Kampus Nauka

Zaginione — odnalezione. Nowe rękopisy Karola Szymanowskiego w BUW-ie Najpierw długo uchodziły za zaginione. Teraz w Bibliotece Uniwersyteckiej zawitały odzyskane rękopisy Słopiewni, Rymów dziecięcych i Bunte lieder. Jak do BUW-u trafiły autografy Karola Szymanowskiego, a przede wszystkim — kim był uznawany za jednego z najlepszych polski kompozytor? O tym opowiada Piotr Maculewicz, pomysłodawca przedsięwzięcia i kierownik Gabinetu Zbiorów Muzycznych BUW. Pyta Maks Walewski

Młodzi nie oszczędzają na emeryturę. Dlaczego? Raport "Oszczędzanie i inwestowanie na cele emerytalne oczami młodego pokolenia" pokazuje, że doskonała więksość młodych ludzi nie oszczędza pieniędzy na emeryturę. Kuba Łasicki rozmawia z dr Iwem Augustyńskim z Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, który stroni od krytyki młodzieży i tłumaczy, z jakimi trudnościami ekonomicznymi mierzy się ta grupa społeczna.

Rosyjskie narracje w polskiej literaturze naukowej? Raport Centrum Mieroszewskiego Rosyjskie narracje mogą ukryć się nawet w naukowych tekstach i raportach. Najnowszy raport Centrum Mieroszewskiego ujawnia, jak często i w jakiej formie przekazy w duchu rosyjskiej propagandy znaleźć można w polskich publikacjach. O wynikach mówi współautor raportu i dyrektor Centrum Mieroszewskiego dr Ernest Wyciszkiewicz. Pyta Maks Walewski

Żaba z charakterem Czy kijanki i żaby mają osobowość? Co oznacza „śmiałość” u kijanek i jak na ich cechy osobowości wpływa środowisko? Dlaczego kijanka po przeobrażaniu w żabę staje się „czystą kartą”? O tym opowiada dr hab. Barbara Pietrzak z Instytutu Ekologii, Zakładu Hydrobiologii UW. Rozmawia Marta Boroń

Wróg, sojusznik, ofiara, świadek. Kryzys migracyjny z perspektywy puszczy Justyna Straczuk i Małgorzata Harasimowicz opowiadają o swoim projekcie, w którym z posthumanistycznej perspektywy opisują kryzys migracyjny na granicy polsko-białoruskiej. Czemu mówiąc o międzyludzkich wydarzeniach warto dostrzec rolę dzikiej przyrody? Jak Puszcza Białowieska wpływa na trwające od lat dramatyczne wydarzenia z okolic Białowieży? Rozmowę przeprowadził Bartosz Pergół.

Czy nowe zmiany w urbanistyce przyniosą wyczekiwany ład przestrzenny? Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego ustąpi wkrótce miejsca Planowi Ogólnemu. O tym co niesie za sobą zmiana jednego dokumentu na drugi, jaka jest między nimi różnica i jakich skutków możemy się spodziewać, opowiada Daniel Piotrowski, prezes Oddziału Warszawskiego Towarzystwa Urbanistów Polskich. Rozmowę prowadzi Kacper Koźluk.

Czy miłość z internetu jest inna? O relacjach online i offline Jak miejsce, gdzie się poznajemy wpływa na jakość relacji? Rozmawiamy o tym, czy pary z internetu różnią się od tych poznanych tradycyjnie. Dr Marta Kowal z Uniwersytetu Wrocławskiego opowiada o wynikach międzynarodowych badań nad miłością w czasach cyfrowych. Rozmawia Marta Boroń

Co zostanie po lodowcach? Lodowce cofają się w tempie nie pozostawiającym złudzeń co do przyszłości zarówno Arktyki, jak i lubianych przez narciarzy kurortów. Co jednak dokładnie czeka tereny pokryte jeszcze do niedawna grubą warstwą lodu? O przyszłości odsłanianych przez lodowiec skał i arktycznych krajobrazów mówią prof. Maciej Dąbski i Ireneusz Badura z Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych UW, którzy polodowcowe skały badają w ramach projektu grantowego Narodowego Centrum Nauki. Rozmawia Maks Walewski

Gaming a zdrowie psychiczne - o badaniu, które obala stereotypy Czy to game over dla stereotypów o gamerach? O tym, co tak naprawdę mówi nauka o relacji między graniem w gry a zdrowiem psychicznym opowiada dr hab. Łukasz Kaczmarek, profesor Wydziału Psychologii i Kognitywistyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, kierownik Laboratorium Psychofizjologii Gaming &Streaming. Rozmawia Marta Boroń

Czy nowy system kaucyjny w Polsce działa tak, jak powinien, i jakie błędy można było przewidzieć? O kulisach jego wprowadzenia, alternatywnych rozwiązaniach i realnym wpływie na gospodarkę obiegu zamkniętego opowiada dr hab. prof. SGH Zbigniew Grzymała z Instytutu Finansów SGH, prowadzący studia podyplomowe „Menadżer gospodarki cyrkularnej w przedsiębiorstwie”, w rozmowie z Kamilem Kuciem.

Matcha talk, czyli co o tej zielonej herbacie mówi nauka Co tak naprawdę wiemy o matchy? Czy to tylko modny napój z Instagrama, czy proszek o potwierdzonych prozdrowotnych właściwościach? Doktorantka Joanna Kika z Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego tłumaczy, czym matcha różni się od zwykłej zielonej herbaty i kawy, jakie związki chemiczne się w niej kryją oraz co mówi nauka o jej wpływie na zdrowie. Rozmawia Marta Boroń

Złamać tabu. Historie polskich dzieci urodzonych z powodu wojny Doktor Jakub Gałęziowski opowiada o temacie tak starym, jak świat - ale do niedawna całkowicie przemilczanym. W książce "Niedopowiedziane biografie" pisze o polskich dzieciach urodzonych z powodu wojny - w skutku przemocy seksualnej, ale i różnych innych relacji intymnych między Polkami a żołnierzami radzieckimi, Niemcami z robót przymusowych czy nawet członkami wojsk alianckich. Warto poznać te historie - i zrozumieć coś więcej o tak, zdawałoby się, oswojonym w Polsce temacie, jak druga wojna światowa. Rozmawiał Bartosz Pergół.

Państwo Piastów wyrosło na handlu niewolnikami Państwo Piastów wyrosło na handlu niewolnikami i rozsypało się już kilka lat po śmierci pierwszego króla ‒ to dzieje częściowo zapomniane, a częściowo nieobecne w szkolnych podręcznikach. Swój wkład w badania nad początkami polskiego państwa wnoszą teraz badacze... błotnistych osadów z dna jezior i zachowanych w nich pyłków roślin. O obrazie wczesnego państwa Piastów w świetle najnowszych badań mówi prof. dr hab. Adam Izdebski, ekolog i historyk z Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Adama Mickiewicza. Pyta Maks Walewski

Czy AI to rewolucja, którą każdy powinien poznać, czy tylko kolejna bańka technologiczna? O kompetencjach przyszłości, edukacji w erze sztucznej inteligencji i pułapkach samodzielnej nauki mówią Tomasz Cergowski, menedżer programu „Umiejętności Jutra AI” w Google Polska, oraz prof. Bogumił Kamiński, dyrektor AI Lab SGH, w rozmowie z Kamilem Kuciem.

Od cząsteczki do galaktyki - młodzi badacze, wielkie projekty Od pomysłu do naukowych badań. Program „Od cząsteczki do galaktyki” pomaga młodym badaczom rozwijać naukowe marzenia i przekuwać w realne projekty. O tym, jak wygląda aplikacja do programu, na co można przeznaczyć grant i co wyróżnia najlepsze projekty opowiada Joanna Barbrich z Fundacji ORLEN. Rozmawia Marta Boroń.

Czy AI pisze dobre wiersze? Tysiąc małp z maszynami do pisania i nieskończony czas - czy napiszą Hamleta? A może prościej: jeden model AI, krótki czas, a do napisania prosty wiersz. Doktora Maja Stańko-Kaczmarek z Wydziału Psychologii i Kognitywistyki UAM w Poznaniu postanowiła porównać odczucia ludzi na temat wierszy wygenerowanych przy pomocy sztucznej inteligencji i tych napisanych przez ludzi. Ciekawi wyniku? Wpadajcie posłuchać rozmowy Kacpra Koźluka.

Neuronalne podstawy uczenia społecznego Zespół prof. Eweliny Knapskiej z Instytutu Biologii Doświadczalnej im. Marcellego Nenckiego w Warszawie opublikował pracę tłumaczącą kolejne elementy zjawiska komunikacji społecznej u myszy na najbardziej elementarnym, neuronalnym, poziomie. Pozbawione języka, małe gryzonie, wciąż są w stanie przekazywać sobie niespodziewanie złożone informacje samym zapachem czy zachowaniem. Rozmowę prowadzi Kacper Koźluk

Życie miejskich ptaków Jeśli wziąć pod uwagę długość ich ewolucji, to kilka ostatnich stuleci w dużych miastach jest dla ptaków zupełną nowością. Zmiana środowiska niesie za sobą konieczność dostosowania się do nowych warunków, o których w rozmowie z Kacprem Koźlukiem opowiada Ignacy Stadnicki z Laboratorium Biologii Antropocenu Uniwersytetu Warszawskiego.

Czym dziś jest akademicka tradycja i jak przekuć ją w inspirację do przyszłości? O jubileuszu 120-lecia SGH, refleksjach nad rolą uczelni we współczesnym świecie i znaczeniu hasła „Tradycja, która tworzy jutro” opowiada prof. SGH dr hab. Dorota Niedziółka, prorektor ds. rozwoju, w rozmowie z Kamilem Kuciem.

Ile mamy języków polskich? Skąd się wzięły języki kaszubski, śląski czy wilamowski, i jaka jest ich relacja z językiem polskim? Doktor Artur Jabłoński z Centrum Zaangażowanych Badań nad Ciągłością Kulturową Artes Liberales UW opowiada o językach mniejszości narodowych i etnicznych. Rozmowę prowadzi Kacper Koźluk.

Coraz bliżej, ale wciąż daleko. Energia z fuzji jądrowej Kolejny rekord pobity przez reaktor wykorzystujący zjawisko fuzji jądrowej! A jednak do momentu, w którym będziemy mogli produkować dzięki takim reaktorom energię, jeszcze daleko. O technologiach niezbędnych do kolejnych przełomów z dr hab. Agatą Chomiczewską, prof. Instytutu Fizyki Plazmy i Laserowej Mikrosyntezy, rozmawia Kacper Koźluk

Europa w gorączce. Raport Copernicus i przyszłość klimatu Tegoroczny raport unijnego programu Copernicus wskazuje, że Europa jest najszybciej ogrzewającym się kontynentem. Średnia temperatura w Europie wzrosła już o 2,4℃ od ery przedprzemysłowej i z pewnością nie jest to koniec ocieplenia. Dlaczego Europa ogrzewa się tak szybko? Jaki jest stan globalnego klimatu i czego spodziewać się w najbliższych dziesięcioleciach? O tym w rozmowie Maksa Walewskiego z dr Aleksandrą Kardaś ‒ fizyczką atmosfery i redaktorką naczelną portalu Naukaoklimacie.pl

Starzejące się społeczeństwo, rosnące koszty i brak systemowych rozwiązań – czy Polska jest gotowa na kryzys opiekuńczy? O realnych i ukrytych kosztach opieki długoterminowej, potrzebie zmiany myślenia i nowych propozycjach dla systemu mówi prof. SGH dr hab. Paweł Kubicki z Katedry Polityki Społecznej, w rozmowie z Kamilem Kuciem.

Co możemy powiedzieć o bioróżnorodności na podstawie tego, czego nie ma? A co gdyby zamiast badać różnorodność żyjących organizmów zbadać brak różnorodności tych organizmów, które mogłyby zamieszkiwać dany obszar? Taki pomysł realizują m.in. badacze z Instytutu Biologii Środowiskowej Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego: dr Iwona Dembicz i dr Łukasz Kozub. Rozmowę prowadzi Kacper Koźluk.

Miłość aż po grób. Etiopska opowieść o nierównościach Czy literatura może doprowadzić do przewrotu? Choć powieść rzadko jest bezpośrednim impulsem do przemian, to krytyczny głos może okazać się rozsadzającym skałę ziarnem. Razem z dr Ewą Wołk-Sore ‒ językoznawczynią i jedyną w Polsce tłumaczką przysięgłą języka amharskiego ‒ zaglądamy na karty powieści, która dotąd jest jedną z najchętniej czytanych po amharsku książek. Pyta Maks Walewski

Skąd komentatorzy polityczni wiedzą jak komentować? O kulisach pracy analityka politycznego rozmawiamy z prof. Wojciechem Rafałowskim z Wydziału Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Zanurzamy się w meandry skomplikowanych spraw politycznych, które nie są wcale tak oczywiste, w momencie, gdy dzieją się na naszych oczach. Rozmawia Kacper Koźluk

Jak, za ile i po co zrobić szkolny budżet obywatelski? O nowym badaniu Fundacji Pole Dialogu Jakich inwestycji potrzebują szkolne społeczności - i jak się tego dowiedzieć? Jedną z propozycji odpowiedzi są szkolne budżety obywatelskie, w których uczniowie mogą zaproponować, a potem wybrać, obszar w który ich placówka zainwestuje część swoich środków. Te budżety w Polsce, ale i w innych krajach Europy, badają Anna Pruszyńska i Konrad Wysocki z Fundacji Pole Dialogu. Rozmowę prowadzi Bartosz Pergół

Wszyscy jesteśmy narcyzami? Ig Noblista z UW Humorystyczny odpowiednik nagrody Nobla trafił w tym roku do prof. Marcina Zajenkowskiego z Wydziału Psychologii UW. Badacz wraz z prof. Gillesem Gignakiem (University of Western Australia) analizował wpływ informacji zwrotnej dotyczącej poziomu inteligencji na chwilowy poziom narcyzmu. Z laureatem rozmawiał Maks Walewski.

Jak bronić się przed dezinformacją? Fałszywe, niejasne bądź sprzeczne informacje są bronią. Jak wykorzystują ją w Polsce Rosja i Białoruś? Czy dezinformację można rozpoznać? Jakich narzędzi użyć, by zweryfikować podejrzane informacje? Antymanipulacyjna pigułka wiedzy w rozmowie Maksa Walewskiego z dr. Michałem Markiem, kierownikiem Zespołu Zagrożeń Zewnętrznych Instytutu NASK.

Projektowanie przestrzeni z myślą o osobach z demencją Budujemy rampy, niższe krawężniki i równe chodniki, ale do włączenia do przestrzeni wszystkich grup, np. osób z demencją, musimy jeszcze lepiej zrozumieć ich postrzeganie świata i usunąć wszystkie przeszkody, które ograniczają im możliwość wyjścia z własnego mieszkania. O tym, jak to zrobić dobrze opowiada dr Agnieszka Cieśla z Wydziału Geodezji i Kartografii Politechniki Warszawskiej. Rozmawia Kacper Koźluk.

Nowe kwantowe oblicze równań Naviera-Stokesa Prof. Miłosz Panfil i Maciej Łebek z Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego nadali nowe oblicze równaniom Navier-Stokesa. W mechanice klasycznej -- opisują dynamikę cieczy, w kwatnowym -- dynamikę cieczy... kwantowych, w których ruch jest ograniczony do jednego wymiaru. Rozmowę prowadzi Kacper Koźluk.

Jak sięgnąć po pomoc? Przyznać, że potrzebuje się pomocy, to wielki krok. Ale co zrobić dalej? O praktyce pomocy psychiatrycznej i psychologicznej w Polsce, opcjach na darmowe leczenie i „czerwonych flagach” do unikania w kontaktach ze specjalistami Bartoszowi Pergołowi opowiada Jagoda Hofman-Hutna, lekarka i założycielka projektu edukacyjnego widzialne/niewidzialne

Harmonijna granica między urbanistyką a architekturą Wkomponowanie budynków w istniejącą tkankę miejską czy zaprojektowanie przestrzeni między nimi tak, by wszystko pozostało harmonijne, to nie lada wyzwanie. Zastanawiając się nad granicą wkładu w ten proces ze strony architekta i urbanisty docieramy do wniosku, że nie jest ona tak oczywista. Rozmowę z arch. Piotrem Sawickim prowadzi Kacper Koźluk.

Materiały zmieniające właściwości pod wpływem światła Materiały określane mianem spin‑crossover (SCO) są zdolne do przełączania, pod wpływem światła, konfiguracji elektronów, a wraz z nią cech takich jak kolor, właściwości magnetyczne czy przewodnictwo. O tej niezwykłej technologii, w rozmowie z Kacprem Koźlukiem, opowiada dr Radosław Kamiński.

Co na zlocie polskich astronomów piszczy? Z okazji 200-lecia Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytet Warszawski gości 42. Zlot Polskiego Towarzystwa Astronomicznego. Jakie są dziś najważniejsze problemy polskiej astronomii, a jakie największe powody do dumy? Podczas inauguracji Zlotu dyrektor OA UW, prof. Tomasz Bulik opowiada Bartoszowi Pergołowi o historii Obserwatorium; o sukcesach polskiego projektu badawczego OGLE mówi jeden z jego twórców i tegoroczny laureat Medalu im. Bohdana Paczyńskiego, prof. Michał Szymański. Na koniec relacji prof. Marek Sarna opowiada o wyjątkowym wydarzeniu tegorocznych obchodów - nadaniu jednej z planetoid imienia wybitnego polskiego astrofizyka, Jurka Madeja.

Beton vs. zieleń. Od czego zależy temperatura w mieście? Temperatura w mieście potrafi znacznie różnić się między bliskimi sobie obszarami. Zazielenianie centrum Warszawy ma być jednym ze sposobów walki z upalnymi nocami. Badania w tym zakresie prowadzi m. in. dr hab. Magdalena Kuchcik, prof. IGiPZ, z którą na ten temat rozmawiał Kuba Łasicki.

Dawne życie mieszkańców doliny Biebrzy Bagnista dolina Biebrzy, otoczona ochroną przyrodniczą, zakonserwowała w swoich głębinach niezwykłe świadectwa historii życia swoich dawnych mieszkańców. O tym, co można stamtąd wykopać i co te wykopane przedmioty mówią o swoich właścicielach opowiadają dr Michał Przeździecki z Wydziału Archeologii UW oraz Adam Wawrusiewicz z Muzeum Podlaskiego w Białymstoku. Rozmowę prowadzi Kacper Koźluk.

Co chemik może wyczytać z manuskryptu Fryderyka Chopina? Potwierdzenie autentyczności nowoznalezionego dokumentu znanego muzyka to zawsze wyzwanie dla ekspertów. Dziś, konserwatorzy zabytków mają w zanadrzu więcej narzędzi i sięgają choćby po analizę chemiczną. O tym, ile chemii jest w XVIII-wiecznych dokumentach, jak potwierdzić ich autentyczność i jak dbać o dobrą kondycję opowiada prof. Barbara Wagner z Wydziału Chemii i Centrum Nauk Biologiczno-Chemicznych Uniwersytetu Warszawskiego. Rozmawia Kacper Koźluk.

Dzieci kontra HCV - o badaniu PANDAA-PED WZW C przez lata było uznawane za chorobę dorosłych. Dziś wiemy, że nosicielami wirusa mogą być dzieci, często bezobjawowymi, ale z ryzykiem powikłań w przyszłości. Badanie PANDAA-PED daje szansę na całkowite wyeliminowanie wirusa HCV u dzieci. Dlaczego jeszcze jest takie przełomowe? O tym opowiada prof. Maria Pokorska-Śpiewak z Kliniki Chorób Zakaźnych Wieku Dziecięcego WUM. Rozmawia Marta Boroń.

Jak działa system naukowy w Polsce? Wiemy już, że niedofinansowany, ale co dalej? Z prof. Adamem Gendźwiłłem z Wydziału Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego rozmawiamy o źródłach i sposobach finansowania polskiej nauki i jakie niesie to skutki dla jakości badań, struktury zatrudnienia czy mobilności specjalistów i międzynarodowego transferu wiedzy. Rozmawia Kacper Koźluk.

Jak Rosja dezinformuje w Polsce i o Polsce? Dwa raporty Instytutu Myśli Politycznej im. Gabriela Narutowicza opowiadają o rosyjskiej propagandzie. Pierwszy analizuje obraz Polski tworzony w kierowanej do zachodniego czytelnika agencji medialnej Sputnik, drugi: opowieść o naszym kraju promowaną na jednym z rosyjskojęzycznych kanałów na Telegramie. Czego o Rosji, wojnie hybrydowej i dezinformacji uczą nas te raporty Bartoszowi Pergołowi opowiada autorka, dra Katarzyna Kwiatkowska-Moskalewicz.

Czy w polskich bibliotekach osoby LGBTQ+ znajdą siebie? Zu Sendor (BUW, UW) opowiada o badaniach dostępności literatury z wątkami queerowymi w publicznych polskich bibliotekach. Czy, w szczególności w dawnych "strefach wolnych od LGBT", młodzi dorośli mogą znaleźć na półkach książki opowiadające o ich doświadczeniu? I jak reagują bibliotekarki i bibliotekarze, gdy poprosić ich o pomoc w takim poszukiwaniu? Pyta Bartosz Pergół.