Opium

Annemieke Bosman praat met documentairemaker Arnold van Bruggen. Texelse sportduikers halen in 2014 honderden kostbare voorwerpen uit een scheepswrak in de Waddenzee. Leren boekbanden, gouden gebruiksvoorwerpen en als klapstuk een unieke 17e-eeuwse jurk in wonderbaarlijk goede staat. Ze plaatsen de wetenschap voor grote raadsels en de betrokkenen voor dilemma's. Wie heeft recht op de vondsten: de Texelse duikers, een lokaal museum of het Rijk? En wat moet er met de rest van de schatten van het Palmhoutwrak gebeuren? Na de bejubelde driedelige serie De jurk en het scheepswrak (nominatie Nipkowschijf 2023) gaat documentairemaker Arnold van Bruggen in een nieuwe film dieper in op die laatste vraag in de nieuwe documentaire De redders van het scheepswrak.  De jurk is inmiddels in volle glorie te zien in het Texelse museum Kaap Skil, maar er liggen nog honderden kostbare voorwerpen in het scheepwrak in de Waddenzee. Als gevolg van erosie door klimaatverandering en veranderende stroming dreigen ze binnen enkele decennia voorgoed te verdwijnen. De Texelse sportduikers, die ooit de jurk vonden, mogen niet meer op deze wrakken duiken zonder vergunning en administratie. Ze voelen zich buitenspel gezet. En ondertussen groeit de druk: museumbezoekers en wetenschappers willen dat de wrakken worden opgegraven. In dit op zichzelf staande vervolg op De jurk en het scheepswrak volgt Texelaar Arnold van Bruggen de eilanders, archeologen en de politica die met hart en ziel proberen het maritiem verleden van de Waddenzee te redden, voordat het voorgoed verloren gaat. De NPO Doc De redders van het scheepswrak is op eerste kerstdag te zien, donderdag 25 december, om 22.25 uur op NPO 2.

Annemieke Bosman in gesprek met presentator Floris Kortie en musicoloog Simone Leuven. Deze week verschijnt de NTR/Podium Klassiek-podcast Betaalde liefde – het wonderlijke verhaal van Tsjaikovski en mevrouw von Meck op diverse platforms. In deze vijfdelige serie neemt Floris Kortie ons met acteurs en kenners mee naar een van de wonderlijkste relaties uit de muziekgeschiedenis, tussen componist Pjotr Iljitsj Tsjaikovski en zijn mecenas, penvriendin en platonisch geliefde Nadezjda von Meck. Jarenlang schonk Nadezjda von Meck aan Pjotr Iljitsj Tsjaikovski enorme sommen geld waardoor hij zich helemaal aan zijn componeren kon wijden. Tsjaikovski reisde Europa en Rusland rond en verbleef overal op haar kosten in haar villa's en buitenverblijven. In die periode schreven ze elkaar maar liefst twaalfhonderd intense brieven over muziek, liefde en leven. Hij droeg in het geheim nieuwe stukken aan haar op, zij zorgde voor een gestage stroom roebels. Er was slechts één voorwaarde: ze mochten elkaar nooit ontmoeten. Presentator Floris Kortie gaat langs bij Tsjaikovski-fans zoals musicoloog Simone Leuven en schrijver/Ruslandkenner Sjeng Scheijen, die beiden ook gegrepen zijn door deze wonderlijke correspondentie. 

Annemieke Bosman praat met schrijver Josephine Rombouts over haar roman Vleugelslag. Zeven nachten zit Josephine aan het sterfbed van haar vader. Voor het eerst komen de verhalen los over zijn jeugd en het Japanse interneringskamp waarin hij toen verbleef. Dit verzwegen verleden trok diepe voren in zijn leven en dat van zijn kinderen.     Na zijn overlijden volgt ze het spoor terug naar de vrouw die nog meer heeft gezwegen. In een afgelegen bergdorp in Oostenrijk ontdekt Josephine waarom haar grootmoeder als kind na de Eerste Wereldoorlog met een ‘kindertrein' naar Nederland kwam, en waarom ze nooit terugkeerde. In de archieven van haar familiegeschiedenis vindt Josephine het verhaal van bittere armoede, misbruik en een gedwongen vlucht naar Nederlands-Indië. Tussen alpenvelden en verre herinneringen ontdekt ze ook de bron van de liefde van haar grootmoeder voor muziek, die door de generaties heen troost en betekenis schenkt.

Andrea van Pol praat met Ari Versluys en Ellie Uyttenbroek over hun boek Exactitudes. Final Edition. Dit overzichtswerk is de bekroning van een baanbrekend project dat al drie decennia wereldwijd publiek weet te fascineren. Binnen hun karakteristieke grid leggen Ari Versluis en Ellie Uyttenbroek sinds 1994 systematisch de opmerkelijke overeenkomsten vast in hoe mensen zich kleden en uitdrukken. In meer dan 200 series brengen zij de visuele codes van subculturen en gemeenschappen met opmerkelijke precisie in kaart. Als tijdsdocument én kunstwerk ineen onthult Exactitudes de paradox van opvallen door je aan te passen. Een onschatbare inspiratiebron voor modeontwerpers, een baanbrekend sociaalcultureel project en een oneindige bron van verwondering die altijd weer tot gesprek uitnodigt.Scherpzinnig, geestig en bovenal menselijk: Exactitudes – Final Edition bundelt dertig jaar stijl, identiteit en kledingcodes in één boek.

Annemieke Bosman in gesprek met schrijfster Olga Majeau. Samen met documentairemaker Stef Visjager maakte Majeau de zesdelige podcast Zeg Paus, waar is m'n kunst? Daarin gaat Majeau op zoek naar de verdwenen kunstcollectie van haar Hongaarse voorouders, de familie Eperjesy. In hun sprookjesachtige kasteel boven op een berg bevond zich honderd jaar geleden een immense verzameling topstukken van kunstenaars als Correggio, Bernini, Tiepolo, Rafaël en Cellini. Maar nu is alles weg. Wat is er met de werken gebeurd? Valt er nog iets uit de collectie terug te vinden, of misschien zelfs te claimen? En klopt de tip die Olga krijgt, dat één van die kunstwerken in het Vaticaan hangt?

Nelleke Noordervliet te gast bij Annemieke Bosman om te praten over haar nieuwe roman Het bewind van de gelukkigen. In een samenleving waar al tien jaar geen vrije pers meer bestaat volgen we Sophie Roth, voormalig journalist, die de hoofdstad heeft verruild voor een huisje op het platteland, ver weg van het valse geluk dat het nieuwe bewind onder dwang heeft verspreid. Ze wil opnieuw beginnen in de kleine gemeenschap, maar stuit op achterdocht en terughoudendheid. Als ze in aanraking komt met het verzet wordt ze voor een moeilijke keuze gesteld: die tussen gewelddadige actie en verdachte afzijdigheid. De roman Het bewind van de gelukkigen houdt ons pijnlijk geloofwaardig voor wat er zou kunnen gebeuren als een democratisch gekozen partij de absolute macht in Europa naar zich toetrekt en de oppositie op allerlei manieren uitschakelt. Nelleke Noordervliet is columniste voor 'Trouw' en voor OVT. Haar boeken zijn meermaals genomineerd en bekroond en in verschillende talen vertaald. In 2022 ontving zij de Gouden Ganzenveer.

Annemieke Bosman gaat in gesprek met theatermaker en acteur Steyn de Leeuwe. Steyn de Leeuwe werkte de afgelopen twee jaar in een daklozenopvang in Amsterdam. De mensen die hij daar ontmoette, hun verhalen en situaties, vormen de ruggengraat van zijn nieuwe muzikale theatervoorstelling Moonlight Motel. De Leeuwe speelt tientallen kleurrijke personages en onderzoekt en passant hoe het opvangsysteem werkt. En tenslotte is het ook een persoonlijke zoektocht naar zijn eigen thuis? Wat is dat? Waar is dat? Na het succes van zijn one-man-show Tofu Cowboy in 2023, waarvoor hij putte uit zijn werkervaring in de psychiatrie, komt Steyn de Leeuwe nu met Moonlight Motel. Twee jaar lang werkte Steyn in een daklozenopvang van De Regenboog Groep in Amsterdam. Het script van zijn nieuwe voorstelling is gebaseerd op zijn ervaringen, dagboekfragmenten en gesprekken die hij had met dak- en thuislozen. Hij speelt tientallen kleurrijke personages en onderzoekt en passant hoe het opvangsysteem werkt. En tenslotte is het ook een persoonlijke zoektocht naar zijn eigen thuis? Wat is dat? Waar is dat?

Annemieke Bosman in gesprek met Marjolein Busstra, fotograaf en documentairemaker. Busstra's nieuwste documentaire House of Hope ging afgelopen maand in premiere op het IDFA in Amsterdam. House of Hope volgt Manar, een vrouw die wordt gedreven door een droom: een sprankje hoop bieden te midden van het voortdurende geweld en onderdrukking die de Palestijnen omringen. Samen met haar man Milad richtte ze de House of Hope-school op – een basisschool gebaseerd op de vrijeschoolpedagogie, die geweldloos verzet omarmt en kinderen helpt bij het helen van trauma's. Marjolein Busstra is bekend van haar documentaire's Wij praten niet en I Love my Muslim.  De documentaire House of Hope gaat vanaf donderdag draaien in de bioscopen.

Brecht van Hulten in gesprek met theatermaker Elvis de Launay. De Launay maakt indruk met haar debuutvoorstelling zee-tuin-jarman. Daarin vertelt ze over haar dode vader Jan Rot, maar vooral over de Engelse kunstenaar Derek Jarman (1942-1994), voor wie ze op het toneel een begrafenis organiseert. Hij helpt haar het gemis van haar vader te verwerken. In zee-tuin-jarman bevraagt, betreurt en bezingt De Launay in een Mis (voor wie mist) begin en einde, geboorte en dood, hoop en teloorgang. Ze brengt een tuin van taal tot bloei met aangespoelde woorden uit The Waste Land, The Tempest, Paradise Lost, het leven en werk van Jarman en eigen pen.

Annemieke Bosman praat met schrijver en beeldend kunstenaar Anne Mieke Backer over haar roman Ik was dat meisje. Hij, de Amerikaanse schrijver, ging op pad om het echte Frankrijk te leren kennen. Een jong meisje werd een onafscheidelijk onderdeel van die reis. Vijf jaar nadat ze elkaar hadden ontmoet, schreef de Amerikaan een roman over hun relatie. In zijn boek is de mannelijke hoofdpersoon een briljante student, terwijl het meisje wordt beschreven als onervaren en kneedbaar als klei. De student is een fictief personage, maar het meisje bestond wel degelijk.

Annemieke Bosman in gesprek met Nadia Abdelkaui, conservator bij het Stedelijk Museum in Amsterdam. In de IMC-zaal, de erezaal van het Stedelijk Museum is de tentoonstelling Blue Dots te zien. Blue Dots bevat werken van bekende 19e-eeuwse kunstenaars, als Jozef Israëls en Thérèse Schwartze, en minder bekende namen als Else Berg, José Maria Rodriguez-Acosta en Marie de Roode-Heijermans. In een tijd waarin oorlog en dreiging opnieuw voelbaar zijn, keert het Stedelijk terug naar een eerdere periode van spanning: de Koude Oorlog. In 1951 werd door de overheid een systeem ingevoerd dat musea verplichtte hun collecties te categoriseren voor evacuatie in tijden van oorlog. Door middel van ‘evacuatiestippen' werd aangegeven welke werken als eerste gered moesten worden: rood stond voor ‘zeer belangrijk', wit was ‘belangrijk' en blauw ‘minder belangrijk'. Conservator Nadia Abdelkaui, in 2024 begonnen in het Stedelijk, stuitte op dit systeem toen zij onderzoek deed naar de collectie. “Dit systeem was nieuw voor mij en we zijn vergeten dat dit toen de praktijk was. Ik vond het meteen interessant om te zien welke keuzes er toen werden gemaakt." Het werk van een eerder bijna vergeten, maar momenteel gevierde kunstenaar als Nola Hatterman kreeg destijds ook een ‘blue dot'.

Annemieke Bosman in gesprek met Jeroen Junte en Eline Pollaert. Jeroen Junte maakte het boek Nieuwe Iconen: Een andere kijk op vier eeuwen Dutch Design, dat dit najaar verscheen.   De meubels waarop we zitten, de kleding die we dragen, de reclames die we zien – ze vertellen de geschiedenis van Nederland. Maar wat maakt Dutch Design eigenlijk ‘Nederlands'? En laten de iconische ontwerpen wel het hele verhaal zien? Zien we onmisbare objecten en ontwerpen over het hoofd? En welke verborgen verhalen gaan hier achter schuil? Jeroen Junte, design- en architectuur journalist bij de Volkskrant, sprak met verschillende professionals uit de design-, mode- en architectuurwereld en vroeg hen om bij te dragen aan een meerstemmige lijst van designiconen waarin alle Nederlanders zich kunnen herkennen. Van de coverfoto van de Molukse latin rock- en funkband MASSADA en het kraaksymbool uit de jaren 80 tot het eigenzinnige tijdschrift BUTT, waarin gays en queers een podium krijgen. Met deze, en nog veel meer andere ontwerpen, koppelt Nieuwe Iconen verrassende historische inzichten aan 400 jaar design met uiteenlopende essays en interviews. Eline Pollaert, cultuurhistoricus bij de Vrije Universiteit Amsterdam, leverde een bijdrage aan het boek Nieuwe Iconen. Pollaert's promotieonderzoek richt zich op de geschiedenis van handicap in Nederland, specifiek Het Dorp in Arnhem.

Annemieke Bosman praat met violist Emma Roijackers. Emma is net terug van een reis naar Centraal Australië waar ze onderzoek deed naar de pied butcher bird, de meest muzikale zangvogel van Australië. Ze vertelt meer over haar reis, deze bijzondere vogel en ze speelt live een improvisatie op de zang van de pied butcher bird.

Shula Tas praat met journalisten Michiel Driebergen en Edwin Koopman over hun vierdelige podcast Dichter aan het front. Hoe blijf je mens aan het front? En hoe is het écht om daar te zijn? In de vierdelige verhalende podcastserie Dichter aan het front - van de makers van de prijswinnende podcast Stad in oorlog - reist verslaggever Michiel Driebergen langs de Oekraïense loopgraven. Daar spreekt hij met dichters, want verrassend veel Oekraïense soldaten blijken te dichten. Via hun persoonlijke notities en poëzie maken zij invoelbaar wat moeilijk in gewone woorden te vangen is. ls verslaggever Michiel Driebergen terugkomt van het front heeft hij tijd nodig om zijn ervaringen te verwerken. Hij spreekt van terugkomen uit ‘een andere zone', een volledig andere wereld, waar de wetten van het normale leven niet gelden. Wat is die andere zone precies en hoe kun je die onbeschrijflijke ervaring in woorden vangen? Het antwoord komt van de poëzie, want verrassend veel Oekraïense soldaten blijken te dichten. Via hun persoonlijke notities en gedichten proberen zij invoelbaar te maken wat nauwelijks te beschrijven is. Kan hun poëzie, kan de taal, ons dichter bij hun ervaring brengen? In Dichter aan het front staan vier oorlogsdichters en hun werk centraal; Maksym, Yaryna, Oleksiy en Roman. Net zoals de ‘war poets' uit de Eerste Wereldoorlog, meer dan honderd jaar geleden, geven zij uitdrukking aan de gruwelen van het slagveld. En proberen zij te verwoorden wat er onder extreme omstandigheden overblijft van de mens: 'Waar zijn mijn dromen? Kijk, ze liggen verstopt in de loopgraven.' Maksym weet al dat hij zal omkomen en heeft op zijn onderarm de tekst ‘ik zal sterven' laten tatoeëren. Dronepiloot Yaryna worstelt met twee uitersten: haar haat voor de Russen en de liefde voor haar jonge dochter, die ze zo mist. Oleksiy haalt dagelijks lijken van het slagveld maar probeert, omringd door de dood, zijn eigen menselijkheid te behouden. Roman is militair psycholoog en het is zijn taak om zwaar getraumatiseerde soldaten op te peppen. Hij blijft er vrolijk onder, ook al weet hij dat de door hem geholpen soldaten waarschijnlijk sterven zodra ze terugkeren naar de voorste linie. Dichter aan het front is een podcast van VPRO's Bureau Buitenland, gemaakt door Michiel Driebergen, Kateryina Shutalova en Edwin Koopman. In 2023 wonnen de makers de Zilveren Reissmicrofoon voor de podcast Stad in oorlog. 

Annemieke Bosman in gesprek met Janneke Budding. Deze maand verschijnt haar nieuwe boek Meesteressen van het penseel. Vrouwelijke kunstenaars in de 17e eeuw. Mannelijke schilders uit de 17e eeuw als Frans Hals, Johannes Vermeer, Jan Steen en Rembrandt kennen we wel. Maar hoe zat het in die periode eigenlijk met vrouwelijke schilders? Waren die er simpelweg niet, was hun werk onder de maat of waren ze mogelijk gewoon vergeten; tussen de kieren van de kunstgeschiedenis geglipt? Waar de klassieken aan vrouwelijke schilders nog een belangrijke rol toekenden, bleven vrouwelijke kunstenaars daarna vrijwel onbekend, tot maar liefst in het midden van de 19e eeuw. Janneke Budding zet dertien kunstenaressen uit de Lage Landen van de 17e eeuw op de troon die hen toekomt. Aan bod komen onder meer: Gesina ter Borch, Judith Leyster, Maria Sybilla Merian, Maria van Oosterwijck, Clara Peeters, Rachel Ruysch en Michaelina Wautier.  Janneke Budding studeerde Engels aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ze gaf jarenlang les in het middelbaar en hoger onderwijs. Ze schreef boeken voor educatieve uitgeverijen en is auteur van een aantal non-fictieboeken waarin vrouwen een belangrijke rol spelen, waaronder Mary Shelley en haar Frankenstein (2024).

Annemieke Bosman in gesprek met Maria Roosen. Het Stedelijk Museum in Schiedam brengt een eerbetoon aan kunstenaar Maria Roosen in de tentoonstelling MARIA ROOSEN – Schrobben Harken Gieten Vegen. Roosen's oeuvre dat meerdan veertig jaar beslaat gaat over het leven en zijn vergankelijkheid en wordt veelvuldig getoond in groepstentoonstellingen waarin het vrouwelijke perspectief centraal staat, op bijzondere erfgoedlocaties en buiten in de publieke ruimte. Stedelijk Museum Schiedam vindt het tijd voor een ode aan een van de grandes dames van de Nederlandse beeldende kunst en brengt voor deze solo ruim zestig werken samen. De tentoonstelling biedt een inkijkje in het brede oeuvre van Maria Roosens werk, haar werkwijze, de manier waarop ze de wereld om haar heen beleeft en hoe ze dat direct in haar werk gebruikt. Centraal staat haar intensieve manier van werken, waarbij alles ontstaat vanuit waarneming, intuïtie en lichamelijkheid. De praktische, herhalende handelingen van haar werkproces zijn een vorm om tot de essentie te komen van dat wat ze wil uitdragen. Vervolgens komt alles samen in ‘gestolde energie': in zachte en harde materialen als glas, papier en textiel.

Annemieke Bosman praat met pianist Ralph van Raat. Hij keek voor Opium de film Köln 75 over de aanloop naar het legendarische Köln Concert van jazz pianist Keith Jarrett. Keulen, 1975. Tiener Vera Brandes begint al op jonge leeftijd met het produceren en promoten van muziekconcerten. Er staat een groot optreden van jazzpianist Keith Jarrett op de planning, maar door de eindeloze reeks aan onvoorziene problemen zit het haar tijdens de voorbereidingen bepaald niet mee. Toch blijft Vera geloven in de kracht van muziek en zet ze alles op het spel om het grootste soloconcert in de geschiedenis van jazzmuziek te laten plaatsvinden. Köln 75 is een film van regisseur Ido Fluk.

Annemieke Bosman in gesprek met Noukhey Forster, gastconservator van de tentoonstelling Wi Sranan. Surinaamse kunst in beweging in het Museum Cobra in Amstelveen. Museum Cobra brengt een ode aan 50 jaar Surinaamse onafhankelijkheid met een grootschalige tentoonstelling: te zien is een mix van mode, fotografie, schilderijen, installaties en video's. Deze kunstwerken zetten aan het denken over gemeenschap, toekomst en vrijheid. In Wi Sranan toont het Museum Cobra hoe kunstenaars uit Suriname en de diaspora de kracht van verbeelding inzetten om geschiedenis, identiteit en vrijheid te herzien. De tentoonstelling is samengesteld door Noukhey Forster.        

Brecht van Hulten praat met choreograaf en artistiek directeur van het Scapino Ballet Nanine Linning over de voorstelling Anima Obscura. Anima Obscura is een multimediale voorstelling over het verlangen naar onsterfelijkheid. In haar eerste productie voor Scapino neemt artistiek directeur Nanine Linning ons mee op een emotionele reis, van de geheimzinnige praktijken van alchemisten tot de hedendaagse experimenten van biohackers. De dansers zijn hoofdrolspelers in de zoektocht naar het ene elixer voor het eeuwige leven. Anima Obscura is een voorstelling voor een groot ensemble dansers waarin choreografie, video-animatie, hologrammen, kostuumontwerp en muziek samensmelten tot een meeslepende theaterervaring. In de voorstelling klinkt het Ein Deutsches Requiem van Johannes Brahms, versneden met een hedendaagse versie door componist Yannis Kyriakides. Harpist Remy van Kesteren of Milana Zaric speelt live en is onderdeel van de choreografie. 

Annemieke Bosman in gesprek met Marc de Beyer, directeur van het Teylers Museum in Haarlem. 550 jaar na zijn geboorte brengt Teylers Museum een eerbetoon aan een van de beroemdste kunstenaars uit de geschiedenis. De mannen van Michelangelo is een tentoonstelling over de fascinatie van Michelangelo Buonarroti (1475-1564) voor het mannelijk lichaam. Dat is een internationale primeur: nooit eerder werd een tentoonstelling volledig gewijd aan dit onderwerp. Ruim twintig tekeningen van Michelangelo uit de collectie van Teylers Museum worden aangevuld met unieke bruiklenen van over de hele wereld, waaronder het marmeren beeld Apollo-David. Samen schijnen zij nieuw licht op de glorieuze hoofdrol die het mannenlichaam speelt in Michelangelo's kunst en leven.

Annemieke Bosman in gesprek met schrijfster Mirjam van Hengel over haar nieuwe boek Ganzentijd. Vaders sterven. Dat doen ze nu eenmaal. Mirjam van Hengel, die tot nu toe biografische boeken schreef over literaire personen, en een leven lang gewend was zich te verplaatsen in anderen, ervoer plots aan den lijve hoe het in rouw alleen om het absoluut persoonlijke gaat. En ze vroeg zich af: hoe zou ik schrijven over mijn vader? Over deze vader: Bachspecialist, kernfysicus, wetenschapsfilosoof en de eerste politiek dienstweigeraar, maar vooral degene die altijd achter haar stond, haar de namen van planten en vogels leerde, haar leerde kijken. Mirjam van Hengel schreef Een knipperend ogenblik. Portret van Remco Campert (2018), dat genomineerd werd voor de Bookspot Literatuurprijs. Eerder verscheen Hoe mooi alles (2014), over de liefde tussen Leo en Tineke Vroman. Ze was redacteur, maakt literaire programma's en schrijft voor onder meer de Volkskrant en De Groene Amsterdammer. In 2022 verscheen Dola. Over haar schrijverschap en de hele mikmak, een indringend portret van Dola de Jong.

Annemieke Bosman in gesprek met Vrouwkje Tuinman, dichter en schrijver. Vorige week verscheen haar nieuwe boek De straaljager. De roman vertelt het levensverhaal van de eigenzinnige Jan Mieremet (1885-1967), Nederlands bekendste wichelroedeloper. Het Poverni kastje van Mieremet, waarmee je aardstralen zou kunnen bestrijden, was ontzettend populair in de jaren veertig en vijftig. De straaljager is het ongelooflijke maar waargebeurde verhaal over de aantrekkingskracht van alternatieve waarheden, over gedrevenheid en buiten de kaders durven leven. Vrouwkje Tuinman schrijft romans, dichtbundels en muziektheaterteksten. Voor haar bundel Lijfrente ontving ze de Grote Poëzieprijs. In 2021 schreef ze het Brabants Boek Present Tijdelijk verblijf. Ze ontving de Halewijnprijs en de C.C.S. Crone-prijs voor haar gehele oeuvre.

Annemieke Bosman in gesprek met Rebekka de Wit, schrijver en theatermaker. Samen met Anoek Nuyens maakte De Wit de veel geprezen voorstelling De zaak Shell. Nu toert Rebekka de Wit met de voorstelling Een stukje naar de mensen toe van Bureau Vergezicht. In deze nieuwe solo zet Rebekka de Wit op even geestige als tragische wijze uiteen waarom het haar niet lukt een gemeenschap te vormen met de mensen om zich heen. Uitgerekend in het theater, de enige plek op aarde waar nog geen scherm met reclame hangt, waar de telefoon nog op vliegtuigstand moet, spreekt Rebekka een hartig woordje met het publiek en met zichzelf over hoe we gaan voorkomen dat we straks allemaal alleen in onze keldertjes zitten - met een pistool in de ene hand en een voordeelpak wc-rollen in de andere. Tegelijkertijd is de voorstelling ook een oprechte poging dit wel te proberen. Iets van gemeenschap. 

Brecht van Hulten praat met schrijver en journalist Arend Hulshof over Alleen in dans kon zij wonen, zijn biografie van danser Darja Collin. Als Darja Collin op negenjarige leeftijd voor het eerst een dansoptreden ziet, weet ze direct: dit wil ik ook. Na een eenzame jeugd op een meisjesinternaat kiest ze – tegen de tijdgeest in – voor het podium. Ze volgt opleidingen in Dresden en Parijs en opent een dansschool in Den Haag. Daar wordt ze verliefd op dichter Jan Slauerhoff, met wie ze een kort en stormachtig huwelijk heeft. Maar het levensverhaal van Darja reikt veel verder dan Nederland en het ballet. Zo doorkruist ze op de vlucht voor de Tweede Wereldoorlog Afrika, treedt ze op voor geallieerde troepen op Borneo en Nieuw-Guinea en begeeft ze zich met groot gemak in de beau monde van New York en Sydney.

Annemieke Bosman in gesprek met cartoonist Jip van den Toorn. Dit najaar verscheen het boek Hoe vond je zelf dat het ging?, een kloek overzichtswerk met meer dan 400 beeldcolumns waarin Jip van den Toorn ons en zichzelf een spiegel voorhoudt en doet ze verslag van ons leven de afgelopen jaren. Van mediaflaters tot doodenge politieke ontwikkelingen en van avondklok tot vriendschappen in tijden van social media.  De cartoonist tekende afgelopen jaren over kabinetten die kwamen en gingen, Trumps terugkeer en ons leven dat doorspekt is van datingleed, menstruatieondergoed en een hele hoop sociale druk. Ook geeft ze in dit boek een inkijkje in haar eigen leven: de zaken waar ze als cartoonist tegenaan loopt.  Jip van den Toorn is bekend van haar werk in de Volkskrant, De Morgen, Het Parool en de VPRO Gids. In 2022 verscheen haar boek Crisis dat direct een bestseller werd. Ze deed mee aan Wie is de Mol? en De Slimste Mens. In 2022 won ze de Inktspotprijs.

Annemieke Bosman praat met regisseur Nordin Lasfar over zijn film Mohammed & Paul: Once Upon a Time in Tangier, die in première gaat op documentairefestival IDFA in Amsterdam. Mohammed & Paul: Once Upon a Time in Tangier biedt een onorthodox portret van Mohammed Mrabet, de enige auteur die niet kan lezen of schrijven. De documentaire volgt zijn bijzondere vriendschap met schrijver Paul Bowles, schetst een kritisch beeld van de Amerikaanse kunstenaarskolonie in Tanger en verkent het grensgebied tussen het imaginaire en het reële. Fragmenten van Mrabets verhalen, opgenomen op tientallen cassettebandjes, worden aangevuld met magisch-realistische AI-beelden: een gigantische vis, een meloen die een paleis herbergt en andere poëtische visuele scènes.       Opgegroeid in Nederland als kind van Marokkaanse ouders, raakte regisseur Nordin Lasfar geïnspireerd door de schrijver Paul Bowles, die hem kennis liet maken met de literatuur en verhalen van Marokko. In de jaren '60 en '70 was Tanger een levendig toevluchtsoord voor westerse kunstenaars en schrijvers van de beatgeneratie. Midden in dit artistieke landschap stond Mohammed Mrabet, een jonge visserszoon en meesterverteller uit de Marokkaanse mondelinge traditie. Zijn verhalen kregen wereldwijd bekendheid toen Bowles ze opschreef, wat leidde tot een innige maar complexe vriendschap tussen de twee mannen, gevormd in een tijd van artistieke vrijheid, sociale ongelijkheid en verborgen taboes. Nu, op hoge leeftijd, kijkt Mrabet terug op die jaren en op zijn unieke manier van verhalen vertellen. Lasfar volgt hem via archiefbeelden, interviews en sfeervolle straatbeelden van Tanger en onderzoekt de balans tussen Mrabets stem en die van de schrijver. Tegelijkertijd stelt de film een fundamentele vraag: wie is de eigenaar als het alleen gehoord wordt via de stem van een ander?

Annemieke Bosman in gesprek met Janna Coomans, historicus en universitair docent aan de Universiteit Utrecht. Vorige maand ontving Janna Coomans de Libris Geschiedenis Prijs 2025 voor haar boek Dievenland. Overleven in de Middeleeuwen. Volgens de jury 'wekt Janna Coomans een wereld tot leven waar je weinig over leest: de onderkant van de laatmiddeleeuwse samenleving. Haar boek is een parel van onderzoeksdrift die vol staat met verbijsterende verhalen.' Janna Coomans publiceerde in 2021 het internationaal geprezen Community, Urban Health and Environment in the Late Medieval Low Countries bij Cambridge University Press, waarmee ze cum laude promoveerde. Door haar onderzoek in plaatselijke archieven ziet ze hoe de middeleeuwen een belangrijke bron van inspiratie kunnen zijn voor het heden.

Annemieke Bosman in gesprek met theatermaker en schrijver Vincent van der Valk. Van der Valk maakt samen met regisseur Jessie L'Herminez de voorstelling Het Proces, naar het gelijknamige beroemde roman van Franz Kafka, bij Toneelschuur Producties. In 1914 begon Kafka aan Het Proces, een roman die hij nooit voltooide. Josef K. wordt gearresteerd zonder reden en belandt in een absurd anti-verhaal: een tragikomische zoektocht naar schuld, onschuld en houvast. Ondanks zijn onafgemaakte vorm groeide het uit tot een van Kafka's meest invloedrijke werken. Het Proces is een tragikomische, speelse reis zonder eindbestemming. De acteurs zijn poortwachters naar een andere werkelijkheid. Met humor, muziek en vervreemding nemen zij je mee in Kafka's wereld, waar houvast telkens wegvalt. L'Herminez en Van der Valk maken van Kafka's klassieker een hedendaags verhaal over de illusie van controle en de vraag welke rol iemand zelf speelt in een leven dat van het ene op het andere moment drastisch lijkt te zijn veranderd.

Brecht van Hulten in gesprek met regisseur en choreograaf Jakop Albom. Al 25 jaar toert de Jakop Ahlbom Company over de wereld met voorstellingen zoals Lebensraum, Horror, SYZYGY en Unseen. Juichende kritieken en uitverkochte zalen van Nederland en Duitsland tot Australië en van Frankrijk en Spanje tot China voor de fantasierijke en emotionele spektakels waarin theater, mime, dans, muziek, aankleding en special effects naadloos in elkaar overvloeien. Regisseur en choreograaf Jakop Ahlbom: “Ik wil het diepste binnenste van mensen laten zien. Delen van onszelf die we niet altijd willen kennen, de uithoeken van onze ziel. In mijn voorstellingen creëer ik daarom surreële werelden waarin onze verlangens, angsten en driften een plek krijgen. Ik verbuig de werkelijkheid en geef ruimte aan fantasie en verbeelding.” Ook in de nieuwe, prachtig aangeklede en vormgegeven voorstelling We Don't Live Here Anymore draait het om knellende geheimen. Twee stellen, ogenschijnlijk hecht verbonden, raken verstrikt in een web van verlangens, schuld en bedrog. Is het pure passie, een ontsnapping aan de sleur, of een diep gemis dat hen drijft?

Annemieke Bosman praat met muzikant Spinvis over de muziekvoorstelling Mom, die hij samen met Saartje Van Camp maakt onder de naam Neveldieren. 1) Dekmantel 2) Feestartikel 3) Grijns 4) Masker 5) Mombakkes 6) Niet de ware gedaante 7) Ogenblik 8) Schijn 9) Verhulling 10) Vermomming 11) Voorwendsel Een vrouw wordt ondervraagd. Ze heeft zich verdacht gedragen. Camera's hebben dat vastgesteld. Ze weet niet wat ze verkeerd heeft gedaan. Ze weet niet wat haar ondervragers willen horen. Bovendien lijken ze alles al van haar te weten. Echt alles. Ze weten wat de vrouw denkt, wat ze doet, wat ze droomt. Ze weten alles al. Ze willen alleen haar verklaring. MOM is een muziekvoorstelling over maskers, over gezichtsherkenning, over veiligheid en over de ogen die ons altijd en overal zien. Welke versie van jezelf zien ze eigenlijk? En welke versie zie je zelf? Wat wil je delen? Wat kun je met niemand delen?  MOM is gemaakt door theatergroep Neveldieren (Spinvis, Saartje Van Camp, Niels Jonker) en wordt gespeeld en gezongen door Hans Dagelet (bugel, mamola, toetsen), Saartje Van Camp (cello, toetsen) en Spinvis (gitaar, drums en toetsen).

Annemieke Bosman in gesprek met Toef Jaeger, redacteur bij NRC Handelsblad. Deze week verschijnt Anatomie van het atelier van William Kentridge, uit het Engels vertaald door Anna Helmers-Dieleman. In dit boek vertelt de wereld-beroemde Zuid-Afrikaanse kunstenaar vol passie over zijn manier van werken en persoonlijke achtergrond. Anatomie van het atelier is niet alleen een must-read voor de bewonderaars van zijn kunst, maar ook een uniek boek over het creatieve proces en de rol van de kunstenaar.  William Kentridge (Johannesburg, 1955) is een van de meest toonaangevende kunstenaars van deze tijd. Kentridge is bekend van zijn houtskool-, potlood- en inkttekeningen en speelse installaties over geschiedenis en politiek. Zijn werk is wereldwijd te zien. Hij leidde talrijke producties met combinaties van tekeningen, toneel, film en muziek, vaak in samenwerking met andere kunstenaars. Om het boek te promoten interviewt Toef Jaeger William Kentridge in het Eye Filmmuseum in Amsterdam.

Annemieke Bosman in gesprek met theatermakers Jan Hulst en Kasper Tarenskeen. Na het succes van de voorstelling Showmeister met Jim Bakkum bij Theater Oostpool maken Hulst & Tarenskeen een nieuwe voorstelling Millennial I VREDE, met Georgina Verbaan in de hoofdrol. Millennial I VREDE is een comedy over een club vrienden die elkaar probeert vast te houden aan de rand van de afgrond. Een generatie die opgroeide met de belofte dat er nooit meer oorlog zou komen.  Millennial I VREDE is het eerste deel in de millennialreeks die Hulst & Tarenskeen de komende jaren bij Theater Oostpool zullen maken. 

Annemieke Bosman praat met Tanja Elstgeest, directeur van museum de Lakenhal in Leiden, over de tentoonstelling Meesterlijk Mysterie - Over Rembrandts Raadselachtige Tijdgenoot, die daar te zien is. Van 11 oktober 2025 t/m 8 maart 2026 is in Museum De Lakenhal Meesterlijk Mysterie – Over Rembrandts raadselachtige tijdgenoot te zien. Aan deze tentoonstelling ligt uitgebreid onderzoek naar de identiteit van de onbekende 17de-eeuwse schilder Meester I.S. ten grondslag, dat laat zien dat de kunstenaar mogelijk zowel banden met Leiden als Noord- en Oost-Europa had. Meesterlijk Mysterie vertelt het geheimzinnige verhaal van deze kunstenaar met een oeuvre dat nog steeds vragen oproept.

Brecht van Hulten praat met Raymi Sambo over de voorstelling Wie is er bang voor Sylvana van zijn gezelschap Raymi Sambo Maakt. Wie is er bang voor Sylvana is een voorstelling van Raymi Sambo Maakt, waarin drie versies van Sylvana Simons – de populaire presentatrice, de jonge ambitieuze politica en de vrouw die de klappen van de zweep al kent - de strijd aangaan met de macht, de media en elkaar.  In een kaleidoscoop van debatten, mediaoptredens, intieme scènes en muzikale intermezzo's ontleedt de voorstelling het witte narratief, institutioneel racisme en het prijskaartje van continue zichtbaarheid. In een futuristische setting vecht Sylvana niet alleen tegen politieke tegenstanders in de Tweede Kamer maar ook tegen de uiteenlopende verwachtingen van ogenschijnlijke bondgenoten. Wie bepaalt wat de juiste vorm van verzet is?

Annemieke Bosman in gesprek met Jutta Chorus, schrijver en journalist.  Deze maand verscheen haar nieuwe boek Dagen van melk. De geschiedenis van ons familiebedrijf. Zestien was Jutta Chorus' opa toen hij melk ging ophalen bij boeren in de buurt. Tegen de tijd dat Chorus werd geboren reed hij in een Mercedes en rookte hij dikke sigaren. Dit bijna Amerikaanse familieverhaal van armoe naar rijkdom speelt zich af tegen de wonderbaarlijke geschiedenis van de melkproductie in Nederland. Grootvader Leen Menken bracht met ‘Menken melk, lekkere melk' de zuiveldrank aan de man en was de laatste particuliere melkproducent in Nederland. Maar tegen welke prijs? Jutta Chorus daalt af in de jeugd van haar moeder, zoekt haar ooms en tantes op, ontdekt handgeschreven memoires van opa Leen en reconstrueert de opkomst en nadagen van het familiebedrijf. Jutta Chorus is schrijver en journalist voor NRC Handelsblad. In 2003 won ze de Prijs voor Dagbladjournalistiek voor haar bijdragen over de korte politieke carrière van Pim Fortuyn. Ze beschrijft van dichtbij prominente maatschappelijke figuren, zoals het campagneboek In de ban van Fortuyn (met Menno de Galan) laat zien of het portret Beatrix. Dwars door alle weerstand heen.

Annemieke Bosman in gesprek met regisseuse Anouk Beugels en actrice Melissa Lodder van productiehuis NANOEK. Beiden komen praten over GROND, een rouwe musical, die onlangs in première ging. Productiehuis NANOEK, bekend van de bekroonde voorstellingen MELK en The Last Five Years, laat met GROND opnieuw zien dat musical ook scherp, gelaagd en ontregelend kan zijn.  GROND gaat over de ontregelde wereld van rouw. De hoofdpersoon, de jonge Ally (Sara Afiba) wordt onverwacht geconfronteerd met het overlijden van haar moeder. Het lijkt het alsof ze door een gat in de grond valt. Niets is meer zoals het was en geen enkel handboek of stappenplan helpt haar grip te krijgen op deze nieuwe werkelijkheid.

Annemieke Bosman praat met schrijver Koen Caris over zijn tweede roman Stad O. Overal nemen schaarste en armoede toe, behalve in Stad O. Hier genieten de inwoners tal van privileges: volle schappen, grote woningen en royale salarissen. Iedereen behoort er tot de elite, dankzij de fabriek Martha waarvoor het stadje is gebouwd. Bethe en Tobias, een stel met een kinderwens, wentelen zich in hun perfecte leven. Maar gaandeweg ontdekt Bethe dat er onverklaarbare dingen gebeuren. De fabriek lijkt gevaren met zich mee te brengen en als ze op onderzoek uitgaat, stuit ze op een muur van geheimen, onwil en angst. Terwijl Tobias hun luxueuze bestaan wil beschermen, vraagt Bethe zich steeds sterker af: is dit nog wel de plek om een toekomst te bouwen? Stad O. schetst een samenleving waarin welvaart en veiligheid om voorrang strijden, een wereld waar we in razend tempo op af lijken te denderen. Koen Caris (1988) is theater- en hoorspelschrijver. Hij schreef voor onder andere BNNVARA, VPRO, Theater Bellevue, Hummelinck Stuurman Theaterbureau en De Hoorspelfabriek. Zijn werk werd genomineerd voor de Zilveren Reissmicrofoon en de Prix Europa. In 2017 ontving hij het TheaterTekstTalent Stipendium van het Prins Bernhard Cultuurfonds. Zijn debuutroman Stenen eten (2021) werd bekroond met de Hebban Debuutprijs. Stad O., de opvolger van Stenen eten, is verschenen in oktober 2025.

Annemieke Bosman praat met acteur Gijs Naber over zijn rol van trainer Ries in De Pupil, een film van Karin Junger die vanaf donderdag 30 oktober in de bioscoop draait. Daan (12) wordt op zijn voetbalclub geleidelijk ingepalmd door zijn trainer Ries (35) en herhaaldelijk seksueel misbruik volgt. De door Daan gevoelde noodzaak om het geheim te houden, zorgt ervoor dat zijn gedrag verander t en hij zich steeds meer terugtrekt. Wanneer de waarheid aan het licht komt, wordt Daan overweldigd door schaamte en krijgt hij te maken met ongemakkelijke en soms wrede reacties van zijn omgeving. Losjes gebaseerd op het autobiografische boek Je ogen verraden je van Steven van der Hoeven. 

Brecht van Hulten in gesprek met Karlijn de Jong, samensteller van de tentoonstelling Jo Koster, kunstenaar in Museum Gouda. De fruitbomen hangen vol met bloesem, de bloemenvelden zijn eindeloos en de mediterrane stadjes broeierig… In de schilderijen van Jo Koster (1868-1944) spat de zomer van het doek! In meer dan 90 schilderijen en tekeningen brengt Museum Gouda het kleurrijke universum van deze eigenzinnige kunstenaar tot leven. Getalenteerd, vastbesloten en eigenzinnig: Jo Koster is het allemaal. Ze volgt haar eigen pad in een tijd waarin dit niet vanzelfsprekend is. Ze trouwt niet, verdient haar eigen geld en laat zelf een huis bouwen. Als een van de eerste vrouwen durft zij van haar kunst te leven.

Annemieke Bosman praat met tekenaar Barbara Stok over haar nieuwe beeldroman Wat is goed leven? Het orakel heeft gezegd dat Socrates de wijste mens van alle mensen is. Socrates is verbaasd en besluit samen met zijn vriend Chairefon op onderzoek uit te gaan. Hij voert gesprekken met allerlei mensen die bekendstaan om hun wijsheid. Wat denken zij dat goed leven is? Is dat zoveel mogelijk genieten? Zijn de beste mensen de sterkste mensen? En wat is dat precies, sterk? In elk gesprek ontdekt Socrates dat zijn gesprekspartners toch veel minder weten dan ze zelf denken.  Barbara Stok voert de lezer op toegankelijke wijze mee in de wereld van Socrates. Hij spoort aan om vastgeroeste denkbeelden los te schudden. Zijn filosofie is juist ook in deze tijd essentieel.

Annemieke Bosman in gesprek met Charl Landvreugd, samensteller van de tentoonstelling Erwin Olaf - Freedom. Het Stedelijk Museum in Amsterdam presenteert het eerste museale overzicht na zijn plotselinge overlijden twee jaar geleden. Het is een eerbetoon aan de veelzijdige en gelaagde kunstenaar die Erwin Olaf was. Erwin Olaf Springveld (1959-2023) staat internationaal bekend als een van de meest vooraanstaande Nederlandse fotokunstenaars, geroemd om zijn karakteristieke enscenering, unieke belichting, perfectionisme en spraakmakende onderwerpen. Erwin Olaf was een vrijdenker, en het nastreven van persoonlijke vrijheid was de basis van alles wat hij deed - of het nu betrekking had op identiteit, seksualiteit en gender, het menselijk lichaam in al zijn verschijningsvormen, het nachtleven of gelijke rechten voor iedereen. Zijn activistische levenshouding vormt de rode draad in de tentoonstelling.

Annemieke Bosman in gesprek met dramaturge Paulien Geerlings, en schrijfster Melissa Knollenburg. Geerlings en Knollenburg schreven samen de tekst voor de nieuwe familie voorstelling Kantjil en de tijger: een muzikale reis over een verborgen Indische familiegeschiedenis. Een coproduktie van de Toneelmakerij en Oorkaan in samenwerking met Studio Figur. Indra's oma Billy is ziek. In haar kleine woonkamer zit de hele familie te wachten om afscheid van haar te nemen. Maar dan blijkt oma een laatste wens te hebben die alles op z'n kop zet. De jonge Indra schiet haar te hulp en voor ze het weet, kukelt ze een verborgen geschiedenis in. Gelukkig maakt ze kennis met sidekick Kantjil, een magisch Javaans dwerghert met de zwarte band. Samen puzzelen ze oma's verleden bij elkaar. Kun je te oud zijn om vroeger nog een plek te geven? Of te jong voor de geschiedenis van je eigen familie? In Kantjil en de tijger ontmoet Indra vijf generaties vrouwen en ontdekt wat haar Javaanse afkomst voor haar betekent. Door naar de herinneringen van haar voormoeders te kijken, komt ze erachter dat een geschiedenis die altijd ver weg leek, nog heel dichtbij is en voorleeft in haar. De voorstelling is ook een pleidooi voor gesprekken over de koloniale geschiedenis in voormalig Nederlands-Indië, zowel thuis als op school. Kantjil en de tijger laat zien hoe een familie tot elkaar komt, door samen te herinneren en zo het verleden een plek te geven.