Goede Gesprekken

Sandra Phlippen is hoofdeconoom van ABNAMRO. Ze is iemand die opvallende keuzes maakt. Om de vijf jaar verandert ze van baan. Ze was al eens chef Economie bij het AD, schrijft een column voor Financieel Dagblad, is Bijzonder Hoogleraar Duurzaam Bankieren in Groningen. Bij ABNAMRO leidt zij het Economisch Bureau, een team van 24 mensen die op grond van data toekomstverwachtingen ontwikkelen. Over geo-politiek. De verhouding van Europa met China. De desastreuze gevolgen van de klimaatontwrichting voor de economie. Ze noemen het scenario's. Met andere woorden, Sandra Phlippen is hoofd scenarioschrijven.

In de nacht van donderdag 7 op vrijdag 8 november werden Israelische hooligans, fans van de voetbalclub Maccabi, aangevallen door Amsterdamse jongeren op scooters, waarschijnlijk met een Marokkaanse achtergrond. Binnen luttele uren werd er door politiek en media 'een integratiecrisis' in het leven geroepen. Migratiehistoricus Nadia Bouras (Amsterdam 1981), Universitair Docent en onderzoeker in Leiden, ziet daar een patroon in: morele paniek zaaien om repressief en racistisch beleid te kunnen uitvoeren.

In 2023 interviewde de schrijver en theatermaker Joost Oomen (De Bilt, 1990) zijn eigen vader, die euthanasie-arts is in Friesland, over zijn werk. Het leidde in eerste instantie tot een stuk in de Groene Amsterdammer, maar daarmee was het nog niet klaar. Nu is er een roman over euthanasie bij voltooid leven: 'Het paradijs van slapen'. Daarmee levert hij een originele en gedurfde bijdrage aan het debat over dit onderwerp: waarom mag je niet willen sterven in schoonheid? Waarom moet er altijd eerst ondragelijk lijden aan te pas komen? Overigens is het boek ook een poëtisch en weemoedig liefdesverhaal

Abdi Nageeye (Mogadishu 1989) won op zondag 3 november 2024 de marathon van New York, een van de zwaarste en belangrijkste marathons ter wereld. Hij was de eerste Nederlander ooit. Wat maakt hem zo sterk? Hij heeft veel getraind met de Kenianen die van oudsher de sport domineren. Maar misschien is het nog wel meer zijn levenshouding die hem in staat stelt elk jaar opnieuw progressie te boeken.

Als sociaal dienstverlener werkte Emine Ugur (Gaziantep, 1978) jarenlang met mensen aan de onderkant van de samenleving. Ze ontdekte dat het sociale stelsel inmiddels zo krankzinnig ingewikkeld is dat de overheid zelf het systeem niet meer begrijpt én dat het mensonterend uitpakt voor de mensen die ermee te maken krijgen. Maar liever betaalt de politiek voor dit gedrocht aan regelingen dan dat ze de mensen zelf een bestaansminimum verleent. Daarom zegt zij: armoede is een keuze, een politieke keuze. En ze kan het weten, want ze heeft zelf na een scheiding ook een tijd in armoede geleefd. Ze schrijft er openhartig over in haar tweewekelijkse column in Trouw. Net als over dat andere grote onderwerp in haar leven: moslimhaat.

Wereldwijd is er een ontwikkeling gaande in de richting van illiberaal leiderschap. Alsof we bereid zouden zijn de verworvenheden van de democratie op het spel te zetten. In dit licht is het nieuwe boek van Timothy Snyder (Ohio, 1969) van het grootste belang: Over vrijheid. Een vlammend pleidooi om op te komen voor de positieve vrijheid die ons in staat stelt om de wereld een betere plek te maken. Hij laat zien dat Amerika in de greep is van het idee van negatieve vrijheid, en in welke mate dat verwoestende gevolgen heeft voor de samenleving. Echte vrijheid heeft vijf gezichten: soevereiniteit, onvoorspelbaarheid, mobiliteit, feitelijkheid en solidariteit

Ze zijn begonnen met regeren, de leden van het kabinet Schoof dat op Prinsjesdag, dinsdag 17 september de nieuwe plannen presenteert. De eerste klappen zijn uitgedeeld, in progressieve kringen heerst nog altijd ongeloof over de winst van extreem-rechts. Waar komt deze razendsnelle opkomst van ultra-rechtse partijen (niet alleen in Nederland, maar overal in Europa) opeens vandaan? De journalist Marijn Kruk, ideeënhistoricus, ziet het in het licht van een eeuwenlange strijd tussen de moderniteit en het conservatieve verzet daartegen. Hij schreef er een verhelderend boek over: Opstand. De populistische revolte en de strijd om de ziel van het Westen.

In hart en nieren is Jasper Rijpma (1984) een onderwijsman. Als leraar geschiedenis werd hij een aantal jaren geleden verkozen tot Leraar van het Jaar, wat hem in hart plaatste van de debatten over de toekomst van het onderwijs. Hij bruist van de ideeën over verbetering ervan, zo wil hij onder andere constructief bijdragen aan het terugdringen van het nijpende lerarentekort. Alles veranderde toen in 2020 een ongeneselijke huidkanker bij hem werd vastgesteld. Om de tijd die hem rest betekenis te geven heeft hij een boek geschreven voor zijn dochter, Wat ik je nog zeggen wil, Levenslessen voor mijn dochter. Een gesprek over onderwijs, opvoeding, de dood (en surfen).

Judi Mesman (Aduard 1974) is ontwikkelingspsycholoog en doet als hoogleraar in Leiden onderzoek naar sociale (on)rechtvaardigheid. Ze houdt zich al jaren bezig met de werking van racisme in onze samenleving. Zo schreef ze een boek over de plaats van racisme in de opvoeding (Opgroeien in kleur) en een rapport over mensen van kleur in leiderschapsposities (Leiderschap in kleur). Belangrijkste advies voor ouders: draai er niet omheen, maar benoem wat je ziet. En voor organisaties: formuleer een visie

Cabaretier Tim Fransen (Amterdam 1988) heeft twee manieren om het leven klein te krijgen: de humor en de filosofie. Als filosoof publiceerde hij onlangs een uitdagende analyse van de wereld waarin wij leven, door hem betiteld als het Calamiteitperk. Het is een poging om zich weg te denken uit de angst voor de toekomst. En verrassend genoeg richt hij zich pijlen daarbij op het grote Vooruitgangsgeloof dat ons al twee eeuwen in zijn greep houdt. Het is juist dat heilige geloof dat het altijd beter zal gaan dat ons in de weg zit. Het is een uitdagende uitnodiging om anders te gaan denken over vrijheid, burgerschap en hoop.

Schrijfster Marijke Schermer (Amsterdam 1975) is bezig een prachtig oeuvre op te bouwen rond de listen en lagen van de liefde; met chirurgische precisie schrijft ze over de valkuilen en verlangens van mensen. In haar laatste roman, In het oog, neemt ze een opmerkelijk standpunt in. Het perspectief ligt bij een vrouw die zich ontwikkelt tot voyeur. Ze houdt meer van kijken dan van spreken. Dat roept allerlei intrigerende vragen op over de liefdesrelaties tussen mensen: mag je geheimen hebben voor de ander, moet je je innerlijk altijd volledig blootleggen, is kijken een vorm van liefhebben enzovoorts. Een gesprek in aanwezigheid van een aantal personages uit haar romans.

25 jaar geleden kocht Yolanda Entius (Den Haag, 1961) samen met haar vriend een vervallen boerderijtje in de Haute-Marne, midden in Frankrijk. Het dak lekte, het erf was een puinhoop, maar ze viel voor de open grenzen van de plek, afgebakend door twee beekjes en een bosrand. Ze bouwden het om tot een thuis. Over haar ervaringen heeft ze een prachtig en persoonlijk boek geschreven: Om en nabij. Langs de grenzen van mijn tuin in Frankrijk. Het biedt aanknopingspunten voor een goed gesprek over wonen, tuinieren en de liefde.

Volgens de Europese Commissie loopt Europa achter in het gebruik van data en AI. Daarom zijn er de afgelopen vier jaar in hoog tempo wetten aangenomen die de weg vrij maken om van de Unie één grote interne markt te maken waar data vrij kunnen stromen. Is ons fundamentele recht op de bescherming van persoonsgegevens wel gewaarborgd? Laura Drechsler is expert op het gebied van privacy in Europa. Ze is verbonden aan de Universiteit van Leuven, doet onderzoek aan het Rijksarchief in Brussel en ze geeft les aan de Open Universiteit. Gesprek in de aanloop naar de Europese Verkiezingen op 6 juni

In de aanloop naar de Europese Verkiezingen op 6 juni voer ik een aantal gesprekken met experts over een paar van de belangrijkste dossiers in Europa. Na veiligheid en rechtspraak is dat deze keer de landbouw. Dat is de Heart of the matter in de EU. Jeroen Candel is Hoofddocent voedsel- en landbouwbeleid aan de WUR, de Universiteit in Wageningen, met een scherp oog voor wat er in Brussel wordt bedacht en besloten.

Frans Leijnse (Rotterdam, 1947) publiceerde op 11 mei in de Volkskrant een ingezonden brief over de formatie. Het stuk was gedrenkt in beheerste woede over de verlies van democratisch ethos. Leijnse doet denken aan de Amerikaanse senator Bernie Sanders: dezelfde combinatie van radicale bevlogenheid en messcherpe analyses. Hij is nota bene een arbeiderszoon uit Rotterdam-Zuid die het schopte tot lid van de Tweede Kamer, en tot senator in de Eerste Kamer, voor de PvdA. Een sociaaldemocraat in hart en nieren. 2003 was hij informateur bij de formatie van een kabinet PvdA/CDA, dat uiteindelijk toch niet doorging. Van het Hoofdlijnenakkoord laat hij geen spaan heel.

In de aanloop naar de Europese Verkiezingen van 6 juni spreek ik met een aantal experts over de belangrijkste dossiers in Brussel. Na Veiligheid is dat deze keer de Rechtspraak. Is de rechtspraak in Europa zo georganiseerd dat de belangen van de burgers en de mensenrechten gewaarborgd zijn (en blijven) in het grote politieke spel? Vier jaar geleden sprak ik met rechter Kees Sterk over de ondermijning van de rechtsstaat in Polen. Hij maakte zich ernstig zorgen omdat het de eenheid van Europa aantast. Sterk heeft allerlei functies bekleed in Europees verband. Hij is o.a. lid geweest van de Hoge raad, en tegenwoordig is hij ook Hoogleraar Europese rechtspleging in Maastricht.

In de aanloop naar de Europese Verkiezingen van 6 juni 2024 praat ik met experts over een aantal van de essentiele dossiers in Brussel. Vandaag de eerste aflevering: over veiligheid. Volgens Caroline de Gruyter is dat inmiddels het belangrijkste thema geworden in de EU. Op alle mogelijke manieren zullen wij ons moeten leren verdedigen. De Gruyter (Zwolle 1963) geldt als vooraanstaand Europa-expert, en schrijft wekelijks een column voor de NRC over politiek en Europa. Zij verwacht ook bij de komende verkiezingen een verschuiving naar rechts.

Bart Brandsma is geschoold als filosoof en journalist. Hij geldt tegenwoordig als dé expert op het gebied van polarisatie, oftewel wij-zij denken. Als polarisatie uit de hand loopt, kan het leiden tot gewelddadigheid en zelfs burgeroorlog. Tijd dus om na te denken over de juiste strategie om ermee om te gaan. Brandsma biedt een heldere analyse.

Sinds Pim Fortuyn is de Nederlandse Politiek in de greep van een obsessie met communicatie. Politici moeten zeggen waar het op staat en duidelijke taal spreken. Niemand heeft zich afgevraagd wat het effect daarvan is op het democratische proces. Tom-Jan Meeus (Made, 1961) doet dat wel in zijn zeer verhelderende essay Duidelijkheid, geschreven voor de Maand van de Filosofie.

In Nederland heeft de politiek zichzelf beroofd van de politiek. In een democratie bestaat de politiek namelijk bij de gratie van conflict, op ideologisch niveau. Idealen botsen, burgers kunnen kiezen. In Nederland is er al decennia lang een soort technocratie voor in de plaats gekomen. Doelmatig bestuur, zonder politieke strijd. Wat de gevolgen daarvan zijn voor onze democratie, dat maakt politicoloog Tom van der Meer (hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam) glashelder duidelijk in zijn boek 'Waardenloze politiek'.

De berichtgeving over de oorlog in Oekraïne richt zich in hoofdzaak op het front: wie heeft militair de overhand, is er genoeg munitie. Intussen ontwikkelt de rest van het grote land zich in razendsnel tempo. Er is een civil society aan het ontstaan, er is veel innovatie en een nieuw soort eigenaarschap bij de burgers. Noodgedwongen, maar met een nieuw elan. Op allerlei gebieden maakt het land een transitie door. Julia Soldatiuk-Westerveld, research fellow bij het Clingendael Instituut voor Internationale Betrekkingen, schetst een beeld van binnenuit.

De presidentsverkiezingen in Rusland zullen worden gewonnen door Poetin, dat staat vast. Er is steeds minder vrijheid, de staat schuift op in de richting van het totalitaire. Waarom zijn er dan überhaupt nog verkiezingen, wat staat er op het spel? Pjotr Sauer (1992), journalist van The Guardian, over de stand van zaken in het land waar hij geboren en getogen is.

Wie in Amsterdam Zuid-Oost geboren wordt staat met 3-0 achter. Stelt Prof. Soortkill (Amsterdam 1993), schrijver van het boek Smibologie. Je komt bijna onherroepelijk in de greep van een negatieve manier van denken over jezelf, dat is de erfenis van de slavernij die doorwerkt in de hoofden van jonge zwarte mensen. In zijn boek breekt hij die verkeerde denkbeelden af. Hij herschrijft op een inspirerende manier de geschiedenis, en schrijft een geschiedenis van de hip hop als revolutionaire beweging met emancipatoire potentie. Daaruit destilleert hij een programma van elf punten om de baas te zijn over je eigen leven.

Amsterdam heeft 900.000 inwoners en een begroting van 6 miljard euro. De stad kent zogeheten wicked problems, van over-toerisme tot georganiseerde misdaad. Er is armoede en segregatie. De vermarkting van de woningmarkt drijft minder bedeelden de stad uit. Hoe bestuur je dat allemaal? Wat vermag je als burgemeester? Femke Halsema noemt het een kwestie van bijsturen, maar koestert haar idealen. Ze begint in de zomer aan haar tweede termijn van zes jaar als burgemeester en is duidelijk gegroeid in haar rol. En in charisma

Bijna alle debatten die op het ogenblik de gemoederen heftig bezighouden in de maatschappij, zijn terug te voeren op onze moraal. Hanno Sauer (1983) schreef een imposante studie over de ontwikkeling van onze moraal, waarin hij 5 miljoen jaar terug gaat. 'Moraal. Goed en kwaad van prehistorie tot polarisatie'. Centrale stelling: de mens is zo succesvol als soort, juist vanwege onze moraal die ons in staat stelt om samen te werken in kleine groepen. Het boek werpt verhelderend licht op de vraag wat ons desondanks zo sterk verdeelt.

John Morijn (Dordrecht 1977), Bijzonder hoogleraar Recht & Politiek in Internationale Betrekkingen in Groningen, doet onderzoek naar de ontwikkelingen in Polen en Hongarije. Vrijheid, democratie en rechtsstaat staan daar ernstig onder druk. Hij trekt een vergelijking met de plannen van de PVV en ziet duidelijke parallellen. Hij is zeer verontrust, want hier is sprake van een draaiboek: weg van de democratie, in de richting van een autocratie.

Als we van de politiek gezien de laatste verkiezingen geen effectieve reactie op de klimaatverandering kunnen verwachten, en als op de klimaattop COP28 zelfs de afbouw van fossiele brandstoffen onbespreekbaar is, misschien moet het dan van creatieve ondernemers komen. In 2020 sprak ik met Pieter Hoff, een idealistische ondernemer die een methode heeft ontwikkeld om bomen te planten in de verwoestijnde gebieden in de wereld. Hij overleed in 2021, zijn bedrijf is overgenomen door zijn zoon Wout Hoff. Ze zetten hun technologie inmiddels in 60 landen succesvol in om gedegradeerd land te herstellen. Ze beweren alle CO2 emissies van Nederland al vanaf 2035 volledig te kunnen neutraliseren - en dat voor minder dan 10% van het huidige budget. Ze helpen tegelijkertijd miljoenen boerenfamilies uit de armoede en pakken 12 Duurzame Ontwikkelingsdoelen aan. Reden om nog eens goed naar de vader te luisteren. Ik publiceer het gesprek opnieuw.

Het houdt maar niet op, de leugens die politici ons voorhouden over migratie. Daarom publiceer ik dit gesprek met Hein de Haas nog een keer, hij weet van de hoed en de rand. Dagelijks worden we bestookt met alarmerende berichten over stromen migranten. Het leidt tot polarisatie en verhitte debatten in de samenleving. Het laatste kabinet Rutte is erover gestruikeld. Maar, socioloog Hein de Haas, hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam, laat in zijn boek Hoe het echt werkt geen spaan heel van de berichtgeving. Met de realiteit heeft het bitter weinig te maken. Vormen de migranten een bedreiging voor onze samenleving? Het tegendeel is eerder het geval.

Berber van der Woude werkte jarenlang voor het ministerie van Buitenlandse Zaken. De laatste twee jaar van haar diplomatieke carrière woonde ze in Jeruzalem, terwijl ze werkte in Ramallah op de Westelijke Jordaanoever. Ze heeft ontslag genomen omdat ze in gewetensnood kwam. Ze zag van nabij dat Israël het internationale recht met voeten trad. Binnen de Diplomatieke Dienst was er geen ruimte om dat aanhangig te maken. Uit woede over het buitenproportionele geweld van de Israelische vergeldingsactie in Gaza heeft ze nu een videoboodschap gepubliceerd op LinkedIn. Een oproep aan ambtenaren om te luisteren naar hun geweten.

Tamar van Gelder (Zaandam, 1975) is voorzitter van de Algemene Onderwijsbond. Deze vakbond groeit, en dat is niet zo gek, want de problemen in het onderwijs stapelen zich op: er is een chronisch tekort aan goed opgeleide leerkrachten. En de politiek lijkt zich er amper voor te interesseren; het onderwerp speelt geen enkele rol bij de huidige verkiezingen. Terwijl er een Deltaplan nodig is om het tij te keren. Van Gelder is een bevlogen vakbondsvrouw, die komt uit een echte onderwijsfamilie. Haar grootvader stond aan de basis van de Middenschool, een experiment uit de jaren '70, waarbij alle leerlingen drie jaar lang hetzelfde programma volgden

Sylva van Rosse (1970) kent het Midden-Oosten goed. Ze richtte tien jaar geleden met een groep geestverwanten Het Grote Midden-Oosten Platform op. Met het doel om lacunes op te vullen, stereotiepen te bestrijden, onderwerpen te agenderen. Want die beeldvorming is scheef. Wij volgen in Nederland hoofdzakelijk het narratief van Israël, slechts zelden komt het Arabische verhaal, of het Palestijnse perspectief op het grote conflict in het Midden-Oosten aan bod. Op een zorgvuldige manier. Zij pleit voor een evenwichtig beeld, vanuit menselijkheid, en met als houvast het Internationale recht.

Annemieke Roobeek (Amsterdam 1958) is van huis uit politicoloog en econoom en al meer dan dertig jaar verbonden aan Nyenrode Business Universiteit, als hoogleraar Strategie en Transformatiemanagement. Als commissaris komt ze in de boardrooms van talloze grote bedrijven. Dus ze kent het klappen van de zweep. Bij de opening van het Academisch Jaar hield ze een prikkelende lezing over democratie en leiderschap. Pleidooi voor moed, morele ruggengraat, kennis van zaken en netwerkend leiderschap

Tijdens de coronapandemie was Marion Koopmans (Tegelen 1956), hoogleraar virologie van het Erasmus MC in Rotterdam, een baken van rust en betrouwbaarheid. Inmiddels zijn we met dit virus een nieuwe fase ingegaan. Maar het is nog altijd in de wereld. Waar staan we nu? Een update. Maar ook: hebben we er met het oog op de toekomst iets van geleerd?

Mohammed Chahim (Marokko, 1985) geldt als een van de machtigste politici in Brussel op het energiedossier. Hij is vice-president van de Sociaal-Democraten in het parlement en heeft de Green Deal in zijn portefeuille. Hij praat met Republikeinse senatoren in Amerika, mijnwerkers in Polen en boeren in Nederland. Hij is een protégé van Frans Timmermans en is zelf een bevlogen voorvechter van maatregelen om de energietransitie in gang te zetten. Inmiddels is de CBAM-regeling in werking getreden; die heeft invloed op de CO2-uitstoot in de hele wereld. Een huzarenstukje. Dit gesprek vond plaats in 2022, toen hij er nog volop mee bezig was.

Dagelijks worden we bestookt met alarmerende berichten over stromen migranten. Het leidt tot polarisatie en verhitte debatten in de samenleving. Het laatste kabinet Rutte is erover gestruikeld. Maar, socioloog Hein de Haas, hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam, laat in zijn boek Hoe het echt werkt geen spaan heel van de berichtgeving. Met de realiteit heeft het bitter weinig te maken. Vormen de migranten een bedreiging voor onze samenleving? Het tegendeel is eerder het geval.

Miguel en Thiëmo Heilbron zijn broers. Ze werken al jaren nauw samen, zo waren ze onder andere betrokken bij de oprichting van The Black Archives, het Amsterdamse archief rond zwart erfgoed. Inmiddels hebben ze twee nieuwe sociale ondernemingen gestart, die het onderwijs beogen te verrijken: Fawaka Ondernemersschool en Fawaka Wereldburgerschap. Scholen zijn wettelijk verplicht om onderwijs te geven over burgerschap. Ze dienen jonge mensen vertrouwd te maken met de waarden van sociale cohesie en democratie. Miguel en Thiëmo gaan een stap verder. Maak er wereldburgerschap van, zeggen zij. Zo werk je bij de bron aan de radicale verandering die nodig is in de wereld.

Voor het tienjarig jubileum van De Correspondent kijkt Lex Bohlmeijer, Correspondent Goede Gesprekken terug op de interviews die hij heeft gewijd aan institutioneel racisme. Door met een zekere onbevangenheid vragen te stellen heeft hij een weg afgelegd van onwetendheid en ongemak naar inzicht en verbondenheid.

Mpanzu Bamenga, vluchtte als 8-jarige jongen met zijn moeder vanuit Congo naar Nederland. Het duurde dertien jaar voor ze een verblijfsvergunning kregen. Intussen ging hij naar school en vervolgens haalde hij een master in de rechten. Hij zet zich op allerlei manieren in voor de mensenrechten in Nederland. Niet alleen van ongedocumenteerden en statushouders, maar feitelijk van ons allemaal. In 2018 begon hij een rechtszaak tegen de Staat over de onwettigheid van etnisch profileren. En hij won.

De schrijver Ilja Leonard Pfeijffer (Rijswijk 1968) heeft met zijn nieuwe roman Alkibiades een meesterwerk afgeleverd. Het is het levensverhaal van een schitterend personage, briljant, gewiekst, idealistisch. Maar het is ook een tijdreis: je waant je als lezer een tijdgenoot, je voelt en proeft hoe het leven was, toen 2500 jaar geleden, in de 2e helft van de 5e eeuw voor Christus. Athene is in verval. De democratie dreigt verloren te gaan. Dit alles is een spiegel voor onze tijd. Want de parallellen tussen toen en nu zijn verbluffend en onheilspellend herkenbaar.

Michael de Cock (Mortsel 1972) is directeur van de Koninklijke Vlaamse Schouwburg in Brussel. Hij maakt zich zorgen over de opkomst van extreemrechts in zijn land. En schreef een bevlogen pamflet over de waarde van kunst en cultuur voor het geheel van de samenleving: "Alleen verbeelding kan ons redden". In dit verhaal leidt hij Paris Hilton rond door zijn schouwburg, hij verleidt haar met zijn verhalen. Intussen is het boek door en door politiek: want wie zich verzet tegen een veelstemmige kunst die een ware afspiegeling is van de gelaagdheid in de maatschappij, is bezig te tornen aan de democratie.

Hij waarschuwt nog een keer, in zijn nieuwe boek 'Het tij tegen'. Herman Tjeenk Willink analyseert al meer dan veertig jaar hoe het komt dat de Nederlandse overheid gebrekkig functioneert, en sterker nog, de democratische rechtsorde van binnenuit aan het uithollen is. Als je de overheid ziet als een bedrijf gaat de democratie in de uitverkoop. Maar het kan anders. Door uit te gaan van het principe van wederzijdse afhankelijkheid (van alle onderdelen van de overheid), en versterking van actief burgerschap.

Vandaag, 20 juli 2023 heeft Frans Timmermans bekend gemaakt dat hij bereid is om de gezamenlijke lijst van PvdA & Groenlinks aan te voeren bij de komende verkiezingen. Dat is een grote stap voor deze vicevoorzitter van de Europese Commissie die steeds te kennen geeft gegeven dat hij goed zit in Brussel en niet terug wilde naar Nederland. Zijn naam werd al gefluisterd. Hij is sociaal-democraat in hart en nieren én liep de afgelopen tijd het vuur uit de sloffen om de Green Deal door het Europese parlement te sleuren. Afgelopen najaar sprak ik met Timmermans over de klimaatcrisis, de oorlog in Oekraïne en Europa. Het leek mij goed om dat gesprek opnieuw te publiceren ….

Bregje Hamelynck (Amsterdam, 1970) begon 12 jaar geleden samen met haar man een zogeheten CSA tuinderij, community supported agricultuur: iedereen met een abonnement mag zelf groenten en fruit komen oogsten, dat volgens de beste ecologische principes wordt verbouwd, regeneratief, in samenspraak met de natuur. Permacultuur, zo heet dat. Zij noemt zichzelf een vergaderboer, die een belangrijke rol speelt in allerlei netwerken die de fundamentele transitie in land- en tuinbouw wil aanjagen. Cruciaal zijn de gezondheid van de bodem en het eigendom van de grond.

Jori Wolf (Wezep, 1974) is een natuurmens. Ze zwemt het jaar rond in open water, dus ook in de winter. De natuur, dat is in de eerste plaats iets wat je moet ervaren. Dat betekent ook dat je beseft dat de mens een bescheiden plek inneemt in het grote geheel. Wolf werkt voor Staatsbosheer als adviseur landschaps- en cultuurhistorie. Hoe zijn de landschappen ontstaan door de eeuwen heen, waar gaat het naartoe? De natuur in Nederland is zo klein en zo versnipperd dat je er alleen naar kunt kijken in samenhang met de culturele omgeving. Inclusief de boeren. Ze pleit ervoor om het gesprek met de boeren aan te gaan. Want boeren en natuurbeschermers hebben hetzelfde belang.

Digni van den Dries (Ens, 1957)nam al in 1989 de beslissing om over te stappen op de biologische landbouw. Dat is erg goed gegaan. Inmiddels heeft zijn zoon het bedrijf overgenomen, maar hij is nog altijd betrokken. En hij kan het experimenteren niet laten. Nu is hij projectleider van Akker van de Toekomst: misschien is het mogelijk om de gezondheid van de gewassen gunstig te beïnvloeden met behulp van de bodembiologie, dan zou dat de gehele langbouw duurzaam kunnen maken. Een pionier in hart en nieren.