Het Mediaforum

De campagnestrategen van politieke partijen kwamen gisteren bijeen om de verkiezingscampagne te evalueren. Nieuwsuur, de Slimste Mens, Pauw en De Wit, RTL Nieuws: ze werden allemaal hartelijk bedankt voor de medewerking. Is dat wenselijk? Volgens AD-columnist Angela de Jong moet je dat misschien niet willen als media, maar ze vond het aan de andere kant ook wel begrijpelijk. "Voor zowel journalisten als de lijsttrekkers is er de dag na de verkiezingen ook wel een soort ontlading." Wie de media misschien niet zal willen bedanken is Frans Timmermans. Volgens spraakmaker en cabaretier Kiki Schippers is er iets raars met Timmermans dat iedereen altijd zo'n sterke mening over hem heeft. Volgens De Jong komen politici er juist helemaal niet zo slecht van af als ze gewoon goed kritisch bevraagd worden. Volgens Daan Bonekamp, hoofdredacteur van Twentsche Courant Tubantie worden campagnes nou eenmaal in de media gewonnen en verloren. "Niet meer met een flyer op straat. Dus talkshows hebben daar een hele belangrijke rol in." Eveline van Rijswijk van het Taalteam sluit het Mediaforum af.

Terwijl de verkiezingsuitslag nog niet vaststaat, schiet men in Den Haag al in de ‘formatiestand'. De leiders van de grootste partijen rond het midden hebben beloofd snel en constructief te gaan samenwerken.  Toch denkt politiek verslaggever Martine Wolzak (Het Financieele Dagblad) dat juist die snelheid met deze versnipperde uitslag, lastig is. Zal het lukken om vóór Kerst een nieuwe regering te vormen? 'Ik denk dat dit erg optimistisch is.' Vanwege de verkiezingen is er vandaag een ander mediaforum dan normaal met aan tafel: Janka Stoker, Martine Wolzak en Armen Hakverdian.

Het is verkiezingsdag in Nederland, maar in België verwonderen ze zich over de gang van zaken bij hun buren. Nederland heeft een 'triple AAA rating' en economisch gaat het voor de wind, maar we klagen steen en been. 'Ontevreden in het Hof van Eden', kopt de krant de Standaard. Volgens Jan Slagter (Omroep MAX) moeten we ons inderdaad realiseren dat het ook heel goed gaat. Frida Boeke (Financieel Dagblad) vindt dat het niet met iedereen in Nederland goed gaat. “Macro-economisch gaat het misschien goed, maar bij wie komt die welvaart terecht?' De cijfers in de Belgische media vertellen volgens haar niet het hele verhaal. 

Verslaggevers hebben het nog nooit zo druk gezien bij aanvang van een rechtszaak. Tientallen journalisten uit Nederland en België en ook veel fans stonden Marco Borsato op te wachten. Door sommige media wordt het zelfs het 'showbizzproces van de eeuw' genoemd. Dat geeft Henrike van Gelder, hoofdredacteur van KidsWeek een beetje een vieze smaak. "Alsof het iets leuks is, entertainment, terwijl het een hele serieuze zaak is." Sjirk Kuijper, journalist bij het Nederlands Dagblad, hoopt vooral dat journalisten het oordeel overlaten aan de rechter. "Gelukkig hebben we nog professionele rechtbankverslaggevers." 

Onder AI-beelden van Frans Timmermans op Facebook verschijnen tientallen doodswensen. Makers van die beelden: twee Kamerleden van de PVV. GroenLinks-PvdA heeft aangifte gedaan en PPV-leider Wilders heeft excuses gemaakt. Volgens NRC-journalist Hugo Logtenberg is het maar de vraag of Wilders nu excuses maakt omdat hij het echt te ver vond gaan of omdat het niet goed is voor zijn campagne. Maar los daarvan vindt Logtenberg vooral dat het ongekend is wat er nu is gebeurd en moet het wat hem betreft nu acuut stoppen. "We hebben het over het hoogste politieke orgaan in ons land, waar Tweede Kamerleden andere leden zitten te bestoken, met de slechtste intenties." Volgens journalist en AI-deskundige Laurens Vreekamp gaan we dit soort gedeelde AI-beelden nog veel vaker zien. "Het is zo laagdrempelig om te maken." Vreekamp schreef onlangs in een artikel dat de journalistiek zich laat kapen door 'techbro's en fascisten'. Daarin schreef hij hoe computerwetenschapper Prof. Dr. Dagmar Monett spreekt van ‘degeneratieve AI', "omdat het ons alleen maar dommer maakt."

Aan tafel zitten Nikki van der Naald, Anna Dijkman en Spraakmaker Lotte Prins. Het debat op SBS6 was de eerste keer dat er gedebatteerd kon worden met PVV-leider Geert Wilders. Hij werd hard aangevallen door de andere lijsttrekkers. 'Hij heeft zich even teruggetrokken en het RTL-debat gemist omdat hij zich onveilig voelde. Dat heeft zich niet goed gedaan', stelt Anna Dijkman (journalist Financiële Dagblad). Wilders zelf zag het 'stekelige' debat als een drie-tegen-een, waarbij hij zich hard moest verdedigen tegenover de andere lijsttrekkers van CDA, VVD en GL-PvdA. Gaat hem dat parten spelen, of is dat juist goed voor hem? 'Hij was misschien niet op zijn scherpst, toch denk ik niet dat dit debat hem slecht doet', zegt Niki van der Naald (adjunct-hoofdredacteur van De Gelderlander). 'Hij heeft zijn one-liners kunnen noemen waar mensen op inspringen.'

Aan tafel zitten Rennie Rijpsma, Haroon Ali en Spraakmaker David Hamers. Henri Bontenbal gaf bij Nieuwsuur aan dat hij vindt dat scholen vrijheid moeten hebben in hun onderwijs, zoals beschreven in Artikel 23 van de Grondwet. Daarbij vond de CDA-leider het niet erg als dat ten koste zou gaan van het recht van gelijkheid, omdat leerlingen ook kunnen vertrekken bij een reformatorische of islamitische school. Die uitspraken hebben een mediastorm opgeleverd en Bontenbal heeft inmiddels sorry gezegd. Zijn mogelijke premierschap maakt dat hij beter had moeten "aanvoelen" hoe dit onderwerp over zou komen, meent Rennie Rijpma, hoofdredacteur van het AD. "Politiek moet voor mensen opkomen die in de knel zitten en het moeilijk hebben." Volgens journalist Haroon Ali "verplaatst" Bontenbal zich niet in de leerlingen waarover hij het heeft. "Dat hij Artikel 1 van de Grondwet gelijkstelt aan Artikel 23 is zorgelijk."

Met nog een week te gaan tot de verkiezingen, bevinden de lijsttrekkers zich in de 'hete fase.' Daarbij is er veel aandacht voor de zogenoemde zwevende kiezer. Een recordaantal mensen weet namelijk nog niet zeker op welke partij hun stem kan rekenen, blijkt uit de verschillende peilingen. De PVV wordt door veel partijen uitgesloten, waardoor er op rechts nog heel wat kan veranderen, zegt Floor Bremer, politiek commentator bij RTL Nieuws. Wilders deed ook niet mee aan eerdere debatten, maar daar komt nu verandering in. "Nu hij wel weer naast die partijen staat, is het interessant om te zien hoe hij zich opstelt en tegenover elkaar", zegt Bremer. "Komt er nog een premierstrijd? Of blijft Wilders de grootste? Dat kan nog wel een wending geven aan deze campagne. Wie is premierwaardig? Wie houdt stand tegen Wilders?" vraagt Nynke de Zoeten, politiek verslaggever bij Nieuwsuur, zich af. 

In de aanloop naar de verkiezingen zijn de lijsttrekkers niet van de buis en uit de kranten te slaan. De feitelijkheid van hun uitspraken roept ook steeds meer vraagtekens op. Zo zat VVD-leider Yeşilgöz bij 'Pauw & De Wit', waar ze sprak over de hypotheekrenteaftrek. "Ik vond het vermoeiend", reageert programmamaker Nadia Moussaid. Yeşilgöz ging volgens Moussaid niet in op wat haar werd voorgeschoteld, maar bleef ze haar "verhaal afdraaien op een hoog tempo." Journalist Frénk van der Linden vindt dat er een "overdosis" is aan gesprekken met lijsstrekkers. "Het doet geen recht aan de complexiteit van de dossiers, maar ook niet aan de mensen zelf. We worden slecht bediend." 

Een week voor de verkiezingen is de laatste fase van de campagne aangebroken. De vorige keer leerde ons dat er op het allerlaatste moment nog van alles kan veranderen. Dat is ook deze keer het geval, ziet Wendelmoet Boersema (hoofdredacteur Trouw). 'De grilligheid van de uitslag maakt het spannend', aldus Boersema. 'Partijen die jarenlang een vaste basis hadden worden betwist. En nieuwe partijen kraaien al victorie.' Volgens Wim Voermans (hoogleraar staatsrecht) moet het spannendste deel van de campagne nog komen, namelijk de debatten met PVV-leider Geert Wilders. 'De verhitting komt door het gesprek met Wilders, wat ergens in de aankomende tijd nog plaats zal vinden.'

Aan tafel zitten Carmen Fernald, Elger van der Wel en Spraakmaker Bero Beyer. Eveline van Rijswijk van het Taalteam sluit het Mediaforum af. Het gaat goed met Rob Jetten. D66 stijgt in de peilingen en Jetten zelf is overal op televisie te zien. Carmen Fernald (NTR) ziet dat de D66-lijsttrekker een enorme ontwikkeling heeft doorgemaakt. ‘Nog niet zo lang geleden vonden we hem een robot,' zegt Carmen. Elger van der Wel denkt dat het benadrukken dat het goed gaat in de peilingen, een versterkend effect heeft. ‘Als het goed gaat, gaat het beter — maar het werkt ook andersom,' zegt de podcastmaker. ‘Over de VVD wordt gevraagd: waarom gaat het zo slecht in de peilingen? Dat motiveert mensen misschien juist om naar een andere partij te gaan kijken.' 

Aan tafel zitten Sarah Sylbing, Freeks Staps en Spraakmaker Jelle Postma. Journalisten werd dinsdag de toegang ontzegd tot een vergadering over de mogelijke komst van een azc in Uithoorn. Burgemeester Pieter Heiliegers (VVD) wilde ‘geen relschoppers, geen journalisten' toelaten om het democratisch proces te beschermen. Freek Staps van het ANP reageert verbolgen op dat besluit. ‘Er is een manier bedacht om relschoppers en journalisten uit elkaar te houden. Dat is de perskaart.' Volgens Staps komt het democratisch proces juist in gevaar als raadsvergaderingen niet meer transparant zijn en journalisten buiten de deur worden gehouden. ‘Die journalist staat daar niet voor zichzelf, ze doen verslag om mensen in Nederland van informatie te voorzien.'

Na een kleine week afwezigheid heeft PVV-leider Geert Wilders bekend gemaakt weer mee te doen aan de campagne. Eerder zegde hij debatten af omdat hij zich na een terreurdreiging niet langer veilig voelde. 'Dit was het moment waar iedereen wel op wachtte', zegt politiek verslaggever Hans van Soest in het Mediaforum. 'Wilders heeft de media ook gewoon nodig.' De deelname van Wilders aan debatten bij de NOS en SBS zullen volgens Pim van den Dool (chef politiek NRC) een flinke stempel op het verloop gaan drukken. 'Hij zet wel altijd de toon met persoonlijke aanvallen. Je kan dus verwachten dat het er weer wat ruiger aan toe zal gaan.'  Ook hebben we het in dit politiek forum over het woord dat de afgelopen week veel aandacht kreeg, Paling Populisme.  Verder is Nieuwsuur begonnen begonnen met de één op één gesprekken met lijsttrekkers. Het spits werd afgebeten door Joost Eerdmans van JA21. Hoe ging dat?

Er is vreugde over de vrijlating van de Palestijnse en Israëlische gijzelaars; is een vrede in Gaza dan echt aanstaande? Maar aan de andere kant is er nog altijd het leed onder de Gazanen. Hoe ga je hier in de verslaggeving mee om? 'Het is een worsteling waar je als media mee zit', omschrijft Sofyan El Bouchtili (onderzoeksjournalist bij Investico) het. 'Wat ik positief vind, is dat het leed van Palestijnse en Israëlische gijzelaars niet tegenover elkaar wordt gezet, maar dat hun lot verbonden is.' Ook Arjen Fortuin (journalist bij NRC) ziet de dilemma's in de media. 'De vrijlating van de gijzelaars en gevangenen is belangrijk. Het is haast onvermijdelijk als je het goed wil laten zien, de genocide even uit beeld verdwijnt', aldus Fortuin. 'Dat is altijd naar en tragisch. Aan de andere kant hoop ik dat we dit niet zien als een afsluiting van het verhaal, maar verder kijken naar het bredere plaatje.' 

Met iets meer dan twee weken tot de verkiezingen is het vanaf nu erop of eronder voor de lijsttrekkers. Gisteravond vond het eerste grote tv-debat plaats, bij RTL. Grote afwezige: PVV-leider Wilders. Die was er om veiligheidsredenen niet bij. RTL heeft hemel en aarde bewogen om Wilders er, op welke manier dan toch ook, bij te krijgen. De PVV-leider wou zelfs niet via een videoverbinding meedoen. Volgens Frida Boeke, schrijver en columnist bij het FD, was dat een bewuste keuze. "Hij staat er goed voor en heeft het misschien niet zo nodig." Paul Römer, oud-radio- en televisie-directeur van Talpa, noemt de reden waarom Wilders niet mee debatteerde de 'olifant in de kamer'. "Het is natuurlijk een schande dat hij bedreigt wordt, maar je voelt dat iedereen denkt: het komt je ook niet zo slecht uit nu." Wilders heeft volgens Römer in een debat meer te verliezen dan te winnen. Het viel Boeke op dat er tijdens het debat nu veel minder aanvallen op de persoon waren. Ze vond de andere sfeer tijdens het debat wel een verademing.

Aan tafel zitten Margriet Brandsma, Kefah Allush en Spraakmaker Jet Bussemaker. Frank van Pamelen van het Taalteam sluit het Mediaforum af. Angela Merkel is terug in het politieke debat. De oud-bondskanselier laat zich steeds vaker horen, na jarenlang op de achtergrond te zijn gebleven. Volgens Margriet Brandsma (voormalig correspondent) is het opvallend hoe nadrukkelijk Merkel zich de laatste maanden uitspreekt. 'Toen ze stopte, zei ze: ik meng me niet meer in de politiek, maar sinds Friedrich Merz partijleider is, bekritiseert ze hem voortdurend', zegt Brandsma. En hoewel Merkel nadrukkellijk heeft gezegd dat ze niet beschikbaar is voor de rol als Bondspresident, moet Margriet Brandsma dát nog maar zien. 

Aan tafel zitten Marc Veeningen, Mandy Woelkens en Spraakmaker Ellen Rutten. Laurens Dassen heeft namens zijn partij Volt het geplande klimaatdebat met FvD bij de NOS afgezegd. Volgens Dassen valt er niet te debatteren met een partij die klimaatverandering ontkent en dus gaat Volt niet in gesprek met de FvD. Dat is "onverstandig en onlogisch", vindt Marc Veeningen, hoofdredacteur Nieuws bij Talpa. "Je trekt je nu terug en gaat niet met je grootste vijand in debat." FvD zit nu in de Kamer én doet mee aan de verkiezingen, dus Veeningen is van mening dat dat betekent dat je ook met elkaar in debat moet gaan. "Niet debatteren is niet democratisch." Presentator Mandy Woelkens begrijpt Volt dan weer wel, maar is het wel eens dat het gesprek nu ook "niet gevoerd" wordt. "De feiten worden niet heel nauw genomen. Er zou iemand bij moeten zitten die zegt: dit klopt niet." 

De zorgen groeien bij de VVD, vertellen bronnen onder andere aan RTL Nieuws. Senator Cees van der Sanden stapt op en neemt zijn zetel met zich mee. "De liberale kernwaarden worden losgelaten", hoort Irene de Kruif, politiek verslaggever bij RTL Nieuws, voornamelijk. Kiezers laten ook weten dat er "scherpe kritiek" is op Yeşilgöz en haar leiderschap. "Het komt niet uit de lucht vallen", zegt De Kruif. "Dit geluid heb ik nog niet eerder gehoord.” Politiek commentator Kees Boonman valt hetzelfde op. "Het is een campagnenachtmerrie voor de VVD. Het lijkt alsof niets meer lukt." Boonman meent dat de "rechtse koers" de partij nekt. "Er is bij de VVD het proces van implosie gaande. Het is pijnlijk, maar het vertrek van de leider is evident aanstaande."

Het is vandaag twee jaar geleden dat Hamas hun aanslag pleegde in Israël, waarbij meer dan 1100 mensen gedood werden. Sindsdien is de oorlog in Gaza geëscaleerd. Dat maakt het volgens Clara van de Wiel, adjunct-hoofdredacteur van NRC, "ingewikkeld" om deze dag te herdenken. "7 oktober is ook een open wond voor de Joodse gemeenschap", begrijpt Van der Wiel. "Je moet oog houden voor hoe Israël hiernaar kijkt en hoe dat komt. Het is wel een beetje hetzelfde verhaal elke keer." Volgens journalist Tom Kleijn zijn veel vragen nog onbeantwoord en is er "al zoveel gebeurd" sindsdien. "Ik merk dat veel mensen vinden dat er te weinig aandacht is voor het trauma van de Joodse gemeenschap." 

De Rode Lijn-demonstratie in Amsterdam viel tegelijkertijd met de 7 oktober-herdenking in de Rav Aron Schuster Synagoge in Amsterdam. Dick Schoof was bij de 7 oktober-herdenking aanwezig, niet bij de demonstratie op Museumplein. "Schoof was vooral gekomen om de Joodse gemeenschap een hart onder de riem te steken", zegt journalist Leonard Ornstein. Verder zag Ornstein een "heel bange Joodse gemeenschap" bij de herdenking. Een kilometer verderop zag hij "heel veel mensen die echt mededogen hebben met het lot van de Gazanen, die heel betrokken zijn en willen dat dit conflict uit de wereld gaat" bij de Rode Lijn-demonstratie. "Ik heb nog nooit zoveel mensen bij elkaar zien staan als gisteren die zich voor één doel verzamelden", reageert acteur Eric Corton. Voor Ornstein waren bepaalde leuzen "pijnlijk" om aan te horen. 

De Koning sprak met studenten over de Nederlandse journalistiek en benadrukte het belang van persvrijheid. 'Heel goed dat hij dit doet', concludeert Sander Heijne (hoofdredacteur Vrij Nederland). 'We zijn in een krankzinnig tijdperk aangekomen. Ik ben blij dat we een Koning hebben die dat onderkent, zich uitspreekt voor de journalistiek en daarmee de democratie.' In hoeverre is zo'n interview tussen studenten en Koning Willem-Alexander gescript? 'De Koning zegt natuurlijk nooit zomaar iets', aldus Niki van der Naald (hoofdredacteur De Gelderlander. 'Maar in een tijd tijd dat wereldleiders journalisten aanvallen, is dit wel een verademing.' Aan tafel zitten Sander Heijne, Niki van der Naald en Spraakmaker Jim Jansen. Kiki Schippers van het Taalteam sluit het mediaforum af.

De vloot van tientallen schepen die met hulpgoederen richting Gaza voeren, is tegengehouden door het Israëlische leger. "Ze gingen het natuurlijk nooit redden, ze zouden tegengehouden worden", reageert journalist Bas van Sluis. De activisten hebben er wel mee aandacht mee gegenereerd. "Ik zie het ook als vorm van demonstratie, daar is aandacht het doel, via aandacht een wijziging van beleid", aldus Giselle van Cann, hoofdredacteur van NOS Nieuws. Italië en Spanje stuurden marineschepen om de vloot te begeleiden, totdat het Israëlische leger de Gaza-flotilla enterden. "Als er marineschepen tegenover elkaar komen, wordt de inzet hoger", meent Van Cann. Ondertussen heeft het Nederlandse kabinet besloten om (ernstig) zieke kinderen uit Gaza toch hier te laten behandelen in ziekenhuizen. 

De woningmarkt én de hypotheekrenteaftrek zijn grote thema's bij deze verkiezingen. De VVD deelde een tool om te berekenen wat de afbouw of afschaf van de hypotheekrenteaftrek zou betekenen voor iemand, maar vertelden daar gelijk bij dat deze tool niet representatief was. "De meeste reacties waren heel kritisch op de VVD", zag Martine Wolzak, politiek commentator bij het Financieele Dagblad. "Misschien is dit een teken aan de wand dat we er anders over denken in Nederland." Volgens politiek commentator Frank Hendrickx is de VVD-achterban dan ook verdeeld over de hypotheekrenteaftrek. "Ze willen het CDA hiermee klemzetten." De VVD staat in de peilingen inmiddels ook achter D66, wat zou kunnen betekenen dat ze niet mee kunnen doen aan de grote tv-debatten. "Een halfjaar geleden zouden weinig mensen dat gedacht hebben", reageert Wolzak. 

De Amerikaanse president Trump en de Israëlische premier Netanyahu presenteerden gisteren het vredesplan voor Gaza. Het 21-stappenplan behelst een staakt-het-vuren en vrijlating van gijzelaars, levend of dood, evenals de vrijlating van Palestijnse gevangenen. Volgens Trump is dit 'het beste wat er in de wereld gaat plaatsvinden'. Journalist Eelco Bosch van Rosenthal zegt de superlatieven van Trump "wel gewend" te zijn, maar stelt dat dit geen vredesplan is omdat "dan beide partijen erbij betrokken" zijn. Er is dan ook nog veel onduidelijk over de toekomst van een Palestijnse staat. "In dit conflict ligt alles gevoelig." Online mediamaker Elger van der Wel meent dat er vooral gefocust moet worden op de voorwaarde dat Hamas wel akkoord moet gaan met het plan, anders maakt Trump "de weg vrij" voor Israël. “Dit gaat waarschijnlijk niet lukken”, denkt Van der Wel. 

In de politiek wordt veel gesproken over oorlogsdreiging. Dat komt natuurlijk door de oorlogen in Oekraïne en Gaza, evenals de verhoogde NAVO-norm voor Defensie. Maar wat is de uitwerking daarvan? Volgens AI-expert Laurens Vreekamp kan oorlogspraat zorgen voor een "domino-effect" in hoe men denkt over de dreiging. "Maak je mensen dan niet onnodig bang?" vraagt Kamran Ullah, hoofdredacteur van De Telegraaf, zich af, ook in de berichtgeving van zijn krant. "Het komende kabinet zal echt keuzes moeten maken." 

Aan tafel zitten Frénk van der Linden, Irene de Kruif en Spraakmaker Laurens Verhagen. Een week vol politieke verontwaardiging over extreemrechts geweld resulteerde gisteren in een vurig debat, dat acht uur duurde. Omdat dát wat lang is voor een journaal vraagt dat om journalistieke keuzes. En dan was er ook opeens een opvallende motie van BBB-leider Caroline van der Plas, hierin pleitte ze voor een asielnoodwet. Dit nieuws zat niet in het overzicht dat Irene de Kruif, politiek verslaggever van RTL Nieuws, maakte. "Ik kijk het debat van A tot Z en dan denk ik wat is de kernboodschap? Wat moet je horen als je om 19:30u de televisie aanzet?" De Kruif vond het verhaal over het pamflet van ChristenUnie-leider Mirjam Bikker en het feit dat de Tweede Kamer zelfs daar niet uit weet te komen, meer veelzeggend dat een motie van Caroline van der Plas "evident een campagnestunt". Journalist Frénk van der Linden vond dat een bijzondere keuze. "Ik begrijp eigenlijk niet zo goed waarom dit is weggelaten uit het item."

De Tweede Kamer debatteert vandaag over de rellen in Den Haag van afgelopen weekend. De grote vraag is of politici medeverantwoordelijk zijn voor wat zich heeft afgespeeld. Minister Van Oosten negeerde een advies van de NCTV om de rellen als extreemrechts te bestempelen en daarnaast krijgen de partijen het niet om een pamflet te ondertekenen tegen recht-extremistisch geweld. "De politiek is een afspiegeling van de samenleving en polarisatie neemt overal toe", zegt Hans van Soest, politiek commentator bij het AD. "Het vertrouwen neemt al af, dat moet je niet extra brandstof geven." Presentator Renze Klamer vraagt zich af waar "invloed overgaat in verantwoordelijkheid." 

Het was een relatief steile leercurve gisteravond voor een nieuw bewindspersoon. Foort van Oosten, demissionair minister van Justitie en Veiligheid, werd in een debat door verschillende oppositiepartijen gevraagd om het geweld van de rellen extreemrechts te noemen. Dat weigerde hij, ook tegenover een journalist van EenVandaag, Marc Belinfante. "U durft hen geen nazi's te noemen," werd hem gezegd. Later op de avond was hij opnieuw te horen in een debat. "Het is een beetje dubbel”, zegt Niki van der Naald, adjunct-hoofdredacteur van De Gelderlander. "Maar ik begrijp zijn terughoudendheid ergens ook wel." Ze verwijst naar eerdere situaties waarin politici te snel oordeelden, voordat er voldoende informatie was. "Maar hier had je het beestje bij z'n naam kunnen noemen." Wel zegt Van der Naald dat het netjes is dat hij er later op terugkwam. "Maar je ziet duidelijk de worsteling." Volgens Rennie Rijpma, hoofdredacteur van het Algemeen Dagblad, zien we een beginnende minister die worstelt met z'n rol als minister van Justitie. "We hebben het hier over de rol van de minister, maar we dienen ook te kijken naar de rol van de journalist. Door de druk op te voeren met dit soort vragen, duw je hem in een hoek. Stel liever een meer open vraag, waarin een minister een breder antwoord kan formuleren." Volgens haar voelt het als' effectbejag om iemand in een rol te dwingen totdat diegene zegt wat men wil horen'. Volgens Spraakmaker en hoogleraar Nederlandse literatuur- en cultuurgeschiedenis Lotte Jensen is het óók de taak van een journalist om iemand uit te dagen. "Want het is een heikele kwestie, met de VVD die aanschurkt tegen samenwerking met de PVV en steeds meer de rechtse hoek opzoekt. Dus het doet ertoe wat de minister van Justitie hiervan vindt, en hoe je het label plakt. We moeten hier niet naïef over zijn.”

In Capelle aan den IJssel heeft de politie een 15-jarige jongen doodgeschoten bij een McDonalds. Nadien deden media verslag van het voorval en interviewden bijvoorbeeld omstanders. De burgemeester van Capelle aan den IJssel riep vervolgens de media op om niet te speculeren over de zaak. "Wij doen gewoon ons werk", zegt Freek Staps, hoofdredacteur van het ANP. De journalistiek hoort de politie te controleren, meent Staps. "Ik vind het belangrijk om een onderscheid te maken tussen publiceren en iets sensatie noemen. Het kan soms heftig zijn, maar journalistiek laat zien hoe Nederland werkt." Marc Veeningen, hoofdredacteur Nieuws bij Talpa, zegt dat "onderzoek afwachten" niet de taak is van de journalistiek. "Uiteindelijk is de essentie van de journalistiek dat je relevante feiten boven tafel wil krijgen." 

De demonstratie in Den Haag van afgelopen weekend ging gepaard met behoorlijk wat geweld. Zo werd de politie belaagd en is het D66-kantoor aangevallen. Er werd "een grens overgegaan", stelt journalist Ward Wijndelts. Toen hooligans zich aansloten bij de demonstratie, escaleerde het. Presentator Mandy Woelkens heeft echter moeite met het wegzetten als hooligangedrag. "Door die term te gebruiken, zwakt het op een bepaalde manier af." VVD-minister Eelco Heinen meende dat D66-leider Rob Jetten het geheel 'politiek maakte' door te reageren op de aanval op het D66-kantoor. "Het komt opeens heel goed uit om het niet politiek te maken en mensen aan te spreken. Maar bij XR en Gaza zijn het opeens extremisten", meent Woelkens.

Trump kreeg in het Verenigd Koninkrijk een staatsbanket met 139 kaarsen, 1.452 stuks bestek en cognac uit het geboortejaar van zijn Schotse moeder. Alles werd uit de Britse kast getrokken voor de komst van de Amerikaanse president. "We keken naar een gigantisch spektakel en enorm theater", zegt Clara van de Wiel, adjunct-hoofdredacteur van NRC. "Waarin de Britse regering z'n beste beentje voorzette om Trump op allerlei vlakken gunstig te stemmen." Dat begon al met de uitnodigingsbrief van Starmer in februari. "Wereldpolitiek is voor een deel dat toneelstukje, laten zien hoe de verhoudingen liggen. Nu laat het Verenigd Koninkrijk aan Trump zien dat ze hem enorm waarderen en aan de borst willen koesteren." Dat het wel de Champions League van het paaien leek, stemt Sander Heijne, hoofdredacteur van Vrij Nederland, mee in. "Het laat zien dat Trump de bovenliggende partij is, maar we moeten opletten dat we ons als Europese landen niet als vazalstaten van de VS gaan gedragen. We kunnen als Europa sterk genoeg zijn." Heijne geeft toe dat Rutte, evenals andere Europese leiders, zich ook schuldig heeft gemaakt aan het slijmen bij Trump. "Maar dat is een gevaarlijke strategie. Hij vindt het heel leuk, maar het werkt niet." Van de Wiel stemt hiermee in: "Het zijn steeds dagkoersen." Spraakmaker Daaf Borren, voormalig correspondent in Afrika, moet denken aan het moment dat Ramaphosa, de president van Zuid-Afrika, in een ambush werd gelokt in het Witte Huis, net als later Zelensky overkwam, en zei: "Sorry, President Trump, that we don't have a plane for you." "Die vorm zouden we als Europa wel eens aan mogen nemen, in plaats van de ‘met hangende pootjes'-houding." Eveline van Rijswijk van het Taalteam sluit het Mediaforum af.

Na de eerste dag van de Algemene Beschouwingen viel één ding op: voor de lunch was het een heel ander debat dan na de lunch. Dat had alles te maken met Geert Wilders, die 's ochtends zijn inbreng deed. Een deel van de partijleiders besloot het debat met Wilders niet aan te gaan. 'Misschien wel omdat Wilders goed zit in de wedstrijd als het gaat om asiel en migratie', aldus Bas van Sluis (journalist Dagblad van het Noorden) 'Dan willen andere partijleiders geen olie op het vuur gooien of te wrijven in een vlek.' Volgens columnist Frida Boeke gaat het ook om een moreel standpunt. 'Wilders weet hoe hij het debat moet voeren, maar dingen die hij zegt kloppen niet.' Boeke verwijst naar Wilders' eerdere uitspraken over femicide. 'Hij gebruikt femicide als aanmaakblokje onder vreemdelingenhaat. En dat maakt vrouwen er echt niet veiliger op.' 

We combineren vandaag stand.nl en het Mediaforum. Welkom bij het Politiekforum! De polarisatie in de samenleving, maar ook in de politiek, stond centraal in de troonrede die koning Willem-Alexander uitsprak: politiek en samenleving moeten elkaar ‘op een volwassen manier' de hand reiken. De meeste partijleiders waren het daarmee eens, maar de vraag is: gaan we daar ook iets van terugzien tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen vandaag?  Daarom is onze stelling vandaag: politiek Den Haag moet het compromis weer omarmen. Aan tafel zitten Kees Boonman, Hans van Soest, Floor Bremer en Spraakmaker Kees Boonman. Op de eerste dag van de Algemene Politieke Beschouwingen geen Mediaforum maar een politiek forum. In het debat zal het gaan over het nalatenschap van kabinet-Schoof. De Volkskrant schreef dat hij de komende dagen te gast is op zijn eigen politieke begrafenis. Durft hij zelf al terug te kijken? Bij Met Het Oog Op Morgen zei de demissionair premier dat hij de politiek heel hard vond. Ook gaf hij aan dat hij zeer geschokt was toen het kabinet voor een tweede keer viel. Hij heeft iets te weinig uit het raam gekeken volgens politiek commentator Kees Boonman. "Die hardheid in de politiek is eigenlijk datgene wat je in de samenleving ziet. Het heeft iets sneus." Boonman vond het wel een mooi gesprek, "omdat hij voor het eerst een keer eens heel eerlijk was over wat hij niet gezien had." Ook Bremer vond het gesprek bij Het Oog interessant. "Ik vond het wel leuk om hem dan nu een keer in deze reflectie te horen en dat hij zelf toch ook wel moest toegeven dat het niet helemaal lekker was gelopen." Politiek commentator van het AD, Hans van Soest, sprak zelf ook met Schoof en zag vooral een teleurgestelde man. "Hij had echt het gevoel dat hij verschil kon maken." 

Bij Nieuwsuur schoven de twee columnisten Geerten Waling, van EW Magazine, en Kustaw Bessems, van de Volkskrant, aan. Het ging, naast de politiek, over de moord op Charlie Kirk, de veelkleurigheid van stemmen in de academische wereld en over de noodzaak van debat. Bessems liet weten getwijfeld te hebben om aan te schuiven, gezien "mensen hun stokpaardjes voorbereiden en weten wat er online kan scoren". "Dat is het politieke klimaat waarin we verzeild geraakt zijn, ook wel polarisatie te noemen", zegt Sofyan El Bouchtili, onderzoeksjournalist voor onder andere Investico. "Scherpe meningen die tegenover elkaar worden gezet en dan vonken moeten geven in een uitzending. En dat zouden mensen fijn vinden om naar te kijken." Wel vertelt El Bouchtili dat dit ertoe leidt dat men niet meer luistert naar wat eronder ligt. "Zo'n scoreborddebat is minder goed voor het publieke debat dat nodig is. We weten allemaal dat heftige emoties tot meer views leiden. Maar zeker publieke media dienen toch een boel context te bieden." "Talkshows gedijen natuurlijk bij het tegenover elkaar zetten van twee mensen met verschillende meningen", zegt Henrike van Gelder, hoofdredacteur bij Kidsweek. "Door korte quotes die ergens uit worden gepikt, raakt iets al snel de nuance kwijt." Spraakmaker en programmamaker Viggo Waas werd zelf ooit in een soortgelijke situatie geplaatst. "Toen ik er niet vurig op in ging, merkte ik teleurstelling bij de redactie. Want de opzet was anders, met hoop op een grote clash." Zelf schuift Waas niet meer snel aan bij een televisieprogramma. "Zo gauw een camera aangaat, wordt ieder woordje op de weegschaal gelegd. Daar heb ik gewoon geen zin meer in." 

Beverwijk was de afgelopen dagen het toneel van een dreigende escalatie van geweld tussen jongeren. Filmpjes van een mishandeling en vechtpartijen gingen viraal, mensen zijn gearresteerd, en de pers is erop gedoken. Wat is er nou echt aan de hand en hoe kan je als journalist het verhaal helder krijgen? "Dit verhaal schreeuwt om een reconstructie", zegt NRC-journalist Hugo Logtenberg. Hij zou ook zelf wel graag zo'n reconstructie willen maken. Eerder maakt hij zoiets al over een basisschool in Oss die dicht ging na online bedreigingen van leerlingen. "Ook daar zag je een vermenging van de virtuele wereld en de echte wereld. Zelfs voor betrokkenen is dat onderscheid heel moeilijk te maken." Parool-journalist Tahrim Ramdjan zag het ook in Amsterdam-Zuidoost gebeuren toen hij schreef over de dood van de 17-jarige jongen Rivaldo. "Dingen kunnen heel snel opgeblazen worden en een eigen leven gaan leiden. En de jongeren zelf hebben er ook helemaal geen grip meer op." Het beste wat je volgens Ramdjan kunt doen is gewoon klassiek verslaggevers werk: namelijk erheen gaan en met mensen praten. "En dan wordt het langzaam een beetje duidelijk."

Binnen een paar uur gingen de eerste complottheorieën over de moord op Charlie Kirk al rond. Hoe kan het dat dit zo snel ontstaat? Anna Dijkman, columnist en redacteur bij het FD, studeerde ooit psychologie en leerde tijdens haar opleiding ook al dat mensen bij grote gebeurtenissen het graag willen begrijpen. "Het idee van het is gewoon een gek, dat is bijna te klein, we willen liever dat er iets achter zit. Zodat het meer betekenis krijgt." We willen volgens Dijkman ook vaak graag patronen ontdekken, maar dat gaat vaak mis. "Er worden totaal random dingen met elkaar verbonden." Marc Adriani, hoofdredacteur van BNR, denkt dat die complottheorieën door sociale media ook steeds groter worden. "Iedereen zit in zijn eigen bubbel, praat het elkaar aan en gaat het daardoor geloven."  Kiki Schippers van het Taalteam sluit het mediaforum af.

Oud-burgemeester Koen Schuiling van Groningen werd afgelopen maart veroordeeld vanwege schennispleging. De afgelopen maanden is NRC in de zaak gedoken voor een reconstructie. Wat is de rol van de media in deze zaak geweest? Media die dit verhaal aanvankelijk op de voet en tot in detail volgden, maar nu beduidend minder gretig zijn. Hansje van de Beek, onderzoeksjournalist bij Argos, denkt dat dit komt omdat het verhaal best ingewikkeld is om kort samen te vatten. Roos Moggré, presentator van EenVandaag, heeft het verhaal van NRC met open mond zitten lezen, ook Van de Beek was onder de indruk. NRC sprak met maar liefst 25 betrokkenen, die allemaal 'on the record' hun verhaal wilden doen. Van de Beek vraagt zich door dit stuk ook af of we wel kritisch genoeg zijn geweest toen het nieuws over Schuiling voor het eerst naar buiten kwam. "Hij is veroordeeld op basis van een bron, daar hadden we toen ook al van kunnen zeggen, was dat genoeg?"

De NPO heeft gisteren haar nieuwe plannen voor radio en tv gepresenteerd tijdens de Seizoenspresentatie 25/26. Men is natuurlijk benieuwd naar de journalistieke veranderingen die op stapel staan. Joost Oranje is genremanager journalistiek bij de NPO en dus nauw betrokken bij de journalistieke programmering van radio en tv. "Ik wil benadrukken dat dit geen idee is dat de NPO zomaar uitvoert. Er is al heel lang over gesproken met alle omroepen, en er is goed gekeken naar wat er nodig is", zegt Oranje. "Daaruit kwam naar voren dat men de zender urgenter en actueler wil maken op bepaalde momenten. Vooral in de ochtend zijn er daarom veranderingen doorgevoerd om dat doel te bereiken. Op de momenten dat mensen naar lineaire media kijken en luisteren, willen we echt actualiteitenrubrieken neerzetten. Nieuws en journalistiek krijgen daarbij voorrang. Daarnaast proberen we zoveel mogelijk horizontaal te programmeren, wat inhoudt dat programma's zoveel mogelijk op vaste tijdstippen te horen zijn. Dat is best ingewikkeld met dertien omroepen in één bestel, maar we hebben dit wel met die gedachte uitgevoerd. Ik denk dat dit onderaan de streep beter uitpakt." Programmamaker en presentator Nadia Moussaid merkt op dat er behoorlijk wat opinie- en kunst- en cultuurprogramma's verdwijnen. Volgens Oranje moet er vooral goed gekeken worden naar de manier waarop mensen luisteren. "We zien bijvoorbeeld dat Kunststof veel beter als podcast beluisterd wordt." Waarbij Moussaid Oranje erop attendeert dat men zo minder snel het programma ontdekt. Oranje vertelt dat er om deze reden ook veel op marketing ingezet wordt voor de online aanwezigheid van programma's.

Verschillende organisaties uit de wereld van sport, cultuur en media presenteren het Maatschappelijk Noodpakket. Ze roepen de politiek op om te investeren in maatschappelijke sectoren die mensen samenbrengen. In het pakket zitten onder andere een voetbal, een boek en een krant. Volgens Pieter Klok, hoofdredacteur van de Volkskrant, is het 'een goed idee', en mag het best de Volkskrant zijn die in dat pakket zit. "Ik vind het goed dat ze erop wijzen dat het, naast voedsel en dergelijke, ook belangrijk is om geestelijk voedsel achter de hand te hebben." Roos Schlikker, schrijver en columnist bij Het Parool, verwijst terug naar de tijd waarin we binnen moesten blijven vanwege het covid-virus: "Cultuur en sport sleepten ons er destijds doorheen." Ook wijst zij op de hoge kosten van sportclubs en culturele activiteiten. "Het maakt nu zelfs voetbal elitair. We hebben geestelijke voeding nodig voor een weerbare samenleving." "Het is ook het beeld in de maatschappij: hoe nu eenieder op z'n mobieltje kijkt, terwijl vroeger iedereen de krant las", zegt Spraakmaker en Spanje-correspondent Edwin Winkels. "Ze lezen ongetwijfeld ook nog wel kranten op hun mobiel, maar toch aanzienlijk minder, denk ik."

Hoewel we nog naar de stembus moeten zijn partijen in de media al volop bezig met wie met wie wil en vooral: niet wil. Dit viel ook Wendelmoet Boersema op, hoofdredacteur van Trouw. "Je zou zeggen met de versplintering nu is het meer dan nodig dat je alles openhoudt, maar het tegendeel gebeurde." Hierdoor raken partijen de kiezer kwijt, denkt AD-columnist Angela de Jong. "Haal mij eerst maar even binnen met een punt dat je hebt waarop ik wil stemmen." Ook al is het volgens haar een enorm cliché, De Jong mist het eerlijke verhaal. "Zeg mij wat er gaat gebeuren en hoe we dat gaan doen." Volgens Emile Roemer, gouverneur van Limburg, is dat formeren vóór de verkiezingen meer iets van de laatste jaren. En daarmee bereik je de kiezers thuis niet, denkt de voormalig SP-leider. "Het gaat echt om fundamentele keuzes, hoe we de problemen moeten aanpakken en niet over wie dat met wie gaat doen."

Frans Timmermans schoof gisteravond aan bij het programma Pauw en de Wit, maar veel kijkers en mediakenners viel op hoe weinig het gesprek over de inhoud ging. "Het draaide vooral om de persoon Timmermans zelf," zegt Daan Bonenkamp, hoofdredacteur van De Twentsche Courant Tubantia. "Dat lag echt aan de opzet van het programma. De eerste inhoudelijke vraag kwam pas veel later en die was niet eens aan Timmermans, maar aan zijn tafelgenoot Elodie Verweij gericht. Daar heb ik me wel een beetje aan geërgerd. Heb het dan ook gewoon over de inhoud." Ook oud-televisiedirecteur Paul Römer (Talpa, NTR) herkent de trend waarbij het persoonlijke steeds vaker de boventoon voert. "We zijn met z'n allen in een frame gestapt waarin het steeds op de man wordt gespeeld. Timmermans heeft zich daar niet volledig aan kunnen onttrekken, maar ze maakten het hem ook niet makkelijk." Volgens Römer is de balans tussen inhoud en entertainment een voortdurende worsteling. "Het is makkelijker om het conflict op tafel te leggen dan echt de inhoud in te duiken. En politici doen daar zelf ook aan mee." Spraakmaker Fernande van Tets, journalist en Syrië-kenner, vindt dat de verantwoordelijkheid uiteindelijk bij de redacties ligt. "Zij zouden ervoor moeten zorgen dat de inhoud toegankelijk en behapbaar wordt. Ik ben verbaasd dat dat dus niet lukt." Frank van Pamelen van het Taalteam sluit het Mediaforum af.

Bij de talkshow 'Eva' schoven de hoofdredacteuren van NRC, de Volkskrant, de Telegraaf en NOS Nieuws aan om te praten over de berichtgeving rondom de oorlog in Gaza. Ieder medium maakt daarin andere journalistieke afwegingen. "Het is heel interessant om te zien en te horen hoe die gesprekken op verschillende redacties plaatsvinden", vindt Carmen Fernald, hoofdredacteur Levensbeschouwing en Caribische gebieden bij de NTR. "Het is heel belangrijk om aan het publiek te laten zien, omdat het zo'n heftig debat is en veel gevoelens oproept." Sjirk Kuijper, journalist bij het Nederlands Dagblad, vond het een "mooie demonstratie van pluriformiteit" in het Nederlandse medialandschap.