraag is wat dat betekent voor de toekomst en het internationale financiële systeem. See omnystudio.com/listener for privacy information.

De financiële markten reageren opgelucht nu Trump een groot deel van zijn importheffingen met 90 heeft gepauzeerd. Macro-econoom Edin Mujagić is blij met die heffingenpauze, maar is ook nog niet gerust op wat de toekomst gaat brengen in Amerika. ‘De hele wereld is afhankelijk van hoe Trump op een ochtend wakker wordt.’ Wat heeft Trump overtuigd, denk je? ‘Er kwam deze week steeds meer weerstand vanuit de Republikeinse partij. De checks and balances in Amerika werken dus wel, dat is goed nieuws. Maar misschien nog wel belangrijk in dit opzicht, is de tucht van de obligatiemarkten. Die kunnen alles en iedereen intimideren en dat is wat we gisteren hebben gezien. Die Amerikaanse rente liep op, waar Trump die juist omlaag wilde drukken. Dat is niet gelukt. De Amerikaanse 30-jarige rente is nu hoger dan de Griekse 30-jarige rente. Die rentes zijn gestegen en dat heeft uiteindelijk meegespeeld in het besluit om even te pauzeren. Dat leidt tot de opluchting.’ Hoe terecht is die opluchting? ‘De financiële markten staan overal op groen, maar laten wij in die euforie een aantal zaken niet vergeten. De 10 procent-heffing blijven gewoon staan, de 25 procent naar Canada en Mexico ook, net als de heffingen van ruim 100 procent richting China. Die draconische heffingen die aangekondigd zijn, die zijn alleen gepauzeerd. Over 90 dagen kan het zo ver zijn. Dat is het hele punt. Er is geen pijl op te trekken. Er is heel veel onzekerheid al geweest en die onzekerheid is na gisteren niet kleiner geworden, maar groter geworden. Als de economie ergens een hekel aan heeft, dan is het onzekerheid. Bovendien, er is schade aan het imago van de VS. Voorheen wist je wat je aan Amerika had, het is nu totaal onvoorspelbaar. Waarom zou je nog vertrouwen hebben, je bent letterlijk als hele wereld afhankelijk is van hoe Trump op een ochtend wakker wordt.’ Hoe bedoel je? ‘Als hij een beetje goede stemming heeft, dan kan het allemaal meevallen. Als hij slecht geslapen heeft, kan hij zomaar zeggen, die pauze van 90 dagen ga ik pas volgende week invoeren. De koopkracht van de Amerikanen en de bestaanszekerheid van de Amerikanen is afhankelijk van één man die er nog drieënhalf jaar zit. Die volatiliteit die we de afgelopen dagen hebben gezien, ik denk dat we die nog enige tijd aanhouden.’See omnystudio.com/listener for privacy information.

Hoewel de directe entourage van Donald Trump de ingestelde importheffingen nog steeds met vol enthousiasme ondersteunt, neemt het totale aantal aanhangers af. Waaronder Tesla- en SpaceX-chef Elon Musk, die Trump-adviseur en geestelijk vader van de importheffingen Peter Navarro ‘dommer dan een zak stenen’ heeft genoemd. ‘Het heeft veel weg van een mop, maar het is de harde werkelijkheid’, zegt macro-econoom Edin Mujagić. Musk kennen we wel, maar wie is Navarro? Peter Navarro is een gepromoveerd econoom, hoogleraar met veel publicaties op zijn naam. Waaronder het boek Death by China. In veel van zijn boeken, en ook in interviews, haalt hij een andere econoom aan: Ron Vara. Dat is niet alleen de goeroe van Navarro, maar vooral een niet-bestaand persoon. Zijn naam is een anagram van zijn eigen achternaam. Een verzonnen figuur dus: Ron Vara bestaat niet en heeft geen Harvard-diploma. Allemaal niet waar. Maar dit is wél de man die de huidige Amerikaanse importheffingen heeft bedacht – zoals hij dat in de eerste termijn van Trump ook al deed met heffingen op staal en aluminium. Hij beweerde toen dat geen enkel ander land tegenmaatregelen zou nemen, omdat de Verenigde Staten een veel te grote speler zouden zijn. Niets bleek minder waar: er was geen enkel land dat géén tegenmaatregelen heeft genomen. Nogmaals: het is geen mop. Maar voorspellen kan Navarro ook niet. Wat heeft Navarro over deze importheffingen gezegd? Volgens Navarro zijn importheffingen geen belasting, maar de officiële definitie spreekt dat tegen. Het is letterlijk een tax on foreign goods. En hij heeft gezegd dat de gemiddelde Amerikaan er niks van zou merken – maar die merkt het nu al. De lijst met mopachtige uitspraken wordt alleen maar langer. Want in de Amerikaanse Senaat is gisteren gesproken over de heffingen, waarbij de vraag werd gesteld waarom Australië een heffing van 10 procent opgelegd heeft gekregen. Terwijl Australië zelf geen heffingen oplegt aan de Verenigde Staten, en de VS zelfs een handelsoverschot heeft met Australië. Is al duidelijk hoe het Amerikaanse bedrijfsleven reageert op de heffingen? In een forum voor mkb-bedrijven is de stemming weleens beter geweest. Een ondernemer vertelt dat hij voor ruim 3000 dollar aan onderdelen heeft besteld in China, maar dat hij ze pas mag meenemen uit het depot als hij eerst 2500 dollar extra afrekent vanwege de importheffingen. Iemand anders zegt dat zijn vaste leverancier in China is gestopt met het versturen van onderdelen, omdat het goedkoper is om de spullen naar andere landen te sturen. Maar deze Amerikaanse ondernemer is afhankelijk van precies deze goederen, die nergens anders te krijgen zijn, en besluit zijn onderneming dan maar te sluiten. De grote bedrijven merken dit ook, maar voor mkb-ondernemingen is het extra wrang. En dat is de ruggengraat van de economie. En dus lijkt een Amerikaanse recessie steeds waarschijnlijker? Het verbaast me niet dat veel banken en economen verwachten dat de Amerikaanse economie in een recessie terechtkomt en dat de inflatie zal stijgen. Want vroeg of laat zou je de gevolgen hiervan in de harde cijfers moeten zien – over economische groei, werkgelegenheid en banen. Het laatste banencijfer van afgelopen vrijdag was heel goed. Ook de Amerikaanse president zei: niks aan de hand. Maar het betreft het aantal nieuwe banen in maart, gebaseerd op een ondervraging die halverwege die maand is uitgevoerd. Dat zegt dus helemaal niets over de situatie nu. Op 2 mei krijgen we nieuwe banencijfers voor de maand april – daarin zou je dus al de eerste gevolgen kunnen zien. Op 13 mei volgen de inflatiecijfers voor april, en op 15 mei de PPI-cijfers (producentenprijzen) voor diezelfde maand. Op cijfers over de economische groei moeten we nog wat langer wachten: eind deze maand komen de cijfers over het eerste kwartaal. Dat is laat, gezien de internationale onrust. De cijfers over het tweede kwartaal verschijnen pas op 30 juli. Maar volgens realtimecijfers krimpt de Amerikaanse economie nu al. See omnystudio.com/listener for privacy information.

De afgelopen dagen laten zich volgens macro-econoom Edin Mujagic vooral omschrijven als bizar. De importheffingen van de Amerikaanse Trump liet de financiële markten op haar grondvesten schudde en kleurden de wereldwijd beurzen dieprood. Langzaam krabbelen de beurzen weer terug, maar de verwachting is dat de volatiliteit nog wel even zal aanhouden. Dus heerst de grote vraag: waarom doet Trump dit? See omnystudio.com/listener for privacy information.

De hoop van de wereld is gevestigd op de Amerikaanse consument. Zij zullen de pijn van Trumps tarievenoorlog hard voelen, zegt macro-econoom Edin Mujagic. Zij zullen druk op de regering in Washington moeten opvoeren, in de hoop dat Trump een ‘u-bocht maakt' en zijn beleid herziet. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Donald Trumps ‘Liberation Day’ laat ook vandaag nog zijn sporen na op de financiële markten. ‘Het is heel bijzonder allemaal’, zegt macro-econoom Arnoud Boot. ‘Wie had gedacht dat een land ,dat we als bondgenoot zagen en toch als een verstandig land beschouwden, zó uit de bocht kon schieten?’ Trumps handelsbeleid is niet alleen maar het werk van één man, benadrukt Boot, maar er is een bepaalde voedingsbodem waar hij gebruik van maakt. 'Dat heeft veel te maken met het buitenland als vijand afschilderen en als gebied wat je al jarenlang beet neemt, en dat je daar nu eindelijk eens actie tegen onderneemt. En dat werkt geweldig, een vijand aan de buitenkant! Dat is ook een gedachte die je in de geschiedenis nadrukkelijk ziet.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

Als een student het tarievenverhaal van Donald Trump van gisteravond als werkstuk had ingeleverd, was die weggestuurd met een onvoldoende én een levenslang verbod om economie te gaan studeren, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Uit nieuwsgierigheid zou de docent daar nog de vraag bij gesteld hebben of die student tegelijkertijd dronken én high was. Een andere verklaring heb ik niet, wat we gisteren gehoord hebben is totale economische nonsens.’ Hoe lang die economische nonsens stand kan houden? Mujagic heeft geen idee. Wel snapt hij waarom deze sessie niet een dag eerder was. ‘Gegeven de mate van nonsens denk ik dat de helft van de wereld dan echt had gedacht dat het een 1 aprilgrap betrof. Dus ik denk dat ze het daarom over 1 april heen hebben getild. Ik ga de komende maanden vooral kijken naar de reacties in de Verenigde Staten: nu stonden ze te juichen om de stoere taal en de daadkracht. Maar dat waren de woorden. Nu zijn we aanbeland in de fase van de daden.’ See omnystudio.com/listener for privacy information.

Bijna 3500 euro bedraagt het modaal inkomen op dit moment in Nederland. Genoeg voor je boodschappen en af en toe een terrasje, maar lang niet toereikend voor een hypotheek, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Als je van je modale inkomen een huis wilt kopen, dan gaat je dat niet lukken.’ Overigens is het belangrijk om te beseffen dat het modaal inkomen iets anders is dan het gemiddelde inkomen, benadrukt Mujagic: als je alle Nederlanders op een rij zet en je pikt de middelste persoon eruit, dán tref je iemand die zo’n 3500 euro per maand verdient. ‘Dat is toch iets anders dan het gemiddelde inkomen, dat een vertekend beeld geeft doordat je alle hele hoge en hele lage inkomens meeweegt.’ See omnystudio.com/listener for privacy information.

Hoewel de inflatie in maand licht is gedaald ten opzichte van de maand ervoor naar 3,7 procent, is het percentage nog steeds behoorlijk hoog. Dat concludeert macro-econoom Edin Mujagic die politiek Den Haag oproept om iets aan die inflatie te doen. ‘Niet alleen omdat het cijfer te hoog is, maar er staat veel meer op het spel, namelijk het concurrentievermogen van Nederlandse bedrijven.’ See omnystudio.com/listener for privacy information.