Spegillinn

Verð á matvælum hefur hækkað í hverjum einasta mánuði frá áramótum samkvæmt verðlagseftirlit ASÍ. Nautakjöt hefur hækkað mest og í einstaka tilfellum um allt að 20 prósent á ársgrundvelli. Það eru að verða níu ár síðan meirihluti breskra kjósenda samþykkti útgöngu úr Evrópusambandinu - og rúm fimm ár síðan útgangan tók formlega gildi - en á leiðtogafundi sem haldinn var í Lundúnum í morgun var hins vegar samþykkt að taka ákveðin skref til baka - til hagsbóta fyrir breskan almenning segir Keir Starmer forsætisráðherra Bretlands. Innan stjórnarandstöðunnar er hins vegar talað um uppgjöf fyrir Evrópusambandinu. Sólarorkuverum fjölgar hratt á Íslandi og segja má að sólarorkubylting sé að hefjast. Orkuverð hækkar og búnaður hefur batnað. Plötur sem fanga orkuna þurfa ekki glampandi sól og rafhlöður geta geymt orkuna til næturinnar. Fyrirtækið Alor setur þessa dagana upp sólarorkuver á nokkrum stöðum á landinu.

Hækkun veiðigjalds getur haft afdrifarík áhrif á einstaka byggðakjarna og breytingin gæti náð langt út fyrir útgerðina, snert samfélög í heild og umhverfi þeirra. Þetta kemur fram í drögum að umsögn samtaka sjávarútvegssveitarfélaga sem þau kynntu fyrir þingmönnum á fundi í morgun. 141 fyrirtæki verður fyrir verulegum áhrifum af hækkun veiðigjaldsins, tuttugu og sex þeirra eru á Vestfjörðum. Húsnæðis og mannvirkjastofnun kynnti á mánudag tillögur að breytingum á eftirliti með byggingaframkvæmdum. Þar er meðal annars lagt til að tekin verði upp sérstökt byggingagallatrygging, til að auka vernd neytenda. Lögmaður, sem hefur sérhæft sig í gallamálum, segir ekkert tryggingafélag reiðubúið að veita slíka tryggingu fyrr en fúskurum hefur verið ýtt af byggingamarkaði. Ráðuneytisstjóri dómsmálaráðuneytisins taldi nauðsynlegt að dómsmálaráðherra tæki ákvörðun um hvort rétt væri að auglýsa embætti lögreglustjórans á Suðurnesjum laust til umsóknar í ljósi þeirra miklu breytinga sem gera ætti á embættinu. Úlfar Lúðvíksson sem þótti ákvörðun ráðherrans vera kaldar kveðjur til sín verður á launum í heilt ár.

Brim, Samherji, Síldarvinnslan, Ísfélagið og Fisk-Seafood greiddu meira en þriðjung af heildarupphæð veiðigjalds á síðasta ári, eða 3,7 milljarða. Eignir þessara félaga hlaupa á hundruðum milljarða króna. Ekkert varð af fundi forseta Úkraínu, Rússlands og Bandaríkjanna í Tyrklandi til að ræða um hvernig mætti binda enda á stríðið í Úkraínu en sendinefndir Rússa og Úkraínumanna ræðast við í Istanbúl í kvöld eða á morgun - og það verður í fyrsta sinn þrjú ár sem þær eiga í beinum viðræðum. Ekki ríkir þó mikil bjartsýni um vopnahlé.

Ekki er mikill ágreiningur um sölu á hlut ríkisins í Íslandsbanka á þingi en menn eru ekki alveg á einu máli um tímasetningu og hvað sé ásættanlegt verð. Verð á laxveiðileyfum vekur á stundum furðu og hneykslan en eftirspurnin er mikil og auðlindin takmörkuð segja þeir sem selja. Fyrir fjórum árum færðust hrygningarstöðvar norsk-íslenska síldarstofnsins skyndilega 800 kílómetra norður með ströndum Noregs. Rannsókn norrænna vísindamanna sýnir að ofveiði á elstu síldinni úr stofninum er ástæðan. Þar með vantaði eldri síld til að sýna ungviðinu hvar ætti að hrygna.

Indverskir tölvuhakkarar herjuðu á lögmannsstofu sem sá meðal annars um hópmálsókn gegn Björgólfi Thor. Stór kúnni þessarar lögmannsstofu var það líka og það hvaða einstaklinga helst var herjað á í þeim innbrotstilraunum, varð blaðamönnum Reuters tilefni til að vangaveltna um hvort einhver Íslendingur, þriðji íslenski aðilinn, tengdist málinu; hvort hann hefði ráðið málaliðana indversku til starfa. Orkunotkun í dreifbýli á Íslandi er alltaf dýrust sama hvort kveikja þurfi ljós, hita hús eða drífa áfram bíla. Á alþjóðlegri ráðstefnu á Akureyri var fjallað um hvernig stuðla megi að orkuskiptum í dreifðum byggðum - því talið sé afar mikilvægt að hraða sem mest slíkum orkuskiptum til að lækka kostnað og draga úr mengun. Lögreglan á höfuðborgarsvæðinu fær nokkur símtöl í viku frá fólki sem hefur orðið fyrir kynlífskúgun eða „sextortion“. Nígerískur glæpahópur sem hefur sérhæft sig í brotum af þessum tagi stærir sig af þeim á Tiktok.

Fyrir Alþjóðadómstólnum í Haag liggur mál um skyldur Ísraels samkvæmt alþjóðalögum til að tryggja íbúum á hernumdum svæðum í Palestínu nauðþurftir, skyldur sem Ísland líkt og meginþorri ríkja sem sendu inn skriflega greinargerð til dómstólsins telja að Ísrael sé brotlegt við. Karl Emil Wernersson, einn umfangsmesti fjárfestir á árunum fyrir hrun, sonur hans og sambýliskona hafa verið ákærð af embætti héraðssaksóknara; Karl fyrir skilasvik en sonurinn og sambýliskonan fyrir peningaþvætti. Málið tengist gjaldþroti Karls sem er sagður hafa reynt að koma undan dýrmætum eignum. Landsnet ætlar í framkvæmdir fyrir 120 milljarða króna á næstu þremur árum. Höfuðáherslan er lögð á að klára byggðalínuna - hringtengingu rafmagns um landið. Miklar tafir hafa orðið við undirbúning fyrir nýjar háspennulínur sem þar gegna lykilhlutverki.

Þingfundur stóð fram til klukkan eitt í nótt þegar fyrstu umræðu um veiðigjaldsfrumvarp atvinnuvegaráðherra var haldið áfram. Það var gert hlé á þessari umræðu á miðvikudag til að samþykkja sölu á hlutabréfum í Íslandsbanka en hafist var handa við að kryfja þetta eldfima málefni klukkan hálf eitt á hádegi í gær - og umræðan stóð fram yfir miðnætti. Reynt var að finna lausn á því hvenær ætti að ljúka fyrstu umræðu, bæði í forsætisnefnd og með formönnum þingflokka, að endingu var ákveðið að klára hana á laugardegi. Guðmundur Ari Sigurjónsson og Jens Garðar Helgason tókust á um veiðigjald og laugardagsfundi.

Aðeins eitt mál komst að í Speglinum að þessu sinni. Hleranir eftirhrunsáranna og gagnastuldur frá sérstökum saksóknara. Rætt er við Sigurð G. Guðjónsson lögmann, sem var verjandi Sigurjóns Árnasonar fyrrverandi bankastjóra og þingmennina Víði Reynisson og Ingibjörgu Isakesen.

Norðurland getur orðið eitt af mest vaxandi ferðaþjónustusvæðum í Norður-Evrópu ef rétt er á málum haldið. Þetta fullyrðir talsmaður ferðaþjónustunnar fyrir norðan og segir þau uppskera núna eftir margra ára undirbúning. Aukin fjárfesting og beint millilandaflug hafi skapað fjölda nýrra tækifæra. Friedrich Merz, nýr kanslari Þýskalands hitti forseta Frakklands í dag í París, á sínum fyrsta fundi sem þjóðarleiðtogi. Á vettvangi evrópskra stjórnmála hefur verið litið til Merz sem nýs og öflugs leiðtoga stærsta ríkisins innan Evrópusambandsins - heima fyrir þykir hann mögulega strax laskaður, eftir að þýskir þingmenn höfnuðu honum í byrjun. Það hefur lengi þótt yfrið nóg af sandi á Suðurlandi, svo mikið að síðustu ár hefur verið sóst eftir að flytja umtalsvert magn úr landi. Jarðefni eru auðlind og nýting þeirra horfir öðruvísi við núna en hún gerði þegar lagaramminn um námugröft var saminn, segir Halla Hrund Logadóttir, þingmaður Framsóknarflokks.

Fyrsta umræða um frumvarp um veiðigjöld hófst í gær og stendur enn. Bæjarstjórinn í Snæfellsbæ fagnar því að ráðherra hafi hlustað á varnaðarorð sveitarfélaga sem reiða sig á lítil og meðalstór sjávarútvegsfyrirtæki. Glæpir geta leitt til réttarhalda og dóma. En hvað ef meintur glæpur snýst um metnað og hörku við að gera syni sína að heimsfrægum afreksmönnum. Um þetta fjalla frægustu réttarhöld í Noregi á síðari tímum. Bræðurnir Ingebrigtsen bera Gjert, föður sinn og þjálfara, þungum sökum. Forsætisráðuneytið þurfti að ítreka við ráðherra að skila hagsmunaskráningu sinni og fæstir ráðherrar ríkisstjórnarinnar hafa uppfært sínar dagbækur þrátt fyrir að ákveðið hafi verið í febrúar að það ætti að gera.

Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir utanríkisráðherra segir mikilvægt að Ísland noti rödd sína á alþjóðavettvangi og knýi fram aðgerðir vegna ástandsins þar. Hún segir ljóst að aðrir hagmsunir vegi meira hjá mörgum stórþjóðum, sem láti þar af leiðandi lítið til sín taka. Ísrael sé að fremja stríðsglæpi á Gaza. Atvinnuvegaráðherra mælti í dag fyrir frumvarpi sínu um breytingar á veiðigjaldi á Alþingi í dag - þetta er það frumvarp sem hörðustu deilurnar verða líklega um á þessu vorþingi og það er ekki óhugsandi að starfsáætlun þingsins verði hreinlega tekin úr sambandi til að greiða götu þess; svo ríkur er viljinn hjá stjórnarmeirihlutanum að frumvarpið verði að lögum. Jákvæð niðurstaða úr ársreikningum sveitarfélaga er áberandi þessar vikurnar og í mörgum tilfellum er afkoman í fyrra margfalt betri en ráð var fyrir gert. Formaður Sambands sveitarfélaga segir þetta ekki endilega ávísun á sömu niðurstöðu að ári. Þótt almennt hafi orðið viðsnúningur í rekstri sveitarfélaga síðustu ár þurfi áfram að glíma við miklar áskoranir.

Ársreikningur Reykjavíkurborgar var kynntur í dag, þar kom fram að borgin var rekin með rúmlega tíu milljarða króna afgangi, þremur milljörðum krónum betri niðurstaða en áætlanir gerðu ráð fyrir - þetta er nokkuð sérstakur ársreikningur, hann er frá tíð meirihlutans sem sprakk með eftirminnilegum hætti í byrjun árs. Nú er komin nýr borgarstjóri og nýr meirihluti og honum fylgja væntanlegar nýjar áherslur; En er ársreikningurinn staðfesting þess að rekstur borgarinnar sé á réttri leið, óttast minnihlutinn að þessum árangri verði fórnað á altari sveitastjórnarkosninga sem eru handan við hornið. Til að ræða þetta og meira til eru þau hingað komin; Einar Þorsteinsson, fyrrverandi borgarstjóri og oddviti Framsóknarflokksins, Hildur Björnsdóttir, oddviti Sjálfstæðisflokksins, og Alexandra Briem, borgarfulltrúi Pírata -

Fyrirtæki sem taka að sér að afla upplýsinga um keppinauta eða andstæðinga í viðskiptalífinu þekkjast víða og hafa sum teygt anga sína hingað. Njósnir á vegum viðskiptamanna voru umfjöllunarefni Kveiks, hvaða áhrif hefur þáttur lögreglu í þessu á traust til hennar, hvernig er fylgst með störfum lögreglu og hvaða skorður eru við aukavinnu lögreglu. Rætt við þingmennina Vilhjálm Árnason (D) og Ásu Berglindi Hjálmarsdóttur (S) og Fjölni Sæmundsson formann landssambands lögreglumanna.

Donald Trump forseti Bandaríkjanna hefur skrifað undir rúmlega 140 forsetatilskipanir á fyrstu 100 dögum sínum í embætti. Enn er þó ekki víst að allar tilskipanir TRumps gangi eftir og tekist er á um fjölda þeirra fyrir dómstólum. En við byrjum fyrst á umdeildasta málinu á þessu vorþingi - veiðigjaldinu. Það var afgreitt úr ríkisstjórn í morgun og á því hafa orðið nokkrar breytingar. Hanna Katrín Friðriksson, atvinnuvegaráðherra, er gestur Spegilsins.

Samskiptaráðgjafi íþrótta- og æskulýðsstarfs fer hörðum orðum um aðferðir sem körfuboltaþjálfarinn Brynjar Karl Sigurðsson hefur beitt í sinni þjálfun. Brynjar segir álitið vera eina af ástæðum þess að hann er í forsetaframboði hjá ÍSÍ, og kallar það nornaveiðar. Milljónir Kanadamanna kjósa í kosningum sem eru sagðar þær mikilvægustu í sögu landsins - en snúast ekki aðeins um ástandið í Kanada heldur um yfirlýsingar grannans í suðri. Íslenska birkið vex hægt og er ræktun þess ekki endilega besta leiðin til að binda kolefni en skógrækt snýst um fleira.

Samgönguráðherra vill breyta lögum um leigubílaakstur en gerir það líklega í tveimur skrefum. Starfshópur um endurskoðun laganna átti að skila tillögum í byrjun þessa mánaðar en gerir það ekki heldur verður að störfum fram á haust. Einmanaleiki, tilgangsleysi og skömm ýta eldra fólki í að taka dýr skyndilán sem það á í erfiðleikum með að greiða til baka. Vilborg Oddsdóttir, félagsráðgjafi hjá Hjálparstarfi kirkjunnar, segir fleiri í þessum hópi leita eftir aðstoð en áður. Vistrækt eða vistmenning er ákveðinn lífsstíll sem fjöldi fólks hér á landi hefur tileinkað sér - þótt mun fleiri viti eflaust ekkert hvað vistrækt er. Í stuttu máli felst vistrækt í að maðurinn geti lifað á jörðinni án þess að skaða náttúruna.

Tæp 28 þúsund tonn af þorski þyrfti til að stunda 48 daga standveiðar í sumar miðað við sama fjölda báta og gerðir voru út í fyrra. Þetta kemur fram í minnisblaði til stjórnarflokkanna við stjórnarmyndun fyrr í vetur. Talið er ólíklegt að hægt væri að sækja þessar veiðiheimildir án þess að skerða kvóta annarra útgerða. Talsmaður smábátaeigenda segir þetta fráleitar tölur. Reynslan sýni allt önnur og minni afköst strandveiðiflotans. Kristín Sigurðardóttir fór nýverið og kynnti sér þær miklu breytingar sem hafa orðið á íslenskum leigubílamarkaði á skömmum tíma. Þar er slegist um farþega, stundum bókstaflega, bílarnir eru margir en farþegarnir fáir. Hægt er að hlusta á pistil Kristínar frá því í Speglinum í gær í spilara RÚV og lesa vefskýru hennar á ruv.is. Skiptar skoðanir eru um núverandi fyrirkomulag. Bergþór Ólason, þingflokksformaður Miðflokksins, telur að ekki sé hægt að una við óbreytt ástand. Líka heyrast ásakanir um kynþáttafordóma og Eyrún Eyþórsdóttir, mannfræðingur og kennari í lögreglufræðum við Háskólann á Akureyri, segir hætt við að bílstjórar með erlendan bakgrunn upplifi sig enn meira jaðarsetta.

Átök eru í heimi leigubílstjóra þar sem ásakanir um sviksamlega há gjöld fyrir akstur annars vegar og kynþáttafordóma hins vegar, ganga á víxl. Kristín Sigurðardóttir brá sér í bæinn aðfaranótt laugardags fyrir páska. Þegar útför Frans páfa lýkur á laugardag hefur Giovanni Battista Re, djákni kardínálaráðsins, allt að tuttugu daga til að kalla til Rómar þá 135 kardínála sem kosið geta næsta páfa. Þá ræðst hvort páfatíð Frans verður frjálslynt frávik og hin íhaldssömu öfl nái aftur völdum eða hvort kaþólska kirkjan haldi áfram að fikra sig í átt að frjálslyndi.

Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir dómsmálaráðherra segir stjórnvöld getað gripið til margra aðgerða í baráttu sinni gegn skipulagðri brotastarfsemi; fjölga lögreglumönnum, efla fræðslu og auka heimildir lögreglu. Hún viðurkennir að staðan í fangelsismálum sé mjög slæm og það séu eins röng skilaboð og hugsast getur þegar maður hlýtur dóm en þarf aldrei að sitja hann af sér. Freyr Gígja Gunnarsson ræðir við hana. Ef ekki verður gripið inn í sífelldar hækkanir á rafmagni er viðbúið að margir garðyrkjubændur gefist upp fyrr en seinna. Þetta segir Páll Ólafsson garðyrkjubóndi norður í Þingeyjarsýslu sem borgaði 90 milljónir í rafmagn í fyrra. Hann býst við 125 milljóna króna rafmagnsreikningi í ár. Ágúst Ólafsson ræðir við Pál. Umsjón: Ævar Örn Jósepsson Tæknimaður: Mark Eldred

Stjórnvöld í Bandaríkjunum krefjast þess að háskólar vestra geri breytingar sem háskólamenn segja ganga út yfir rannsókna- og tjáningarfrelsi. Valdabarátta tveggja herforingja í Súdan hefur hrakið milljónir sveltandi landsmanna á flótta í eigin landi og lítið hefur verið gert til að binda enda á blóðuga borgarastyrjöld sem hefur staðið þar í tvö ár. Á Akureyri undirbúa menn gerð samfélagssáttamála um samfélagsmiðlanotkun barna

Fyrirhugað er að gera breytingar á því hvernig endurgreiðslum fyrir kvikmynda-og sjónvarpsverkefni verður háttað. Markmiðið á að vera að draga úr ófyrirséðum útgjaldavexti. Ef líkum lætur verður nýtt met slegið á þessu ári í endurgreiðslum; áætlað er að þær nemi sex milljörðum Afkoma bændastéttarinnar, nýliðun, tollvernd og stuðningur við íslenskan landbúnað, var það sem helst brann á bændum í hringferð Bændasamtakanna og atvinnuvegaráðherra í síðustu viku. Formaður Bændasamtakanna segir bændur kalla eftir nýrri hugsun og auknum skilningi stjórnvalda. Framtíð íslensks landbúnaðar felist í nýjungum og nýrri kynslóð bænda. Homicide prediction project - morðspáarverkefnið - miðar að því - eins og nafnið felur í sér - að þróa hugbúnað sem ætlað er að gera yfirvöldum kleift að finna líklega framtíðarmorðingja, með greiningu á fyrirliggjandi gögnum um fólk sem komist hefur í kast við lögin - jafnvel þótt með óbeinum hætti sé. Þetta hljómar óneitanlega eins og lýsing á klisjukenndri vísindaskáldsögu eða bíómynd, en titillinn - Homicide prediction project - var reyndar vinnuheitið á verkefni sem hleypt var af stokkunum í forsætisráðuneyti Bretlands þegar Rishi Sunak réði þar ríkjum, og hefur nú fengið öllu sakleysislegra og stofnanakenndara heiti: „Deiling gagna til að bæta áhættumat“.

Forstjóri Landsvirkjunar óttast að til verði ný kvótastétt ef áherslum verður breytt varðandi greiðslur fyrir vatnsréttindi vegna virkjanaframkvæmda og landsréttindi vegna fyrirhugaðra raforkuvera. Sérstaða íslenskrar byggingarsögu er að stærstur hluti bygginga er frá tuttugustu öld segir Pétur H. Ármannsson, arkitekt og sviðsstjóri húsverndarsviðs á Minjastofnun Íslands. Til stendur að aflétta umsagnarskyldu vegna viðhalds og breytinga á húsum sem byggð voru á árunum 1924 til 40 til að létta álagi af stofnuninni.

Sérfræðingar í atvinnuvegaráðuneytinu töldu strax í desember að sú breyting að miða verð á uppsjávarfiski við verð á uppboðsmörkuðum í Noregi væri einföld í útfærslu, lagatæknilega séð. Ef vel væri haldið á spilunum væri hægt að koma fram með frumvarp strax á vorþingi. Þeir lögðu líka áherslu á mikilvægi samráðs og að hafa þyrfti í huga að fyrirkomulag veiða og vinnslu í Noregi væri ólíkt því sem tíðkaðist hér á landi. Gerræðisleg vinnubrögð Donalds Trumps og yfirlýsingar um tollheimtu eru ekki líkleg til að laða fjárfestingu að Bandaríkjunum og það á eftir að taka langan tíma fyrir bandarísk stjórnvöld að öðlast traust á ný að dómi hagfræðiprófessor

Kristrún Frostadóttir forsætisráðherra ræddi í dag við forystu Evrópusambandsins um tollamál og hvernig Ísland gæti komist hjá því að lenda á milli í tollastríði Evrópu og Bandaríkjanna. Hún segir að sín skilaboð hafi komist skýrt og milliliðalaust til skila. Kristrún hefur áhyggjur af áhrifum þess á íslenskan útflutning ef ESB bregst hart við því ef vörur sem ekki eigi greiða leið inn á Bandaríkjamarkað flæði inn á þann Evrópska. Skipulögð glæpastarfsemi hefur náð að festa hér rætur og birtist með ýmsum hætti. Þingmennirnir Guðrún Hafsteinsdóttir og Grímur Grímsson ræddu um hvernig bregðast megi við. Þau telja bæði að styrkja þurfi heimildir lögreglu til afbrotavarna.

Tollastríðið sem skollið er á hefur ekki farið framhjá neinum sem fylgst hefur með fjölmiðlum síðustu daga, Bandaríkjaforseti hleypti öllu í bál og brand með verndartollum sem hann lagt á byggð og óbyggð ból; Ásgeir Jónsson, seðlabankastjóri, sagði í Morgunútvarpinu í morgun að tollastefna Bandaríkjastjórnar myndi áfram koma illa við hagkerfi heimsins og það væri ákveðin hætta á heimskreppu. Daði Már Kristófersson, fjármálaráðherra, ræðir stöðuna Mislingar hafa breiðst út á heimsvísu undanfarin ár, dregið hefur úr bólusetningum gegn þeim og faraldur geisar í Texas, Viðsnúningur Roberts Kennedys heilbrigðisráðherra Bandarríkjanna sem hvetur nú til bólusetninga hafa vakið gremju í hópi þeirra sem hafa barist gegn þeim.

Bandaríkjaforseti linnir ekki yfirlýsingum um frekari tollheimtu. Hann ætlar að leggja 50% viðbótartolla á kínverskar vörur ef Kínverjar leggja refsitolla á bandarískar vörur. Verð á hlutabréfamörkuðum féllu um allan heim, líka þeim bandaríska eftir nokkrar sveiflur á deginum. Landsvirkjun og ríkið hafa ekki náð saman um hvernig eigi að greiða fyrir vatnsréttindi Hvammsvirkjunar og landsréttindi vegna vindorkuversins í Vaðöldu. Báðum þessum deilum hefur verið vísað til gerðardóms. Miklir hagsmunir eru í húfi. Enginn í nýkjörinni stjórn Landsnets býr utan stórhöfuðborgarsvæðisins. Framkvæmdastjóri Samtaka sveitarfélaga og atvinnuþróunar á Norðurlandi eystra segir þetta þvert á gildandi byggðaáætlun. Fá opinber fyrirtæki eigi jafn mikilla hagsmuna að gæta um allt land og Landsnet.

við heyrum í Húsvíkingum eftir íbúafund með Carbfix, verkefni sem Hafnfirðingar vildu ekki sjá í bakgarðinum hjá sér, heyrum af atburðum í Úkraínu og á Gaza síðasta sólarhringinn en byrjum á geðheilbrigðismálum - Ekki er fyllilega ljóst hvar ný bygging undir geðþjónustu Landspítala verður og hennar er hvergi getið í þeirri fjármálaáætlun sem kynnt var í vikunni.. Kostnaður við að reisa bygginguna og kaupa þann búnað sem þarf er áætlaður um 24 milljarðar og framkvæmdatíminn um fimm ár og á meðan er geðdeildin með starfsemi á tveimur stöðum í húsnæði sem allir vita að er úr sér gengið og hentar hvorki sjúklingum né starfsmönnum. Formaður Geðráðs segir þörfina brýna og að nýtt hús verði að vera á næstu fjármálaáætlun

Tilkynningar Donalds Trumps um tolla á innfluttar vörur til Bandaríkjanna var beðið nokkuð lengi. Bandaríkin eru mikilvægur markaður fyrir íslenskar vörur þó að mestur vöruútflutningur héðan sé til Evrópu. Sigurður Hannesson, framkvæmdastjóri Samtaka iðnaðarins segir enn erfitt að átta sig á hver áhrif tollheimtunnar verða, þó sé jákvætt að dregið hafi úr óvissu og að íslenskar vörur lendi í lægsta tollþrepi 10%. Frá því að Ísraelar rufu vopnahléð við Hamas 18. mars hafa þeir drepið á annað þúsund almennra borgara á Gaza með beinum árásum og svelt hundruð þúsunda með því að loka á alla neyðaraðstoð og drepið starfsfólk hjálparsamtaka og Sameinuðu þjóðanna. Þeir komast enn upp með að fremja stríðsglæpi nánast dag hvern í skjóli Bandaríkjanna og aðrar þjóðir gera ýmist ekki neitt eða senda frá sér yfirlýsingar. Jafnvel Sameinuðu þjóðirnar fá engu breytt með öllum sínum fordæmingum og brýningum. Ævar Örn Jósepsson ræðir við Kára Hólmar Ragnarsson dósent í lögfræði við Háskóla Íslands og sérfræðing í þjóðarétti.

Íslendingar hafa sýnt af sér ákveðna værukærð hvað varðar eftirlit með hafinu og auðlindum þess. Þótt ekki sé hægt að segja að við höfum trassað ábyrgð okkar í varnarmálum þurfa menn að stíga upp og tryggja við séum verðugir bandamenn í alþjóðlegu samstarfi, segir Auðunn Kristinsson, aðgerðastjóri Landhelgisgæslunnar, í samtali við Önnu Kristínu Jónsdóttur. Fyrirhugaðar breytingar á veiðigjaldi gætu haft mikil áhrif í sjávarbyggðum víða um land. Vífill Karlsson, prófessor í hagfræði, telur að ef breytingarnar valdi erfiðleikum í sjávarútvegi bitni það frekar á fiskvinnslu í landi en fiskveiðum. Afar mikilvægt sé að gefa sér góðan tíma og skoða vandlega áhrif af stórum ákvörðunum eins og um hækkun veiðigjalds. Ágúst Ólafsson ræðir við Vífil. Stjórnvöld og markaðir víða um heim bíða nánast með öndina í hálsinum eftir tilkynningu Donalds Trumps Bandaríkjaforseta um það, á hvaða innflutta varning hann hyggst leggja nýja eða hærri tolla en áður, og hversu háir þeir verða. Forsetinn er enda búinn að byggja upp heilmiklar væntingar - eða áhyggjur - með málflutningi sínum um boðaða frelsun Bandaríkjanna frá þeim mikla órétti sem hann telur Bandaríkin hafa verið beitt áratugum saman af nánast öllum sínum viðskiptaríkjum. Ekki eru allir sannfærðir um að forsetinn nái markmiðum sínum með tollunum og sjá nokkrar grundvallar mótsagnir í stefnu hans. Ævar Örn Jósepsson skoðaði málið. Umsjón: Ævar Örn Jósepsson Tæknimaður: Mark Eldred

113 dagar voru liðnir frá síðasta gosi á Sundhnúksgígaröðinni þegar byrjaði að gjósa á tíunda tímanum í morgun. Það virðist hafa verið stutt og laggott af , einhverjir vilja meina að þetta sé stysta gosið og þá vakna spurningar; var þetta stóra gosið sem allir voru að bíða eftir eða forleikur að einhverju meira? Og hvað með Grindvíkinga; það sjáust áþreifanleg merki þess í morgun að þeir íbúar sem hafast við bænum eru langþreyttir á stöðu mála, margir hverjir ósáttir við framgöngu stjórnvalda og finnst þeir vera skildir eftir í lausu lofti. Benedikt Ófeigsson og Fannar Jónasson ræða stöðuna í Speglinum.

Gengið hefur á ýmsu fyrstu 100 daga ríkisstjórnar Samfylkingar, Viðreisnar og Flokks fólksins en engan bilbug var að finna á formönnunum þegar blásið var til fundar. Fjármálaráðherra kynnti í morgun 5 ára fjármálaáætlun og þar boðuð aukin útgjöld til öryggis- og varnarmála og framkvæmda í vegamálum tekjur á meðal annars að sækja með veiðigjaldi, kílómetragjaldi og gjaldtöku af ferðamönnum. Kristrún Frostadóttir forsætisráðherra segir stjórninga þegar hafa gert margt og þannig verði haldið áfram. Sjónvarpsþættirnir Adolesence hafa vakið mikið umtal síðustu daga - Skúli Bragi Geirdal,sérfræðingur í miðlalæsi segir að þótt margt gott hafi gerst séu líka ýmsar blikur á lofti.

Framkvæmdir og viðgerðir á forsætisráðherrabústaðnum á Þingvöllum kostuðu 609 milljónir. Þegar framkvæmdir hófust haustið 2021 áttu þær aðeins að standa í nokkra mánuði - en þeim lauk ekki fyrr en síðasta sumar. Tillögur um Borgarstefnu Íslands hafa færst verulega frá þeirri upphaflegu framtíðarsýn að Akureyri verði svæðisborg. Þetta er álit lektors við Háskólann á Akureyri. Engin þörf sé fyrir höfuðborgarstuðning til Reykjavíkur sem útlistaður sé í nýrri þingsályktunartillögu. Nær væri að búa til fleiri smáborgir á Íslandi. Þegar almenningur hugsar um almannavarnir tengir hann þær fyrst og síðast við eldgos, óveður, snjóflóð og aðra náttúrvá... og kannski Víði Reynisson á upplýsingafundi um COVID. Þegar fyrstu almannavarnalögin voru sett árið 1962 voru forystumenn ríkisstjórnarinnar hins vegar ekki með hugann við eldfjöll, skriður, rauðar veðurviðvaranir og veirur heldur atómsprengjur og tortímingu mannkyns.

Rannsókn héraðssaksóknara á samkeppnislagabrotum fjögurra starfsmanna Samskipa og Eimskips var hætt í desember þar sem of langt hlé hafði verið gert á rannsókninni og hún taldist því fyrnd. Fjórir voru með réttarstöðu sakbornings í nærri sjö ár. Héraðssaksóknari og Samkeppniseftirlitið ætla að ræða stöðuna við dómsmálaráðherra. Formaður Neytendasamtakana segir samkeppnislagabrot hafa lítinn fælingarmátt ef engin sætir ábyrgð. Freyr Gígja Gunnarsson rýndi í málið og ræddi við Ólaf Þór Hauksson og Breka Karlsson. Sveitarstjórnir víða um land hafa lýst efasemdum um þær breytingar sem ríkisstjórnin hefur boðað á strandveiðum svo tryggja megi 48 daga samfellda vertíð. Ekki hafi verið sýnt fram á hvert eigi að sækja veiðiheimildir fyrir aukna strandveiði. Það megi ekki skerða kvóta til annarra útgerða. Ágúst Ólafsson fjallar um þetta og ræðir við Gylfa Ólafsson og Jón Björn Hákonarson. Í dag lýkur alþjóðlegri, tveggja daga ráðstefnu í Jerúsalem, um gyðingahatur og hvernig skuli takast á við það. Ráðstefnan er haldin á vegum ráðuneytis um málefni gyðinga utan Ísraels og baráttu gegn gyðingahatri, undir yfirskriftinni: Hver eru helstu öflin á bak við gyðingahatur nútímans? Umræðuefnið er aðkallandi, því andúð og hatur í garð gyðinga hefur sannarlega farið vaxandi í hinum vestræna heimi undanfarin misseri. Þátttaka fjölda evrópskra öfga-hægrimanna hefur hins vegar vakið mikla gagnrýni og margir hættu við þátttöku. Ævar Örn Jósepsson segir frá. Umsjón: Ævar Örn Jósepsson Tæknimaður: Kormákur Marðarson

Fiskverð skiptir sjómenn öllu, segir Valmundur Valmundsson, formaður Sjómannasambandsins. Ef verð á uppsjávarfiski hefur verið vanmetið árum saman eiga sjómenn inni hjá útgerðinni og hljóta að sækja það aftur í tímann - þó ekki sé enn ljóst hvernig. Anna Kristín Jónsdóttir ræðir við Valmund. Mótmæli brutust út í Istanbúl og fleiri borgum Tyrklands í liðinni viku, þegar út spurðist að borgarstjórinn Ekrem Imamoglu hefði verið handtekinn og úrskurðaður í gæsluvarðhald, sakaður um spillingu og hryðjuverkastarfsemi. Áður hafði Istanbúl-háskóli ógilt háskólagráðu hans, en háskólapróf er forsenda þess að menn geti farið í forsetaframboð í Tyrklandi - en Imamoglu þykir manna líklegsastur til að geta fellt Recep Tayyip Erdogan í forsetakosningum eftir þrjú ár. Sema Erla Serdaroglu stjórnmálafræðingur og aðjúnkt segir það ekki nýtt, að ráðist sé að pólitískum andstæðingum Erdogans með þessum hætti. Ævar Örn Jósepsson ræðir við hana. Evrópuráðið ákvað nýlega að skipa Þórdísi Kolbrúnu Gylfadóttur fyrrverandi utanríkisráðherra sem sérstakan sendifulltrúa ráðsins í málefnum barna í Úkraínu. Þórdís var í síðustu viku í Kyiv til að kynna sér aðstæður. Björn Malmquist fréttamaður var þá staddur í borginni og ræddi við Þórdísi. Umsjón: Ævar Örn Jósepsson Tæknimaður: Kormákur Marðarson

SFS er harðort í garð stjórnvalda eftir að frumvarp um hækkun veiðigjalds var kynnt á blaðamannafundi í dag. Skortur á samráði, segir framkvæmdastjóri SFS. Í þættinum verður líka fjallað um sívaxandi óánægju og reiði Serba í garð stjórnvalda og æ fjölmennari mótmæli í helstu borgum Serbíu undanfarna mánuði.

Forsætisráðherra heyrði af orðrómi skömmu fyrir fund leiðtoga ríkisstjórnarinnar á fimmtudag að fyrrverandi menntamálaráðherra hefði bæði hringt og heimsótt konu í Kópavogi sem sagði ráðherra hafa eignast barn með unglingspilti fyrir rúmum þremur áratugum. Mennta- og barnamálaráðherra gekkst við þessari hegðun á krísufundi með formönnunum skömmu síðar. Þetta staðfestir forsætisráðuneytið. Ágangi bandarískra stjórnvalda gagnvart Grænlandi linnir ekki, þrátt fyrir samstöðu Grænlendinga, þrátt fyrir að þrýstingur Bandaríkjanna sé löngu ljós og viðbrögð eftir diplómatískum leiðum stoða ekki heldur, sagði Múte B. Egede formaður Inuit Ata-qa-ti-git í gær. Alþjóðasamfélagið verði að bregðast við. Það er tiltölulega nýlega orðið refsivert að beita einhvern svokölluðu umsáturseinelti - það sem á ensku hefur verið kallað stalker. Almenn deild lögreglunnar fer með rannsókn þessara mála á höfuðborgarsvæðinu og þau eru núna um 80. Í þessum 80 málum eru fimmtíu og fjórir með réttarstöðu sakbornings og brotin sem þeir eru grunaðir um að hafa framið eru 90. Tólf sakborningar eru grunaðir um fleiri en eitt brot. Linda Dröfn Gunnarsdóttir framkvæmdastýra Kvennaathvarfsins segir eriftt að alhæfa um hvort umsáturseinelti sé bein afleiðing af ofbeldissambandi.

Þingflokksformenn Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks segja máli Ásthildar Lóu Þórsdóttur, barna-og menntamálaráðherra, ekki lokið og forsætisráðherra eigi eftir að skýra mál sitt betur. Fjölmörgum spurningum sé áfram ósvarað. Síðar í þættinum heyrum við af því, hvernig spænskum hægrimönnum tókst að tryggja skotleyfi á spænska úlfa í nafni baráttunnar gegn matarsóun

Ásthildur Lóa Þórsdóttir barnamálaráðherra eignaðist barn rúmlega tvítug, með fimmtán ára pilti. Hún var þá leiðtogi trúarlegs unglingastarfs, sem hann tók þátt í. Fyrir viku fékk forsætisráðuneytið erindi á sitt borð, þar sem forsætisráðherra er upplýstur um málavexti. Sendandi þess fékk á sama tíma upplýsingar um að öll erindi væru trúnaðarmál. Ásthildur Lóa fékk hins vegar upplýsingar um inntak þess og hver það var sem sendi það. Hún bæði hringdi í viðkomandi og mætti síðan á heimili hans. Ævar Örn Jósepsson ræðir við stjórnmálafræðingana Evu Heiðu Önnudóttur og Eirík Bergmann Einarsson. Landgrunn Íslands á Reykjaneshrygg nær 576 sjómílur frá grunnlínu langt út fyrir þær tvö hundruð sjómílur sem efnahagslögsagan nær. Strandríki eiga öll landgrunn allt að 200 sjómílum frá grunnlínum en að uppfylltum ákveðnum skilyrðum geta þau átt landgrunn þar fyrir utan. Í síðustu viku staðfesti landsgrunnsnefnd Sameinuðu þjóðanna íslenskt landgrunn á Reykjaneshrygg eftir nærri aldarfjórðungs aðdraganda. Anna Kristín Jónsdóttir ræðir við Birgi Hrafn Búason, deildarstjóra á laga og stjórnsýsluskrifstofu utanríkisráðuneytisins, sem leiddi sendinefnd Íslands í lokahnykk þessarar vinnu sem staðið hefur frá aldamótum. Umsjón: Ævar Örn Jósepsson Tæknimaður: Mark Eldred

Spegillinn fjallaði í gær ítarlega um meðferðarheimili fyrir börn sem til stóð að reisa í Garðabæ. Þar kom meðal annars fram að Barna- og fjölskyldustofa hefði gefist upp á biðinni og viljað að húsið yrði reist í Mosfellsbæ. Regína Ásvaldsdóttir, bæjarstjóri í Mosfellsbæ, sem hefur mikla reynslu af þessum málum, segir umfjöllunina í gær hafa eiginlega staðfest tilfinningu sem hún hafi haft lengi. Freyr Gígja Gunnarsson ræðir við hana. „Stríðið 'um frið fyrir Netanyahu' er byrjað,“ sagði Tamir Pardo, fyrrverandi yfirmaður ísraelsku leyniþjónustunnar Mossad á fjölmennum mótmælafundi í Tel Aviv í gær. Með þessu vísar Pardo í útbreidda skoðun pólitískra andstæðinga forsætisráðherrans Benjamíns Netanyahus, sem saka hann um að skeyta í engu um líf þeirra gísla sem enn eru í haldi Hamas, heldur hugsa bara um eigin pólitísku framtíð með því að rjúfa vopnahléið og hefja aftur mannskæðar loftárásir á Gaza. Pardo er ekki einn um þessa skoðun, eins og Ævar Örn Jósepsson fjallar um. Í upphafi árs var gefinn út grásleppukvóti í fyrsta sinn. Lögin sem samþykkt voru í fyrra áttu að auka hagræði í greininni og tryggja öryggi sjómanna, en líka að koma í veg fyrir samþjöppun aflaheimilda á fárra hendur. Sjávarútvegurinn hefur enn ýmsar spurningar um framkvæmdina og hver hagnast á nýja kvótanum. Gréta Sigríður Einarsdóttir kannaði málið. Umsjón: Ævar Örn Jósepsson Tæknimaður: Mark Eldred

Utanríkisráðherra fordæmir loftárásir Ísraelshers á Gaza í nótt sem bundu enda á tveggja mánaða vopnahlé. Hún tekur undir með Mannréttindanefnd Sameinuðu þjóðanna, að stríðsrekstur Ísraela á Gaza beri öll einkenni þjóðarmorðs. Nærri þrjú hundruð blaðsíður af gögnum varpa ljósi á hvers vegna nýtt meðferðarheimili fyrir börn hefur enn ekki risið í Garðabæ. Bygging heimilisins virðist hafa verið svæfð þegar Barnaverndarstofa var lögð niður.

Lögreglan á Suðurlandi rannsakar andlát manns sem var saknað í Þorlákshöfn fyrir viku og fannst þungt haldinn í Reykjavík morguninn eftir. Grunur eru um manndráp, fjárkúgun og frelsissviptingu. Sex eru í gæsluvarðhaldi. Prófessor í afbrotafræði segir málið um margt óvenjulegt ekki síst sá miklu fjöldi sem tengist því. Krafa Bandaríkjaforseta um aðgengi að auðlindum Úkraínu í skiptum fyrir hernaðaraðstoð hefur verið gagnrýnd víða um heim, en Bandaríkjunum hefur verið boðið að fjárfesta í ríkulegum auðlindum Lýðstjórnarlýðveldisins Kongós í skiptum fyrir aðstoð. Umboðsmðaur Alþings gerði í fyrra athugasemdir við notkun og gerð lögreglustjörnunnar og minnti á að stjórnsýslan væri bundin af lögum - líka um lögreglustjörnur.

Það er mjög erfitt, allt að því ómögulegt fyrir ráðherra að aðskilja sig og sína persónu frá embættinu segir Kári Hólmar Ragnarsson dósent við lagadeild HÍ. Rætt við hann um orð mennta-og barnamálaráðherra sem sagðist ekki gera ráð fyrir réttlæti hjá dómstólum. Þó að ráðherra hafi beðist afsökunar á þessu er ekki víst að það dugi til. Ofbeldi meðal barna er ekki nýtilkomið en tilfelli koma upp hjá sífellt yngri börnum, segir Magnús Þór Jónsson formaður Kennarasambands Íslands. Einn asískur rángeitungur drepur allt að fimmtíu býflugur á dag og þeir tortíma iðulega heilu býflugnabúunum, því evrópska býflugan illa í stakk búin að verjast árásum þessara aðkomukvikinda.