Kampus Nauka

Matcha talk, czyli co o tej zielonej herbacie mówi nauka Co tak naprawdę wiemy o matchy? Czy to tylko modny napój z Instagrama, czy proszek o potwierdzonych prozdrowotnych właściwościach? Doktorantka Joanna Kika z Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego tłumaczy, czym matcha różni się od zwykłej zielonej herbaty i kawy, jakie związki chemiczne się w niej kryją oraz co mówi nauka o jej wpływie na zdrowie. Rozmawia Marta Boroń

Złamać tabu. Historie polskich dzieci urodzonych z powodu wojny Doktor Jakub Gałęziowski opowiada o temacie tak starym, jak świat - ale do niedawna całkowicie przemilczanym. W książce "Niedopowiedziane biografie" pisze o polskich dzieciach urodzonych z powodu wojny - w skutku przemocy seksualnej, ale i różnych innych relacji intymnych między Polkami a żołnierzami radzieckimi, Niemcami z robót przymusowych czy nawet członkami wojsk alianckich. Warto poznać te historie - i zrozumieć coś więcej o tak, zdawałoby się, oswojonym w Polsce temacie, jak druga wojna światowa. Rozmawiał Bartosz Pergół.

Państwo Piastów wyrosło na handlu niewolnikami Państwo Piastów wyrosło na handlu niewolnikami i rozsypało się już kilka lat po śmierci pierwszego króla ‒ to dzieje częściowo zapomniane, a częściowo nieobecne w szkolnych podręcznikach. Swój wkład w badania nad początkami polskiego państwa wnoszą teraz badacze... błotnistych osadów z dna jezior i zachowanych w nich pyłków roślin. O obrazie wczesnego państwa Piastów w świetle najnowszych badań mówi prof. dr hab. Adam Izdebski, ekolog i historyk z Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Adama Mickiewicza. Pyta Maks Walewski

Od cząsteczki do galaktyki - młodzi badacze, wielkie projekty Od pomysłu do naukowych badań. Program „Od cząsteczki do galaktyki” pomaga młodym badaczom rozwijać naukowe marzenia i przekuwać w realne projekty. O tym, jak wygląda aplikacja do programu, na co można przeznaczyć grant i co wyróżnia najlepsze projekty opowiada Joanna Barbrich z Fundacji ORLEN. Rozmawia Marta Boroń.

Czy AI pisze dobre wiersze? Tysiąc małp z maszynami do pisania i nieskończony czas - czy napiszą Hamleta? A może prościej: jeden model AI, krótki czas, a do napisania prosty wiersz. Doktora Maja Stańko-Kaczmarek z Wydziału Psychologii i Kognitywistyki UAM w Poznaniu postanowiła porównać odczucia ludzi na temat wierszy wygenerowanych przy pomocy sztucznej inteligencji i tych napisanych przez ludzi. Ciekawi wyniku? Wpadajcie posłuchać rozmowy Kacpra Koźluka.

Neuronalne podstawy uczenia społecznego Zespół prof. Eweliny Knapskiej z Instytutu Biologii Doświadczalnej im. Marcellego Nenckiego w Warszawie opublikował pracę tłumaczącą kolejne elementy zjawiska komunikacji społecznej u myszy na najbardziej elementarnym, neuronalnym, poziomie. Pozbawione języka, małe gryzonie, wciąż są w stanie przekazywać sobie niespodziewanie złożone informacje samym zapachem czy zachowaniem. Rozmowę prowadzi Kacper Koźluk

Życie miejskich ptaków Jeśli wziąć pod uwagę długość ich ewolucji, to kilka ostatnich stuleci w dużych miastach jest dla ptaków zupełną nowością. Zmiana środowiska niesie za sobą konieczność dostosowania się do nowych warunków, o których w rozmowie z Kacprem Koźlukiem opowiada Ignacy Stadnicki z Laboratorium Biologii Antropocenu Uniwersytetu Warszawskiego.

Ile mamy języków polskich? Skąd się wzięły języki kaszubski, śląski czy wilamowski, i jaka jest ich relacja z językiem polskim? Doktor Artur Jabłoński z Centrum Zaangażowanych Badań nad Ciągłością Kulturową Artes Liberales UW opowiada o językach mniejszości narodowych i etnicznych. Rozmowę prowadzi Kacper Koźluk.

Coraz bliżej, ale wciąż daleko. Energia z fuzji jądrowej Kolejny rekord pobity przez reaktor wykorzystujący zjawisko fuzji jądrowej! A jednak do momentu, w którym będziemy mogli produkować dzięki takim reaktorom energię, jeszcze daleko. O technologiach niezbędnych do kolejnych przełomów z dr hab. Agatą Chomiczewską, prof. Instytutu Fizyki Plazmy i Laserowej Mikrosyntezy, rozmawia Kacper Koźluk

Europa w gorączce. Raport Copernicus i przyszłość klimatu Tegoroczny raport unijnego programu Copernicus wskazuje, że Europa jest najszybciej ogrzewającym się kontynentem. Średnia temperatura w Europie wzrosła już o 2,4℃ od ery przedprzemysłowej i z pewnością nie jest to koniec ocieplenia. Dlaczego Europa ogrzewa się tak szybko? Jaki jest stan globalnego klimatu i czego spodziewać się w najbliższych dziesięcioleciach? O tym w rozmowie Maksa Walewskiego z dr Aleksandrą Kardaś ‒ fizyczką atmosfery i redaktorką naczelną portalu Naukaoklimacie.pl

Co możemy powiedzieć o bioróżnorodności na podstawie tego, czego nie ma? A co gdyby zamiast badać różnorodność żyjących organizmów zbadać brak różnorodności tych organizmów, które mogłyby zamieszkiwać dany obszar? Taki pomysł realizują m.in. badacze z Instytutu Biologii Środowiskowej Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego: dr Iwona Dembicz i dr Łukasz Kozub. Rozmowę prowadzi Kacper Koźluk.

Miłość aż po grób. Etiopska opowieść o nierównościach Czy literatura może doprowadzić do przewrotu? Choć powieść rzadko jest bezpośrednim impulsem do przemian, to krytyczny głos może okazać się rozsadzającym skałę ziarnem. Razem z dr Ewą Wołk-Sore ‒ językoznawczynią i jedyną w Polsce tłumaczką przysięgłą języka amharskiego ‒ zaglądamy na karty powieści, która dotąd jest jedną z najchętniej czytanych po amharsku książek. Pyta Maks Walewski

Skąd komentatorzy polityczni wiedzą jak komentować? O kulisach pracy analityka politycznego rozmawiamy z prof. Wojciechem Rafałowskim z Wydziału Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Zanurzamy się w meandry skomplikowanych spraw politycznych, które nie są wcale tak oczywiste, w momencie, gdy dzieją się na naszych oczach. Rozmawia Kacper Koźluk

Jak, za ile i po co zrobić szkolny budżet obywatelski? O nowym badaniu Fundacji Pole Dialogu Jakich inwestycji potrzebują szkolne społeczności - i jak się tego dowiedzieć? Jedną z propozycji odpowiedzi są szkolne budżety obywatelskie, w których uczniowie mogą zaproponować, a potem wybrać, obszar w który ich placówka zainwestuje część swoich środków. Te budżety w Polsce, ale i w innych krajach Europy, badają Anna Pruszyńska i Konrad Wysocki z Fundacji Pole Dialogu. Rozmowę prowadzi Bartosz Pergół

Wszyscy jesteśmy narcyzami? Ig Noblista z UW Humorystyczny odpowiednik nagrody Nobla trafił w tym roku do prof. Marcina Zajenkowskiego z Wydziału Psychologii UW. Badacz wraz z prof. Gillesem Gignakiem (University of Western Australia) analizował wpływ informacji zwrotnej dotyczącej poziomu inteligencji na chwilowy poziom narcyzmu. Z laureatem rozmawiał Maks Walewski.

Jak bronić się przed dezinformacją? Fałszywe, niejasne bądź sprzeczne informacje są bronią. Jak wykorzystują ją w Polsce Rosja i Białoruś? Czy dezinformację można rozpoznać? Jakich narzędzi użyć, by zweryfikować podejrzane informacje? Antymanipulacyjna pigułka wiedzy w rozmowie Maksa Walewskiego z dr. Michałem Markiem, kierownikiem Zespołu Zagrożeń Zewnętrznych Instytutu NASK.

Projektowanie przestrzeni z myślą o osobach z demencją Budujemy rampy, niższe krawężniki i równe chodniki, ale do włączenia do przestrzeni wszystkich grup, np. osób z demencją, musimy jeszcze lepiej zrozumieć ich postrzeganie świata i usunąć wszystkie przeszkody, które ograniczają im możliwość wyjścia z własnego mieszkania. O tym, jak to zrobić dobrze opowiada dr Agnieszka Cieśla z Wydziału Geodezji i Kartografii Politechniki Warszawskiej. Rozmawia Kacper Koźluk.

Nowe kwantowe oblicze równań Naviera-Stokesa Prof. Miłosz Panfil i Maciej Łebek z Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego nadali nowe oblicze równaniom Navier-Stokesa. W mechanice klasycznej -- opisują dynamikę cieczy, w kwatnowym -- dynamikę cieczy... kwantowych, w których ruch jest ograniczony do jednego wymiaru. Rozmowę prowadzi Kacper Koźluk.

Jak sięgnąć po pomoc? Przyznać, że potrzebuje się pomocy, to wielki krok. Ale co zrobić dalej? O praktyce pomocy psychiatrycznej i psychologicznej w Polsce, opcjach na darmowe leczenie i „czerwonych flagach” do unikania w kontaktach ze specjalistami Bartoszowi Pergołowi opowiada Jagoda Hofman-Hutna, lekarka i założycielka projektu edukacyjnego widzialne/niewidzialne

Harmonijna granica między urbanistyką a architekturą Wkomponowanie budynków w istniejącą tkankę miejską czy zaprojektowanie przestrzeni między nimi tak, by wszystko pozostało harmonijne, to nie lada wyzwanie. Zastanawiając się nad granicą wkładu w ten proces ze strony architekta i urbanisty docieramy do wniosku, że nie jest ona tak oczywista. Rozmowę z arch. Piotrem Sawickim prowadzi Kacper Koźluk.

Materiały zmieniające właściwości pod wpływem światła Materiały określane mianem spin‑crossover (SCO) są zdolne do przełączania, pod wpływem światła, konfiguracji elektronów, a wraz z nią cech takich jak kolor, właściwości magnetyczne czy przewodnictwo. O tej niezwykłej technologii, w rozmowie z Kacprem Koźlukiem, opowiada dr Radosław Kamiński.

Co na zlocie polskich astronomów piszczy? Z okazji 200-lecia Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytet Warszawski gości 42. Zlot Polskiego Towarzystwa Astronomicznego. Jakie są dziś najważniejsze problemy polskiej astronomii, a jakie największe powody do dumy? Podczas inauguracji Zlotu dyrektor OA UW, prof. Tomasz Bulik opowiada Bartoszowi Pergołowi o historii Obserwatorium; o sukcesach polskiego projektu badawczego OGLE mówi jeden z jego twórców i tegoroczny laureat Medalu im. Bohdana Paczyńskiego, prof. Michał Szymański. Na koniec relacji prof. Marek Sarna opowiada o wyjątkowym wydarzeniu tegorocznych obchodów - nadaniu jednej z planetoid imienia wybitnego polskiego astrofizyka, Jurka Madeja.

Beton vs. zieleń. Od czego zależy temperatura w mieście? Temperatura w mieście potrafi znacznie różnić się między bliskimi sobie obszarami. Zazielenianie centrum Warszawy ma być jednym ze sposobów walki z upalnymi nocami. Badania w tym zakresie prowadzi m. in. dr hab. Magdalena Kuchcik, prof. IGiPZ, z którą na ten temat rozmawiał Kuba Łasicki.

Dawne życie mieszkańców doliny Biebrzy Bagnista dolina Biebrzy, otoczona ochroną przyrodniczą, zakonserwowała w swoich głębinach niezwykłe świadectwa historii życia swoich dawnych mieszkańców. O tym, co można stamtąd wykopać i co te wykopane przedmioty mówią o swoich właścicielach opowiadają dr Michał Przeździecki z Wydziału Archeologii UW oraz Adam Wawrusiewicz z Muzeum Podlaskiego w Białymstoku. Rozmowę prowadzi Kacper Koźluk.

Co chemik może wyczytać z manuskryptu Fryderyka Chopina? Potwierdzenie autentyczności nowoznalezionego dokumentu znanego muzyka to zawsze wyzwanie dla ekspertów. Dziś, konserwatorzy zabytków mają w zanadrzu więcej narzędzi i sięgają choćby po analizę chemiczną. O tym, ile chemii jest w XVIII-wiecznych dokumentach, jak potwierdzić ich autentyczność i jak dbać o dobrą kondycję opowiada prof. Barbara Wagner z Wydziału Chemii i Centrum Nauk Biologiczno-Chemicznych Uniwersytetu Warszawskiego. Rozmawia Kacper Koźluk.

Dzieci kontra HCV - o badaniu PANDAA-PED WZW C przez lata było uznawane za chorobę dorosłych. Dziś wiemy, że nosicielami wirusa mogą być dzieci, często bezobjawowymi, ale z ryzykiem powikłań w przyszłości. Badanie PANDAA-PED daje szansę na całkowite wyeliminowanie wirusa HCV u dzieci. Dlaczego jeszcze jest takie przełomowe? O tym opowiada prof. Maria Pokorska-Śpiewak z Kliniki Chorób Zakaźnych Wieku Dziecięcego WUM. Rozmawia Marta Boroń.

Jak działa system naukowy w Polsce? Wiemy już, że niedofinansowany, ale co dalej? Z prof. Adamem Gendźwiłłem z Wydziału Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego rozmawiamy o źródłach i sposobach finansowania polskiej nauki i jakie niesie to skutki dla jakości badań, struktury zatrudnienia czy mobilności specjalistów i międzynarodowego transferu wiedzy. Rozmawia Kacper Koźluk.

Jak Rosja dezinformuje w Polsce i o Polsce? Dwa raporty Instytutu Myśli Politycznej im. Gabriela Narutowicza opowiadają o rosyjskiej propagandzie. Pierwszy analizuje obraz Polski tworzony w kierowanej do zachodniego czytelnika agencji medialnej Sputnik, drugi: opowieść o naszym kraju promowaną na jednym z rosyjskojęzycznych kanałów na Telegramie. Czego o Rosji, wojnie hybrydowej i dezinformacji uczą nas te raporty Bartoszowi Pergołowi opowiada autorka, dra Katarzyna Kwiatkowska-Moskalewicz.

Czy w polskich bibliotekach osoby LGBTQ+ znajdą siebie? Zu Sendor (BUW, UW) opowiada o badaniach dostępności literatury z wątkami queerowymi w publicznych polskich bibliotekach. Czy, w szczególności w dawnych "strefach wolnych od LGBT", młodzi dorośli mogą znaleźć na półkach książki opowiadające o ich doświadczeniu? I jak reagują bibliotekarki i bibliotekarze, gdy poprosić ich o pomoc w takim poszukiwaniu? Pyta Bartosz Pergół.

Mikrobiom sportowców pod lupą Czy to, jaką aktywność fizyczną podejmujemy może wpływać na to, co dzieje się w jelicie? Rozmawiamy o tym, jakie różnice są wśród osób trenujących rekreacyjnie, siłowo i wytrzymałościowo. Czy mikrobom może pomóc w regeneracji i wydolności oraz czy możliwe jest jego świadome trenowanie? O tym opowiada dr Kinga Zielińska z Małopolskiego Centrum Biotechnologii UJ. Rozmawia Marta Boroń.

Kryzysu męskości nie ma, jest tylko ciągła zmiana. "Mężczyznologia" prof. Katarzyny Wojnickiej Czy mężczyźni wyłącznie korzystają z patriarchatu i odpowiadają za całe zło tego świata? A może odwrotnie: upokorzeni przez feministki, cierpią przez nierówności o których się nie mówi? Katarzyna Wojnicka przekonuje w swojej socjologicznej (choć napisanej z popularnonaukowym sznytem) "Mężczyznologii" że oba aktywistyczne obrazy są fałszywe. No to jak jest z dzisiejszymi mężczyznami? Profesorkę o książkę i wieloletnie badania nad płcią pyta Bartosz Pergół.

Telewizja vs. streamingi. Jak zmieniają się media? Kto w czasach stremingów ogląda jeszcze telewizję? Tradycyjne media muszą się postarać, by nie wypaść z wyścigu o widza. Jaka przyszłość czeka telewizję i nowe formy audiowizualne tłumaczy dr Jacek Mikucki z Wydziału Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii UW.

Małe cząsteczki, wielki wpływ. Jak beta-glukany wspierają terapię NChZJ? Przyglądamy się roli żywienia w leczeniu i wspieraniu pacjentów z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit (NChZJ). Na szczególną uwagę zasługują β-glukany - polisacharydy o wielu właściwościach. Jak działają? Co o nich wiemy i kto o nich wie? Opowiada mgr Alicja Zalecińska - dietetyczka i doktorantka w Szkole Doktorskiej Instytutu Nauk o Żywieniu Człowieka SGGW w Warszawie. Rozmawia Marta Boroń

Sportowcy w powstaniu warszawskim Nawet w czasach wojny w Warszawie znajdywano czas na uprawianie sportu. Mecze piłki nożnej były odskocznią od nędznej rzeczywistości. Choć oczywiście wszystko odbywało się na innych zasadach i... nie było przeznaczone dla Polaków. O warszawskim sporcie w czasie II Wojny Światowej opowiada dr hab. Robert Gawkowski. Pyta Kuba Łasicki.

Gniewko i Panicz wylecieli z gniazda! Sokoły wędrowne z Pałacu Kultury W maju w gnieździe na Pałacu Kultury wykluli się Gniewsko i Panicz. Jak wyglądają pierwsze kroki i loty młodych sokołów wędrownych, dlaczego upodobały sobie one akurat miejską dżunglę i gdzie można podglądać te drapieżne ptaki, opowiada Janusz Sielicki ‒ wiceprezes Stowarzyszenia na Rzecz Dzikich Zwierząt „Sokół”. Pyta Maks Walewski.

Jak wyglądała Warszawa w czasach odbudowy? Warszawa w latach 40. i 50. była jednym wielkim placem budowy. O realiach funkcjonowania miasta w czasie odbudowy i głównych założeniach urbanistycznych Kuba Łasicki rozmawia z dr Krzysztofem Mordyńskim.

Choć akwaforta dawno już straciła swoje praktyczne zastosowania, to wykonane przy użyciu tej techniki prace wciąż inspirują. Do niej ‒ i do twórczości włoskiego mistrza akwaforty Giovanniego Battisty Piranesiego ‒ nawiązuje trzeci już Konkurs Graficzny im. Jana Feliksa Piwarskiego „Ślady”. O szczegółach konkursu, planowanej wystawie rycin Piranesiego i trwalszych niż atrament śladach, które pozostawiły po sobie wytrawione kwasem matryce, opowiada Urszula Dragońska z Gabinetu Rycin Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego. Pyta Maks Walewski

Dla szesnasto- i sześćdziesięciolatków. Uniwersytet Otwarty UW to kilkaset kursów językowych i naukowych prowadzonych przez zespół naukowców-zajawkowiczów z UW! O otwierajacej się właśnie rekrutacji na kolejny trymestr Bartoszowi Pergołowi opowiada dyrektor UOUW, dr Katarzyna Lubryczyńska-Cichocka.

Prawie dwumetrowy kwiat, który pojawia się nawet raz na dziesięć lat - i to tylko na jeden, dwa dni. Zapach gnijącego mięsa, zepsutej ryby i spoconych skarpet. Nawet stukilogramowa bulwa a w międzyczasie - całe lata, kiedy roślina schowana w ziemi daje się pomylić z pustą doniczką. Prawdziwa gwiazda Ogrodu Botanicznego UW zakwitnie po raz drugi w ciągu siedmiu lat! O dziwacznym Dziwidle Olbrzymim Bartoszowi Pergołowi opowiada jego dumny opiekun, kurator kolekcji roślin szklarniowych Ogrodu, Piotr Dobrzyński

Jak łączyć zabawę z edukacją i już od szkoły podstawowej budować ciekawość światem biznesu? O programie „Wakacje z SGH”, trzeciej misji uczelni i roli edukacji otwartej mówią Kinga Żuchowicz-Malinowska, uczestniczka programu, Karolina Malinowska, rodzic, Piotr Gęca z Centrum Otwartej Edukacji SGH oraz dr hab. Joanna Korpus, prodziekan Studium Magisterskiego SGH, w rozmowie z Kamilem Kuciem.

Komisja Zdrowia poparła rozwiązanie, aby dzieci od 13-ego roku życia mogły bez zgody rodzica skorzystać z pomocy psychologa. Jakie są argumenty stron za i przeciw oraz jak działa to dzisiaj, tłumaczy Olga Ślepowrońska - psycholożka i prezeska Stowarzyszenia Mudita. Rozmowę prowadzi Kuba Łasicki.

Czy przedsiębiorstwa są gotowe na nowe realia zielonej transformacji i dlaczego wciąż brakuje recyklomatów? O wyzwaniach gospodarki cyrkularnej, rozszerzonej odpowiedzialności producentów i globalnych napięciach wokół energii i klimatu opowiada dr hab. prof. SGH Zbigniew Grzymała, kierownik studiów podyplomowych „Menadżer gospodarki cyrkularnej w przedsiębiorstwie”, w rozmowie z Kamilem Kuciem.