Het Mediaforum

Voor het eerst in 47 jaar tijd zet een Nederlands staatshoofd voet aan wal in Paramaribo. Koning Willem-Alexander en koningin Máxima verblijven drie dagen in Suriname om het 50-jarige jubileum van de onafhankelijkheid van het land te herdenken. Daarnaast is er veel aandacht voor het Nederlandse slavernijverleden, de dood van oud-president Desi Bouterse en diens betrokkenheid bij de Decembermoorden. Hans van Soest, politiek verslaggever bij het AD, vindt dit soort staatsbezoeken echter "echt oninteressant", omdat de aandacht vooral uitgaat naar het koningspaar. "Er zijn mooiere verhalen te vertellen over Suriname van de afgelopen 50 jaar. Dat land heeft vrij veel veerkracht getoond." Volgens Van Soest gaat het vooral veel over de kledij van koningin Máxima. Carmen Fernald, hoofdredacteur Levensbeschouwing en Caribische Netwerken bij NTR, sluit zich daarbij aan. "Mijn oproep is: probeer ook eens andere verhalen op andere momenten te vertellen."

Aan tafel zitten Daan Bonenkamp, Paul Römer en spraakmaker Raymond van de Klundert, oftewel Kluun. n maar liefst 12 twitter-berichten in 1 maand tijd bekritiseerde demissionair vice-premier Mona Keijzer de NOS. D66, CDA en GroenLinks-PvdA hebben er genoeg van en stellen Kamervragen. In reactie op het vertrek van de NOS van twitter schreef iemand op X: "Maar wie moet hier dan voortaan de beslist betrouwbare informatie van het Ministerie van Gezondheid van Hamas letterlijk overtikken? Daan Bonenkamp, hoofdredacteur van Twentse Courant Tubantia, vindt het stemmingmakerij en kwalijk dat een vice-premier dit doet. "Op deze manier stelt ze een grote onafhankelijke nieuwsorganisatie van Nederland in een kwaad daglicht." Paul Römer, oud-directeur radio en tv bij Talpa, vindt het echt belachelijk wat Keijzer doet. "Ze gaat nu twijfel zaaien over de onafhankelijkheid van de NOS, dat hoort ze niet te doen." 

De rechtszaak rondom het vermeende slachtoffer van Marco Borsato is nog niet voorbij. De rechter moet nog uitspraak doen, maar de moeder van het vermeende slachtoffer heeft een uitgebreid interview gegeven aan de krant het AD. Nathalie Tielen, die ook voorzitter was van de Borsato-fanclub, detailleert daarin hoe hun band was en waar bepaalde verhalen vandaan komen. Laurens Vreekamp, journalist en AI-kenner, was "niet benieuwd" naar haar verhaal, omdat het kan zorgen voor een 'trial by media', oftewel dat het de rechtszaak beïnvloedt. "Je hebt invloed als krant. Het kan ondermijnend werken als de rechter een uitspraak doet", zegt Vreekamp. Presentator Roos Moggré deelt die mening. "Dit gaat nooit meer van het internet en die dochter moet ook nog volwassen worden en verder met haar leven." 

De gevolgen van de bezuinigingen op de publieke omroep worden steeds duidelijker. Bekende titels als BinnensteBuiten, First Dates en Kassa zullen verdwijnen. Politiek verslaggever Irene de Kruif zal vooral Kassa en Van Roosmalen en Groenteman gaan missen. 'Als televisiemaker doet je hart altijd een beetje pijn als er programma's verdwijnen.' De Kruif is nu wel benieuwd hoe het verder zal gaan met de hervormingen bij de publieke omroep. 'Dat miste ik gisteren in de verslaggeving.' Marc Adriani, hoofdredacteur van BNR, vindt dat de NPO zelf ook die stap naar voren moet zetten. Hoewel je volgens hem met het vormen van een mediahuis de bezuinigingen niet op zal lossen. 'Je komt toch aan de inhoud want een paar directeuren minder scheelt niet veel.' Aan tafel zitten Marc Adriani, Irene de Kruif en Spraakmaker Alicja Gescinska.

De rechtszaak over de moord op Lisa is van start gegaan en brengt opnieuw veel aandacht voor de zaak met zich mee. Een altijd gevoelig onderwerp voor de journalistiek, want er zijn altijd de nabestaanden voor wie alle aandacht moeilijk en confronterend kan zijn. 'Ik denk dat iedereen daar ongemak bij voelt', aldus techexpert Elger van der Wel. 'Het is heel dubbel. Want je kunt niet niet het verhaal vertellen. Maar de keerzijde is dat het voor de familie heel heftig is.' Argos-journalist Hansje van de Beek weet uit eigen ervaring hoe voorzichtig je als journalist om moet gaan met dit soort verhalen. 'Je probeert het netjes te doen, maar eigenlijk willen deze mensen natuurlijk helemaal niks.' Volgens actrice en zangeres GerdaLentenHavertong gaat het vooral om de woordkeuze die je gebruikt in de verslaglegging. 'Ik hoop dat er zorgvuldig met de taal wordt omgesprongen. Want op basis daarvan kun je in ieder geval een balans brengen voor families, ouders en buren.' 

Lale Gül heeft laten weten dat haar beveiliging op korte termijn wordt stopgezet. De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) heeft de columnist en schrijver ingelicht dat online-dreigementen, zoals Gül geregeld krijgt, niet serieus hoeven worden genomen. Gül geeft aan dat ze de NCTV verantwoordelijkheid houdt als haar iets overkomt. Voor Kamran Ullah, hoofdredacteur van De Telegraaf, is er vooral een vrees dat "één van de meest islam-kritische stemmen nu de mond wordt gesnoerd." Gül is ook columnist bij De Telegraaf, waardoor Ullah maar weinig over de situatie kan zeggen. "Helaas zijn er te veel situaties waarbij we hiermee te maken krijgen", zegt Ullah.

Gaan de gigantische investeringen in AI wel iets opleveren? Volgens experts lijkt het fenomeen steeds meer op een 'economische bubbel'. Zo'n bubbel kan knappen, met een eventuele economische crisis tot gevolg. Kortom, het beeld rond AI kantelt, ziet ook Sofyan el Bouchtili (onderzoeksjournalist bij Investico). 'We weten eigenlijk nog helemaal niet zo goed welke bijdrage AI gaat leveren aan de arbeidsmarkt of kritieke infrastructuur', stelt el Bouchtili. Toch worden er miljarden in AI gepompt. 'Maar wat het gaat opleveren, weet niemand.' Aan tafel zitten Elif Isitman, Sofyan el Bouchtili en Spraakmaker Bas Soetenhorst. Frank van Pamelen van het Taalteam sluit het Mediaforum af.

Alle grote Nederlandse media slaan de hand ineen in een brandbrief aan informateur Buma. Gezamenlijk waarschuwen zij voor het gevaar van AI. Zo zijn mensen zich niet bewust van het feit dat niet alle informatie daarop klopt, maar ook dat het steeds vaker wordt gebruikt in plaats van journalistieke bronnen. "De urgentie is groot en er is behoefte aan actie, een overheid die opkomt voor media. Dit wordt breed gevoeld en er zit grote druk achter", zegt Clara van de Wiel, adjunct-hoofdredacteur van NRC. "Het wordt gevoed door wat journalisten elke dag maken, maar er sluipen veel fouten in. Van onze goede journalistiek wordt nepnieuws gemaakt in die AI-machines." Carmen Fernald, hoofdredacteur Levensbeschouwing en Caribische Netwerken bij NTR, maakt zich "zorgen" over hoe AI content steelt van traditionele media. "Het gaat voorbij aan het feit dat journalistiek gewoon een prijs heeft." Volgens Jochem de Groot, oud-lobbyist voor Microsoft, moet de nieuwe AI-wetgeving in de EU strikter gehandhaafd worden. "Die discussie in hoeverre nieuwe media de oude media aantast, bestaat al langer. Dit is een evoluerende discussie." Het Mediaforum is terug te luisteren als podcast op alle streamingdiensten. 

Thom van Campen (VVD) is gisteren verkozen tot nieuwe voorzitter van de Tweede Kamer. Hij neemt het stokje over van Martin Bosma (PVV), die uiteindelijk op de tweede plek eindigde. Tom van der Lee van GroenLinks-PvdA viel eerder af. "De verslaglegging leek wel een sportwedstrijd", vertelt schrijver en columnist Roos Schlikker. "Het is een belangrijke functie." Jan Slagter, directeur van Omroep MAX keek gisteravond ook, maar vond het juist "bloedsaai". "Het was heel knullig: om de beurt vragen om een pen, één voor één naar de stembus lopen." Slagter vraagt zich af of dit proces in de digitale tijd waarin we nu leven niet wat sneller kan. Socioloog Jan Willem Duyvendak ziet dat we ons pas vanaf de vorige verkiezingen realiseren hoe belangrijk de functie van Kamervoorzitter is geworden. "Met Bosma die aan de PVV gelieerd is, hebben we gezien dat er soms problemen waren, bijvoorbeeld met de slavernijherdenking. Wat voor idee van democratie heb je als je een voorzitter bent die bij een partij hoort waar je officieel geen lid van kan zijn?" Aan tafel zitten Jan Slagter, Roos Schlikker en Spraakmaker Jan Willen Duyvendak

Nu internationale dreiging steeds meer op de loer ligt en een nationale crisis steeds reëler lijkt te worden, start de overheid een nieuwe campagne om Nederlanders voor te bereiden op een noodsituatie. Met de slogan 'Denk vooruit' roept de overheid ons op tot het aanschaffen van een noodpakket. "Moet ik dit allemaal echt gaan inslaan? Het voelt zo paniekerig", reageert presentator Mandy Woelkens. "Als je het blijft herhalen, kunnen mensen gaan denken: misschien moet ik het toch maar doen." Journalist Sjirk Kuijper neigt "heel langzaam" naar overgaan tot actie. "Dit is een typisch voorbeeld van herhalen en herhalen, totdat je er murw van wordt en er eentje koopt." Volgens Kim Putters, voorzitter van de SER, zijn we "kwetsbaarder" aan het worden. "Daar een beetje rekening mee houden, is niet verkeerd." 

Donald Trump roept partijgenoten nu toch op te stemmen voor het vrijgeven van documenten over zedendelinquent Jeffrey Epstein. Het is een opvallende draai van de Amerikaanse president. Dat terwijl hij eerder dit weekend nog opzichtig ruzie zocht met één van zijn loyaalste partijgenoten, Marjorie Taylor Greene, lid van het Huis van Afgevaardigden uit Georgia, juist omdat zij opriep om de documenten vrij te geven. De verklaring van Eelco Bosch van Rosenthal, voormalig Amerika-correspondent, hiervoor is dat Trump weet dat dit dossier hem tot het eind van zijn presidentschap kan achtervolgen. "Ook omdat het voor de Democraten heel fijn is om het telkens over te beginnen." Ward Wijndelts, oud-hoofdredacteur van Vrij Nederland, denkt dat Trump dit moment misschien ook wel juist vindt omdat er wellicht ander nieuws gaat komen wat de aandacht gaat afleiden van het Epstein-dossier. Dit is volgens Bosch van Rosenthal wel een bekende strategie, dat wordt ook wel 'flooding the zone' genoemd. "Het idee van, gooi alles maar naar buiten, doe alles tegelijk. En als er dan ergens echt iets aan de hand is wat wel ophef verdient, dan valt dat nauwelijks op." 

Hans Wijers lag al gelijk onder vuur als informateur voor D66 en CDA, omdat hij zich lelijk zou hebben uitgelaten over Yesilgöz en de VVD. Maar er is een nieuwe ontwikkeling. Eric Smit van Follow the Money zegt dat hij die uitlatingen heeft gedaan, niet Wijers. "Het waren mijn woorden, dat was nu juist mijn bijdrage op het podium", vertelt Smit. Volgens hem heeft Wijers hooguit instemmend geknikt. Dat Smit dit niet gisteren al duidelijk had gemaakt kwam omdat hij een drukke dag had en er verder geen aandacht aan had besteed. NRC doet volgens Smit voorkomen in het artikel dat Wijers een heel ongenuanceerd verhaal heeft gehouden op het podium, maar dat is volgens hem zeker niet het geval. Anna Dijkman, columnist bij het FD, vraagt zich nu af waarom NRC dit dan zo hard heeft durven zeggen. "Ze zouden bij de krant ook filmbeelden hebben, maar het blijft onduidelijk wat daar dan gezegd is." Volgens Marc Veeningen, hoofd nieuws bij Talpa, ligt de bal nu bij NRC. "Hoe kwamen ze bij dit verhaal en hoe zit het met de opname? Daar ligt nu het koortsachtig overleg lijkt mij." Neemt niet weg dat Veeningen die een buitengewoon interessante journalistieke kwestie vindt. "Razend interessant waar we nu live in zitten."  Aan tafel zitten Marc Veeningen, Anna Dijkman en Spraakmaker Frank Candel. Eveline van Rijswijk van het Taalteam sluit het mediaforum af.

De nieuwe Kamerleden zijn geïnstalleerd en Hans Wijers (D66) en Sybrand Buma (CDA) zijn aangewezen als informateurs. Kortom, er gebeurt een hoop in de Nederlandse politiek. "Vanaf vandaag gaan we kritische vragen stellen", zegt Freek Staps, hoofdredacteur van het ANP. De media hielden namelijk het "theaterstuk" en de "gezelligheid" in stand, maar nu is het weer tot de orde van de dag. En daarbij draait het voornamelijk om de formerende partijen D66 en CDA, die samen alvast aan het werk gaan op de vijf grote dossiers. "Ik denk dat dit een verstandige zet is om te laten zien dat er daadwerkelijk iets gebeurt", zegt Staps. "De hele reden waarom Koolmees heeft besloten dat D66 en CDA dit op de inhoud moeten doen, zijn alle opgelegde blokkades van andere partijen", meent Lindsay Mossink, hoofdredacteur van NU.nl. 

Met een nieuwe garde Kamerleden die beginnen, vonden vertrekkende parlementariërs het noodzakelijk om een oproep te doen aan media en Haagse journalisten: doe niet allemaal hetzelfde verslag van de ophef van de dag. Oud-Kamerlid Michiel van Nispen van de SP sprak deze onvrede uit, in de hoop dat het journalistieke 'kluitjesvoetbal' eens zou stoppen. Journalist Eelco Bosch van Rosenthal begrijpt het punt van Van Nispen, maar hekelt het "op één hoop gooien" van alle media. "Ik vind ook dat er te veel microfoons staan. Maar ON stelt andere vragen dan Nieuwsuur, bijvoorbeeld", legt Bosch van Rosenthal uit. Volgens programmamaker Nadia Moussaid gaat het ook te vaak over het politieke "spel" en niet genoeg over de inhoud. "Het is alsof je naar House of Cards aan het kijken bent." Tegelijkertijd doen politici er zelf ook aan mee, meent Bosch van Rosenthal. 

Als het aan de VVD ligt, komt er geen kabinet met GroenLinks-PvdA. Partijleider Yeşilgöz blijft herhalen dat ze niet in zee zal gaan met Klaver en co. Kees Boonman begrijpt "echt niet" waarom Yeşilgöz voet bij stuk houdt. "Wat ik dapper vind van Yeşilgöz is dat ze bij standpunt blijft, dat is niet gebruikelijk. Meestal draai je bij en maak je compromissen als je wil regeren", zegt de politiek commentator. "Dit land vraagt gewoon om een stabiel kabinet en je hebt 86 zetels met GroenLinks-PvdA." Politiek coach Kiki Bakker meent dat de VVD tegenwoordig een andere partij is dan onder leiding van Rutte. "Het is bij voorbaat al de deuren dicht, dat vind ik onbegrijpelijk." Niki van der Naald, adjunct-hoofdredacteur van De Gelderlander, wordt "hondsdol" van de formatie. "Yeşilgöz is alleen bezig om haar machtspositie te verstevigen, ze weet dat ze de sleutel in handen heeft en kijkt hoe ver ze kan gaan." 

Het anti-azc-nummer 'Wij zeggen nee, nee, nee tegen een azc' doet het heel goed op Spotify, maar wordt inmiddels van de nummer één-positie gehouden door 'Vrijheid, gelijkheid, zusterschap' van Sophie Straat. De protestactie tegen het AI-nummer over azc's gaat 'als een lopend vuurtje', merkt journalist Frida Boeke. "Iets wat je normaal eerder in de politiek zou zien, zie je nu op Spotify gebeuren", zegt Boeke. Volgens de journalist "normaliseert" Spotify xenofobie door het anti-azc-lied toe te laten op het platform. "Die platformen profiteren ook van extreme geluiden die worden uitvergroot." Paul Römer, oud-directeur radio en tv bij Talpa, meent dat dit onderwerp "hot" is en daarom een "snaar raakt" in de maatschappij. "We moeten oppassen dat we niet iedere discussie omzetten in polarisatie." 

In de rechtszaak tegen de pleegouders uit Vlaardingen komen gruwelijke details naar voren. In hoeverre moeten de media deze details bekendmaken in de berichtgeving? 'Ik weet al wel dat het niet goed gaat in de jeugdzorg en dat het systeem op de schop moet. Daar ben ik geen gruwelijke details voor nodig', zegt programmamaker Kefah Allush in het Mediaforum. Journalist Frénk van der Linden benadrukt de rol van sociale media. 'Op het moment dat je als journalist te terughoudend bent, wordt je uitgemaakt voor iemand die z'n kop in het zand steekt', aldus Van der Linden. 'Maar als je gedetailleerd verslag doet wordt je uitgemaakt voor iemand die net zo goed voor de socials had kunnen werken.'  Aan tafel zitten Frénk van der Linden, Kefah Allush en Spraakmaker Andries Tunru. Kiki Schippers van het Taalteam sluit het mediaforum af.

De formatie is in volle gang en daarbij lijken de media vooral veel bezig te zijn met de VVD. Partijleider Yeşilgöz heeft vooraf de PVV en GroenLinks-PvdA uitgesloten, waarmee er blokkades zijn voor bepaalde coalities. "Yeşilgöz staat sinds twee of drie jaar aan de leiding van de VVD en heeft meer dan een kwart van het electoraat verloren, maar doet alsof zij de kingmaker is", zegt journalist Hugo Logtenberg. "De VVD heeft een heel belangrijke rol, maar ze hebben zich in een positie gemanoeuvreerd waarin het wel heel moeilijk wordt voor een stabiel kabinet." Aan tafel zitten Rennie Rijpma, Hugo Logtenberg en Spraakmaker Fatma Koşer Kaya.

De biologische moeder van het mishandelde meisje uit Vlaardingen heeft bij De Telegraaf en RTL Nieuws haar verhaal gedaan. Daarin meldt ze het meisje meermaals had aangegeven dat er mishandeling plaatsvond in haar pleeggezin en roept instanties op meer naar het pleegkind te luisteren. "Ik krijg er kippenvel van", zegt journalist Elif Isitman over het interview. "Hoe zij schetst hoe de instanties ermee omgingen, is heel schokkend." Carmen Fernald, hoofdredacteur Levensbeschouwing bij NTR, hoopt dat deze rechtszaak ertoe leidt dat er meer aandacht is voor dit soort instanties. "Jeugdzorg meent dat het beleid is dat kinderen weer bij de biologische ouders komen, maar die ouders komen vaak in de kou te staan."

Daags voor de verkiezingen lekte Esmah Lahlah's sollicitatie voor burgemeester van Tilburg nog uit, maar nu blijkt ze ook gesolliciteerd te hebben om burgemeester van Delft te worden. Lahlah, die op plek 2 staat bij GroenLinks-PvdA, wil dat bevestigen noch ontkennen. "Er is wel echt iets aan de hand rondom Lahlah en hoe senang zij zich voelt in de politiek en bij haar fractie", reageert Hans van Soest, politiek commentator bij AD. Volgens presentator Mandy Woelkens worden er "aannames" gedaan over Lahlah's beweegredenen. 

De nek-aan-nekrace tussen D66 en PVV bereikte dit weekend al de finish. Het ANP wees D66 aan als winnaar op basis van de data die gemeenten publiceren. De PVV zou onmogelijk nog het aantal stemmen kunnen inhalen, was de conclusie. Maar is dat te voorbarig? "Er is een minieme kans dat alle buitenlandse stemmers op Wilders hebben gestemd", reageert Wendelmoet Boersema, hoofdredacteur van Trouw. "Jetten kan in politieke zin de overwinning claimen. Het risico kan hij nemen", stelt Siebe Sietsma, adjunct-hoofdredacteur van RTL Nieuws. 

De campagnestrategen van politieke partijen kwamen gisteren bijeen om de verkiezingscampagne te evalueren. Nieuwsuur, de Slimste Mens, Pauw en De Wit, RTL Nieuws: ze werden allemaal hartelijk bedankt voor de medewerking. Is dat wenselijk? Volgens AD-columnist Angela de Jong moet je dat misschien niet willen als media, maar ze vond het aan de andere kant ook wel begrijpelijk. "Voor zowel journalisten als de lijsttrekkers is er de dag na de verkiezingen ook wel een soort ontlading." Wie de media misschien niet zal willen bedanken is Frans Timmermans. Volgens spraakmaker en cabaretier Kiki Schippers is er iets raars met Timmermans dat iedereen altijd zo'n sterke mening over hem heeft. Volgens De Jong komen politici er juist helemaal niet zo slecht van af als ze gewoon goed kritisch bevraagd worden. Volgens Daan Bonekamp, hoofdredacteur van Twentsche Courant Tubantie worden campagnes nou eenmaal in de media gewonnen en verloren. "Niet meer met een flyer op straat. Dus talkshows hebben daar een hele belangrijke rol in." Eveline van Rijswijk van het Taalteam sluit het Mediaforum af.

Terwijl de verkiezingsuitslag nog niet vaststaat, schiet men in Den Haag al in de ‘formatiestand'. De leiders van de grootste partijen rond het midden hebben beloofd snel en constructief te gaan samenwerken.  Toch denkt politiek verslaggever Martine Wolzak (Het Financieele Dagblad) dat juist die snelheid met deze versnipperde uitslag, lastig is. Zal het lukken om vóór Kerst een nieuwe regering te vormen? 'Ik denk dat dit erg optimistisch is.' Vanwege de verkiezingen is er vandaag een ander mediaforum dan normaal met aan tafel: Janka Stoker, Martine Wolzak en Armen Hakverdian.

Het is verkiezingsdag in Nederland, maar in België verwonderen ze zich over de gang van zaken bij hun buren. Nederland heeft een 'triple AAA rating' en economisch gaat het voor de wind, maar we klagen steen en been. 'Ontevreden in het Hof van Eden', kopt de krant de Standaard. Volgens Jan Slagter (Omroep MAX) moeten we ons inderdaad realiseren dat het ook heel goed gaat. Frida Boeke (Financieel Dagblad) vindt dat het niet met iedereen in Nederland goed gaat. “Macro-economisch gaat het misschien goed, maar bij wie komt die welvaart terecht?' De cijfers in de Belgische media vertellen volgens haar niet het hele verhaal. 

Verslaggevers hebben het nog nooit zo druk gezien bij aanvang van een rechtszaak. Tientallen journalisten uit Nederland en België en ook veel fans stonden Marco Borsato op te wachten. Door sommige media wordt het zelfs het 'showbizzproces van de eeuw' genoemd. Dat geeft Henrike van Gelder, hoofdredacteur van KidsWeek een beetje een vieze smaak. "Alsof het iets leuks is, entertainment, terwijl het een hele serieuze zaak is." Sjirk Kuijper, journalist bij het Nederlands Dagblad, hoopt vooral dat journalisten het oordeel overlaten aan de rechter. "Gelukkig hebben we nog professionele rechtbankverslaggevers." 

Onder AI-beelden van Frans Timmermans op Facebook verschijnen tientallen doodswensen. Makers van die beelden: twee Kamerleden van de PVV. GroenLinks-PvdA heeft aangifte gedaan en PPV-leider Wilders heeft excuses gemaakt. Volgens NRC-journalist Hugo Logtenberg is het maar de vraag of Wilders nu excuses maakt omdat hij het echt te ver vond gaan of omdat het niet goed is voor zijn campagne. Maar los daarvan vindt Logtenberg vooral dat het ongekend is wat er nu is gebeurd en moet het wat hem betreft nu acuut stoppen. "We hebben het over het hoogste politieke orgaan in ons land, waar Tweede Kamerleden andere leden zitten te bestoken, met de slechtste intenties." Volgens journalist en AI-deskundige Laurens Vreekamp gaan we dit soort gedeelde AI-beelden nog veel vaker zien. "Het is zo laagdrempelig om te maken." Vreekamp schreef onlangs in een artikel dat de journalistiek zich laat kapen door 'techbro's en fascisten'. Daarin schreef hij hoe computerwetenschapper Prof. Dr. Dagmar Monett spreekt van ‘degeneratieve AI', "omdat het ons alleen maar dommer maakt."

Aan tafel zitten Nikki van der Naald, Anna Dijkman en Spraakmaker Lotte Prins. Het debat op SBS6 was de eerste keer dat er gedebatteerd kon worden met PVV-leider Geert Wilders. Hij werd hard aangevallen door de andere lijsttrekkers. 'Hij heeft zich even teruggetrokken en het RTL-debat gemist omdat hij zich onveilig voelde. Dat heeft zich niet goed gedaan', stelt Anna Dijkman (journalist Financiële Dagblad). Wilders zelf zag het 'stekelige' debat als een drie-tegen-een, waarbij hij zich hard moest verdedigen tegenover de andere lijsttrekkers van CDA, VVD en GL-PvdA. Gaat hem dat parten spelen, of is dat juist goed voor hem? 'Hij was misschien niet op zijn scherpst, toch denk ik niet dat dit debat hem slecht doet', zegt Niki van der Naald (adjunct-hoofdredacteur van De Gelderlander). 'Hij heeft zijn one-liners kunnen noemen waar mensen op inspringen.'

Aan tafel zitten Rennie Rijpsma, Haroon Ali en Spraakmaker David Hamers. Henri Bontenbal gaf bij Nieuwsuur aan dat hij vindt dat scholen vrijheid moeten hebben in hun onderwijs, zoals beschreven in Artikel 23 van de Grondwet. Daarbij vond de CDA-leider het niet erg als dat ten koste zou gaan van het recht van gelijkheid, omdat leerlingen ook kunnen vertrekken bij een reformatorische of islamitische school. Die uitspraken hebben een mediastorm opgeleverd en Bontenbal heeft inmiddels sorry gezegd. Zijn mogelijke premierschap maakt dat hij beter had moeten "aanvoelen" hoe dit onderwerp over zou komen, meent Rennie Rijpma, hoofdredacteur van het AD. "Politiek moet voor mensen opkomen die in de knel zitten en het moeilijk hebben." Volgens journalist Haroon Ali "verplaatst" Bontenbal zich niet in de leerlingen waarover hij het heeft. "Dat hij Artikel 1 van de Grondwet gelijkstelt aan Artikel 23 is zorgelijk."

Met nog een week te gaan tot de verkiezingen, bevinden de lijsttrekkers zich in de 'hete fase.' Daarbij is er veel aandacht voor de zogenoemde zwevende kiezer. Een recordaantal mensen weet namelijk nog niet zeker op welke partij hun stem kan rekenen, blijkt uit de verschillende peilingen. De PVV wordt door veel partijen uitgesloten, waardoor er op rechts nog heel wat kan veranderen, zegt Floor Bremer, politiek commentator bij RTL Nieuws. Wilders deed ook niet mee aan eerdere debatten, maar daar komt nu verandering in. "Nu hij wel weer naast die partijen staat, is het interessant om te zien hoe hij zich opstelt en tegenover elkaar", zegt Bremer. "Komt er nog een premierstrijd? Of blijft Wilders de grootste? Dat kan nog wel een wending geven aan deze campagne. Wie is premierwaardig? Wie houdt stand tegen Wilders?" vraagt Nynke de Zoeten, politiek verslaggever bij Nieuwsuur, zich af. 

In de aanloop naar de verkiezingen zijn de lijsttrekkers niet van de buis en uit de kranten te slaan. De feitelijkheid van hun uitspraken roept ook steeds meer vraagtekens op. Zo zat VVD-leider Yeşilgöz bij 'Pauw & De Wit', waar ze sprak over de hypotheekrenteaftrek. "Ik vond het vermoeiend", reageert programmamaker Nadia Moussaid. Yeşilgöz ging volgens Moussaid niet in op wat haar werd voorgeschoteld, maar bleef ze haar "verhaal afdraaien op een hoog tempo." Journalist Frénk van der Linden vindt dat er een "overdosis" is aan gesprekken met lijsstrekkers. "Het doet geen recht aan de complexiteit van de dossiers, maar ook niet aan de mensen zelf. We worden slecht bediend." 

Een week voor de verkiezingen is de laatste fase van de campagne aangebroken. De vorige keer leerde ons dat er op het allerlaatste moment nog van alles kan veranderen. Dat is ook deze keer het geval, ziet Wendelmoet Boersema (hoofdredacteur Trouw). 'De grilligheid van de uitslag maakt het spannend', aldus Boersema. 'Partijen die jarenlang een vaste basis hadden worden betwist. En nieuwe partijen kraaien al victorie.' Volgens Wim Voermans (hoogleraar staatsrecht) moet het spannendste deel van de campagne nog komen, namelijk de debatten met PVV-leider Geert Wilders. 'De verhitting komt door het gesprek met Wilders, wat ergens in de aankomende tijd nog plaats zal vinden.'

Aan tafel zitten Carmen Fernald, Elger van der Wel en Spraakmaker Bero Beyer. Eveline van Rijswijk van het Taalteam sluit het Mediaforum af. Het gaat goed met Rob Jetten. D66 stijgt in de peilingen en Jetten zelf is overal op televisie te zien. Carmen Fernald (NTR) ziet dat de D66-lijsttrekker een enorme ontwikkeling heeft doorgemaakt. ‘Nog niet zo lang geleden vonden we hem een robot,' zegt Carmen. Elger van der Wel denkt dat het benadrukken dat het goed gaat in de peilingen, een versterkend effect heeft. ‘Als het goed gaat, gaat het beter — maar het werkt ook andersom,' zegt de podcastmaker. ‘Over de VVD wordt gevraagd: waarom gaat het zo slecht in de peilingen? Dat motiveert mensen misschien juist om naar een andere partij te gaan kijken.' 

Aan tafel zitten Sarah Sylbing, Freeks Staps en Spraakmaker Jelle Postma. Journalisten werd dinsdag de toegang ontzegd tot een vergadering over de mogelijke komst van een azc in Uithoorn. Burgemeester Pieter Heiliegers (VVD) wilde ‘geen relschoppers, geen journalisten' toelaten om het democratisch proces te beschermen. Freek Staps van het ANP reageert verbolgen op dat besluit. ‘Er is een manier bedacht om relschoppers en journalisten uit elkaar te houden. Dat is de perskaart.' Volgens Staps komt het democratisch proces juist in gevaar als raadsvergaderingen niet meer transparant zijn en journalisten buiten de deur worden gehouden. ‘Die journalist staat daar niet voor zichzelf, ze doen verslag om mensen in Nederland van informatie te voorzien.'

Na een kleine week afwezigheid heeft PVV-leider Geert Wilders bekend gemaakt weer mee te doen aan de campagne. Eerder zegde hij debatten af omdat hij zich na een terreurdreiging niet langer veilig voelde. 'Dit was het moment waar iedereen wel op wachtte', zegt politiek verslaggever Hans van Soest in het Mediaforum. 'Wilders heeft de media ook gewoon nodig.' De deelname van Wilders aan debatten bij de NOS en SBS zullen volgens Pim van den Dool (chef politiek NRC) een flinke stempel op het verloop gaan drukken. 'Hij zet wel altijd de toon met persoonlijke aanvallen. Je kan dus verwachten dat het er weer wat ruiger aan toe zal gaan.'  Ook hebben we het in dit politiek forum over het woord dat de afgelopen week veel aandacht kreeg, Paling Populisme.  Verder is Nieuwsuur begonnen begonnen met de één op één gesprekken met lijsttrekkers. Het spits werd afgebeten door Joost Eerdmans van JA21. Hoe ging dat?

Er is vreugde over de vrijlating van de Palestijnse en Israëlische gijzelaars; is een vrede in Gaza dan echt aanstaande? Maar aan de andere kant is er nog altijd het leed onder de Gazanen. Hoe ga je hier in de verslaggeving mee om? 'Het is een worsteling waar je als media mee zit', omschrijft Sofyan El Bouchtili (onderzoeksjournalist bij Investico) het. 'Wat ik positief vind, is dat het leed van Palestijnse en Israëlische gijzelaars niet tegenover elkaar wordt gezet, maar dat hun lot verbonden is.' Ook Arjen Fortuin (journalist bij NRC) ziet de dilemma's in de media. 'De vrijlating van de gijzelaars en gevangenen is belangrijk. Het is haast onvermijdelijk als je het goed wil laten zien, de genocide even uit beeld verdwijnt', aldus Fortuin. 'Dat is altijd naar en tragisch. Aan de andere kant hoop ik dat we dit niet zien als een afsluiting van het verhaal, maar verder kijken naar het bredere plaatje.' 

Met iets meer dan twee weken tot de verkiezingen is het vanaf nu erop of eronder voor de lijsttrekkers. Gisteravond vond het eerste grote tv-debat plaats, bij RTL. Grote afwezige: PVV-leider Wilders. Die was er om veiligheidsredenen niet bij. RTL heeft hemel en aarde bewogen om Wilders er, op welke manier dan toch ook, bij te krijgen. De PVV-leider wou zelfs niet via een videoverbinding meedoen. Volgens Frida Boeke, schrijver en columnist bij het FD, was dat een bewuste keuze. "Hij staat er goed voor en heeft het misschien niet zo nodig." Paul Römer, oud-radio- en televisie-directeur van Talpa, noemt de reden waarom Wilders niet mee debatteerde de 'olifant in de kamer'. "Het is natuurlijk een schande dat hij bedreigt wordt, maar je voelt dat iedereen denkt: het komt je ook niet zo slecht uit nu." Wilders heeft volgens Römer in een debat meer te verliezen dan te winnen. Het viel Boeke op dat er tijdens het debat nu veel minder aanvallen op de persoon waren. Ze vond de andere sfeer tijdens het debat wel een verademing.

Aan tafel zitten Margriet Brandsma, Kefah Allush en Spraakmaker Jet Bussemaker. Frank van Pamelen van het Taalteam sluit het Mediaforum af. Angela Merkel is terug in het politieke debat. De oud-bondskanselier laat zich steeds vaker horen, na jarenlang op de achtergrond te zijn gebleven. Volgens Margriet Brandsma (voormalig correspondent) is het opvallend hoe nadrukkelijk Merkel zich de laatste maanden uitspreekt. 'Toen ze stopte, zei ze: ik meng me niet meer in de politiek, maar sinds Friedrich Merz partijleider is, bekritiseert ze hem voortdurend', zegt Brandsma. En hoewel Merkel nadrukkellijk heeft gezegd dat ze niet beschikbaar is voor de rol als Bondspresident, moet Margriet Brandsma dát nog maar zien. 

Aan tafel zitten Marc Veeningen, Mandy Woelkens en Spraakmaker Ellen Rutten. Laurens Dassen heeft namens zijn partij Volt het geplande klimaatdebat met FvD bij de NOS afgezegd. Volgens Dassen valt er niet te debatteren met een partij die klimaatverandering ontkent en dus gaat Volt niet in gesprek met de FvD. Dat is "onverstandig en onlogisch", vindt Marc Veeningen, hoofdredacteur Nieuws bij Talpa. "Je trekt je nu terug en gaat niet met je grootste vijand in debat." FvD zit nu in de Kamer én doet mee aan de verkiezingen, dus Veeningen is van mening dat dat betekent dat je ook met elkaar in debat moet gaan. "Niet debatteren is niet democratisch." Presentator Mandy Woelkens begrijpt Volt dan weer wel, maar is het wel eens dat het gesprek nu ook "niet gevoerd" wordt. "De feiten worden niet heel nauw genomen. Er zou iemand bij moeten zitten die zegt: dit klopt niet." 

De zorgen groeien bij de VVD, vertellen bronnen onder andere aan RTL Nieuws. Senator Cees van der Sanden stapt op en neemt zijn zetel met zich mee. "De liberale kernwaarden worden losgelaten", hoort Irene de Kruif, politiek verslaggever bij RTL Nieuws, voornamelijk. Kiezers laten ook weten dat er "scherpe kritiek" is op Yeşilgöz en haar leiderschap. "Het komt niet uit de lucht vallen", zegt De Kruif. "Dit geluid heb ik nog niet eerder gehoord.” Politiek commentator Kees Boonman valt hetzelfde op. "Het is een campagnenachtmerrie voor de VVD. Het lijkt alsof niets meer lukt." Boonman meent dat de "rechtse koers" de partij nekt. "Er is bij de VVD het proces van implosie gaande. Het is pijnlijk, maar het vertrek van de leider is evident aanstaande."

Het is vandaag twee jaar geleden dat Hamas hun aanslag pleegde in Israël, waarbij meer dan 1100 mensen gedood werden. Sindsdien is de oorlog in Gaza geëscaleerd. Dat maakt het volgens Clara van de Wiel, adjunct-hoofdredacteur van NRC, "ingewikkeld" om deze dag te herdenken. "7 oktober is ook een open wond voor de Joodse gemeenschap", begrijpt Van der Wiel. "Je moet oog houden voor hoe Israël hiernaar kijkt en hoe dat komt. Het is wel een beetje hetzelfde verhaal elke keer." Volgens journalist Tom Kleijn zijn veel vragen nog onbeantwoord en is er "al zoveel gebeurd" sindsdien. "Ik merk dat veel mensen vinden dat er te weinig aandacht is voor het trauma van de Joodse gemeenschap." 

De Rode Lijn-demonstratie in Amsterdam viel tegelijkertijd met de 7 oktober-herdenking in de Rav Aron Schuster Synagoge in Amsterdam. Dick Schoof was bij de 7 oktober-herdenking aanwezig, niet bij de demonstratie op Museumplein. "Schoof was vooral gekomen om de Joodse gemeenschap een hart onder de riem te steken", zegt journalist Leonard Ornstein. Verder zag Ornstein een "heel bange Joodse gemeenschap" bij de herdenking. Een kilometer verderop zag hij "heel veel mensen die echt mededogen hebben met het lot van de Gazanen, die heel betrokken zijn en willen dat dit conflict uit de wereld gaat" bij de Rode Lijn-demonstratie. "Ik heb nog nooit zoveel mensen bij elkaar zien staan als gisteren die zich voor één doel verzamelden", reageert acteur Eric Corton. Voor Ornstein waren bepaalde leuzen "pijnlijk" om aan te horen. 

De Koning sprak met studenten over de Nederlandse journalistiek en benadrukte het belang van persvrijheid. 'Heel goed dat hij dit doet', concludeert Sander Heijne (hoofdredacteur Vrij Nederland). 'We zijn in een krankzinnig tijdperk aangekomen. Ik ben blij dat we een Koning hebben die dat onderkent, zich uitspreekt voor de journalistiek en daarmee de democratie.' In hoeverre is zo'n interview tussen studenten en Koning Willem-Alexander gescript? 'De Koning zegt natuurlijk nooit zomaar iets', aldus Niki van der Naald (hoofdredacteur De Gelderlander. 'Maar in een tijd tijd dat wereldleiders journalisten aanvallen, is dit wel een verademing.' Aan tafel zitten Sander Heijne, Niki van der Naald en Spraakmaker Jim Jansen. Kiki Schippers van het Taalteam sluit het mediaforum af.