Project Ecosofie

Hoe groeide China van diepe armoede uit tot wereldmacht? En wat betekent dat voor de toekomst van de wereld? In deze aflevering duiken we samen met sinoloog Henk Schulte Nordholt in het fascinerende verhaal van China. Henk woonde en werkte twintig jaar in China, sprak met partijleiders én gewone burgers, en schreef meerdere boeken over het land.In deze aflevering hoor je:✅ Hoe de Chinese geschiedenis nog steeds de koers van vandaag bepaalt✅ Waarom Xi Jinping het voorbeeld van Mao volgt✅ Wat China in 2049 wil bereiken

Afgelopen vrijdag overleed Jan Terlouw op 93-jarige leeftijd. In 2019 had ik de eer om hem te mogen spreken voor deze serie. Het was een mooi gesprek over duurzaamheid, vertrouwen en verhalen. Ik breng het gesprek daarom graag nog een laatste keer onder de aandacht.

Hoe bouwen we voldoende woningen zonder het klimaat te belasten? Moeten we genoegen nemen met minder, of kunnen we juist slimmer bouwen? In deze aflevering gaan we in gesprek met Andy van den Dobbelsteen, hoogleraar Climate Design & Sustainability aan de TU Delft.We hebben het over plantaardige bouwmaterialen, circulair ontwerpen, natuurinclusief bouwen én hoe Nederland een veelbelovende bouwnatie kan zijn — als we durven loslaten wat ‘normaal' is. Van aluminium tot lisdodde, van de dictatuur van architectuur tot houten oplossingen: Andy laat zien dat duurzaam bouwen niet minder is, maar juist meer.

De circulaire economie draait nog niet op volle toeren. Volgens Arjan Hassing (CircuLaw) en Wim Beelen (gemeente Utrecht) hebben we minder vrijblijvende praatjes en meer slimme regels nodig. Gemeenten blijken verrassend veel power te hebben — van duurzaam beton tot CO2-prijs per bouwproject. En nee, drang en dwang zijn geen rotwoorden, maar een duwtje in de goede richting.Conclusie: regelgeving hoeft geen spelbederver te zijn, het kan juist zorgen voor de LEGO-blokjes waarmee we een circulaire toekomst bouwen (zonder vast te lijmen, oma).

Europa kan scoren op de wereldmarkt als we een echte circulaire economie opbouwen. Niet als klein Nederland op zichzelf, maar met alle buurlanden samen. ♻️ Van refurbished heupproteses tot kerstverlichting met een tweede leven – in deze aflevering duiken we in de wereld van radicaal recyclen met Steven van Eijck. Waarom vergadert hij net zo lang met mansen tot ze het eens zijn? En waarom kun je je kapotte televisie niet laten repareren?Luister nu en ontdek waarom afval eigenlijk goud waard is!

De transitie naar een duurzame toekomst gaat niet lukken, voorspelt toekomstdenker Ruud Veltenaar. Een ecologische, economische en sociale crisis zal ervoor zorgen dat onze samenleving in elkaar stort. En: dat is het beste dat ons zou kunnen overkomen.Zo energiek als Ruud vertelt, zo pessimistisch is het toekomstscenario dat hij schetst. Hij voorspelt een ineenstorting zoals de teloorgang van het Romeinse rijk  of het uitsterven van de dinosauriërs. Maar die giga-crisis biedt ons als mensen de kans om ons te verbinden met elkaar en met de natuur, en een rol van betekenis te spelen. Hij vergelijkt het met rouwen: via ontkenning en woede zullen we uiteindelijk terechtkomen bij acceptatie en... een oplossing.

Oplossingsjeuk is een hele bijzondere irritatie. Akelig hardnekkig ook, en het staat klimaattransitie in de weg. Daan Remarque, psycholoog, communicatieadviseur en zelfbenoemd klimaatoptimist, bedacht deze term voor een bijzonder verschijnsel: als mensen de oplossingen voor een specifiek probleem niet zien zitten, zoals stoppen met vliegen vanwege duurzaamheidsredenen, hebben ze de neiging om het hele probleem te downplayen. Klimaatverandering? Het zal wel meevallen. Solution aversion, heet het in het Engels, en Daan schreef er een interessante column over in het Financieel Dagblad.Hoe komen we van die oplossingsjeuk af? Empathie is de enige remedie, zegt hij. Verdiep je in mensen die je wilt overtuigen van een oplossing en sluit aan bij hun belevingswereld, bij de belangen, waarden en dromen van die doelgroep. Dat werkt ook als het over klimaatvraagstukken gaat. Niet vliegen vanwege het milieu? Of pak je de trein naar Parijs omdat je dan onderweg wifi hebt,  je benen kunt strekken en in no-time op het Gare du Nord staat? 

Kijk verder dan de krantenkop en morele verontwaardiging, zegt Mijntje Lückerath, hoogleraar Corporate Governance aan de Universiteit van Tilburg. Zij bespreekt de rol van morele dilemma's in de boardroom en vraagt erkenning voor de complexiteit van besluitvorming in de boardroom.Kiezen tussen goed en fout is makkelijk. Stelen mag niet en liegen is fout. Maar in het dagelijks leven wordt het complexer. Leugentje om bestwil? Een white lie? Is de waarheid achterhouden ook liegen? In ons gesprek belichten we verschillende ethische principes. Lückerath vertelt over haar matrix om morele overwegingen te structureren, dat ze ook beschrijft in haar boek Morele dilemma's in de boardroom. Toch niet zo'n Excel-overzicht, hoort ze dan van collega-commissarissen. Maar het is volgens haar de enige manier om gestructureerd tot een beslissing te komen bij een moreel dilemma, voor als de keuze is tussen goed en goed.

Ze werken in totaal uiteenlopende sectoren, maar zowel Sharon van Herel als Esther Smit leveren in hun werk een bijdrage aan een duurzame toekomst.Esther Smit werkt met haar bedrijf Oxious Talent Factory aan recycling en upcycling van afgedankt bedrijfstextiel. In haar confectieatelier in Rotterdam werken bovendien mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. "Mensen denken: als je een oude trui in de kledingbak gooit, komt er aan het einde van de productielijn een nieuwe trui uit. Zo werkt het dus niet." Esther Smit won de titel Rotterdamse Zakenvrouw van het Jaar 2024 in de categorie Aanstormend Talent.Sharon van Herel is de CEO van Klaverblad Verzekeringen. Ze legt uit welke rol verzekeraars spelen als het gaat om innovatie en duurzaamheid. Zij wil risico's verkleinen om ondernemers te helpen innoveren. "Als we gaan wachten op elkaar, belemmeren we ondernemers met goeie ideeën. De hele financiële sector heeft daar een verantwoordelijkheid." Sharon is ook Rotterdams Zakenvrouw van het Jaar 2024, in de categorie Directeur/Manager met Personeel.

Klimaattransitie is niet alleen een technologische of economische transitie, maar ook een sociale transitie. Suzanne Kröger, Tweede Kamerlid voor GroenLinks, ziet dat mensen het gevoel moeten krijgen dat ze grip hebben op hun eigen leven en dat ze niet worden overrompeld door veranderingen. Daarom maakt zij zich niet alleen hard voor duurzaamheid, maar ook voor zoiets als energiecoöperaties, betaalbare woningbouw, goed en betaalbaar openbaar vervoer. De lusten en de lasten van de klimaattransitie moeten rechtvaardig worden verdeeld.

Renewi maakt van Playmobil-poppetjes van de binnenkant van oude koelkasten. Knap staaltje recyclen – en daar moeten straks veel meer bedrijven mee aan de slag, als de CSRD-richtlijnen van kracht worden.Sander Leenders en Willem Sterkenburg van Renewi pleiten ervoor om afval niet te zien als last, maar als lust, en om op een positieve manier te praten met andere bedrijven over duurzaamheid in de keten. ‘Voorheen werd het vuilnis genoemd, nu spreken we al over afval. En we gaan toe naar het begrip ‘grondstoffen'.'

We weten meer over de maan dan over de oceanen, terwijl oceaanstromingen op kilometers diepte cruciaal zijn voor het klimaat. De AMOC, een complexe Atlantische zeestroom, beïnvloedt het milde klimaat in Europa. Door opwarming, smeltwater en veranderingen in zoutgehalte, dreigt deze stroming te verzwakken of zelfs stil te vallen.Elfstedentocht, denk ik meteen. Of in elk geval een tegenbeweging tegen de klimaatopwarming waar we zo bang voor zijn. Maar zo mooi is het allemaal niet. Die veranderende zeestroming kan leiden tot koudere winters in Europa, maar ook tot stijgende zeespiegels en drastische klimaateffecten wereldwijd. Oceanograaf Caroline Katsman benadrukt dat onze kennis en modellen tekortschieten om deze veranderingen nauwkeurig te voorspellen. Zonder beter inzicht blijven we kwetsbaar voor een onvoorspelbare klimaattransitie met mogelijk verregaande gevolgen.

Van alles wat klimaatonderzoeker Frank Selten kan vertellen over ultraviolet licht, de zon als kernreactor, hoeveelheid Watt die op de aarde afkomt en elektromagnetische straling, gaat je hoofd duizelen. Want wat heeft waterdamp te maken met klimaatverandering? En waarom is het slecht nieuws dat we een naderende ijstijd ontwijken?En tegelijk is het heel simpel - tenminste, als Frank het uitlegt. De temperatuur op aarde blijft hetzelfde als er net zoveel energie binnenkomt als eruit gaat. Ontstaat er disbalans, dan warmen we op. We moeten heel snel in actie komen om die opwarming te stoppen. Iedereen weet wel hoe dat moet: CO2 omlaag. Easy. Of niet?

Binnen de duurzame bubbel is het niet gauw goed genoeg. Vegetarisch eten, maar wel leren schoenen aan je voeten? Ai, beetje jammer. Niet honderd procent vegan? Je doet moeder Aarde verdriet. Gelukkig spreekt journalist Nadine Maarhuis ons allemaal moed in: het hoeft niet perfect. 'Liever een grote groep mensen die hun fouten ook maken, dan een kleine groep die perfect groen leeft,' zegt ze.Nadine beschrijft in De Groene Actiegids wat we allemaal kunnen doen om een beetje duurzamer te leven. Verander je achtertuin in een natuurgebied of leg een geveltuintje aan, bijvoorbeeld. 'Je ziet al snel dat de biodiversiteit terugkomt als je inheemse planten aanplant. En dat geeft het gevoel dat je zelf iets kunt veranderen, al is het nog zo klein.'

Marien Boonman strijdt fel tegen 'energiepopulisme', zoals hij het noemt: feitenvrij discussiëren over de energietransitie voor politiek gewin."Sommige mensen zeggen: we lossen alles op met technologie. En anderen vinden juist dat we als consumenten ons gedrag moeten aanpassen om het energieverbruik omlaag te brengen. Maar ja, we blijven spulletjes kopen en als je mensen vraagt om minder op vliegvakantie te gaan, krijg je weinig positieve reacties."Ik praat met Marien Boonman over klimaatdoelstellingen, investeren in maakindustrie en alle regeltjes en complexiteit in Nederland, tijdens het Eiffel Alumni Event, waar we deze podcast opnamen. 

Niet iedereen staat open voor verandering, vooral bij complexe kwesties zoals de klimaattransitie. Volgens sociaal psycholoog Kees van den Bos komt deze weerstand vaak voort uit wantrouwen jegens instituties en een gevoel van onrechtvaardigheid. Mensen voelen zich niet gehoord, wat polarisatie kan versterken. Van den Bos benadrukt het belang van procedurele rechtvaardigheid: het eerlijk behandelen van mensen en transparantie in besluitvorming. Wanneer mensen het gevoel hebben dat er naar hen geluisterd wordt, neemt de kans op samenwerking toe. Het creëren van een consistent verhaal en het serieus nemen van zorgen kan weerstand verminderen en meer draagvlak creëren.

Wandelen door een bos, snoepen van bessen en noten en onderweg alle boodschappen voor het eten vanavond bij elkaar plukken. Kan dat? Zeker, zegt Stijn Heijs, voorzitter van de Stichting Voedselbosbouw. Stijn vertelt wat we zien als we door een voedselbos lopen: “De bomen zijn de hoogste laag, denk aan kroonbomen zoals tamme kastanje, linde en walnoot. Lindeblad kun je eten als salade, zeker als het jong is. De tweede laag zijn fruitbomen zoals appels en peren. Iets lager zijn de struiken, bijvoorbeeld hazelaar en verschillende bessen. De onderste laag zijn bijvoorbeeld asperges, aardbeien, kiwibes en knolgewassen.” Klinkt heerlijk, maar is het genoeg voedsel voor heel Nederland? Dat rekent Stijn uit in mijn podcast - en hij overtuigt mij van het belang van fotosynthese, schimmelnetwerken en de inkomsten en kasstromen voor de voedselbosbouwboer.

Wat hebben voodoopriesters, Pippi Langkous en magiërs te maken met veranderingsprocessen? Daar is corporate antropoloog Jitske Kramer ingedoken. We praten over het belang en de impact van rituelen op veranderingsprocessen in de westerse samenleving. Rituelen bieden houvast in de chaos die onvermijdelijk bij een transitie hoort. Jitske legt uit dat met name die liminale fase, de fase van onzekerheid en verbeelding, een grote rol speelt tijdens een verandering. Geen leuke fase, want wie houdt er nou van chaos, maar we kunnen 'm ook niet overslaan of afraffelen. En symbolische 'tricksters', een archetype dat voorkomt in verhalen uit verschillende culturen, kunnen helpen om die rommelige fase goed door te komen.

Prachtig, dat Nederland het braafste jongetje van de klas wil zijn als het gaat om energietransitie, maar dat heeft ook zo z'n nadelen. Dat bespreek ik met Remco de Boer, podcastmaker en auteur van het boek Droomland.Willen wij binnen drie maanden een nieuw nationaal record lopen op de marathon, dan is de kans groot dat we na een paar hardlooptrainingen al afhaken. Te grote ambities leiden onvermijdelijk tot teleurstellingen. Remco geeft voorbeelden zoals de netcongestie en ambitieuze, maar niet-realistische klimaatdoelen van gemeentes.Remco beschrijft zijn boek als een historisch overzicht van 25 jaar Nederlands energie- en klimaatbeleid, waarin hij laat zien hoe Nederland vaak te ver ging in zijn ambities zonder een gedegen plan. Dit leidde niet alleen tot verspilling van middelen, maar ook tot een groeiend wantrouwen onder de bevolking. De auteur bespreekt ook de verschuiving van zijn focus naar Europees klimaatbeleid en benadrukt dat dromen en ambities belangrijk zijn, maar dat deze vergezeld moeten gaan van concrete en haalbare plannen.

Kunstenaar en social designer Fides Lapidaire vertelt over haar project 'Broodje Poep', dat de kringloop van voedingsstoffen via menselijke ontlasting onderzoekt. Van jongs af aan hebben we geleerd poep als vies te beschouwen, wat een belemmering vormt voor duurzame oplossingen. Het project zet mensen aan op een andere manier te denken over de systemen en de afspraken in de samenleving die we lang geleden hebben gemaakt. Dienen die afspraken ons nog? Of kunnen we op een andere manier naar duurzaamheidsproblemen kijken? Daarbij draait het ook om het openstaan voor experimenten en geen angst hebben om niet te weten wat de uitkomst precies gaat zijn - iets wat de samenleving kan leren van kunstenaars, vertelt Fides. 

Een podcast luisteren of een boek lezen over duurzaamheid is leuk en belangrijk, maar is het genoeg om in beweging te komen en écht bij te gaan dragen aan de transitie naar een duurzamere wereld? Voor sommige mensen wel, maar genoeg anderen worstelen om hun gedrag aan te passen of hun ideeën tot uitvoer te brengen. Daarom lanceert Marnix, samen met zijn co-auteur van het boek Duurzame Ambitie, Mark Siegenbeek van Heukelom, een nieuwe tak van de Ecosofie Podcast: de Ecosofie Academy. In deze aflevering bespreken Marnix en Mark hoe het gaat met hun boek Duurzame Ambitie, waarom ze een toegevoegde waarde zien in het oprichten van een Academy en welke eerste training ze aanbieden in de Academy. De belangrijkste drijfveer voor het oprichten van de Academy is dat verandering lastig is voor mensen en je in een trainingssetting veel beter kunt onderzoeken hoe je bepaalde persoonlijke of professionele uitdagingen overwint om écht impact te gaan maken. Deze training is dan ook voor iedereen die het boek Duurzame Ambitie gelezen heeft, het op zijn nachtkastje heeft liggen of niet van lezen houdt maar wel met de thematiek aan de slag wil. In de podcast hoor je ook hoe je kans kan maken op de twee wildcards die gratis worden weggeven voor deze training. Benieuwd naar de training? Kijk dan nu op ecosofie.academy/

Voel jij je thuis op je werk? En draagt jouw werk iets bij een mooiere, betere wereld? Eline Veninga was succesvol in het bedrijfsleven, maar voelde zich niet gelukkig. Ze ging iets totaal anders doen, ze werd chef de mission bij een stichting die regeneratief boeren mogelijk maakt.In deze podcastaflevering, opgenomen tijdens het evenement Symbiotic Shift, deelt Eline  haar persoonlijke verhaal over hoe ze zich steeds ongemakkelijker voelde op haar werk, waar ze een deel van zichzelf moest achterlaten. Dit leidde uiteindelijk tot haar beslissing om zich te richten op projecten en vrijwilligerswerk die beter bij haar waarden pasten. Ze ontdekte dat ze betekenisvol werk wilde doen dat niet alleen gericht was op winst, maar op het creëren van andere waarden.Regeneratief boeren wordt in de podcast besproken als een manier van landbouw die de natuurlijke omgeving respecteert en verbetert, zonder gebruik te maken van kunstmest, gif of zware machines. Eline benadrukt het belang van het creëren van een gezonde bodem en een veerkrachtige gemeenschap, en hoe dit kan bijdragen aan een duurzamer voedselsysteem. Ze wijst op de verarming van de voedselcultuur door industrialisatie en pleit voor diversiteit in gewassen, wat zowel de natuur als de menselijke gezondheid ten goede komt.

Esther Thole, hoofdredacteur van chemisch vakblad C2W | Mens & Molecule, geeft een spoedcursus Scheikunde. Om de duurzaamheidstransitie te begrijpen, speelt scheikunde een grote rol, legt ze uit. Bijvoorbeeld als het gaat om hergebruik van plastic en het recyclen van afval, om te begrijpen wat er mis gaat en waar de oplossing ligt.Ze legt het verschil uit tussen elementen, atomen en moleculen. En vertelt hoe het kan dat we bijna overal weer de vier elementen koolstof, stikstof, zuurstof en waterstof tegenkomen. Hoe klitten die moleculen aan elkaar, wat is het nut van de periodieke tabel en wat heeft een Rubiks kubus ermee te maken? Luister naar de podcast en je weet het.

In deze podcast bespreken Marnix Kluiters en Pieter Hilhorst hoe onze samenleving vaak individuen in hokjes dwingt, over hordes laat springen en soms zelfs vernedert. Hilhorst verwijst naar de filosoof Avishai Margalit en diens concept van een fatsoenlijke samenleving, waar mensen niet worden vernederd. Een voorbeeld van vernedering is het toeslagenschandaal, waar burgers klem zaten in en door het systeem. Hilhorst benadrukt dat bestaanszekerheid niet alleen over inkomen gaat, maar ook over wonen, werken en een basis waarop mensen hun leven kunnen bouwen. Veel mensen weten niet waar ze recht op hebben door de ingewikkelde regelgeving. Hilhorst legt uit dat een goed leven autonomie, verbondenheid en de mogelijkheid om ertoe te doen omvat. Problemen op één levensgebied kunnen andere gebieden negatief beïnvloeden, een proces dat corrosive disadvantage wordt genoemd. Uiteindelijk pleit Hilhorst voor een samenleving waarin mensen niet slechts overleven, maar ook echt kunnen bloeien.

Het blijkt dat Nederlanders hun eigen leven vaak positiever beoordelen dan de samenleving en politiek. Er is onvrede en boosheid over de politiek, vooral omdat men vindt dat grote problemen zoals immigratie, klimaatverandering, inkomensongelijkheid en woningnood niet goed worden aangepakt. Josje den Ridder, onderzoeker bij het Sociaal Cultureel Planbureau, verdiept zich in  wat mensen vinden en voelen over hoe het gaat in Nederland, door middel van enquêtes en focusgroepen. Ze constateert dat de onvrede vaak voortkomt uit een gevoel van onrechtvaardigheid en een gebrek aan controle. Bovendien benadrukt Den Ridder dat de verwachtingen van een nieuw kabinet hoog zijn en dat mensen hopen op effectieve oplossingen voor de genoemde problemen. Klimaatkwesties krijgen minder prioriteit in tijden van economische onzekerheid, vooral onder praktisch opgeleiden en jongeren die zich zorgen maken over hun toekomst, zoals woningmarktproblemen.

Hoe kijkt transitieprofessor Jan Rotmans naar de veranderingen waar we als samenleving middenin zitten? Gaat het allemaal wel snel genoeg of schieten we geen meter op? Hij ziet veel cynisme om zich heen, mensen die doen alsof er de afgelopen veertig jaar nauwelijks iets is veranderd. Quatsch, zegt Jan dan. Flagrante onzin. Hij benadrukt de impact van individuele keuzes op grote bedrijven en maatschappelijke veranderingen. Je hoeft het niet alleen te doen, maar sluit je aan bij gelijkgestemden, kies een rol die bij je past en kom in actie! Misschien vreemd om uit de mond van een hoogleraar te horen, maar diepgaande studies van klimaatproblemen brengen ons geen stap verder, zegt hij. Sterker nog: hij pleit voor 'simplificatie'. Hou de grote lijn in de gaten, zegt hij, en kijk ook naar wat we allemaal al bereikt hebben. Was je eerst een geitenwollensok als je zonnepanelen kocht, nu ben je zo'n beetje een sukkel als je ze nog niet hebt.De laatste jaren verwierf Jan Rotmans bovendien het inzicht dat een transitie niet draait om feiten en cijfers, maar om gevoel. Hij bepleit een holistische benadering,  waarbij ook emoties en spiritualiteit worden erkend als drijfveren voor positieve verandering - en dat voor een wiskundige.

Wist je dat mensen die laag scoren op de zogenaamde mastery scale, die het gevoel van persoonlijke grip op de omgeving meet, minder geluk en tevredenheid ervaren? Uit het rapport Grip van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) blijkt bovendien dat mensen met een lagere grip-score sneller kiezen voor autoritaire leiders, zich verliezen in wij-zij-denken en zelfs openstaan voor complottheorieën.Professor doctor Will Tiemeijer werkt bij de WRR. Hij legt uit wat het belang van psychologische factoren is bij het begrijpen van maatschappelijke problemen en het ontwikkelen van effectief beleid. Het is niet alleen een kwestie van economische maatregelen, maar ook van het bieden van mogelijkheden voor mensen om grip te krijgen op hun leven. sdg los

Zonnecellen, elektrische auto's, windmolens: de energietransitie heeft nogal wat metalen nodig. De erts voor die metalen wordt met grof geweld gewonnen in mijnen,  erg milieuvriendelijk is dat niet. Hoogleraar industriële ecologie René Kleijn pleit voor de herwinning van de metalen zoals ijzer, koper en goud uit elektronische apparatuur, zodat ze opnieuw kunnen worden gebruikt.Die waardevolle materialen uit afgedankte zonnepanelen of autobatterijen halen is niet eenvoudig,  een paar innovatieve bedrijven laten zien dat het wél kan. René pleit ervoor dat we toch vol gaan inzetten op zo goed mogelijk recyclen. Bovendien moet bij het ontwerpen van nieuwe ontwerpen al in het achterhoofd rekening worden gehouden met wat er met de spullen moet gebeuren als ze afgeschreven zijn. De overheid kan een grote rol spelen bij het 'tussen de oren' krijgen van het circulaire denken op dit terrein.  sdg los

Is de floating farm van Peter van Wingerden de oplossing voor de groeiende vraag naar goed voedsel, en het antwoord op klimaatverandering en de stijging van het zeewater? In de Rotterdamse haven dobbert zijn boerderij, waar hij op drie verdiepingen groente verbouwt, koeien houdt en zuivel maakt.In de podcast wijst Peter op de potentie van zijn floating farm en de mogelijkheid om wereldwijd drijvende boerderijen aan te leggen.  Hij ziet water als een bron van ruimte voor stadsuitbreiding, in plaats van land. Is het diervriendelijk om koeien te houden op een boot? Hoe maakt hij zijn bedrijf circulair? En kan hij genoeg voedsel produceren voor een stad als Rotterdam? sdg los

Het bedrijfsleven kan een grote rol spelen bij de transitie naar een duurzame wereld, is de conclusie van het rapport Goede Zaken van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR). Wetenschappelijk onderzoeker Marthe Hesselmans vertelt dat het bedrijfsleven die rol waarschijnlijk niet alleen vanuit maatschappelijke betrokkenheid zal pakken, maar ook vanuit eigenbelang. Laten we subsidies aan het bedrijfsleven kritisch bekijken, adviseert ze, en ook de belastingvoordelen van niet-duurzame bedrijven moeten we maar eens goed onder de loep nemen.  Marthe: 'We blijven  maar vasthouden aan het bestaande en we blijven dat ook stimuleren. Wij noemen dat in het rapport het pamperen van gevestigde bedrijven en we zien dat in Nederland veel gebeuren.'Nederland heeft een goed vestigingsklimaat, maar wat we nodig hebben is een goed vernieuwingsklimaat.Lees ook het artikel: Bedrijven  investeren in duurzaamheid uit eigenbelang (en dat is OK) sdg los

Ivy de Bruijn is campagneleider voor een Duurzaam Regeerakkoord bij SDG Nederland. In het manifest vragen de initiatiefnemers en inmiddels meer dan 2.800 bedrijven en organisaties die het onderschrijven (zoals Philips, HEMA, Johan Cruijff ArenA, de VNG, TNO, Tilburg University, Hogeschool Utrecht, het UWV, gemeente Arnhem en het Erasmus MC) om een toekomstvisie van het nieuwe kabinet, op basis van brede welvaart en de SDG's. “Een mooie toekomst, daar moeten we samen aan werken. Luister daarom de podcast en teken ook op duurzaamregeerakkoord.nl.”  Het nieuwe kabinet moet een gezamenlijke visie vormen over hoe Nederland er de komende vier jaar uit gaat zien. Maar in een beslissende tijd waarin wijzelf en onze planeet onder druk staan, zullen we de impact van die keuzes veel langer voelen. Daarom moet het komende regeerakkoord er één zijn met een goede balans tussen economie, ecologie en sociale waarden. Een duurzaam regeerakkoord, gebaseerd op brede welvaart en de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (kortweg SDG's - Sustainable Development Goals). Want duurzaamheid is meer dan groen alleen. Het gaat ook over gelijke kansen, betaalbare woningen, inclusief onderwijs en kwalitatieve banen voor iedereen. Het gaat om het grijpen van de kansen die een duurzame agenda biedt.  Samen met vijf andere koepelorganisaties (MVO NL, de NJR, Partos, UN Global Compact Network NL en IUCN NL) en de 17 nationale SDG Allianties heeft SDG Nederland een manifest geschreven dat aan de onderhandelaars van het nieuwe kabinet concreet vraagt om drie dingen:  1. Maak een toekomststrategie om brede welvaart en de SDG's te bereiken; 2. Bereik brede welvaart door nieuw beleid op belasting, echte prijzen, inkoop en publieke financiering;3. Laat burgers, bedrijven en organisaties hierover meedenken. De volledige tekst en onderteken mogelijkheid is te vinden op https://duurzaamregeerakkoord.nl/. Je vindt er ook veel linkjes naar bronnen zoals adviesorganen van de overheid, en meer inspiratie van partijen uit het brede netwerk van SDG Nederland. Door dit manifest met zoveel mogelijk bedrijven en maatschappelijke organisaties te ondertekenen, maken we samen een speerpunt van brede welvaart en duurzaamheid. Meer dan 2.800 organisaties gingen je al voor. Waar tekent jouw bedrijf of organisatie voor? Later dit jaar zal het manifest namens alle ondertekenaars worden aangebo sdg los

Kun je nieuwe producten ontwerpen met hun einde op de afvalberg al in gedachten? Als het aan Marc den Hartog ligt, zou dat wel moeten. Marc is directeur van Renewi, een waste-to-product bedrijf. Zij halen elk jaar 7 miljoen ton bedrijfsafval op, sorteren het en proberen het zoveel mogelijk te recyclen tot secundaire grondstoffen.Veel materialen zijn goed opnieuw te gebruiken, zoals papier, karton, bouwmaterialen en organisch afval. Complexe samengestelde kunststoffen zijn een stuk lastiger. In de podcast bespreken we de noodzaak van een circulaire economie, waarbij productieprocessen worden ontworpen met recycling als een van de uitgangspunten. Marc pleit voor het verminderen van consumptie en het maximaliseren van hergebruik.

Alweer de laatste aflevering in de serie over de energietransitie. Ditmaal vertelt Sanne de Boer over de mogelijkheden voor het energiesysteem van de toekomst. Ook Sanne heeft helaas geen glazen bol. Wel weet zij welke spelregels er zijn. Op basis hiervan verkennen we de verschillende scenario's.

Was er maar een energiebron zonder nadelen. Helaas zijn de nadelen van fossiele randstoffen zo groot dat we daar zo snel mogelijk vanaf moeten. Maar over de mogelijk duurzame alternatieven is vaak ook veel discussie. Daarom bespreken Marnix en Sanne in deze aflevering de voor- en nadelen van fossiele brandstoffen, kernenergie, biomassa, zonne-energie en windenergie.

In de derde aflevering gaan Marnix en Mark in op echt duurzame organisaties. Hoe belangrijk is echte circulariteit? Voor wie creëren duurzame organisaties waarde en hoe meet je dat? Tot slot bespreken ze hoe je met je organisatie een hele markt in beweging kan krijgen. Bestel het boek hier. 

Wat kun je zelf doen om de wereld duurzamer te maken? Daar schreven Marnix Kluiters en Mark Siegenbeek van Heukelom het boek Duurzame Ambitie over. In deel 2 gaan ze in op de 80.000 uur die een carrière telt. Over invloed van de professional tot CEO en de ongeloofleijk belangrijke rol van een first, second en third follower. Bestel het boek hier. 

Wat kun je zelf doen om de wereld duurzamer te maken? Daar schreven Marnix Kluiters en Mark Siegenbeek van Heukelom het boek Duurzame Ambitie over. Ze vertellen hoe je persoonlijk leiderschap inzet voor een betere, duurzame wereld. En ze  leggen uit wat boodschappen, de cirkel van invloed en de vader van Mark daarmee te maken hebben.Bestel het boek hier. 

Ter uitzondering een aflevering van de podcastserie Het groene hart. Marnix vertelt over zijn boek Duurzame Ambitie dat morgen verschijnt. Een boek over hoe je effectief de transitie naar een duurzame samenleving kunt versnellen.Bestel of lees de preview van het boek hier!  Wil je meer afleveringen van het Groene Hart luisteren klik hier. Onder andere Aniek Moonen, Anna Gimbrere en Jelmer Mommers waren al eens te gast. 

Het gevaar van water is niet direct dat wereldsteden onder de zeespiegel verdwijnen en Zeist aan zee komt te liggen, zoals de aardrijkskundeleraar van Marnix vroeger cynisch voorspelde, maar dat er onvoldoende ruimte is voor water en dat water niet door de overvolle bodem kan worden opgenomen. In aflevering vijf van De Fijne Stad spreekt Marnix met stedenbouwkundige Anne Loes Nillesen over stedelijke accupunctuur en hitte als onderschat probleem. ‘De buitenruimte in steden kan water en warmte onvoldoende opvangen.'

Nederland verbruikt niet meer elektriciteit dan 10 jaar geleden. Toch loopt de infrastructuur om elektriciteit te vervoeren tegen grenzen aan. Dit komt omdat  we steeds meer apparaten inzetten met een hoger vermogen zoals warmtepompen, zonnepanelen en elektrische auto's. Deze apparaten belasten het elektriciteitsnet zwaar en doen dat vaak ook nog eens tegelijkertijd.  Sanne de Boer, energietransitie-analist bij RaboResearch: ‘Als mijn zonnepanelen volle bak staan te produceren, doen die van de buren dat ook.'Het netwerk moet dus worden opgeschaald. Maar daar is veel ruimte, geld en geschoold personeel voor nodig. Daarnaast duurt het vaak ook jaren om de benodigde vergunning te verkrijgen. Mogelijk ook problemen met het aardgasnetOok het aardgasnet kan op bepaalde plekken vol raken. Je verwacht het misschien niet, aangezien we steeds minder aardgas gaan verbruiken. Maar tegelijkertijd heeft Nederland de ambitie om lokaal steeds meer groen gas te produceren en in te voeden op het gasnet. Hierbij kunnen volgens Sanne problemen ontstaan. ‘In tegenstelling tot het elektriciteitsnet werkt het aardgasnet standaard niet bi-directioneel. Dit houdt in dat aardgas niet zomaar vanuit de wijk naar de rest van het aardgasnet kan stromen'. Vooral in de zomer kan dit problemen opleveren, omdat het aardgasverbruik dan laag is terwijl de vergistingsinstallaties op een constant niveau groen gas produceren. Sanne noemt het opmerkelijk dat er nog geen overkoepelende visie is op de toekomst van aardgasinfrastructuur in Nederland. Want aan de ene kant willen we aardgas uitfaseren en wordt aardgasinfrastructuur verwijderd en aan de andere kant willen we lokaal steeds meer vergisters aansluiten.Let op: Sanne geeft aan dat er momenteel 2,5 GW aan wind op zee staat, maar dat was eind 2023 al 4,7 GW. 

In de vijfde aflevering over de energietransitie behandelen we de energiesector. Welke partijen spelen een rol in ons energiesysteem? We nemen de gehele cyclus onder de loep, van producent tot consument, waarbij we de vier stappen van het proces (productie, vervoer, levering en consumptie van energie) doorlopen. Dit doen we op het gebied van elektriciteit, gas en warmte.Interessant is dat de energietransitie er voor zorgt dat nieuwe spelers een rol krijgen in de energiesector en dat de rol van bestaande partijen verandert. Denk bijvoorbeeld aan consumenten die steeds vaker ook producent van energie zijn door het bezit van zonnepanelen.Daarnaast bespreken hoe de prijs van energie (elektriciteit, aardgas en warmte) tot stand komt en hoe deze prijzen zich de komende jaren zullen gaan ontwikkelen.Let op: Sanne benoemt dat huishoudens meestal een 1x35 of 2x25 ampère elektriciteitsaansluiting hebben, dat moet 1x35 of 3x25 zijn.

Samen met Max Boogaard blikt Marnix terug op het eerste seizoen van Impact in de Podler. De Podcastserie die hij dit jaar voor de Sociaal Economische Raad maakte. Vervolgens hoor je de laatste aflevering over oud worden op een waardige manier. Want we staan met de aanstaande vergrijzing voor een enorme uitdaging in de ouderen zorg.  Luister via deze link naar alle afleveringen van ‘Impact in de Polder'. In slechts 3,5 uur ben je helemaal bij  over de belangrijkste maatschappelijke thema's in Nederland. Als je je abonneert ontvang je komend jaar ook gelijk de afleveringen van seizoen 2:https://open.spotify.com/show/1k6meuOTECRPRb0WmOk2BW   Luister via deze link naar ‘De Bovenkamer' de podcast van Max:https://open.spotify.com/episode/4FYn16AoBG5xg8oLf0aqCu?si=ec455b7ff357461d&nd=1&dlsi=068de12f34d24706

In de vierde aflevering over de Energietransitie gaan we dieper in op vraag en aanbod. Hierbij bespreken we het energieverbruik, dat we uitsplitsen in primair energieverbruik en (totaal) finaal energieverbruik.Primair energieverbruik omvat de totale hoeveelheid energie die we nodig hebben, oftewel de werkelijk benodigde hoeveelheid energie.Finaal energieverbruik is de verbruikte energie nadat het is omgezet in bruikbare vorm voor consumenten.Neem bijvoorbeeld elektrische energie: voordat je het als elektriciteit gebruikt, moet het vaak eerst in een gascentrale worden geproduceerd. Hierbij wordt aardgas omgezet in elektriciteit, maar daarbij gaat een aanzienlijk deel van de energie die in het aardgas zat verloren. Hierdoor is het primaire energiegebruik altijd hoger dan het finale energieverbruik. Dit is ook de reden waarom energiebesparing zo belangrijk is.Bij het analyseren van het totale finale energieverbruik bespreken we de verdeling tussen de verschillende sectoren. Opvallend is dat de industriële sector het grootste aandeel in het verbruik heeft, gevolgd door de gebouwde omgeving. Daarna volgen de transport en land- en tuinbouw sector.Het hoge energieverbruik in de industrie en de gebouwde omgeving zit hem vooral in de vraag naar warmte. De warmtevraag wordt tot nu toe vooral ingevuld met brandstoffen en deze zijn lastiger te verduurzamen. De grote uitdaging van de energietransitie zit dan ook in het terugdringen van de warmtevraag en het elektrificeren van het warmteverbruik. 

Luister alle afleveringen van deze serie op het kanaal: 'Een Economie voor de 22e eeuw' of via deze link: https://open.spotify.com/show/6zOAS1TiwTDyH58wauIibB Met industrieel ecoloog René Kleijn duiken we in het domein van mijnbouw en verkennen we de mogelijke impact van de winning van grondstoffen op ons ruimtegebruik. Met recente ontwikkelingen zoals de heropening van bruinkoolmijnen in Duitsland als achtergrond, onderzoeken we welke grondstoffen we nodig hebben in een circulaire economie, waar die vandaan komen, en of Europa zelf weer meer mijnbouw nodig heeft. We verkennen de ruimtelijke gevolgen daarvan voor Nederland en bespreken hoe circulair gebruik van kritieke materialen de vraag naar grondstoffen kan verminderen. En tot slot: wat kan Europees beleid daarin betekenen?

Vijf jaar geleden richtte ik de Ecosofie podcast op. Wat begon als een ‘zolderkamer-project' groeide uit naar een volwaardig bedrijf.Twee jaar geleden werd het daarom tijd om de huisstijl van Ecosofie onder de loep te nemen. Dick Bogers van Kinekt heeft mij daarmee geholpen; we hebben samen gezocht naar de kernwaarden van mij en mijn bedrijf, waar staat Ecosofie voor?Ons onderzoek functioneerde vervolgens als briefing voor een nieuw logo, kleurenpalet en lettertypes: de nieuwe visuele identiteit van Ecosofie. De volgende stap was een bijpassende website: ecosofie.net. Daar kun je tegenwoordig alles vinden over Ecosofie.Deze week interviewde ik Dick; wij zijn al een tijd vrienden en hij heeft het identiteitstraject met mij doorlopen zonder compensatie. Deze belangeloze vriendendienst heeft voor mij een enorm verschil gemaakt in de groei van mijn bedrijf; in het interview bespreken we onder andere wat dat voor mij heeft betekend.  Daarnaast geeft Dick een tipje van de sluier over zijn werkproces bij dergelijke projecten en spreken we over waarde van identiteitsvorming en digitale producten. Bekijk hier wat Dick doet met zijn bedrijf Kinekt: kinekt.io

Om steden rechtvaardig in te richten, mogen we meer samen mét inwoners beslissen, in plaats van beslissen óver inwoners.Vaak wordt er planmatig naar steden gekeken, terwijl het eigenlijk essentieel is om steden zo in te richten dat burgers de ruimte krijgen om hun directe leefomgeving zelf vorm te geven en in te richten naar hun behoeften. Als dat niet gebeurt, ontstaat er een kloof tussen stadsontwerpers en inwoners. Een mooi voorbeeld is het 'olifantenpaadje'. Het komt regelmatig voor dat ontwerpers een wandelpad in een park aanleggen, maar inwoners zelf een slimmere route door het gras creëren. Dan ontstaat er irratie bij de ontwerpers, terwijl inwoners daarmee juist identiteit en gevoel aan hun stad geven. Wouter Veldhuis (1971) is stedenbouwkundige, architect en partner van MUST, een stedenbouwkundig bureau dat gericht is op de ontwikkeling van een rechtvaardige leefomgeving. In deze aflevering vertelt hij onder andere wat we moeten doen om steden rechtvaardig in te richten. Wouter is tevens Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving, wat inhoudt dat hij de regering gevraagd en ongevraagd adviseert over de inrichting van Nederland. De vierkante meters in ons land zijn beperkt, maar we willen heel veel met de ruimte die we hebben.Een voorbeeld hiervan is de ordening van de bodem, wat een steeds groter probleem vormt. Met de warmtetransitie en elektrificatie die gaande is, moeten straten in wijken opengebroken worden om nieuwe buizen en kabels aan te leggen. Op dit moment gebeurt dit niet gestructureerd, wat grote gevolgen heeft. Alles wat ondergronds plaatsvindt, bepaald immers wat er bovengronds kan. Je kan geen bomen op het tracé van het warmtenet planten en waar nieuwe elektriciteitskabels worden gelegd schieten elektriciteitshuisjes als paddenstoelen uit de grond. De grote uitdaging is hoe we dit gestructureerd in Nederland gaan aanpakken, op een manier die zowel inwoners als ontwerpers tevreden stelt.Verder kaart Wouter aan, dat alhoewel we een dichtbevolkt land zijn wij steeds groter wonen. Dit komt door de huishoudenverdunning; we wonen met steeds minder mensen op hetzelfde oppervlak. Als we deze trend kunnen omkeren zou dat kunnen bijdragen aan een effectievere aanpak van de woningcrisis. Er ligt dus nog een grote uitdaging in het rechtvaardig en duurzaam inrichten van Nederland.

 De Nationale Conferentie Brede Welvaart is hét platform voor koplopers in de transitie naar de Impact Economie. Hier komen koplopende ondernemingen, impactgedreven topbestuurders en innovators samen, die voorbij financiële waarde kijken en impact centraal stellen bij élk besluit. Werner Schouten is directeur van de Impact Economy Foundation. De stichting organiseert op 15 december de tweede editie van de Nationale Conferentie Brede Welvaart. Voor meer informatie ga naar: https://conferentiebredewelvaart.org/ Tijdens de conferentie zullen voor het eerst de awards voor de 5 Chief Value Officers (CVOs) van het jaar worden uitgereikt. Een CVO is een impactgedreven CFO die maatschappelijke impact topprioriteit maakt in de strategie, organisatie en sector. De 5 CVOs van het jaar zijn geselecteerd door een jury onder leiding van Jeroen Smit. Voor meer informatie ga naar https://cvosvanhetjaar.nl/ Luister nu naar seizoen 4 van Voer voor verandering. De podcast over transities van DRIFT. 

Hoe Wilders een held werd, Het klimaat een nog groter probleem heeft en de oplossing in rechtvaardigheid ligt. Marnix bespreekt het vanuit de motivatie van de mens met vitaliteitsexpert Chi Chiu.