Bach van de Dag

Frank de Munnik tipt de nieuwe tweedelige podcast 'Johannes-Passion: Bachs meesterwerk uit de schaduw'. De Johannes-Passion staat vaak in de schaduw van de beroemde Matthäus-Passion. Maar de Johannes is zeker net zo dramatisch, flitsend én ontroerend.  In deze podcast gidst presentator en theoloog Wilfred Kemp je samen met violist, dirigent en programmamaker Carel den Hertog door dit baanbrekende werk. Luister de afleveringen via onze serie 'Meer dan Matthäus' of zoek op 'Johannes-Passion' en 'podcast'.

Een tip voor liefhebbers van Bach van de Dag: de nieuwe speellijst 'De Jaargetijden'. Deze maand is het De Nationale Tuinvogeltelling. Componisten laten zich al eeuwen inspireren door alles wat groeit, bloeit, kruipt, sluipt én vliegt! Hoe klinken vogels in muziek? Dat hoor je in deze muziekmix. Tel je mee met Andrea van Pol? De vogelspeellijst van deze week is eenmalig te horen in Bach van de Dag. De vervolgafleveringen vind je iedere woensdag bij 'De Jaargetijden' in de NPO Luister-app.  Muziek: 2.05 Cyril Scott - Water wagtail, op.71, nr.3, "Kwikstaartje" Nino Gvetadze [piano] Challenge Classics CC72819 4.54 Ottorino Respighi - Gli uccelli, "Vogels" - deel II, "De duif. Andante espressivo - Allegro" (Arr.) Concerto Copenhagen o.l.v. Magnus Fryklund Dacapo 8.226220 7.59 Bernhard van den Sigtenhorst Meyer - Van de Vogels , op.4 - deel II "'n Troepjes meezen in het bosch" Pauline Oostenrijk [piano] Cobra 0072 10.06 Franz Schubert - Winterreise D.911 - nr.15, "De Kraai" Maarten Koningsberger [zang] & Roger Braun [piano] Brilliant Classics 6446 11.59 Antonio Vivaldi - Concert voor fluit en strijkorkest RV.428, op.10 nr.3 in D gr.t., "Het puttertje" - deel III, "Allegro" Stefan Temmingh [blokfluit] & La Folia Barockorchester Deutsche Harmonia Mundi 888751412052 14.34 Ešenvalds, Ēriks - Spring, The Sweet Spring Nationaal Vrouwen Jeugdkoor o.l.v. Wilma ten Wolde Challenge Classics CC72211 18.32 Paul McCartney - Blackbird (Arr.) Eric Vloeimans [trompet] & Holland Baroque Society Channel Classics CCS SA 35613 20.43 Strijkkwartet, op.33 nr.3 in C gr.t. (Hob.III, nr.39), "Vogelkwartet" - deel II, "Scherzo: Allegretto" Cuarteto Quiroga Cobra Records 0076 24.20 Lyrische stukken (6), op.43 - nr.4, "Vogeltje" Leif Ove Andsnes [piano] Virgin Classics VC 7593002 26.10 Ralph Vaughan Williams - The lark ascending (De stijgende leeuwerik) Janine Jansen [viool] & Royal Philharmonic Orchestra o.l.v. Barry Wordsworth Decca 4750112

‘De oneindige bibliotheek' (slot) In deze laatste aflevering ga ik naar muziek die ik onlangs ontdekte. Misschien is dat wel de waarde van een Wonderkamer en Bibliotheek: het is oneindig. Er valt altijd te verwonderen. Georg Schumann Fantasien op.36, nr.4 ‘Am Abend am Dom' Michael Van Krucker, piano (album: Georg Schumann, Piano Works)

‘Wals en afscheid' Er kwam niets van terecht: Chopin trouwde niet met Maria Wodzinska. Voor haar schreef hij zijn Wals ‘L'Adieu', en op haar bundeltje brieven schreef hij "mijn misère". Frederic Chopin Wals voor piano, nr.9, op.69 nr.1 ‘L'Adieu' Pavel Kolesnikov, piano (album: Kolesnikov plays Chopin)

‘De vele kanten van Saint-Georges' De Zwarte Mozart, zo luidde zijn bijnaam. Joseph Boulogne de Saint-Georges, geboren in Guadeloupe, maakte muzikaal furore in het Parijs van Marie-Antoinette. Later vocht hij in Haïti voor de vrijheid van de tot slaaf gemaakten.  Joseph Boulogne de Saint-Georges Vioolconcert in D; I. Zefira Valova, viool & directie Il Pomo d'Oro (album: Violin Concertos, Benda, Graun etc)

‘De Gesproken Brief' Vorig jaar kocht ik een ‘gesproken brief'. Een vader en moeder spreken een brief in voor ‘onze jongen' in Indonesië. Een geluidsherinnering. De Gesproken Brief Dienst Welfare Geluids Technisch Bureau Jac. Van der Klei, 16 apr. 1948 2'00'' Leopold Godowsky Java Suite, dl.III. De Tuinen van Buitenzorg Esgther Budiardjo, piano (album: Godowsky Java Suite)

‘Ilona & Johannes' Ze speelde op haar vijfde samen met Franz Liszt, werd een leerlinge van Clara Schumann en een goede vriendin van Johannes Brahms. Ilona Eibenschütz studeerde Brahms' opus 118 bij de componist zelf. In 1903 maakte ze een opname.  Johannes Brahms 6 Pianostukken, op.118, nr.3 Ballade Ilona Eibenschütz, piano (opn. 1903) (album: The Piano G & T's, vol.4)

‘Eerste' Componist en muziektheoreticus. Portugal, 16e eeuw. Muzikale eenvoud in al haar complexiteit. Eerste zwarte componist die een publicatie kende: Vicente Lusitano. Vicente Lusitano Salve Regina & Heu, me Domine The Marian Consort (album: Vicente Lusitano: Motets)

‘De wetten van een blad' Muziek die zich langzaam ontvouwt. Kwetsbaar en ongenaakbaar, volgens de wet van een blad. Afsplitsing na afsplitsing. Neoklassiek, ver voordat het woord bestond. Ann Southam Simple Lines of Inquiry, IV & V Eva Egoyan, piano (album: Simple Lines of Inquiry)

'18 Manieren om naar de staart van een jonge olifant te kijken' Die muziek is vervelend… aldus een nichtje van Poulenc, toen de componist eigen werk speelde. ‘Kun je niet Histoire de Babar spelen?'. Alleen dit beroemde kinderboek bestond niet als muziek. Hoogste tijd voor Poulenc om dit alsnog te componeren.  Francis Poulenc Histoire de Babar, Le Petit Elephant Francois Mouzaya, stem Alexandre Tharaud, piano (album: Poulenc, Complete Chamber Music vol.5)

‘Wolken, toen en buiten de tijd' In de laatste jaren van zijn leven componeerde Liszt pianomuziek die eigenlijk buiten de tijd valt. Enkele jaren geleden was ik in het Liszt Museum in Weimar. En proefde daar in de stille kamers de tijd van toen, zoals 24 augustus 1881, als Liszt zijn ‘Nuages gris' componeert. Franz Liszt Nuages Gris Cora Irsen, piano (Bechstein, Liszt Museum Weimar) (album: Franz Liszt und sein Bechstein zu Weimar)

‘Alleen de linkerhand' Op deze dag, 23 augustus 1914, werd Paul Wittgenstein in zijn rechterarm geschoten. Daarmee kwam er geen einde aan zijn carrière als concertpianist. Met een ijzeren wil trainde hij zijn linkerhand en vroeg allerlei componisten om voor hem te componeren: voor zijn linkerhand.  Franz Schmidt Kwintet in A; III. Scherzo. Molto vivace Folke Nauta, piano Prisma Strijktrio  Lars Wouters van den Oudenweijer, klarinet (album: Left Hand Legacy, vol.1)

‘Brasilia: Bossa Nova' Eind jaren vijftig waaide een zomerwind een zachtaardige en sensuele muziek over de wereld. Bossa Nova uit Brazilië. Uiterst fraai gemaakt en vormgegeven, even ‘nova' als de hoofdstad Brasilia. Caetano Veloso Um Dia Gal Costa & Caetano Veloso (album: Domingo) Antonio Carlos Jobim Antigue Antonio Carlos Jobim (album: Wave) Antonio Carlos Jobim Children's Games Antonio Carlos Jobim (album: Stone Flower)

‘Het nabootsen van bijna niets' Howard Skempton is als componist de grootmeester van het kleine, het miniatuur. Sommige pianostukken duren nog geen minuut en bestaan uit een heel rijk bijna niets.  Howard Skempton 12 Piano Pieces John Tilbury, piano (album: Well, well Cornelius)

‘Nachtlicht' In 2011 verscheen het boek ‘Nocturne, a Journey in Search of Moonlight' van James Attlee. Typisch een boek voor een Wonderkamer: een persoonlijke zoektocht naar de beleving en geschiedenis van ‘maanlicht'. Voor mij is Brian Eno's Lux een perfecte soundtrack bij dit boek. Brian Eno Lux II (fragment) Brian Eno (album: Eno - Lux)

‘Voorbij' Eindeloos zoeken en verzamelen bracht het platenlabel Bear Family Records tot de bijna 6 kilo wegende doos met 11 CD's en een boek. ‘Vorbei – Beyond Recall, Jewish Musical Life in Nazi Berlin'. Tegelijk een monument voor het voorbije en een ware schat aan wat overbleef. Kantor Israel Bakon Lomer sich iberbeten In Ukrainischen Schenkel Kantor Israel Bakon (album: Vorbei… beyond recall)

‘Plezier & Etudes' Voor mijn Westerse oren zijn ze onnavolgbaar. Blijmakend en uitermate complex: de ritmische patronen uit de Afrikaanse muziektraditie. De componist György Ligeti liet zich inspireren door deze ritmen… Anoniem / trad. Yangisa Aka Pygmes (album: African Rhythms) Gyorgy Ligeti Etudes, boek 3; III. A bout de soufflé Pierre-Laurent Aimard, piano

‘Geen ochtend ter wereld' Ver van het wereldse lawaai componeert en speelt Monsieur de Sainte-Colombe. Met een strijkstok en een gamba zoekt hij het geheim van de muziek. Tous les matins du monde - de verfilming van het boek van Pascal Quignard - maakte diepe indruk op mij. M. de Sainte-Colombe Prelude Paolo Pandolfo, gamba (album: Sainte-Colombe: Pieces de Viole) M. de Sainte-Colombe Concert LXVI: Tombeau ‘Les Regrets' Myria Rignol & Mathilde Vialle, gamba (album: Saint-Colombe - Marin Marais a deux violes egales) Marin Marais Pieces de viole boek 2, 1701 - nr.9 ‘Tombeau pour Mr. Sainte Colombe' Francois Joubert-Caillet, basgamba Ensemble L'Acheron (album: Maris Pieces de Viole, boek 2)

‘Waar je ook gaat…' David Lang zocht in een aantal teksten uit het Oude Testament naar wat het betekent om mens te zijn. Het klinkende resultaat is een grote en grootse koorcyclus – betekenisvol minimalisme. David Lang The Writings: nr.4, Where You Go (After the Book of Ruth) Cappella Amsterdam o.l.v. Daniel Reuss (album: David Lang The Writings)

‘Stilleven, voor Adriaen Coorte' Asperges, kruisbessen, schelpen. De 17de-eeuwer Adriaen Coorte schilderde eenvoudige stillevens. Kleine doeken met een grootse diepgang. Als eerbetoon in deze aflevering muziek van Albert de Rippe, componist van stillevens met luit. Albert de Rippe Fantasie II & XXII Paul O'Dette, luit (album: Rippe; Works for lute)

‘Ocarina & Duiven' Mijn grootmoeder kreeg een porseleinen ocarina cadeau van een Hongaarse vluchteling in 1956. Hoe mooi en mysterieus kan een ocarina klinken… John Luther Adams Songbirdsongs; V. Mourning Dove Callithumpian Consort of New England o.l.v. Stephen Drury (album: J.L. Adams; Songbirdsongs)

‘Lipatti in klassieke stijl' Hij groeide uit tot een van de grootste pianisten van de 20ste eeuw: Dinu Lipatti. Maar daarnaast was hij ook componist, die een werkelijk verleidelijk mooi Concertino schreef. Geheel in ‘klassieke stijl' oftewel ‘neo-barok'.  Dinu Lipatti Concertino in klassieke stijl, dl. I, II & III Julien Libeer, piano Les Metamorphoses olv Raphael Feye (album: Lignes paralleles)

‘Toewijding' Nog steeds een bron van inspiratie: de heilige Dominicus. Zoals bijvoorbeeld in mijn wijk: het Huis van Dominicus. Een plek voor bevlogen mensen – van studie tot zorg. Daarom op de feestdag van Dominicus: middeleeuwse ‘Dominicaanse' muziek. Anoniem Regina Celi Letare Ave Maria, J'aim Tant Dominator Domine – Ecce Ministerium - Domino Ensemble Discantus (album: Nova Sonet Harmonie)

‘Klokken over Utrecht' ‘God nam 't hem in het oog. Maar gaf 't hem in 't oor.' – aldus het grafschrift uit 1657 van Jacob van Eyck, beiaardier in Utrecht uit de 17e eeuw. Deze blinde musicus was verantwoordelijk voor de klokken in de Dom te Utrecht en daarnaast speelde hij blokfluit op het Hof rond de Janskerk.  Jacob van Eyck Fantasie en Echo Arie Abbenes, carillon Dom Utrecht Saskia Coolen, blokfluit (album: Van Eyck: A Wonder for all the ages in his flute and bell-playing)   Jacob van Eyck Blydschap van mijn vliedt François Lazarevitch, fluit (album: Van Eyck: Der fluyten lust-hof)   Anoniem Bow Bells (uit: Musick Hand Maid 1668, John Playford) Arie Abbenes, carillon Dom Utrecht (album: Inspired by the Bells)

‘Arushi Jain: Tussen New York en New Delhi' Een opmerkelijk samengaan van Indiase klassieke muziek en analoge synthesizers. Wonderlijk en wonderlijk mooi. Arushi Jain omschrijft zichzelf als Creative Technologist en Modular Princess.  Arushi Jain Richer Than Blood & My People Have Deep Roots Arushi Jain, zang & analoge synthesizers (album: Under The Lilac Sky)

‘Een liedje van eeuwen her' Eind 14e eeuw, begin 15e eeuw werd aan het hof in Spanje een ‘muziekmanuscript' samengesteld. Uit de prachtig vormgegeven pagina's komt een liedje tevoorschijn dat van ‘nu' had kunnen zijn. Tijdloze muziek die door de eeuwen zwerft. Anoniem Al alva venid Hesperion X olv Jordi Savall (album: El Cancionero de Palacio, 1474-1516)

‘Magda Tagliaferro' Ze was een van de favoriete pianisten in het Parijs van de jaren twintig en dertig. Het fenomeen Magda Tagliaferro: helder, teder en van een grote, innerlijke kracht. Gabriel Fauré Impromptu nr.2, op.31 Magda Tagliaferro, piano (opn.1932) (album: Tagliaferro, vol 2, Paris 1928-1936)

‘Aantekeningen over Anežka Schulzová' 376 pianominiaturen schreef de Tsjechische componist Zdeněk Fibich. Beter gezegd: 376 in klank weergegeven foto's van zijn geliefde Anežka Schulzová.  Zdeněk Fibich Moods, Impressions and Reminiscenes, op.41, nr.1, 3, 5, 6 & 8 Marian Lapsansky, piano  (album: Fibich; Moods vol.1)

U hoort een kort fragment ter promotie van “Marga Minco leest 'Het bittere kruid'”. Het volledige luisterboek is te vinden als vijfdelige podcast in Franks Klassieke Wonderkamer. ‘Omdat ik overleefd heb, schrijf ik. Ik wilde mijn familie verder laten leven door over haar te schrijven'. De door Marga Minco (1920-2023) gelezen hoofdstukken worden afgewisseld met korte muziek. Muziek als een witregel. Een korte, klinkende stilte.

‘Naar het noorden' 29 juli is de feestdag van de Heilige Olav - middeleeuws koning van Noorwegen. Voor deze dag bestaan speciale Gregoriaanse gezangen, overgeleverd via een manuscript uit 1520. De muziek is ingetogen en meditatief. anoniem Historia Sancti Olavi: Ad primas vesperas Graces & Voices, Consortium Vocale Oslo (album: Historia Sancti Olavi)

‘De harmonie der sferen' Op 27 juli 1656 werd de banvloek uitgesproken over Baruch Spinoza… Deze zachtmoedige vrijdenker ontwikkelde zich tot misschien wel de grootste filosoof van Nederland.  Joep Franssens Harmony of the Spheres, III. Nederlands Kamerkoor & Tallinn Kamerorkest o.l.v. Tonu Kaljuste (album: Franssens Harmony of the Spheres)

‘Vrijhaven Shanghai' Shanghai voor de Tweede Wereldoorlog: een bruisende metropool waar alles mogelijk is. Het Parijs van Azië; het New York van China. En.. de enige stad ter wereld waar Joden relatief veilig konden leven.   Selectie verschillende titels (album: Metropolis Shanghai – Showboat to China)

‘Camino, of de weg van de pelgrim' Jacobus de Meerdere, was een van de twaalf apostelen. Na zijn dood in 42 n.C. kwam zijn lichaam op wonderbaarlijke wijze in Spanje. Op zijn vermeende graf werd een kerk gebouwd: Santiago de Compostela. Santa Iago / Sint Jacob. De feestdag van Jacobus is op deze dag (25 juli). Guillaume Dufay Missa Sancti Iacobi: Kyrie Cappella Pratensis o.l.v. Rebecca Stewart (album: Dufay: Missa sancti Iacobi)

‘Bernsteins Berceuse' Hij stond bekend als flamboyant en diepgravend: componist en dirigent Leonard Bernstein. Daarnaast componeerde hij kleine pianowerken als liefdevolle cadeautjes voor vrienden en bekenden. Deze ‘Berceuse' is voor het dochtertje van Betty Comden – zij schreef o.a. ‘Singin' in the Rain…' Leonard Bernstein 5 Anniversaries: V. For Susanna Kyle (born July 24, 1949) Michele Tozzetti, piano  (album: Bernstein: Complete Solo Piano Music)

‘Muziek voor Maria van Magdala' Maria Magdalena. Hoe weinig is er over haar bekend… en hoeveel invloed heeft deze sterke vrouw. In de barok werd zij bij uitstek de stem van berouw en verdriet… Giovanni Battista Agneletti Gloria Maria Cristina Kiehr, sopraan Concerto Soave olv Jean-Marc Aymes (album: Canta la Maddalena)   Girolamo Frescobaldi Toccata Canzon & Aria musicali nr. 6 Maria Cristina Kiehr, sopraan Concerto Soave olv Jean-Marc Aymes (album: Canta la Maddalena)     Antonio Caldara Maddalena ai piedi di Cristo: ‘Per il mar del pianto mio' Maria Cristina Kiehr, sopraan Schola Cantorum Basiliensis olv Rene Jacobs

‘Twee brieven, 1918-1920' Langzamerhand duikt haar naam steeds vaker op; Dora Pejacevic. Deze adellijke, Kroatische componiste schreef twee nocturnes. Die je moet horen!  Dora Pejacevic Nocturne, op.50; nr.1 & 2 Natasa Veljkovic, piano (album: Pejacevic: Complete Piano Works)

‘Napels: de zon ziende in de mond' Opwindende barokmuziek uit Napels met een hoofdrol voor de mandoline. Het verbaasde mij. Nooit gedacht dat ik een mandolineconcert leuk zou vinden. Sterker nog: het geeft mij een zonnige glimp van Napels. Domenico Gaudioso Mandolineconcert in G, I. Artemandoline (album: Concerti Napoletani per Mandolino)

‘Een verloren liedje' Thessaloniki kende ooit een grote Joodse gemeenschap. In de 16e eeuw was zelfs de meerderheid van de inwoners Joods. In de Holocaust werd deze gemeenschap grotendeels vermoord. De Joodse muziek uit Thessaloniki vertelt over de ooit zo rijke tijd. Anoniem Una machacha en Selanica Savina Yannatou, zang & Primavera en Salonici (album: Songs of Thessaloniki)

‘Landhuis in zacht licht' Er komt gelukkig geen einde aan ontdekkingen… zo stuitte ik op de muziek van de Franse componiste Charlotte Sohy. Bij haar verhuizing naar een prachtig, oud chateau componeerde Sohy de Triptyque champêtre. Kleurrijk, meditatief en van een innerlijke blijmoedigheid. Charlotte Sohy Tryptique champêtre, op.21 Mathilde Calderini, fluit, Omer Bouchez, viool; Lou Hyung-Hsin, altviool; Yan Levionnois, cello; Constance Luzzati, harp (album: Sohy Chamber Works)

‘Wien, Wenen, Vienna' Hij studeerde bij Zemlinsky en werd assistent-dirigent bij Gustav Mahler. Na de aansluiting van Oostenrijk bij Nazi-Duitsland in 1938 emigreerde Karl Weigl naar de VS. Zijn prachtige ‘Love Song' klinkt in de Wonderkamer door Raphael Wallfisch, wiens moeder celliste was in het kamporkest van Auschwitz.  Karl Weigl 2 Stukken voor cello en piano, op.33, nr.1 ‘Love Song' Raphael Wallfisch, cello  John York, piano (album: Karl Weigl Cello Concerto)

‘Vertrek uit Triëst, 1939' In 1939 vertrok Manuel Castelnuovo-Tedesco naar de Verenigde Staten. Voor de Joodse Castelnuovo-Tedesco was fascistisch Italië niet langer veilig. In de VS werd hij de docent van o.a. Nelson Riddle en John Williams… En zijn eigen muziek? Genoeg te ontdekken! Manuel Castelnuovo-Tedesco Strijktrio, op.147, dl.I&II Davide Alogna, Marco & Stefano Bonganti   (album: Castelnuovo-Tedesco, Vioolconcert nr.3)

‘Verweerde stenen of de herinnering' Het is het kortste Requiem dat ik ken, maar bijzonder veelzeggend. In alle schrijnende eenvoud vertelt de IJslandse componist Jon Leifs van zijn verdriet rond het overlijden van zijn dochter.  Jon Leifs Requiem, op.33b Motet Choir of the Hallgrim's Church o.l.v. Hordur Askelsson (album: Jon Leifs Hekla)

‘Anna et Jean-Marie' Via een collega ontving ik een boek waarin een voetnoot vermeldde dat Jean-Marie Leclair Leeuwarden had bezocht. Hij speelde en componeerde voor de muzikale Anna van Hannover, echtgenote van stadhouder Willem IV. Aanleiding genoeg om Leclairs muziek naar mijn Wonderkamer te halen. Jean-Marie Leclair Sonate op.9, nr.5 (dl.III & IV) David Plantier, viool Les plaisirs du Parnasse (album: Leclair: Violin Sonatas)

‘Tekeningen uit een kamer' Niemand was er ooit geweest, de kamer die Erik Satie bewoonde. Na het overlijden van Satie werd een ware Wonderkamer aangetroffen – met zeven identieke fluwelen pakken, schetsboeken, en twee op elkaar gestapelde piano's.  Erik Satie Carnet d'esquisses et de croquis (sel.) Pascal Rogé, piano (album: Sports et Divertissement)   Elena Kats-Chernin Meditations on Erik Satie (sel.) Tamara Anna Cislowska, piano (album: Unsent Love Letters: Meditations on Erik Satie)