Kees de Kort | BNR

Ondanks dat macro-econoom Arnoud Boot niet heeft kunnen stemmen dit jaar, is hij wel optimistisch over de bestuursmogelijkheden. Volgens hem zijn de politieke partijen het in ieder geval over eens welke maatschappelijke problemen opgelost moeten worden. Hij pleit voor een aanpak vanuit een gedeelde basis en weg van de absolute flanken. Daarnaast moet het regeerakkoord niet absolute oplossingen bevatten, maar zich richten op procesafspraken. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Terwijl Nederland zich bezighoudt met het laatste verkiezingsnieuws, hield Fed-baas Jerome Powell gisteren ook een rentebesluit. De Amerikaanse centrale bank, de Federal Reserve, heeft de rente opnieuw met 25 basispunten verlaagd. Daarmee komt deze nu uit tussen de 3,75 en 4 procent. Macro-econoom Edin Mujagic vindt het opvallend dat de Fed spreekt over een ‘enigszins verhoogde inflatie’ en noemt dat een onderschatting van het probleem. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Internationaal zijn er steeds meer zorgen over de markt voor private leningen. De vrees is dat de schuldenberg zo groot is, dat bedrijven dreigen om te vallen. Onlangs uitte de topman van de Britse centrale bank, Andre Bailey, zijn zorgen. Hij ziet dat de Amerikaanse kredietmarkt ‘zorgwekkende echo’s’ laat horen met die van de financiële crisis, toen er ook een schuldencrisis ontstond. ‘Destijds was dat de aanleiding voor bijna een ineenstorting van de markt en de wereldeconomie’, schetst macro-econoom Edin Mujagic. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Na publicatie van de Amerikaanse inflatiecijfers vorige week was de conclusie: de Amerikaanse Federal Reserve kan de rente weer gaan verlagen. Maar met die conclusie is macro-econoom Edin Mujagic het niet helemaal eens. ‘Blijkbaar is men vergeten – of doet het alsof – dat de doelstelling van de Fed nog steeds 2 procent per jaar is.’ Waarom wordt gezegd dat die weg nu openligt? De inflatie kwam uit op 3 procent, zowel bij de totale inflatie als bij de kerninflatie. Dat was een meevaller, want de verwachting lag op 3,1 procent. Blijkbaar heeft de markt heel weinig nodig om daar een optimistische draai aan te geven. Maar ik vind die conclusie vreemd. Als je doelstelling 2 procent inflatie per jaar is en je zit op 3 procent, dan is dat een aanzienlijke afwijking in de ongewenste richting wanneer we het over geldontwaarding hebben. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Iedereen kijkt naar de Tweede Kamerverkiezingen van woensdag, maar de verkiezingen in Argentinië, waarvan de uitslag gisteren binnenkwam, zijn minstens zo belangrijk, zegt macro-econoom Arnoud Boot. President Javier Milei won daar de tussentijdse verkiezingen. Argentinië verkeert in een diepe economische crisis en Milei probeert herstel mogelijk te maken, maar dat is volgens Boot bijna onmogelijk. De Verenigde Staten bemoeien zich nadrukkelijk met Argentinië, waarom? Door de Amerikaanse wens om dominant te blijven in de Amerika’s, heeft Trump vóór de verkiezingen toegezegd om 20 miljard dollar beschikbaar te stellen, en nog eens 20 miljard via een andere route, om Argentinië te ondersteunen. De grote vraag was of deze Amerikaanse reddingsboei de Argentijnse president Milei zou helpen bij het uitstippelen van zijn economische beleid. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het aandeel vrouwen in het onderwijs blijft stijgen. Uit nieuwe CBS-cijfers blijkt dat inmiddels 88 procent van de leraren in het basisonderwijs vrouw is. Die scheve verdeling lijkt onschuldig, maar is dat volgens macro-econoom Arnoud Boot niet. Bij het management van het hoger onderwijs bijvoorbeeld, ziet hij ook haast uitsluitend nog vrouwen. En hij zou liever zien dat topwetenschappers gewoon in hun senior-onderzoeksposities blijven. Wat zette jou aan het denken in het CBS-rapport? De sterke groei van vrouwen op de arbeidsmarkt leidt op veel plekken tot een scheiding tussen vrouwen- en mannenberoepen. Dat vind ik geen goede zaak. Medische beroepen worden bijvoorbeeld ook vrouwenberoepen, en in het onderwijs is dat al langer zo. In het basisonderwijs is ongeveer 88 procent vrouw, al jaren. Vroeger was dat gelijker verdeeld, maar die balans is verdwenen. En in het voortgezet onderwijs zie je dezelfde ontwikkeling: vrouwen worden ook daar de grote meerderheid.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Kiezers zijn bij de aanstaande Tweede Kamerverkiezingen maar weinig bezig met de stijgende staatsschulden wereldwijd. Toch zou het volgens macro-econoom Edin Mujagic een grote zorg moeten zijn voor bij de stembusgang. Volgens hem zijn we nog altijd niet af van de ‘geldontwaarding’, die komt kijken bij de stijgende staatsschulden wereldwijd. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Spanningen zijn wereldwijd de regel geworden, en niet meer zozeer een uitzondering. Dat is de niet al te verrassende conclusie van een jaarlijks rapport van een denktank uit Genève. De hele inrichting van de wereld zoals die na de Tweede Wereldoorlog is opgebouwd staat in feite onder druk, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Ze spreken over fragmentatie van de wereld, en één van de uitingen daarvan is de ruzie tussen de VS en China, waarvan de wederzijdse maatregelen een uitvloeisel zijn.’ Dat heeft zelfs geleid tot grootschalige exportverboden, zegt Mujagic: je mag bepaalde chips niet meer verkopen in China. In een ‘prachtig rapport’ van de Harvard Business School duiken vier economen in die protectionistische tendens op de langere termijn. ‘Op de korte termijn kun je ineens geen spullen meer uit andere landen halen die je nodig hebt voor je eigen productie. Dat raakt je bedrijfsvoering en het leidt tot gedoe. Maar wat zijn eigenlijk de gevolgen daarna, waar over het algemeen wat weinig aandacht voor is?’ See omnystudio.com/listener for privacy information.

De waardedaling van de dollar ten opzichte van de euro, zo’n vijftien procent dit jaar, maakt het voor Nederlanders wat goedkoper om naar de VS te reizen. En nu het herfstvakantie is, maken veel mensen daar gebruik van. De euro is dus met datzelfde percentage in waarde gestegen tegenover de Amerikaanse munt. ‘Maar dan ligt er één gevaar op de loer: dat er al snel een bruggetje wordt gelegd naar de conclusie dat de euro sterk is’, zegt macro-econoom Edin Mujagic. Waar zit volgens jou het probleem? Nou, er zijn meer munten in de wereld dan de euro en de dollar alleen. Dus als de euro echt op zichzelf sterker was geworden, dan zou je dat ook moeten zien in de waardeontwikkeling van de euro ten opzichte van andere munten. Als ik bijvoorbeeld kijk naar de euro tegenover de Zweedse kroon: daar is de euro zo’n zes procent minder waard geworden. See omnystudio.com/listener for privacy information.

De toestand bij Nexperia is volgens macro-econoom Arnoud Boot een schoolvoorbeeld van verkeerd industriebeleid door de overheid. Het ministerie van Economische Zaken zegt te staan voor een sterk ondernemingsklimaat in Nederland, maar in de praktijk gaat dat vaak mis, vindt hij. Waarom is Nexperia volgens jou zo’n slecht voorbeeld van industriebeleid? Er spelen twee grote overwegingen. Eén is strategische autonomie: we willen niet afhankelijk zijn van bepaalde productieprocessen in de wereld, omdat we dan klem kunnen komen te zitten. Het andere is dat we als economie productiever moeten worden. We hebben te weinig mensen, en onze welvaart hangt af van productieve investeringen die de productiviteit verhogen. In dat spanningsveld bevindt zich het industriebeleid: hoe je naar industrie en bedrijfstakken moet kijken. En daar komt ook de kwestie-Nexperia om de hoek kijken, waarbij het zeggenschap van een Chinese eigenaar is ontnomen. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Terwijl het IMF en de Wereldbank bijeen waren in Washington D.C., werd in het Zweedse Stockholm de Nobelprijs voor de Economie uitgereikt, onder meer aan de Franse econoom Philippe Aghion. Macro-econoom Arnoud Boot ziet een verband: ‘Het draait uiteindelijk om de vraag hoe je een economie concurrerender kunt maken.’ Aghion deelt de prijs met Joel Mokyr en Peter Howitt. Volgens de Zweedse Koninklijke Academie van Wetenschappen hebben de drie wetenschappers laten zien ‘hoe innovatie de drijvende kracht is achter verdere vooruitgang.’ Wat heeft dat met de jaarvergaderingen van het IMF en de Wereldbank te maken? Bij die vergaderingen komen beleidsmakers bij elkaar: van centrale bankiers tot ministers van Financiën en academici. In verschillende sessies, online te volgen voor iedereen, werd gesproken over onder meer het slim uitgeven van geld. Daarmee wordt bedoeld investeren in onderwijs en infrastructuur, wat een economie sterker maakt. Ook werden gevaren besproken die productiviteitsgroei bedreigen, zoals kunstmatige intelligentie. En dan kom je uit bij Philippe Aghion. Een uitstekend econoom die altijd benadrukt hoe je een economie concurrerender kunt maken en beter kunt laten functioneren. Hij is ervaringsdeskundige en zegt vooral zijn thuisland Frankrijk níet als voorbeeld te nemen. Hoe moet het dan wél? Twee invalshoeken. De ene komt van de Oostenrijkse econoom Friedrich Hayek, die in 1974 de Nobelprijs voor de Economie kreeg. Hij was een groot econoom en tegenspeler van Keynes. Hayek pleitte voor ‘Let a thousand flowers bloom’ — laat duizend bloemen floreren. Hij bedoelde dat ideeën een kans moeten krijgen en dat je niet alleen de bestaande grote bedrijven moet beschermen met ineffectief industriebeleid. Precies waar Aghion het over heeft. De andere invalshoek kwam van de Deense minister van Economische Zaken tijdens één van de IMF-sessies. Hij zei dat de interne markt versterkt moet worden. Want 800 miljard euro uitgeven aan innovatie is zinloos als we eerst niet de barrières tussen landen opheffen. Kleinere, groeiende bedrijven hebben geen schijn van kans als de interne markt niet goed functioneert. Oftewel: het slim uitgeven van geld. Naar wie moeten we luisteren? Naar alle drie. We moeten luisteren naar Denemarken, naar Hayek, en naar Philippe Aghion, die tegen alle klippen op blijft roepen en blijft hopen op een meer glorievolle Franse economie. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Er zijn grote risico’s voor het de financiële stabiliteit nu overheden en masse meer geld uitgeven dan dat er binnenkomt aan belastingen. Dat concludeert het Internationaal Monetair Fonds (IMF) op basis van de staatsschulden die naar het hoogste niveau dreigen te stijgen sinds 1948. Volgens het IMF kunnen overheden het geld veel efficiënter inzetten. ‘Daar kan je heel veel geld mee besparen’, ziet ook macro-econoom Edin Mujagic. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Ondanks de handelsoorlog en oplopende geopolitieke spanningen schetst het Internationaal Monetair Fonds (IMF) een verrassend positief beeld van de wereldeconomie. Dat bleek deze week uit de publicatie van het World Economic Outlook. Toch is er volgens macro-econoom Edin Mujagic weinig reden voor optimisme. ‘Het goede nieuws stopt hier.’ Wat zegt het IMF precies? In het eerste hoofdstuk van de nieuwe economische outlook schetst het IMF zijn visie op de toestand van de wereldeconomie voor dit en volgend jaar. Op het eerste gezicht blijft de wereldeconomie opvallend veerkrachtig: de groei houdt beter stand dan eerder werd verwacht. Toch waarschuwt het IMF dat de fundamenten minder solide zijn dan ze lijken. Onder de motorkap spelen problemen, vooral rond de Amerikaanse importheffingen. De invoering daarvan verloopt traag en onvoorspelbaar: maatregelen worden uitgesteld, aangepast of anders uitgevoerd dan aangekondigd, wat wereldwijd voor onzekerheid zorgt. Welk effect gaat daar van uit? De buffers die bedrijven tot nu toe hebben gebruikt om prijsstijgingen op te vangen, raken langzaam uitgeput. Amerikaanse bedrijven hebben de hogere kosten door de heffingen niet of slechts gedeeltelijk doorberekend aan consumenten. Daardoor konden ze eerder dit jaar goede winstcijfers presenteren en hadden ze voldoende ruimte om voorraden aan te leggen. Die tijdelijke buffer begint nu echter te verdampen. Volgens het Internationaal Monetair Fonds wordt het voor bedrijven steeds moeilijker, vrijwel onmogelijk, om de stijgende kosten niet door te berekenen aan consumenten. De signalen van een verslechterende economie stapelen zich dan ook op. In de Verenigde Staten stijgt de werkloosheid langzaam maar gestaag. Fed-voorzitter Jerome Powell erkende gisteren openlijk dat de Amerikaanse arbeidsmarkt ‘gewoon niet lekker loopt’. Ook de inflatie baart zorgen: in plaats van verder af te koelen, trekt die juist weer aan. Voor 2026 verwacht het fonds dat de wereldeconomie met 3,1 procent zal groeien. Dat lijkt op het eerste gezicht een solide cijfer, maar alles onder de 3 procent voelt in de praktijk als een recessie. Bovendien ligt het groeitempo aanzienlijk lager dan vóór de coronapandemie, toen de wereldeconomie gemiddeld nog met 3,7 procent per jaar groeide. Kunnen we op basis hiervan dan meer renteverlagingen verwachten? Ja, de Federal Reserve heeft daar ook nadrukkelijk op gehint en het IMF baseert de ramingen ook op lagere rentes. Maar het IMF gaat er ook van uit dat de olieprijs volgend jaar blijft dalen. Dat is echter allerminst zeker: de olieprijs kan al door kleine schokken snel weer oplopen. Een andere, misschien nog optimistischere aanname is dat de handelsoorlog tussen de Verenigde Staten en andere landen niet verder escaleert, maar dat moeten we ook maar afwachten. Het IMF waarschuwt dat deze factoren - olieprijzen, handelsspanningen en juridische onzekerheid rond tarieven – steeds sterker kunnen doorwerken in de wereldeconomie. Dat kan zich onder meer vertalen in aanhoudend hoge inflatie, ondanks mogelijke renteverlagingen door de Fed.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) waarschuwt in de World Economic Outlook (WEO) voor het kostenplaatje van industriepolitiek. Volgens macro-econoom Edin Mujagic moeten politici richting kiezers duidelijk zijn over de gevolgen van protectionistische maatregelen en subsidies. ‘Het kan dan een legitieme politieke keuze zijn van een land om dat beleid te voeren, het IMF waarschuwt voor het prijskaartje, want dat is er wel degelijk.’See omnystudio.com/listener for privacy information.

De handelsoorlog tussen China en Amerika leek even bekoeld. Er was sprake van een bestand, en Xi en Trump zouden elkaar gaan ontmoeten. Maar inmiddels is het vuurtje weer opgelaaid, met dreigingen van importheffingen van honderd procent boven op de bestaande tarieven. ‘En dat is niet verrassend’, zegt macro-econoom Arnoud Boot. Waarom? De strijd tussen de Verenigde Staten en China is een permanente strijd, die verdwijnt niet meer. Trump pakt het wat wispelturiger aan dan zijn voorgangers, maar het conflict zelf is structureel. Op de langere termijn bewegen we naar een wereld die steeds meer gescheiden raakt, met een invloedssfeer van de VS tegenover een invloedssfeer van China. En dat gaat op alle vlakken straks een rol spelen. See omnystudio.com/listener for privacy information.

De doorrekeningen van de politieke partijen zijn door het CPB naar buiten gebracht. Volgens macro-econoom Arnoud Boot bevat het overzicht in elk geval geen absolute dooddoeners. ‘Er is geen partij die zich met deze cijfers níét kan verdedigen’, zegt hij. Toch vallen hem een paar opvallende punten op. Wat is dan het belangrijkste algemene effect dat je ziet? Het CPB heeft deze keer ook gekeken naar de effecten op langere termijn, niet alleen de komende paar jaar. En dan zie je dat maatregelen die meer mensen aan het werk moeten krijgen, zoals het verhogen van de AOW-leeftijd, echt impact hebben. Dat is nadrukkelijk iets wat de VVD doet. Op termijn komt die partij daardoor beter uit de berekeningen, maar dat komt eigenlijk volledig door die ene maatregel: mensen werken langer door. Dat is een duidelijke keuze, maar wel één die andere effecten overheerst. See omnystudio.com/listener for privacy information.

De arbeidsproductiviteit van de commerciële sector is in 2024 met 0,1 procent gedaald, ten opzichte van een jaar eerder. In 2023 was de daling het grootste na 2009, toen ging de arbeidsproductiviteit met 2 procent naar beneden. Dit meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek. Volgens macro-econoom Edin Mujagic zou het hier met de verkiezingen veel meer over moeten gaan: ‘onze welvaart hangt hiervan af’. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Bij gebrek aan harde inflatiecijfers moeten de inflatieverwachtingscijfers van de Univeristy of Michigan maar even soelaas bieden. Vorige maand werd nog een inflatie van 3,7 tot 4,7 procent verwacht – zo’n beetje een verdubbeling van het huidige niveau. En deze ‘gewone burgers zijn lang niet de enige Amerikanen die zich bezighouden met het voorspellen van inflatie, zegt macro-econoom Edin Mujagic: economen, analisten, maar zeker ook de mensen in het Fed-bestuur. De regionale Fed in Chicago heeft besloten de verschillende data te bundelen en vergelijken, waarbij extra aandacht werd besteed aan de knip tussen pre-corona en postcorona. En wat blijkt, zegt Mujagic: vóór de coronacrisis zaten de professionals én de Fed relatief goed, terwijl huishoudens geneigd waren de inflatie te overschatten. Maar na de coronacrisis veranderden die verhoudingen aanzienlijk. ‘Volgens de onderzoekers hadden de huishoudens het eigenlijk in de meeste gevallen bij het juiste eind.’ See omnystudio.com/listener for privacy information.

Als er een Nobelprijs voor politieke instabiliteit zou bestaan, dan zou die zonder enige twijfel naar Parijs gaan’, zegt macro-econoom Edin Mujagić. ‘Want dit jaar is er geen sprake van liberté, égalité, fraternité, maar van liberté, égalité, désordre.’ Volgens hem is het één grote chaos in Frankrijk en dat moet je in het achterhoofd houden als je samen leningen aangaat. See omnystudio.com/listener for privacy information.

De goudprijs blijft stijgen en nadert vandaag de grens van 4000 dollar per troy ounce, een nieuw record. Volgens macro-econoom Arnoud Boot is dat geen verrassing. Beleggers zoeken opnieuw hun toevlucht tot goud nu overheden diep in de schulden zitten en de onzekerheid over inflatie en rente toeneemt. ‘Mensen durven nauwelijks nog staatsobligaties te kopen. Dan voelt goud veiliger, ook al kun je er eigenlijk niets mee.’ See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het vermogen dat overledenen nalaten, is in vijftien jaar meer dan verdubbeld. Dat bleek deze week uit CBS-cijfers over de periode van 2007 tot 2022. Opvallend is alleen dat de opgehaalde erfbelasting in absolute getallen juist lager is. ‘En dat voor de meest efficiënte vorm van belasting die er is’, zegt macro-econoom Arnoud Boot. Economen zeggen dat vaak. Je ontmoedigt namelijk niks met erfbelasting, terwijl elke andere belasting dat wél doet — ook al is er inderdaad al belasting over betaald. Maar als iemand veel geld heeft verdiend in zijn leven, dan komt dat ook door de kansen die hij of zij heeft gekregen van de maatschappij. Waarom zou dat geld dan volledig voor het nageslacht zijn, en niet deels voor de maatschappij? Dus als we het hebben over ongelijke kansen, dan kan erfbelasting helpen om dat probleem op te lossen. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Voor macro-economen is de eerste vrijdag van de maand vaak spannender dan andere vrijdagen. Op die dag worden namelijk de maandelijkse banencijfers uit de Verenigde Staten gepubliceerd. ‘En ook de Fed vindt die cijfers belangrijk, omdat ze laten zien hoe de Amerikaanse arbeidsmarkt en de economie ervoor staan. Bovendien staat er over vier weken een rentevergadering gepland’, zegt macro-econoom Edin Mujagic. Maar de Fed krijgt die cijfers door de sluiting van de Amerikaanse overheid niet, toch? Nee, de centrale bank is flying blind. Vandaag verscheen op de website van het Amerikaanse Centraal Bureau voor de Statistiek het bericht dat de site tot nader order niet wordt bijgewerkt. Dat heeft met de shutdown te maken. De Fed weet ook niet hoelang het gaat duren, maar de vergadering staat al vast. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Voor het eerst sinds het einde van 2018 beleven Amerikaanse overheidsinstanties en -ambtenaren weer een shutdown. Oorzaak van de sluiting van de overheidsdiensten is dat de Democraten en Republikeinen lijnrecht tegenover elkaar staan bij de begrotingsonderhandelingen, en het geld is simpelweg op. ‘Het is alsof onze koning op de derde dinsdag van september een briefje uit zijn binnenzak haalt, en zegt: ‘Ik heb niets te vertellen, er is geen verhaal’’, zegt macro-econoom Edin Mujagic. See omnystudio.com/listener for privacy information.

De 2 miljard euro die de overheid als subsidie wil verstrekken voor de verduurzaming van Tata Steel is ‘als geld in een zwart gat gooien’. Dat zegt emeritus hoogleraar economie Sweder van Wijnbergen van de Universiteit van Amsterdam. ‘Het lijkt me geen reden om de vlag uit te hangen.’ See omnystudio.com/listener for privacy information.

Met de verkiezingen in aantocht geeft macro-econoom Arnoud Boot een nieuw kabinet vast een duidelijke missie mee: denk aan het ondernemersklimaat. Maar dat betekent volgens Boot vooral koers houden. Want – met enige overdrijving – hebben ondernemers nog liever consistent slecht beleid dan het politieke opportunisme van de laatste jaren. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Verschillende Europese banken waaronder ING hebben zich verenigd in een consortium voor de oprichting van een stablecoin. De digitale munt moet eind 2026 worden uitgebracht. Macro-econoom Arnoud Boot is hiervan niet onder de indruk. ‘Het is geen revolutie.’ See omnystudio.com/listener for privacy information.

Landen zoals Frankrijk, de Verenigde Staten, Nederland, Duitsland, Italië hebben volgens macro-econoom Edin Mujagic niet alleen een begrotingstekort gemeen, ook is het opvallend dat er sprake is van hoge inflatie. Hij wijst op een sterke samenhang tussen beide, en benadrukt dat naast monetair beleid, verstandig begrotingsbeleid noodzakelijk is. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Fed-voorzitter Jerome Powell deed gisteravond tijdens een speech de persconferentie na het meest recente rentebesluit van de centrale bank nog eens dunnetjes over. De Fed had de rente weliswaar verlaagd, maar dat betekent niet dat er nu een hele reeks renteverlagingen aan zit te komen, benadrukte Powell. ‘Hij sprak van een ‘’uitdagende situatie’’, waarmee hij bedoelt dat de Fed zich op een plek bevindt waar geen centrale bankier zich ooit graag ziet’, zegt macro-econoom Edin Mujagic. See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Nederlandse economie is in het tweede kwartaal met 0,2 procent gegroeid. Eerder werd die groei berekend op 0,1 procent. ‘De vlag kan dus uit. Niet zozeer door die 0,1 procent extra groei, maar door de samenstelling ervan’, zegt macro-econoom Edin Mujagic. Waar komt die economische groei vandaan? Bij nader inzien hebben wij als consumenten meer uitgegeven dan eerder werd gedacht. Onze handel met de rest van de wereld droeg ook iets bij aan de groei, en ook de bedrijfsinvesteringen namen toe. Dat zijn de drie van de vier motoren die een sterkere bijdrage hebben geleverd aan de economische groei. De vierde motor, de uitgaven van de overheid, die zijn juist omlaag bijgesteld. En dat is eigenlijk de combinatie die je elk kwartaal zou willen zien. Namelijk: de overheid draagt minder bij aan groei, en dat wordt ruimschoots gecompenseerd door huishoudens, internationale handel en het bedrijfsleven. Dus ik zeg nogmaals: de vlag kan uit. See omnystudio.com/listener for privacy information.

De aanpassingen in box 3, aangekondigd in de Miljoenennota, leiden tot discussie. Het kabinet wil de belasting op spaargeld en beleggingen verhogen om de kosten te dekken van een eerdere uitspraak van de Raad van State, die de oude heffing op fictieve rendementen onredelijk verklaarde. Maar volgens econoom Arnoud Boot dreigt zo de belastingmoraal te worden ondermijnd. Omdat de Raad van State de oude heffing onredelijk vond, moet de overheid die mensen compenseren. Hoe wil het kabinet dat doen? Door box 3 zwaarder te belasten. De vrijstelling gaat omlaag van bijna 58.000 naar iets meer dan 51.000 euro. Daarnaast stijgt het fictieve rendement op overige bezittingen, zoals aandelen of tweede huizen, van 5,88 naar 7,78 procent. Dat levert extra inkomsten op voor de staat, waarmee de verliezen uit de uitspraak worden gecompenseerd. See omnystudio.com/listener for privacy information.

In de beleidsarme Miljoenennota die afgelopen week op Prinsjesdag is gepresenteerd, heeft het demissionaire rompkabinet een voorproefje gegeven van de politieke plannen voor komend jaar – in het geval deze bewindslieden nog enige tijd relevant in functie blijven.‘Maar eigenlijk ben ik heel enthousiast,’ zegt macro-econoom Arnoud Boot, die de luisteraar om meerdere redenen oproept vooral zelf de Miljoenennota te gaan lezen. ‘Het zijn 80 pagina’s, met plaatjes, en het is goed te doen.’ Waar komt dat enthousiasme dan vandaan, Arnoud? In de samenvatting van de Miljoenennota staan drie opmerkingen waar ik het graag over wil hebben. De eerste gaat over de koopkracht, die zich positief ontwikkelt door het kabinetsbeleid en doordat de lonen harder stijgen dan de inflatie. Maar dat komt ook door de brandstofaccijns, waar anderhalf miljard euro naartoe gaat. Daardoor stijgt de koopkracht met 1,3 procent in plaats van 1 procent. Tegelijkertijd is het openbaar vervoer al duurder dan autorijden, en toch gaat er extra geld naar de auto. Dat is eigenlijk een slecht idee. Maar het zorgt toch voor een koopkrachtverbetering? Als je met geld smijt, werkt dat op korte termijn heel goed. Kijk maar naar Engeland, de Verenigde Staten en Frankrijk. Als je de begrotingstekorten buiten beschouwing laat, ziet het er op de korte termijn heel redelijk uit. Daarom lijken we een beetje op Frankrijk. Op korte termijn doet Frankrijk het helemaal niet zo slecht, maar we weten dat het land structureel in de problemen zit. Maar het begrotingstekort komt uit op 2,9 procent. Dat valt toch wel mee? Dat is het tweede punt waar ik op wil wijzen. Het kabinet zegt dat het met het oog op toekomstige uitdagingen een gezonde begroting achterlaat. Maar dat is flauw, want ze negeren juist die toekomstige uitdagingen. En desondanks komen ze nog steeds uit op een tekort van 2,9 procent. We moeten bovendien nog maar zien wat het daadwerkelijk wordt, want de economie is overbelast en wie weet wat er straks gebeurt met het nieuwe kabinet. Deze cijfers kunnen zo weer het raam uit. Daarnaast – en dat is punt drie – spreekt het kabinet van een gedekte begroting, zowel aan de uitgaven- als aan de inkomstenkant. Maar dat is vreemd, want er ís een tekort van 2,9 procent. In de Miljoenennota wordt ook verwezen naar de Raad van State, waarom? Het ministerie van Financiën, oftewel het kabinet, is door de Raad van State gevraagd eens na te denken over de toekomstige structuur van de Nederlandse economie. Dat is buitengewoon interessant. Traditioneel zijn overheidsinvesteringen gericht op machines, gebouwen, wegen, infrastructuur. Maar tegenwoordig gaat het om kennis en onderwijs. Wat zijn de gevolgen als er zoveel wordt bezuinigd op die terreinen? Daarbij verwijst het kabinet ook naar een artikel uit 1956 van econoom Robert Solow, die in 1987 de Nobelprijs ontving. En het mooie is: de lezer van de digitale Miljoenennota kan doorklikken naar dat artikel, een prachtige bijdrage in het Quarterly Journal of Economics uit 1956. Dat verhaal is na 70 jaar nog steeds relevant, omdat economie natuurlijk niet gisteren is uitgevonden. Uit de inzichten van toen kunnen we nog altijd veel leren. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Dat de Federal Reserve de rente ging verlagen was voor macro-econoom Edin Mujagic geen verrassing. 'Maar ik heb wel naar twee andere dingen gekeken, namelijk: hoe nu verder? En was er iets zichtbaar van het Trump-effect?’ See omnystudio.com/listener for privacy information.

Bij de vergadering van de Amerikaanse centrale bank gaat het maar om één ding, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Namelijk: hoe is de sfeer? Normaal gesproken is het heel gezellig – er zitten mensen die elkaar al lang kennen. Maar of dat deze keer zo is, betwijfel ik.’ Waar heeft dat mee te maken, denk je? Dat heeft alles te maken met de komst van een nieuw bestuurslid, de heer Stephen Miran. Hij werd eerder deze week goedgekeurd door de Amerikaanse Senaat, met de kleinst mogelijke meerderheid: 48 stemmen voor en 47 stemmen tegen. Hij beslist nu ook mee over het rentebesluit. Maar hierdoor zijn er een aantal zaken die de sfeer niet ten goede zullen komen, denk ik. In de eerste plaats is hij nog steeds werknemer van het Witte Huis. Hij is de hoogste economisch adviseur van de Amerikaanse president. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Vakbond FNV eist 6 procent loonsverhoging. Maar volgens macro-econoom Edin Mujagic snijden niet alle argumenten daarvoor hout. Welke argumenten geeft FNV? Allereerst moet de aanhoudend hoge inflatie volgens de vakbond worden gecompenseerd. Daarnaast zou een verhoging volgens de bond passen bij de gestegen arbeidsproductiviteit. En tot slot wijst FNV op een scheefgroei: werknemers zouden de afgelopen jaren nauwelijks hebben meegeprofiteerd van de hoge winsten van bedrijven. Hogere lonen moeten dat dus deels rechtzetten. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Vergeet Prinsjesdag, uiteindelijk draait het morgen allemaal om de verkiezingen eind oktober, zegt macro-econoom Arnoud Boot. ‘De miljoenennota is daardoor eigenlijk een non-event. Het is meer een opmaat naar de Algemene Politieke Beschouwingen en daarna de verkiezingen. Verwacht morgen dus geen grote nieuwsshow.’ Waar moeten we dan wel op letten? Je moet alle discussies de komende dagen zien in het licht van de verkiezingen. Partijen zullen elkaar aftasten. Het is belangrijk dat ze ook overeenkomsten zoeken, in plaats van alleen verschillen te benadrukken, anders wordt het vormen van coalities onnodig ingewikkeld. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Goed nieuws voor Nederland: de koopkracht stijgt en faillissementen blijven laag. Macro-econoom Arnoud Boot waarschuwt wel voor nuance, maar stelt dat lage faillissementen vaak een teken zijn dat het bedrijfsleven relatief gezond is. 'Daarnaast kunnen we met een vergrootglas zelfs geen werklozen vinden. Op zich goed nieuws, al brengt dat voor bedrijven die personeel zoeken nieuwe uitdagingen met zich mee.' See omnystudio.com/listener for privacy information.

Naast het rentebesluit staat de ECB-vergadering in het teken van de septemberramingen. Volgens econoom Edin Mujagić een belangrijk moment dat de komende jaren weer flink kan beïnvloeden. Maar dat de rente ongewijzigd blijft, is volgens hem geen grote verrassing. See omnystudio.com/listener for privacy information.

De jaarlijkse State of the Union-speech van Ursula von der Leyen biedt econoom Edin Mujagić en Europaverslaggever Michal van der Toorn een mooie gelegenheid om een blik te werpen op ‘de staat van de unie’. Volgens Mujagić schetst de toespraak elk jaar opnieuw een vergezicht. See omnystudio.com/listener for privacy information.

De inflatie in Nederland kwam in augustus uit op 2,8 procent, iets lager dan de 2,9 procent in juli. En dat is goed nieuws, zegt macro-econoom Edin Mujagic, al merken veel mensen daar weinig van. ‘Wat je regelmatig koopt, wordt juist duurder. Daarom voelt het niet zo.’ Maar jij kijkt altijd achter de komma: wat zat er achter dat cijfer? Ja, de snelle raming van het CBS zegt doorgaans niet zoveel, maar nu hebben we meer details tot onze beschikking. Wat zorgde voor de lagere inflatie? Meubels werden in augustus minder duur dan in juli, en hetzelfde gold voor internationale vluchten. Maar andere producten trokken de inflatie juist omhoog: kleding was flink duurder en ook motorbrandstoffen stegen. Dat zijn alleen precies de dingen die we vaker kopen dan een bank of een verre reis. En daarom voelt inflatie voor veel mensen hoger dan die 2,8 procent. Wat je regelmatig koopt, wordt duurder, en dat merk je veel meer.See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Amerikaanse minister van Financiën, Scott Bessent, haalt in een opiniestuk fel uit naar de Federal Reserve. Volgens macro-econoom Arnoud Boot is het stuk vooral bedoeld om de centrale bank te ondermijnen en past het in een politieke strategie. ‘Dit is niet wat je moet willen, in welk land dan ook.’ Was je verbaasd? Nou, je weet niet wat je leest. En dat wordt niet zozeer veroorzaakt door al die losse dingen die hij zegt, want sommige snijden hout. Maar het geheel is evident bedoeld om de Amerikaanse centrale bank te ondermijnen. Het is een directe aanval op de centrale bank en op de onafhankelijkheid van diezelfde bank. Het is puur ingegeven vanuit politiek populistische redenen. Ik kan hem niet helemaal ongelijk geven, maar dat gaat slechts over stukjes van zijn betoog. Maar zijn betoog als geheel? Dat is wat je absoluut niet moet willen, in welk land dan ook. See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Nederlandse overheid steunt chemiebedrijf Avantium met een investering van 15 miljoen euro in aandelen, al dan niet als onderdeel van een aandelenemissie van 65 miljoen. En één ding is opvallend, vindt macro-econoom Arnoud Boot. ‘Namelijk hoe zorgvuldig het allemaal is uitgewerkt door het ministerie van Klimaat en Groene Groei.’ Kun je kort uitleggen hoe die constructie werkt? Avantium maakt bioplastics en biogebaseerde chemicaliën en wordt gezien als belangrijk voor duurzaamheid en de klimaattransitie. Het is een innovatief bedrijf dat, zoals vaak in deze fase, al jaren verlies draait. De vraag is hoe je zo’n bedrijf versterkt. Daarvoor is gekozen voor een claimemissie: bestaande aandeelhouders mogen nieuwe aandelen kopen tegen een lagere prijs. Dat klinkt aantrekkelijk, maar in feite wordt gewoon om nieuw kapitaal gevraagd. Doe je mee, dan blijft je belang gelijk; doe je niet mee, dan verwatert het. Je bent dus bijna gedwongen om deel te nemen. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het is een traditie: enkele weken voordat het rentecomité van de Fed bij elkaar komt, verschijnt het Beige Book, een kwalitatief rapport over het reilen en zeilen van de Amerikaanse economie. Het is een verslag van de twaalf regionale centrale banken, gebaseerd op gesprekken met onder andere het bedrijfsleven, ondernemers en economen. ‘Maar dat verslag beschrijft nu niet veel goeds’, zegt macro-econoom Edin Mujagic. Als je naar die spiegel van de Amerikaanse economie kijkt, wat zie je dan? Niet veel goeds. De meeste districten melden weinig of geen verandering in de economische activiteit, en vier districten zelfs een lichte daling. Vrij vertaald: de Amerikaanse economie groeit nog wel, maar de vaart is eruit. En dat ligt eigenlijk aan iets waarvan je juist hoopt dat het daar níet aan ligt: de consumptie. Dat is de belangrijkste motor van de Amerikaanse economie. Maar overal klinkt het geluid dat consumenten minder uitgeven dan we de afgelopen jaren gewend waren. See omnystudio.com/listener for privacy information.