Podcast appearances and mentions of paul witteman

De NPO verkeert weer in zwaar weer: volgens de rechterflanken van de politiek is het een elitair links bolwerk. Gelukkig kwam Doortje tijdens de premiere van Maxima van Videoland tot een ingeving: we moeten de NPO veel commerciëler maken. Dus in deze aflevering schieten we te hulp en hervormen we bestaande NPO formats tot rete commerciële tv programma's waar John de Mol alleen maar van kan dromen. Moet Marielle Tweebeeke hete sauzen gaan proberen terwijl ze Markt Rutte interviewt? En moet Paul Witteman vervangen worden door Willie Wartaal? Na deze brainstorm kan de NPO weer vijftig jaar vooruit. Graag gedaan ✨ ✨ Volg hier Doortje, Perre en Voorheen Schaamteloos Randstedelijk op Instagram.Abonneer hier op onze Substack nieuwsbriefLuister vanaf u naar de nieuwe podcast van Perre "Grof Geld" over de macht van de macht van geld in de voetbalwereld in je favoriete podcast app.Ga naar squarespace.com/VSR voor een gratis proefperiode, en wanneer je klaar bent om te lanceren, gebruik de kortingscode VSR10 om 10% korting te krijgen op je eerste aankoop van een website of domein.Gideon - kijk op wijwillenhoutbouw.nl en help bij het vergroten van het bewustzijn over de voordelen van houten huizen en natuurlijke materialen.Gehoord in deze aflevering:Hoe de ‘linkse' NPO mikpunt werd van populistisch rechts - NRCNiet afschaffen, maar bezuinigen op NPO vinden veel Nederlanders een goed idee - AdFormatieWat moeten we met de NPO? ‘Als je de Nederlandse waarden belangrijk vindt, moet je er juist in investeren' - TrouwBBC boss hits out at ‘shortsighted' Tory budget cuts - The Guardian‘Nostalgia for a Dating Experience They've Never Had' - The AtlanticZie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Luisteraars! Het blijkt lastig te accepteren dat mensen vooral op een anti-immigratiepartij als de PVV stemmen, omdat ze tegen immigratie zijn. Neem ter illustratie een column van collega Arjen van Veelen van dit weekend, waarin de PVV-stem als een proteststem wordt neergezet. 'Ze zeiden dat ze zich verweesd voelden; we schrapten hun buslijnen,' schreef Van Veelen. 'Ze zeiden dat ze ontworteld raakten; we flexibiliseerden hun banen. Ze mompelden dat ze vereenzaamden; we verhoogden hun parkeertarieven, verkochten hun huisarts aan de hoogste bieder en verpatsten halve woonblokken aan Blackstone. Ze vroegen om waardige banen; we gaven ze na tien jaar flexibele dienst een doosje Merci.' Het is een these die eigenlijk iedere verkiezingsoverwinning van een rechts-populistische partij weer boven komt drijven: mensen stemmen op de PVV uit protest, niet uit overtuiging. Maar wat klopt daar eigenlijk van? Weinig, blijkt uit bergen aan politicologisch onderzoek. Een stem op een anti-migratiepartij wordt toch vooral verklaard doordat mensen tegen migratie zijn. Tegelijkertijd waren er altijd al mensen die tegen migratie waren, misschien nog wel meer in het verleden dan nu. Dus hoe kan het dat anti-migratiepartijen nu pas zo succesvol zijn geworden? Van Veelens column snijdt ook een reëel punt aan: hoogopgeleiden hebben het in dit land voor het zeggen. De opvattingen van laagopgeleiden worden veel minder vaak vertaald in beleid, dan die van hoogopgeleiden. Een interessant voorbeeld: er is een enorme meerderheid van de laagopgeleiden voor verlaging van de pensioenleeftijd (wel 90 procent voor mensen met enkel primair onderwijs), maar die discussie is door de politiek gesloten verklaard. Het leenstelsel – een maatregel waarvoor wél steun was onder laagopgeleiden en weerstand bij hoogopgeleiden – werd dankzij een succesvolle lobby van hoogopgeleiden wel weer afgeschaft. Kortom: in deze podcast weer een uur aan amateur-politicologie! Leesvoer bij deze aflevering • De column 'Wakker worden in een guur land' van Arjen van Veelen (https://corr.es/a1f584) • Een interview van de VPRO waarin Max van Weezel met voormalig CD'er Hans Janmaat spreekt. (https://corr.es/ef80cc) • De paper 'Why Some Anti-Immigrant Parties Fail and Others Succeed: A Two-Step Model of Aggregate Electoral Support' van Wouter Van Der Brug, Meindert Fennema en Jean Tillie. (https://corr.es/37d46a) • Een fragment waarin Paul Witteman aangeeft dat Hans Janmaat bij de VARA geen “fair kans” gekregen heeft en dat ze dat zo weer zouden doen. (https://corr.es/18182a) • 'Cordon sanitaire kan wel degelijk effectief zijn', een opiniestuk van Léonie de Jonge. (https://corr.es/37f9e3) • Een onderzoek van Wouter Schakel en Daphne van der Pas over onderwijsongelijkheid en beleid. (https://corr.es/bbec6b) Zoals altijd kun je je opmerkingen en suggesties met ons delen via rudienfreddieshow@decorrespondent.nl.

Luisteraars! Het blijkt lastig te accepteren dat mensen vooral op een anti-immigratiepartij als de PVV stemmen, omdat ze tegen immigratie zijn. Neem ter illustratie een column van collega Arjen van Veelen van dit weekend, waarin de PVV-stem als een proteststem wordt neergezet. 'Ze zeiden dat ze zich verweesd voelden; we schrapten hun buslijnen,' schreef Van Veelen. 'Ze zeiden dat ze ontworteld raakten; we flexibiliseerden hun banen. Ze mompelden dat ze vereenzaamden; we verhoogden hun parkeertarieven, verkochten hun huisarts aan de hoogste bieder en verpatsten halve woonblokken aan Blackstone. Ze vroegen om waardige banen; we gaven ze na tien jaar flexibele dienst een doosje Merci.' Het is een these die eigenlijk iedere verkiezingsoverwinning van een rechts-populistische partij weer boven komt drijven: mensen stemmen op de PVV uit protest, niet uit overtuiging. Maar wat klopt daar eigenlijk van? Weinig, blijkt uit bergen aan politicologisch onderzoek. Een stem op een anti-migratiepartij wordt toch vooral verklaard doordat mensen tegen migratie zijn. Tegelijkertijd waren er altijd al mensen die tegen migratie waren, misschien nog wel meer in het verleden dan nu. Dus hoe kan het dat anti-migratiepartijen nu pas zo succesvol zijn geworden? Van Veelens column snijdt ook een reëel punt aan: hoogopgeleiden hebben het in dit land voor het zeggen. De opvattingen van laagopgeleiden worden veel minder vaak vertaald in beleid, dan die van hoogopgeleiden. Een interessant voorbeeld: er is een enorme meerderheid van de laagopgeleiden voor verlaging van de pensioenleeftijd (wel 90 procent voor mensen met enkel primair onderwijs), maar die discussie is door de politiek gesloten verklaard. Het leenstelsel – een maatregel waarvoor wél steun was onder laagopgeleiden en weerstand bij hoogopgeleiden – werd dankzij een succesvolle lobby van hoogopgeleiden wel weer afgeschaft. Kortom: in deze podcast weer een uur aan amateur-politicologie! Leesvoer bij deze aflevering • De column 'Wakker worden in een guur land' van Arjen van Veelen (https://corr.es/a1f584) • Een interview van de VPRO waarin Max van Weezel met voormalig CD'er Hans Janmaat spreekt. (https://corr.es/ef80cc) • De paper 'Why Some Anti-Immigrant Parties Fail and Others Succeed: A Two-Step Model of Aggregate Electoral Support' van Wouter Van Der Brug, Meindert Fennema en Jean Tillie. (https://corr.es/37d46a) • Een fragment waarin Paul Witteman aangeeft dat Hans Janmaat bij de VARA geen “fair kans” gekregen heeft en dat ze dat zo weer zouden doen. (https://corr.es/18182a) • 'Cordon sanitaire kan wel degelijk effectief zijn', een opiniestuk van Léonie de Jonge. (https://corr.es/37f9e3) • Een onderzoek van Wouter Schakel en Daphne van der Pas over onderwijsongelijkheid en beleid. (https://corr.es/bbec6b) Zoals altijd kun je je opmerkingen en suggesties met ons delen via rudienfreddieshow@decorrespondent.nl

Presentatrice Dieuwertje Blok volgt Paul Witteman op als presentator van het tv-programma Podium Klassiek, voorheen Podium Witteman. Samen met Floris Kortie zal ze iedere zondagavond te zien zijn op NPO 2. Dieuwertje is sinds 2001 het gezicht van het Sinterklaasjournaal en is de vaste presentator van NTR Podium op Radio 4. Presentatie: Jellie Brouwer

Paul Witteman is journalist en presentator. Zijn televisiecarrière beslaat meer dan veertig jaar. Naast zijn werk als presentator van tv-programma's als Pauw en Witteman, Buitenhof en Het Lagerhuisschreef hij jarenlang als columnist voor de Volkskrant over muziek. In 2001 werd hij tijdens de Gouden Televizier-Ring Gala uitgeroepen tot beste mannelijke televisiepersoonlijkheid. In mei stopte Witteman als presentator van zijn tv-programma Podium Witteman, en kondigde aan dat een herstart op televisie hem niet meer waarschijnlijk lijkt. Dit jaar kreeg hij voor zijn volledige mediacarrière de Ere Zilveren Nipkowprijs toegewezen. Pieter van der Wielen gaat met Paul Witteman in gesprek.

Ton krijgt lucht van de bedreiging en beveiliging van NPO -bestuursvoorzitter Frederieke Leeflang en vertelt voor het eerst zijn eigen, zeer heftige verhaal. Mark haalt NVJ-coryfee Thomas Bruning er bij, die een pittige mening heeft over de NPO en de journalistiek die daar bedreven wordt. Verder bieden we onze excuses aan Jan Slagter aan en heeft onze columnist Geert Dales moeite met de oeuvreprijs van Paul Witteman.

Want zo zijn wij / Hier staat de voordeur altijd open / Zo zijn wij / Je voelt je hier vanzelf thuis. Het zijn maar een paar regels uit de songtekst van de heerlijke Vlaamse realityserie De Verhulstjes, die vrijwel perfect de kern van het programma samenvatten. Gert Verhulst (die van Samson) zet de deur van zijn huis in het programma wagenwijd voor ons open, om ons te laten kennismaken met het dagelijkse leven van zijn heerlijke gezin. Nu kan het met reality-tv vaak héél veel verschillende kanten op, maar na het zien van De Verhulstjes kunnen we niet anders dan concluderen dat dit reality-tv is zoals reality-tv bedoeld is. En daarom vonden we het voor deze ene keer gerechtvaardigd om een uitstapje te maken naar onze Vlaamse vrienden. Want zo zijn wij.

Paulien Cornelisse is er! Ze speelde de afgelopen periode haar programma 'Aanstalten' overal in het land, en dat heeft veel stof opgeleverd om over te praten. En dat doen we dan ook. Van regionaal vervoer tot interplanetair vervoer, van Drachten tot Sliedrecht, van familie-operette tot vaginale doorbloeding, en van Paul Witteman tot witte chocola. Veel plezier!Shownotes Paulien speelt 5 april 2023 in CarréDe regenboogvriendelijke operette van Steef de JongDe podcast Elektra van Wouter MondenDe documentaire Witteman 75 over Paul WittemanHet boek Moondust van Andrew SmithDe reizende aardbol van 7 meter in FrieslandDe documentaire 'De Waarheden van Renate Rubinstein'Botte interviewt Lorenzo Viotti in de podcast KlankcastZie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Paul Witteman bespreekt al acht seizoenen lang élke maandag de afgelopen uitzending van Podium Witteman met zijn broer Wim. In deze laatste aflevering van de podcast van dit seizoen maken ze samen met Floris de balans op. 

Aan tafel ziten Paul Römer, Henrike van Gelder en Spraakmaker Stijn Fens Het Mediamoment van Van Gelder gaat over Paul Witteman, die gister bij Khalid zat om over zijn aanstaande laatste uitzending van Podium Witteman te praten. Welk beeld kregen we van hem? En waren is Podium Witteman zo populair? Van Gelder: "Was hij opluchting omdat het klaar is?" Römers Mediamoment gaat over de iPod, Apple gaat hem niet meer produceren. Welke herinneringen bestaan er aan dit apparaatje en hoe heeft het de industrie veranderd? Römer: "Het heeft maar 22 jaar bestaan maar de hele industrie op de kop gezet" We hebben het over het nieuws over Johan Derksen. In het AD stond gisteren ineens dat hij maandag weer op tv is. Talpa kwam met een reactie dat het te prematuur is. Paul Römer is hoofd van Talpa en legt uit hoe het precies zit. Is hij maandag weer op tv? En hoe serieus neemt Talpa deze zaak? Hoe gaat de media hiermee om? Römer: "Alles wat ik meer zeg is meer olie op het vuur" Als laatste aandacht voor corona-nieuws. Het NRC publiceert dat de minister van Volksgezondheid te weinig zou hebben gedaan om voor genoeg ic-bedden te zorgen. Als media bestaat het risico dat we gaan vingerwijzen in plaats van leren van onze fouten. Hoe kan de media ervoor zorgen dat het geen afrekening wordt maar een leermoment? En hoe houd je corona-nieuws aantrekkelijk om te lezen?

Het is de dag van Khalid!  Woensdagavond bij Khalid & Sophie:    Met ons duo van dienst presentator Nadia Moussaid en muziekjournalist Floris Kortie flitsen we door het nieuws heen.  Oud-werknemers slepen chemieconcern DuPont voor de rechter. Tientallen vrouwen zijn jarenlang blootgesteld aan giftige stoffen die miskramen veroorzaakt zouden hebben. We gaan in gesprek met advocaat Daphne van Doorn en oud-werknemers.   Het is weer tijd voor 'De Week van Wouter'. Wouter Bouwman plaatst iedere week een gebeurtenis in historisch perspectief. Vanavond over de mogelijke ontknoping van de voetbalcompetitie.  Zondag presenteert Paul Witteman voor de laatste keer zijn muziekprogramma 'Podium Witteman'. Paul Witteman schuift aan om te vertellen over zijn beslissing om te stoppen.  We sluiten af met Cavatina van Beethoven gespeeld door het Matangi Quartet.  

Aan tafel zitten Wouter de Winther, Renzo Veenstra en Spraakmaker Manya Koetse. Het mediamoment van De Winther gaat over de documentaire over Paul Witteman, ter ere van zijn 75ste verjaardag. Welk fragment viel hem op? De Winther: “Je ziet wel echt vakmanschap”. Het mediamoment van Veenstra gaat over een programma van Omroep Brabant dat te zien was op NPO2. Vorig jaar kregen de regionale omroepen al meer zendtijd voor de journaals. Maar is het genoeg? Veenstra: “Met publiek geld worden pareltjes gemaakt, die niet opvallen omdat mensen niet tot aan zender 500 zappen”. De afgelopen week worden we weer overspoeld met nieuws en berichten over de toeslagenaffaire. Met steeds dezelfde constatering: de afwikkeling van de toeslagenaffaire gaat nog steeds niet goed. Hoe ga je hier als media mee om? Blijf je bovenop het nieuws zitten, of moet je misschien accepteren dat het niet sneller kàn? Wiens verantwoordelijkheid is het om de juiste verwachtingen te scheppen? En gisteren bij Nieuwsuur ging het over belangenverstrengeling van neuroloog en Alzheimerexpert Philip Scheltens. Nieuwsuur keek daarbij naar zijn optreden bij Op1 afgelopen juni toen hij een Alzheimermedicijn aanprees als dé oplossing in de strijd tegen Alzheimer, terwijl hij ook belangen had bij de farmaceut in kwestie, maar dat was bij de kijker niet bekend. Wordt er vaak genoeg gecheckt op de belangen door redacteuren? En komt dit door tijdgebrek? We besluiten het Mediaforum met het Taalteam met Jan Beuving.

(6:06) Gerald Roethof over de veroordeling van zijn cliënt voor de moord op Derk Wiersum. (16:08) Franc Weerwind en Marjorie Malbons over de landelijke inzamelactie van steekwapens. (29:31) Stephanie Tijmes, Anouk Visser-Jong en Lisa Westerveld over de excuses van NOC*NSF aan turnslachtsoffers. (43:03) Paul Witteman wordt 75 en blikt terug op zijn lange televisieloopbaan.  Presentatie: Natasja Gibbs & Hugo Logtenberg (BNNVARA)

In de laatste aflevering van dit seizoen reageren Paul, Mike en Floris op de enorme hoeveelheid kijkerspost die we wekelijks binnen krijgen op de Podium Witteman redactie. 

‘Bert op 5’ viert 100 jaar radio. In 2019 met 10 portretten van legendarische radioprogramma’s. Aflevering 2 gaat over ‘De Toestand In De Wereld’ door mr. G.B.J. Hiltermann, (fragmenten van de AVRO en de VPRO) met Paul Witteman en Hans Wiegel

Paul Jansen van de Telegraaf spreekt in het Mediaforum zijn bewondering uit voor Paul Witteman. Witteman nam dit weekend afscheid als presentator van het journalistieke programma Buitenhof. Verder praten we met Jansen en Sonny Motké over de Telegraafscoop van dit weekend. Medewerkers van de MIVD, de militaire inlichtingen en veiligheidsdienst, hebben in het geheim onderhandeld met de Taliban. Dat zegt een Afghaanse spion in deze krant. Hoe is het verhaal tot stand gekomen?

Haerlems Bodem de Podcast - afl. 5 met gast Rob Wtenweerde. Michael en Dennis hebben allebei een drukke week gehad en nu blij even een rust momentje te vinden bij de Podcast. Ze bespreken Haarlemse zaken van de afgelopen week zoals: de jongste wethouder van Haarlem ooit, concerten in verzorgingstehuizen, Paul Witteman en natuurlijk de verjaardag van Haarlem. In het tweede deel Rob Wtenweerde te gast. Muzikant en verhalenverteller die recent zijn eerste album uitbracht.

Paul Witteman stopt met de presentatie van het politieke discussieprogramma Buitenhof. Dat gebeurt op zijn eigen verzoek. Witteman stopt, omdat hij naast Buitenhof op zondag ook het programma Podium Witteman op dezelfde dag presenteert. In het Mediaforum met Bert Huisjes en Sjirk Kuijper is niets dan lof voor de 72-jarige presentator.

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Paul Witteman is dankzij zijn rol als presentator van meerdere televisieprogramma’s een van de bekende VARA medewerkers geworden. Zijn programma’s hebben vooral te maken met politiek, journalistiek en muziek. Door de kerk heeft hij een passie voor muziek overgehouden. Het geloof heeft geen plaats meer in zijn leven. Na de HBS afgerond te hebben, ging Paul Witteman naar het conservatorium om piano te studeren. Omdat hij zichzelf niet goed genoeg vond, stopte hij deze opleiding voortijdig. Hierna studeerde hij een jaar politicologie. Ook deze studie rondde hij niet af. Via de schrijvende pers kwam hij bij de VARA terecht, waar hij eerst radioprogramma’s maakte. Later werd hij door zijn televisiewerk een van de VARA-gezichten. Paul Witteman zong als koorknaap in de kerk in Overveen. Hij hield er een levenslange liefde voor Bach en andere religieuze muziek aan over, maar het geloof beklijfde niet. Met het ouder worden achtervolgt de doodsangst hem steeds meer.

Troy and special guest Paul Witteman talk about the brutal loss against the Irish. They talk about the coaching, Clay Helton's future, the future of the program, and much more.

Aan het woord is Nicolien Mizee. Zij wordt in 1965 geboren in Haarlem, debuteert in 2000 met het boek Voor God en de Sociale Dienst, en haar tweede roman Toen kwam moeder met een mes werd in 2004 genomineerd voor de Libris Literatuurprijs. ?Voor NRC Handelsblad schreef ze de veelgelezen column ?Schrijfles?, over haar ervaringen als lerares proza schrijven. Die verzamelde columns verschijnen in 2009 onder de titel Schrijfles. In juli van dit jaar komt haar laatste boek De Kennismaking, Faxen aan Ger uit. Sinds Mizee in 1994 les in scenarioschrijven kreeg van Ger Beukenkamp, stuurt zij hem faxen. Deze brieven, die ze bijna dagelijks aan haar leermeester schrijft, en die Ger Beukenkamp nooit beantwoordde, lezen als een dagboek; over haar haar worsteling met de sociale dienst, geld, vrienden, familie, het schrijven en met relaties. Samen met haar zus Xandra maakt ze eens in de twee jaar een pastiche-opera. Twee jaar geleden ging die over het rampenschip Costa Concordia. Dit jaar nog brengen zij een nieuwe opera met de titel ?De zaak Mata Hari?. Daarin ontmoet Paul Witteman - die als Bach-liefhebber een hekel heeft aan opera - een soort geestverschijning van Mata Hari. De opera is 17 en 18 november in Haarlem, en 27 december in Leeuwarden te zien. Hoewel haar moeder pianolerares was, is Nicolien Mizee nooit verder gekomen dan een paar blokfluitlessen, maar ze houdt zielsveel van muziek; en ja, Bach èn opera komen vanochtend aan bod.

Aan het woord is Nicolien Mizee. Zij wordt in 1965 geboren in Haarlem, debuteert in 2000 met het boek Voor God en de Sociale Dienst, en haar tweede roman Toen kwam moeder met een mes werd in 2004 genomineerd voor de Libris Literatuurprijs. ?Voor NRC Handelsblad schreef ze de veelgelezen column ?Schrijfles?, over haar ervaringen als lerares proza schrijven. Die verzamelde columns verschijnen in 2009 onder de titel Schrijfles. In juli van dit jaar komt haar laatste boek De Kennismaking, Faxen aan Ger uit. Sinds Mizee in 1994 les in scenarioschrijven kreeg van Ger Beukenkamp, stuurt zij hem faxen. Deze brieven, die ze bijna dagelijks aan haar leermeester schrijft, en die Ger Beukenkamp nooit beantwoordde, lezen als een dagboek; over haar haar worsteling met de sociale dienst, geld, vrienden, familie, het schrijven en met relaties. Samen met haar zus Xandra maakt ze eens in de twee jaar een pastiche-opera. Twee jaar geleden ging die over het rampenschip Costa Concordia. Dit jaar nog brengen zij een nieuwe opera met de titel ?De zaak Mata Hari?. Daarin ontmoet Paul Witteman - die als Bach-liefhebber een hekel heeft aan opera - een soort geestverschijning van Mata Hari. De opera is 17 en 18 november in Haarlem, en 27 december in Leeuwarden te zien. Hoewel haar moeder pianolerares was, is Nicolien Mizee nooit verder gekomen dan een paar blokfluitlessen, maar ze houdt zielsveel van muziek; en ja, Bach èn opera komen vanochtend aan bod.

Floris Kortie (1986)studeerde Geschiedenis en Kunstgeschiedenis, liep in die tijd de concertzalen plat, en dacht: dat zouden meer mensen moeten doen!Als bestuurslid en later voorzitter van Entrée, de jongerenvereniging van Concertgebouw- en orkest, werd dat enthousiasme alleen maar groter. Via online platform 24classics en radiozender Classic FM kwam Floris terecht bij het tv-programma Podium Witteman en groeide daar uit tot een vaste waarde naast Paul Witteman en Mike Boddé. Naast presenteren schrijft Floris over klassieke muziek en is hij als redacteur en programmeur verbonden aan WeArePublic en het Wonderfeel Festival, het jaarlijkse klassieke muziekfestival in de openlucht op het het landgoed Schaep en Burgh in ?s Graveland.

Floris Kortie (1986)studeerde Geschiedenis en Kunstgeschiedenis, liep in die tijd de concertzalen plat, en dacht: dat zouden meer mensen moeten doen!Als bestuurslid en later voorzitter van Entrée, de jongerenvereniging van Concertgebouw- en orkest, werd dat enthousiasme alleen maar groter. Via online platform 24classics en radiozender Classic FM kwam Floris terecht bij het tv-programma Podium Witteman en groeide daar uit tot een vaste waarde naast Paul Witteman en Mike Boddé. Naast presenteren schrijft Floris over klassieke muziek en is hij als redacteur en programmeur verbonden aan WeArePublic en het Wonderfeel Festival, het jaarlijkse klassieke muziekfestival in de openlucht op het het landgoed Schaep en Burgh in ?s Graveland.

Wim Brands praat vanavond met journaliste Wilma de Rek over haar boek Canto Ostinato, waarin zij met de schepper van dit roemruchte werk spreekt: de vorig jaar overleden componist Simeon ten Holt (1923-2012). In het boek komen ook bewonderaars als Paul Witteman, Joke Hermsen en Angela Groothuizen aan het woord. In [...]

Lang gesprek met de columnist en opiniemaker, die voorheen PvdA-politicus en voorzitter van de VARA was. Elles de Bruin nodigde de oud-minister uit voor dit gesprek op de VPRO-radio. In 1969 begon van Dam bij de VARA, hij werd ombudsman. Dat leidde tot grote populariteit, waardoor zijn positie binnen de PvdA sterk werd. Zijn bekendste rollen in de PvdA waren tijdens het Kabinet-Den Uyl als staatssecretaris Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (1973-1977) en als Minister van Volkshuisvesting in het kabinet Den Uyl/van Agt (1981/1982). Bij de VARA werkte Marcel mee aan Radio- en televisieprogramma’s als: "De Rooie Haan", "De Achterkant van het Gelijk", "Achter het Nieuws" en het "Lagerhuis". ----------------------------------- Biografie van Marcel van Dam Van Dam was de eerste ombudsman; presentator van "De achterkant van het gelijk"; VARA-voorzitter en directeur; presentator van "Het lagerhuis". Op 30 januari '38 werd Marcel Parcifal Arthur van Dam geboren in een Utrechts gezin van negen kinderen. Vader politierechercheur, moeder 'een heilige'. Ondanks de streng beleden katholieke leer is het gezin harmonieus. Wanneer twee van Marcel broers boven overlijden voelt hij zijn positie als een isolement, waaruit hij zich redt door zich breed te maken. In de arbeidersbuurt waar hij opgroeit leert hij zich als straatvechter staande te houden: "ik ben van nature agressief". Op school leidt zijn ongeduldige houding tot lage cijfers voor gedrag. Tijdens de Tweede Wereldoorlog valt het gezin uiteen. Vader weigert consequent joden te arresteren en gaat in het verzet. Het gezin moet de rest van de oorlog verspreid onderduiken. Van Dam gaat in 1957 in Utrecht rechten en later sociologie studeren. In 1965 doet hij zijn doctoraalexamen. In zijn scriptie onderzoekt hij het verkiezingsgedrag. Op basis van deze studie presenteert hij in 1967 voor de televisie het eerste onderzoek waarbij een voorspelling van einduitslag wordt gegeven. Op 18-jarige leeftijd is Van Dam lid van de Katholieke Volkspartij geworden. Later ontworstelt Van Dam zich van de katholieke kerk, waar hij zich niet langer thuis voelt. Van Dam is twee jaar reserve-officier. Marcel van Dam is gehuwd met Milou Derks, die hij van jongs af kent. Milou is een dochter van de toenmalige hoofdredacteur van De Tijd. Zij wordt goudsmid en docent aan een kunstopleiding. Het echtpaar heeft twee kinderen: Willemien (1967) en Mark (1969). PvdA - 1966 Marcel van Dam wordt in 1966 lid van de PvdA. Hij toont zich een politiek denker, die zich meer sterk maakt voor de grote visie dan voor de waan van de dag. Hij schrijft eind van dat jaar een artikel over de PvdA voor Vrij Nederland. Hij wordt opgenomen in de radicale vleugel van de PvdA, Nieuw Links en speelt een belangrijke rol in deze beweging. Van Dam verwijt 'de politiek' teveel op de korte termijn gericht te zijn. In het televisieprogramma "Inburgeren" (1967) wordt Van Dam als Nieuw Links-politicus voor de camera gehaald. "Mies en scène" (1968) is een rechtstreeks praatprogramma, waarin Mies Bouwman bekende en onbekende Nederlanders ontvangt. Marcel van Dam is een van die gasten. Marcel van Dam kandideert zich voor partijsecretaris in het bestuur van de PvdA. Hij wordt niet gekozen. Intussen is Van Dam wetenschappelijk medewerker bij de Wiarda Beckmanstichting. Hij werkt twee jaar voor de WBS. Dan maakt hij de overstap naar de VARA, waar hij in november '69 ombudsman wordt. VARA televisie | "Ombudsman" - 1969 In 1969 wordt Van Dam benaderd door Tom Pauka, radioman en communicatiestrateeg bij de VARA, met de vraag of hij ombudsman wil worden. Het consumentenprogramma "De ombudsman" is gebaseerd op een Zweeds initiatief. Van Dam eerste optreden is in "Geachte ombudsman". In 1970 gaat het programma "Ombudsman" heten. In de eerste aflevering interviewt Marcel van Dam twee vaders van in een tehuis verblijvende kinderen. De vaders wonen in verschillende gemeenten. Aanleiding is dat de ene gemeente de verblijfkosten wel voor zijn rekening neemt en de andere gemeente niet. Door het programma "Ombudsman" wordt Van Dam binnen de VARA een machtsfactor, omdat hij een bekende Nederlander met grote populariteit is geworden. Hij wordt vaak op straat aangesproken met "Ombudsman, u bent mijn laatste hoop!" of woorden van die strekking. Uiteindelijk wordt Van Dam een kroonprins van PvdA-partijleider Joop den Uyl. 1970 De meest slepende zaak voor Ombudsman Van Dam wordt de Exota-zaak. Deze kwestie over spontaan ontplofte limonadeflessen wordt op 19 december '70 in het gelijknamige radioprogramma wereldkundig gemaakt. In de actualiteitenrubriek "Achter het nieuws" (1971) reageert Van Dam op het verwijt van de fabrikant, chantage uit te oefenen. In hetzelfde "Achter het nieuws" (1980) krijgt de Exota-affaire later opnieuw aandacht als er (gedurende zeer korte tijd) beslag is gelegd op VARA-gebouwen en de woning van Marcel van Dam. Uiteindelijk bepaalt de rechter dat Van Dam een algemeen probleem (ontploffende flessen) niet als een Exota-probleem mag presenteren. In "NOVA" (1996) is er aandacht voor deze rechterlijke uitspraak, waarin ook bepaald wordt dat de VARA zeven miljoen gulden (schadevergoeding plus vanaf 1970 bijgetelde rente) moet betalen. Marcel van Dam blijft tot 1973 ombudsman. VARA radio Hoewel iedereen Van Dam van de TV kent, zet hij de eerste stappen van zijn omroeploopbaan bij de radio. In de herfst van 1968 vraagt Tom Pauka aan Van Dam of hij misschien de Amerikaanse presidentsverkiezingen wil verslaan. Twee maanden lang trekt Van Dam door de Verenigde Staten. Staatssecretaris Zijn rol als ombudsman versnelt Van Dams politieke loopbaan. Marcel van Dam combineert zijn politiek activiteit met televisiewerk. In het actualiteitenprogramma "Brandpunt" (1971) presenteert hij zich als lid van een links schaduwkabinet. 1973 Tijdens het kabinet-Den Uyl (1973-1977) wordt Van Dam staatssecretaris onder minister Gruyters van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening. In een journaaluitzending (1974) start staatssecretaris Van Dam de bouw van honderden woningen nabij het Kurhaus in Scheveningen. In het actualiteitenprogramma "Hier en nu" (1977) wordt de staatssecretaris geïnterviewd over een omstreden verkoop van woningen. Tweede Kamer - 1977 Tijdens het eerste kabinet Van Agt (1977-1981) zit Van Dam als oppositielid in de Tweede Kamer. Hij maakt in deze tijd naam met zijn plan voor de 25-urige werkweek. Deze werktijdverkorting staat hij voor, omdat economische groei alleen volgens hem de werkloosheid niet zal oplossen. 'Loonsverhoging is diefstal van werk' is een andere omstreden stellingname van de 'Robin Hood' van de PvdA. In 1979 laat Van Dam zich van een andere kant zien door deel te nemen aan het programma "Sterrenslag". Hij komt sportief uit in een team van politici. "Wat voor weer zou het zijn in Den Haag" (1980) is een serie politieke praatprogramma's, gepresenteerd door Paul Witteman. Als Jan Tromp de woningwetgeving onder de loep neemt, is Marcel van Dam als specialist volkshuisvesting van de PvdA een van de geïnterviewden. Ministerschap - 1981 Hij keert na zijn Kamerlidmaatschap terug op het departement, als minister van Volkshuisvesting in het kabinet Den Uyl/Van Agt. Het kabinet Den Uyl/Van Agt is geen lang leven beschoren: het bestaat van september '81 tot en met mei '82. Van Dam neemt na zijn ministerschap zitting in de kamer. In deze periode is Van Dam geregeld in beeld als opvolger, een van de 'kroonprinsen' van partijleider Den Uyl. Radio (vervolg) Begin jaren tachtig wordt Van Dam medewerker van het programma "De stand van zaken". Hij doet in "De rooie haan" een personage: de ongegeneerd rechtse VVD-er De Bruijn. In deze onzachtzinnige scherts laat hij zijn talent voor imitaties blijken. "De achterkant van het gelijk" In "De achterkant van het gelijk" (1980) gaat presentator Marcel van Dam op Socratische wijze op zoek naar de grenzen van de ethiek. Volgens deze methode legt Van Dam een deelnemer een fictief en ingewikkeld probleem voor. Het probleem wordt meer en meer toegespitst op de situatie, die de deelnemer meer raakt. Aan de hand van dergelijke verzonnen situaties interviewt hij politiemensen, officieren van justitie en rechters over hun ethiek. Het idee is door de Amerikaanse Ford Foundation en Harvard University ontwikkeld. Een van de redactieleden is Van Dams vriend Hans van Mierlo, de D66-politicus. Voor dit programma wordt Van Dam al het eerste seizoen onderscheiden met de Nipkov-schijf (1981). "De achterkant van het gelijk" betekent Marcel van Dams terugkeer op de televisie. Incidentele optredens - 1981-1984 Het programma "mei 1981" is een live-programma in het kader van de 1 mei-viering. Marcel van Dam presenteert het samen met Sonja Barend. Vooruitkijkend op de komende kamerverkiezingen (van 26 mei) wordt een imaginair progressief kabinet geformeerd. Ook tijdens de verkiezingen van 1982 is Van Dam op televisie actief. De actualiteitenrubriek "Brandpunt" brengt een crisis in het kabinet in beeld. Te zien is hoe Marcel van Dam op het Binnenhof arriveert. Het programma "Tweede Kamerverkiezingen 1982" heeft in zijn verslaglegging een interview met Marcel van Dam opgenomen. In het programma "Kruisraketten nee" (1983) wordt verslag gedaan van de demonstratie tegen de plaatsingen van nieuwe kernwapens. PvdA politicus Marcel van Dam wordt geïnterviewd. "De alles is anders show" (1984) is een praatprogramma over media. Marcel van Dam wordt aan de tand gevoeld over zijn dubbelrol: hij is behalve politicus ook commentator bij de actualiteitenrubriek "Achter het nieuws". Aan de orde komt de vraag of er een belangenverstrengeling ontstaat als een politicus ook als politiek commentator optreedt. In "Het RSV-drama" (1984) wordt een historisch overzicht gegeven van het ontstaan van de zogeheten RSV-affaire en de parlementaire enquête van die naam. Van Dam is vice-voorzitter van deze enquêtecommissie. Na dertien jaar Den Haag keert Van Dam definitief terug bij de VARA. VARA-voorzitter - 1986 In 1986 stelt Van Dam zich kandidaat als voorzitter van de VARA. Zijn verkiezing verloopt niet probleemloos, omdat er weerstand is tegen de eis van Van Dam om een directe invloed op het programmabeleid te hebben. Van Dams eerste zorg is de sanering van de beroerde financiële situatie van de VARA. Als 'turn around manager' moet hij de VARA, vanouds een subsidiecultuur, rijp maken voor een bedrijfseconomische cultuur. Bovendien moet hij de traditie van sterk sociaaldemocratisch bestuur herstellen, na een periode van zwak bestuur. Een ontslaggolf in onvermijdelijk. Er volgen reorganisaties en de knip gaat op de beurs. Deze reorganisatie vindt plaats in een stormachtige periode voor het Hilversums omroepbestel. Van Dam ziet de oorzaak van de crisis in het wegvallen van de verzuiling. Hij zet zich in voor een derde net en de verzelfstandiging van de NPS. Eventueel wil hij van de VARA een private omroep maken, met Veronica als eventuele partner. Ondertussen moet de VARA weer kwaliteit voor een breed publiek gaan bieden. Daarvoor moet het af van het imago van ruzie en drammerigheid. Van Dam reist door het land om op VARA-symposia de nieuwe lijn te verdedigen. Hij slaagt erin zowel de programma's als het omroepblad weer in de lift te krijgen. In de periode wordt de VARA de meest bekeken omroep. Ook realiseert hij concrete samenwerkingsverbanden, zoals het samengaan van "Achter het nieuws" en "NOS-laat" in "NOVA". Naast zijn voorzitterschap neemt Van Dam ook de rol van programmadirecteur tijdelijk waar. In zijn hoedanigheid van NOS bestuurder wordt Van Dam ook NOB-commissaris. Per 1 januari 1988 neemt hij zitting in het dagelijks bestuur van de publieke omroep. Voorts heeft Van Dam zitting in het bestuur van NOZEMA (kabel) en in de raad van toezicht van de STER. In "Stop de persen" (1991), een programma over media, praat Van Dam over een op handen zijnde samenwerking tussen VOO en VARA. Ook bekritiseert hij het vastgelopen omroepbeleid van minister en partijgenote Hedy d'Ancona. Hij verwijt haar, met wanbeleid het omroepbestel kapot te maken. Ook in "Het Capitool" (1996), een programma waarin binnen- en buitenlands nieuws wordt geanalyseerd, spreekt ex-VARA-voorzitter Marcel van Dam over commerciële televisie. Ook pleit hij voor een parlementaire enquête naar het mediabeleid. De NOS-structuur noemt hij 'volstrekt onwerkbaar'. In november 1995 draagt Van Dam het VARA-voorzitterschap over aan zijn opvolgster, Vera Keur. Programma's tijdens Van Dams voorzitterschap Tijdens Van Dams voorzitterschap blijft hij een veelgevraagd televisiepersoonlijkheid. Ook presenteert hij het programma "Welbeschouwd" (1987), een maandelijks discussieprogramma over actuele zaken onder zijn voorzitterschap. "Andere tijden" (2001) is een serie wekelijkse programma's, waarin aan de hand van archiefmateriaal en interviews onderwerpen uit de recente geschiedenis worden behandeld. De aflevering, waarin Marcel van Dam als voormalig minister van Volkshuisvesting figureert, is gewijd aan de moeizame opvolging van Joop den Uyl door Wim Kok tussen 1982 en 1986. Aan de orde komen onder meer de weigering van Den Uyl om terug te treden, de mogelijke opvolging door Van der Louw, de val van Den Uyl, de mislukte opvolging door Van Kemenade en de keuze voor Kok als partijleider in 1986. "Slot Rottenberg" (2002) is een veertiendelige serie praatprogramma's, gepresenteerd door Felix Rottenberg. In deze aflevering is Marcel van Dam, columnist en debater in "Het Lagerhuis", te gast. Onderwerp is macht en invloed. "De achterkant van het gelijk" In het seizoen 1990-1991' komt "De achterkant van het gelijk" terug op de beeldbuis. Het betekent Van Dams terugkeer als televisiemaker. Ook in 1995 krijgt het programma "De achterkant van het gelijk" opnieuw een plaats in de programmering. Marcel van Dam presenteert deze series programma's, waarin hij door middel van discussie met deskundigen probeert de grenzen van de ethiek te vinden. In de redactie van het programma zitten Hans van Mierlo, Vera Keur, Carla Valentin en Marcel van Dam. "Het lagerhuis" "Het lagerhuis" is een wekelijks debating-programma onder leiding van Paul Witteman. In de redactie van "Het lagerhuis" zitten Hans van Mierlo, Vera Keur, Carla Valentin en Marcel van Dam. Van Dam verzorgt de inleiding van de onderwerpen. In de aflevering van "Het Lagerhuis" van 15 februari 1997 gaat Van Dam ook in debat met Pim Fortuyn. Onderwerp is de islamisering van de Nederlandse cultuur. In tegenstelling tot Van Dam vindt Fortuyn dat de islam een bedreiging vormt voor die Nederlandse cultuur. Van Dam twijfelt openlijk aan de kwaliteiten van Fortuyn. "Het Lagerhuis" is uitgebreid met een versie voor de jeugd: "Het jongerenlagerhuis". VUT - 1995 In 1995 geeft Marcel van Dam de voorzittershamer over aan Vera Keur, de mediadirecteur van de VARA. Hij verhuist naar Putten. Daar ruilt hij drank en sigaren in voor het werk aan zijn tuin. Wel blijft hij programma's maken. Typering Van Dam is zelfgenoegzaam, onbreekbaar. Voorts is hij intelligent en een scherp debater. Hij is weinig geduldig en koppig van aard. Uitspraak van Harry Mulisch over zijn vriend Marcel van Dam: "Ik ken weinig mensen wiens imago zo verschilt van wat ze werkelijk zijn." Prijzen en onderscheidingen * De Foresterprijs: de zachtmoedigste man van Nederland (1972). Het prijzengeld gaat naar de Stichting VARA Ombudsman. * De zilveren Nipkovschijf voor "De achterkant van het gelijk" (1981). * De Zilveren Reissmicrofoon voor het programma "De stand van Zaken" (1984). * Ridder in de orde van de Nederlandse Leeuw. * Commandeur in de orde van Oranje Nassau. Publicaties * Kijk op de Kiezer (1967). * De ombudsman (1971). * De vele gezichten van de waarheid (bundel Volkskrant-columns). * De opmars der dingen, idem. # (Versie, oktober 2004)

Lang gesprek met de columnist en opiniemaker, die voorheen PvdA-politicus en voorzitter van de VARA was. Elles de Bruin nodigde de oud-minister uit voor dit gesprek op de VPRO-radio. In 1969 begon van Dam bij de VARA, hij werd ombudsman. Dat leidde tot grote populariteit, waardoor zijn positie binnen de PvdA sterk werd. Zijn bekendste rollen in de PvdA waren tijdens het Kabinet-Den Uyl als staatssecretaris Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (1973-1977) en als Minister van Volkshuisvesting in het kabinet Den Uyl/van Agt (1981/1982). Bij de VARA werkte Marcel mee aan Radio- en televisieprogramma’s als: "De Rooie Haan", "De Achterkant van het Gelijk", "Achter het Nieuws" en het "Lagerhuis". ----------------------------------- Biografie van Marcel van Dam Van Dam was de eerste ombudsman; presentator van "De achterkant van het gelijk"; VARA-voorzitter en directeur; presentator van "Het lagerhuis". Op 30 januari '38 werd Marcel Parcifal Arthur van Dam geboren in een Utrechts gezin van negen kinderen. Vader politierechercheur, moeder 'een heilige'. Ondanks de streng beleden katholieke leer is het gezin harmonieus. Wanneer twee van Marcel broers boven overlijden voelt hij zijn positie als een isolement, waaruit hij zich redt door zich breed te maken. In de arbeidersbuurt waar hij opgroeit leert hij zich als straatvechter staande te houden: "ik ben van nature agressief". Op school leidt zijn ongeduldige houding tot lage cijfers voor gedrag. Tijdens de Tweede Wereldoorlog valt het gezin uiteen. Vader weigert consequent joden te arresteren en gaat in het verzet. Het gezin moet de rest van de oorlog verspreid onderduiken. Van Dam gaat in 1957 in Utrecht rechten en later sociologie studeren. In 1965 doet hij zijn doctoraalexamen. In zijn scriptie onderzoekt hij het verkiezingsgedrag. Op basis van deze studie presenteert hij in 1967 voor de televisie het eerste onderzoek waarbij een voorspelling van einduitslag wordt gegeven. Op 18-jarige leeftijd is Van Dam lid van de Katholieke Volkspartij geworden. Later ontworstelt Van Dam zich van de katholieke kerk, waar hij zich niet langer thuis voelt. Van Dam is twee jaar reserve-officier. Marcel van Dam is gehuwd met Milou Derks, die hij van jongs af kent. Milou is een dochter van de toenmalige hoofdredacteur van De Tijd. Zij wordt goudsmid en docent aan een kunstopleiding. Het echtpaar heeft twee kinderen: Willemien (1967) en Mark (1969). PvdA - 1966 Marcel van Dam wordt in 1966 lid van de PvdA. Hij toont zich een politiek denker, die zich meer sterk maakt voor de grote visie dan voor de waan van de dag. Hij schrijft eind van dat jaar een artikel over de PvdA voor Vrij Nederland. Hij wordt opgenomen in de radicale vleugel van de PvdA, Nieuw Links en speelt een belangrijke rol in deze beweging. Van Dam verwijt 'de politiek' teveel op de korte termijn gericht te zijn. In het televisieprogramma "Inburgeren" (1967) wordt Van Dam als Nieuw Links-politicus voor de camera gehaald. "Mies en scène" (1968) is een rechtstreeks praatprogramma, waarin Mies Bouwman bekende en onbekende Nederlanders ontvangt. Marcel van Dam is een van die gasten. Marcel van Dam kandideert zich voor partijsecretaris in het bestuur van de PvdA. Hij wordt niet gekozen. Intussen is Van Dam wetenschappelijk medewerker bij de Wiarda Beckmanstichting. Hij werkt twee jaar voor de WBS. Dan maakt hij de overstap naar de VARA, waar hij in november '69 ombudsman wordt. VARA televisie | "Ombudsman" - 1969 In 1969 wordt Van Dam benaderd door Tom Pauka, radioman en communicatiestrateeg bij de VARA, met de vraag of hij ombudsman wil worden. Het consumentenprogramma "De ombudsman" is gebaseerd op een Zweeds initiatief. Van Dam eerste optreden is in "Geachte ombudsman". In 1970 gaat het programma "Ombudsman" heten. In de eerste aflevering interviewt Marcel van Dam twee vaders van in een tehuis verblijvende kinderen. De vaders wonen in verschillende gemeenten. Aanleiding is dat de ene gemeente de verblijfkosten wel voor zijn rekening neemt en de andere gemeente niet. Door het programma "Ombudsman" wordt Van Dam binnen de VARA een machtsfactor, omdat hij een bekende Nederlander met grote populariteit is geworden. Hij wordt vaak op straat aangesproken met "Ombudsman, u bent mijn laatste hoop!" of woorden van die strekking. Uiteindelijk wordt Van Dam een kroonprins van PvdA-partijleider Joop den Uyl. 1970 De meest slepende zaak voor Ombudsman Van Dam wordt de Exota-zaak. Deze kwestie over spontaan ontplofte limonadeflessen wordt op 19 december '70 in het gelijknamige radioprogramma wereldkundig gemaakt. In de actualiteitenrubriek "Achter het nieuws" (1971) reageert Van Dam op het verwijt van de fabrikant, chantage uit te oefenen. In hetzelfde "Achter het nieuws" (1980) krijgt de Exota-affaire later opnieuw aandacht als er (gedurende zeer korte tijd) beslag is gelegd op VARA-gebouwen en de woning van Marcel van Dam. Uiteindelijk bepaalt de rechter dat Van Dam een algemeen probleem (ontploffende flessen) niet als een Exota-probleem mag presenteren. In "NOVA" (1996) is er aandacht voor deze rechterlijke uitspraak, waarin ook bepaald wordt dat de VARA zeven miljoen gulden (schadevergoeding plus vanaf 1970 bijgetelde rente) moet betalen. Marcel van Dam blijft tot 1973 ombudsman. VARA radio Hoewel iedereen Van Dam van de TV kent, zet hij de eerste stappen van zijn omroeploopbaan bij de radio. In de herfst van 1968 vraagt Tom Pauka aan Van Dam of hij misschien de Amerikaanse presidentsverkiezingen wil verslaan. Twee maanden lang trekt Van Dam door de Verenigde Staten. Staatssecretaris Zijn rol als ombudsman versnelt Van Dams politieke loopbaan. Marcel van Dam combineert zijn politiek activiteit met televisiewerk. In het actualiteitenprogramma "Brandpunt" (1971) presenteert hij zich als lid van een links schaduwkabinet. 1973 Tijdens het kabinet-Den Uyl (1973-1977) wordt Van Dam staatssecretaris onder minister Gruyters van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening. In een journaaluitzending (1974) start staatssecretaris Van Dam de bouw van honderden woningen nabij het Kurhaus in Scheveningen. In het actualiteitenprogramma "Hier en nu" (1977) wordt de staatssecretaris geïnterviewd over een omstreden verkoop van woningen. Tweede Kamer - 1977 Tijdens het eerste kabinet Van Agt (1977-1981) zit Van Dam als oppositielid in de Tweede Kamer. Hij maakt in deze tijd naam met zijn plan voor de 25-urige werkweek. Deze werktijdverkorting staat hij voor, omdat economische groei alleen volgens hem de werkloosheid niet zal oplossen. 'Loonsverhoging is diefstal van werk' is een andere omstreden stellingname van de 'Robin Hood' van de PvdA. In 1979 laat Van Dam zich van een andere kant zien door deel te nemen aan het programma "Sterrenslag". Hij komt sportief uit in een team van politici. "Wat voor weer zou het zijn in Den Haag" (1980) is een serie politieke praatprogramma's, gepresenteerd door Paul Witteman. Als Jan Tromp de woningwetgeving onder de loep neemt, is Marcel van Dam als specialist volkshuisvesting van de PvdA een van de geïnterviewden. Ministerschap - 1981 Hij keert na zijn Kamerlidmaatschap terug op het departement, als minister van Volkshuisvesting in het kabinet Den Uyl/Van Agt. Het kabinet Den Uyl/Van Agt is geen lang leven beschoren: het bestaat van september '81 tot en met mei '82. Van Dam neemt na zijn ministerschap zitting in de kamer. In deze periode is Van Dam geregeld in beeld als opvolger, een van de 'kroonprinsen' van partijleider Den Uyl. Radio (vervolg) Begin jaren tachtig wordt Van Dam medewerker van het programma "De stand van zaken". Hij doet in "De rooie haan" een personage: de ongegeneerd rechtse VVD-er De Bruijn. In deze onzachtzinnige scherts laat hij zijn talent voor imitaties blijken. "De achterkant van het gelijk" In "De achterkant van het gelijk" (1980) gaat presentator Marcel van Dam op Socratische wijze op zoek naar de grenzen van de ethiek. Volgens deze methode legt Van Dam een deelnemer een fictief en ingewikkeld probleem voor. Het probleem wordt meer en meer toegespitst op de situatie, die de deelnemer meer raakt. Aan de hand van dergelijke verzonnen situaties interviewt hij politiemensen, officieren van justitie en rechters over hun ethiek. Het idee is door de Amerikaanse Ford Foundation en Harvard University ontwikkeld. Een van de redactieleden is Van Dams vriend Hans van Mierlo, de D66-politicus. Voor dit programma wordt Van Dam al het eerste seizoen onderscheiden met de Nipkov-schijf (1981). "De achterkant van het gelijk" betekent Marcel van Dams terugkeer op de televisie. Incidentele optredens - 1981-1984 Het programma "mei 1981" is een live-programma in het kader van de 1 mei-viering. Marcel van Dam presenteert het samen met Sonja Barend. Vooruitkijkend op de komende kamerverkiezingen (van 26 mei) wordt een imaginair progressief kabinet geformeerd. Ook tijdens de verkiezingen van 1982 is Van Dam op televisie actief. De actualiteitenrubriek "Brandpunt" brengt een crisis in het kabinet in beeld. Te zien is hoe Marcel van Dam op het Binnenhof arriveert. Het programma "Tweede Kamerverkiezingen 1982" heeft in zijn verslaglegging een interview met Marcel van Dam opgenomen. In het programma "Kruisraketten nee" (1983) wordt verslag gedaan van de demonstratie tegen de plaatsingen van nieuwe kernwapens. PvdA politicus Marcel van Dam wordt geïnterviewd. "De alles is anders show" (1984) is een praatprogramma over media. Marcel van Dam wordt aan de tand gevoeld over zijn dubbelrol: hij is behalve politicus ook commentator bij de actualiteitenrubriek "Achter het nieuws". Aan de orde komt de vraag of er een belangenverstrengeling ontstaat als een politicus ook als politiek commentator optreedt. In "Het RSV-drama" (1984) wordt een historisch overzicht gegeven van het ontstaan van de zogeheten RSV-affaire en de parlementaire enquête van die naam. Van Dam is vice-voorzitter van deze enquêtecommissie. Na dertien jaar Den Haag keert Van Dam definitief terug bij de VARA. VARA-voorzitter - 1986 In 1986 stelt Van Dam zich kandidaat als voorzitter van de VARA. Zijn verkiezing verloopt niet probleemloos, omdat er weerstand is tegen de eis van Van Dam om een directe invloed op het programmabeleid te hebben. Van Dams eerste zorg is de sanering van de beroerde financiële situatie van de VARA. Als 'turn around manager' moet hij de VARA, vanouds een subsidiecultuur, rijp maken voor een bedrijfseconomische cultuur. Bovendien moet hij de traditie van sterk sociaaldemocratisch bestuur herstellen, na een periode van zwak bestuur. Een ontslaggolf in onvermijdelijk. Er volgen reorganisaties en de knip gaat op de beurs. Deze reorganisatie vindt plaats in een stormachtige periode voor het Hilversums omroepbestel. Van Dam ziet de oorzaak van de crisis in het wegvallen van de verzuiling. Hij zet zich in voor een derde net en de verzelfstandiging van de NPS. Eventueel wil hij van de VARA een private omroep maken, met Veronica als eventuele partner. Ondertussen moet de VARA weer kwaliteit voor een breed publiek gaan bieden. Daarvoor moet het af van het imago van ruzie en drammerigheid. Van Dam reist door het land om op VARA-symposia de nieuwe lijn te verdedigen. Hij slaagt erin zowel de programma's als het omroepblad weer in de lift te krijgen. In de periode wordt de VARA de meest bekeken omroep. Ook realiseert hij concrete samenwerkingsverbanden, zoals het samengaan van "Achter het nieuws" en "NOS-laat" in "NOVA". Naast zijn voorzitterschap neemt Van Dam ook de rol van programmadirecteur tijdelijk waar. In zijn hoedanigheid van NOS bestuurder wordt Van Dam ook NOB-commissaris. Per 1 januari 1988 neemt hij zitting in het dagelijks bestuur van de publieke omroep. Voorts heeft Van Dam zitting in het bestuur van NOZEMA (kabel) en in de raad van toezicht van de STER. In "Stop de persen" (1991), een programma over media, praat Van Dam over een op handen zijnde samenwerking tussen VOO en VARA. Ook bekritiseert hij het vastgelopen omroepbeleid van minister en partijgenote Hedy d'Ancona. Hij verwijt haar, met wanbeleid het omroepbestel kapot te maken. Ook in "Het Capitool" (1996), een programma waarin binnen- en buitenlands nieuws wordt geanalyseerd, spreekt ex-VARA-voorzitter Marcel van Dam over commerciële televisie. Ook pleit hij voor een parlementaire enquête naar het mediabeleid. De NOS-structuur noemt hij 'volstrekt onwerkbaar'. In november 1995 draagt Van Dam het VARA-voorzitterschap over aan zijn opvolgster, Vera Keur. Programma's tijdens Van Dams voorzitterschap Tijdens Van Dams voorzitterschap blijft hij een veelgevraagd televisiepersoonlijkheid. Ook presenteert hij het programma "Welbeschouwd" (1987), een maandelijks discussieprogramma over actuele zaken onder zijn voorzitterschap. "Andere tijden" (2001) is een serie wekelijkse programma's, waarin aan de hand van archiefmateriaal en interviews onderwerpen uit de recente geschiedenis worden behandeld. De aflevering, waarin Marcel van Dam als voormalig minister van Volkshuisvesting figureert, is gewijd aan de moeizame opvolging van Joop den Uyl door Wim Kok tussen 1982 en 1986. Aan de orde komen onder meer de weigering van Den Uyl om terug te treden, de mogelijke opvolging door Van der Louw, de val van Den Uyl, de mislukte opvolging door Van Kemenade en de keuze voor Kok als partijleider in 1986. "Slot Rottenberg" (2002) is een veertiendelige serie praatprogramma's, gepresenteerd door Felix Rottenberg. In deze aflevering is Marcel van Dam, columnist en debater in "Het Lagerhuis", te gast. Onderwerp is macht en invloed. "De achterkant van het gelijk" In het seizoen 1990-1991' komt "De achterkant van het gelijk" terug op de beeldbuis. Het betekent Van Dams terugkeer als televisiemaker. Ook in 1995 krijgt het programma "De achterkant van het gelijk" opnieuw een plaats in de programmering. Marcel van Dam presenteert deze series programma's, waarin hij door middel van discussie met deskundigen probeert de grenzen van de ethiek te vinden. In de redactie van het programma zitten Hans van Mierlo, Vera Keur, Carla Valentin en Marcel van Dam. "Het lagerhuis" "Het lagerhuis" is een wekelijks debating-programma onder leiding van Paul Witteman. In de redactie van "Het lagerhuis" zitten Hans van Mierlo, Vera Keur, Carla Valentin en Marcel van Dam. Van Dam verzorgt de inleiding van de onderwerpen. In de aflevering van "Het Lagerhuis" van 15 februari 1997 gaat Van Dam ook in debat met Pim Fortuyn. Onderwerp is de islamisering van de Nederlandse cultuur. In tegenstelling tot Van Dam vindt Fortuyn dat de islam een bedreiging vormt voor die Nederlandse cultuur. Van Dam twijfelt openlijk aan de kwaliteiten van Fortuyn. "Het Lagerhuis" is uitgebreid met een versie voor de jeugd: "Het jongerenlagerhuis". VUT - 1995 In 1995 geeft Marcel van Dam de voorzittershamer over aan Vera Keur, de mediadirecteur van de VARA. Hij verhuist naar Putten. Daar ruilt hij drank en sigaren in voor het werk aan zijn tuin. Wel blijft hij programma's maken. Typering Van Dam is zelfgenoegzaam, onbreekbaar. Voorts is hij intelligent en een scherp debater. Hij is weinig geduldig en koppig van aard. Uitspraak van Harry Mulisch over zijn vriend Marcel van Dam: "Ik ken weinig mensen wiens imago zo verschilt van wat ze werkelijk zijn." Prijzen en onderscheidingen * De Foresterprijs: de zachtmoedigste man van Nederland (1972). Het prijzengeld gaat naar de Stichting VARA Ombudsman. * De zilveren Nipkovschijf voor "De achterkant van het gelijk" (1981). * De Zilveren Reissmicrofoon voor het programma "De stand van Zaken" (1984). * Ridder in de orde van de Nederlandse Leeuw. * Commandeur in de orde van Oranje Nassau. Publicaties * Kijk op de Kiezer (1967). * De ombudsman (1971). * De vele gezichten van de waarheid (bundel Volkskrant-columns). * De opmars der dingen, idem. # (Versie, oktober 2004)

Lang gesprek met de columnist en opiniemaker, die voorheen PvdA-politicus en voorzitter van de VARA was. Elles de Bruin nodigde de oud-minister uit voor dit gesprek op de VPRO-radio. In 1969 begon van Dam bij de VARA, hij werd ombudsman. Dat leidde tot grote populariteit, waardoor zijn positie binnen de PvdA sterk werd. Zijn bekendste rollen in de PvdA waren tijdens het Kabinet-Den Uyl als staatssecretaris Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (1973-1977) en als Minister van Volkshuisvesting in het kabinet Den Uyl/van Agt (1981/1982). Bij de VARA werkte Marcel mee aan Radio- en televisieprogramma’s als: "De Rooie Haan", "De Achterkant van het Gelijk", "Achter het Nieuws" en het "Lagerhuis". ----------------------------------- Biografie van Marcel van Dam Van Dam was de eerste ombudsman; presentator van "De achterkant van het gelijk"; VARA-voorzitter en directeur; presentator van "Het lagerhuis". Op 30 januari '38 werd Marcel Parcifal Arthur van Dam geboren in een Utrechts gezin van negen kinderen. Vader politierechercheur, moeder 'een heilige'. Ondanks de streng beleden katholieke leer is het gezin harmonieus. Wanneer twee van Marcel broers boven overlijden voelt hij zijn positie als een isolement, waaruit hij zich redt door zich breed te maken. In de arbeidersbuurt waar hij opgroeit leert hij zich als straatvechter staande te houden: "ik ben van nature agressief". Op school leidt zijn ongeduldige houding tot lage cijfers voor gedrag. Tijdens de Tweede Wereldoorlog valt het gezin uiteen. Vader weigert consequent joden te arresteren en gaat in het verzet. Het gezin moet de rest van de oorlog verspreid onderduiken. Van Dam gaat in 1957 in Utrecht rechten en later sociologie studeren. In 1965 doet hij zijn doctoraalexamen. In zijn scriptie onderzoekt hij het verkiezingsgedrag. Op basis van deze studie presenteert hij in 1967 voor de televisie het eerste onderzoek waarbij een voorspelling van einduitslag wordt gegeven. Op 18-jarige leeftijd is Van Dam lid van de Katholieke Volkspartij geworden. Later ontworstelt Van Dam zich van de katholieke kerk, waar hij zich niet langer thuis voelt. Van Dam is twee jaar reserve-officier. Marcel van Dam is gehuwd met Milou Derks, die hij van jongs af kent. Milou is een dochter van de toenmalige hoofdredacteur van De Tijd. Zij wordt goudsmid en docent aan een kunstopleiding. Het echtpaar heeft twee kinderen: Willemien (1967) en Mark (1969). PvdA - 1966 Marcel van Dam wordt in 1966 lid van de PvdA. Hij toont zich een politiek denker, die zich meer sterk maakt voor de grote visie dan voor de waan van de dag. Hij schrijft eind van dat jaar een artikel over de PvdA voor Vrij Nederland. Hij wordt opgenomen in de radicale vleugel van de PvdA, Nieuw Links en speelt een belangrijke rol in deze beweging. Van Dam verwijt 'de politiek' teveel op de korte termijn gericht te zijn. In het televisieprogramma "Inburgeren" (1967) wordt Van Dam als Nieuw Links-politicus voor de camera gehaald. "Mies en scène" (1968) is een rechtstreeks praatprogramma, waarin Mies Bouwman bekende en onbekende Nederlanders ontvangt. Marcel van Dam is een van die gasten. Marcel van Dam kandideert zich voor partijsecretaris in het bestuur van de PvdA. Hij wordt niet gekozen. Intussen is Van Dam wetenschappelijk medewerker bij de Wiarda Beckmanstichting. Hij werkt twee jaar voor de WBS. Dan maakt hij de overstap naar de VARA, waar hij in november '69 ombudsman wordt. VARA televisie | "Ombudsman" - 1969 In 1969 wordt Van Dam benaderd door Tom Pauka, radioman en communicatiestrateeg bij de VARA, met de vraag of hij ombudsman wil worden. Het consumentenprogramma "De ombudsman" is gebaseerd op een Zweeds initiatief. Van Dam eerste optreden is in "Geachte ombudsman". In 1970 gaat het programma "Ombudsman" heten. In de eerste aflevering interviewt Marcel van Dam twee vaders van in een tehuis verblijvende kinderen. De vaders wonen in verschillende gemeenten. Aanleiding is dat de ene gemeente de verblijfkosten wel voor zijn rekening neemt en de andere gemeente niet. Door het programma "Ombudsman" wordt Van Dam binnen de VARA een machtsfactor, omdat hij een bekende Nederlander met grote populariteit is geworden. Hij wordt vaak op straat aangesproken met "Ombudsman, u bent mijn laatste hoop!" of woorden van die strekking. Uiteindelijk wordt Van Dam een kroonprins van PvdA-partijleider Joop den Uyl. 1970 De meest slepende zaak voor Ombudsman Van Dam wordt de Exota-zaak. Deze kwestie over spontaan ontplofte limonadeflessen wordt op 19 december '70 in het gelijknamige radioprogramma wereldkundig gemaakt. In de actualiteitenrubriek "Achter het nieuws" (1971) reageert Van Dam op het verwijt van de fabrikant, chantage uit te oefenen. In hetzelfde "Achter het nieuws" (1980) krijgt de Exota-affaire later opnieuw aandacht als er (gedurende zeer korte tijd) beslag is gelegd op VARA-gebouwen en de woning van Marcel van Dam. Uiteindelijk bepaalt de rechter dat Van Dam een algemeen probleem (ontploffende flessen) niet als een Exota-probleem mag presenteren. In "NOVA" (1996) is er aandacht voor deze rechterlijke uitspraak, waarin ook bepaald wordt dat de VARA zeven miljoen gulden (schadevergoeding plus vanaf 1970 bijgetelde rente) moet betalen. Marcel van Dam blijft tot 1973 ombudsman. VARA radio Hoewel iedereen Van Dam van de TV kent, zet hij de eerste stappen van zijn omroeploopbaan bij de radio. In de herfst van 1968 vraagt Tom Pauka aan Van Dam of hij misschien de Amerikaanse presidentsverkiezingen wil verslaan. Twee maanden lang trekt Van Dam door de Verenigde Staten. Staatssecretaris Zijn rol als ombudsman versnelt Van Dams politieke loopbaan. Marcel van Dam combineert zijn politiek activiteit met televisiewerk. In het actualiteitenprogramma "Brandpunt" (1971) presenteert hij zich als lid van een links schaduwkabinet. 1973 Tijdens het kabinet-Den Uyl (1973-1977) wordt Van Dam staatssecretaris onder minister Gruyters van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening. In een journaaluitzending (1974) start staatssecretaris Van Dam de bouw van honderden woningen nabij het Kurhaus in Scheveningen. In het actualiteitenprogramma "Hier en nu" (1977) wordt de staatssecretaris geïnterviewd over een omstreden verkoop van woningen. Tweede Kamer - 1977 Tijdens het eerste kabinet Van Agt (1977-1981) zit Van Dam als oppositielid in de Tweede Kamer. Hij maakt in deze tijd naam met zijn plan voor de 25-urige werkweek. Deze werktijdverkorting staat hij voor, omdat economische groei alleen volgens hem de werkloosheid niet zal oplossen. 'Loonsverhoging is diefstal van werk' is een andere omstreden stellingname van de 'Robin Hood' van de PvdA. In 1979 laat Van Dam zich van een andere kant zien door deel te nemen aan het programma "Sterrenslag". Hij komt sportief uit in een team van politici. "Wat voor weer zou het zijn in Den Haag" (1980) is een serie politieke praatprogramma's, gepresenteerd door Paul Witteman. Als Jan Tromp de woningwetgeving onder de loep neemt, is Marcel van Dam als specialist volkshuisvesting van de PvdA een van de geïnterviewden. Ministerschap - 1981 Hij keert na zijn Kamerlidmaatschap terug op het departement, als minister van Volkshuisvesting in het kabinet Den Uyl/Van Agt. Het kabinet Den Uyl/Van Agt is geen lang leven beschoren: het bestaat van september '81 tot en met mei '82. Van Dam neemt na zijn ministerschap zitting in de kamer. In deze periode is Van Dam geregeld in beeld als opvolger, een van de 'kroonprinsen' van partijleider Den Uyl. Radio (vervolg) Begin jaren tachtig wordt Van Dam medewerker van het programma "De stand van zaken". Hij doet in "De rooie haan" een personage: de ongegeneerd rechtse VVD-er De Bruijn. In deze onzachtzinnige scherts laat hij zijn talent voor imitaties blijken. "De achterkant van het gelijk" In "De achterkant van het gelijk" (1980) gaat presentator Marcel van Dam op Socratische wijze op zoek naar de grenzen van de ethiek. Volgens deze methode legt Van Dam een deelnemer een fictief en ingewikkeld probleem voor. Het probleem wordt meer en meer toegespitst op de situatie, die de deelnemer meer raakt. Aan de hand van dergelijke verzonnen situaties interviewt hij politiemensen, officieren van justitie en rechters over hun ethiek. Het idee is door de Amerikaanse Ford Foundation en Harvard University ontwikkeld. Een van de redactieleden is Van Dams vriend Hans van Mierlo, de D66-politicus. Voor dit programma wordt Van Dam al het eerste seizoen onderscheiden met de Nipkov-schijf (1981). "De achterkant van het gelijk" betekent Marcel van Dams terugkeer op de televisie. Incidentele optredens - 1981-1984 Het programma "mei 1981" is een live-programma in het kader van de 1 mei-viering. Marcel van Dam presenteert het samen met Sonja Barend. Vooruitkijkend op de komende kamerverkiezingen (van 26 mei) wordt een imaginair progressief kabinet geformeerd. Ook tijdens de verkiezingen van 1982 is Van Dam op televisie actief. De actualiteitenrubriek "Brandpunt" brengt een crisis in het kabinet in beeld. Te zien is hoe Marcel van Dam op het Binnenhof arriveert. Het programma "Tweede Kamerverkiezingen 1982" heeft in zijn verslaglegging een interview met Marcel van Dam opgenomen. In het programma "Kruisraketten nee" (1983) wordt verslag gedaan van de demonstratie tegen de plaatsingen van nieuwe kernwapens. PvdA politicus Marcel van Dam wordt geïnterviewd. "De alles is anders show" (1984) is een praatprogramma over media. Marcel van Dam wordt aan de tand gevoeld over zijn dubbelrol: hij is behalve politicus ook commentator bij de actualiteitenrubriek "Achter het nieuws". Aan de orde komt de vraag of er een belangenverstrengeling ontstaat als een politicus ook als politiek commentator optreedt. In "Het RSV-drama" (1984) wordt een historisch overzicht gegeven van het ontstaan van de zogeheten RSV-affaire en de parlementaire enquête van die naam. Van Dam is vice-voorzitter van deze enquêtecommissie. Na dertien jaar Den Haag keert Van Dam definitief terug bij de VARA. VARA-voorzitter - 1986 In 1986 stelt Van Dam zich kandidaat als voorzitter van de VARA. Zijn verkiezing verloopt niet probleemloos, omdat er weerstand is tegen de eis van Van Dam om een directe invloed op het programmabeleid te hebben. Van Dams eerste zorg is de sanering van de beroerde financiële situatie van de VARA. Als 'turn around manager' moet hij de VARA, vanouds een subsidiecultuur, rijp maken voor een bedrijfseconomische cultuur. Bovendien moet hij de traditie van sterk sociaaldemocratisch bestuur herstellen, na een periode van zwak bestuur. Een ontslaggolf in onvermijdelijk. Er volgen reorganisaties en de knip gaat op de beurs. Deze reorganisatie vindt plaats in een stormachtige periode voor het Hilversums omroepbestel. Van Dam ziet de oorzaak van de crisis in het wegvallen van de verzuiling. Hij zet zich in voor een derde net en de verzelfstandiging van de NPS. Eventueel wil hij van de VARA een private omroep maken, met Veronica als eventuele partner. Ondertussen moet de VARA weer kwaliteit voor een breed publiek gaan bieden. Daarvoor moet het af van het imago van ruzie en drammerigheid. Van Dam reist door het land om op VARA-symposia de nieuwe lijn te verdedigen. Hij slaagt erin zowel de programma's als het omroepblad weer in de lift te krijgen. In de periode wordt de VARA de meest bekeken omroep. Ook realiseert hij concrete samenwerkingsverbanden, zoals het samengaan van "Achter het nieuws" en "NOS-laat" in "NOVA". Naast zijn voorzitterschap neemt Van Dam ook de rol van programmadirecteur tijdelijk waar. In zijn hoedanigheid van NOS bestuurder wordt Van Dam ook NOB-commissaris. Per 1 januari 1988 neemt hij zitting in het dagelijks bestuur van de publieke omroep. Voorts heeft Van Dam zitting in het bestuur van NOZEMA (kabel) en in de raad van toezicht van de STER. In "Stop de persen" (1991), een programma over media, praat Van Dam over een op handen zijnde samenwerking tussen VOO en VARA. Ook bekritiseert hij het vastgelopen omroepbeleid van minister en partijgenote Hedy d'Ancona. Hij verwijt haar, met wanbeleid het omroepbestel kapot te maken. Ook in "Het Capitool" (1996), een programma waarin binnen- en buitenlands nieuws wordt geanalyseerd, spreekt ex-VARA-voorzitter Marcel van Dam over commerciële televisie. Ook pleit hij voor een parlementaire enquête naar het mediabeleid. De NOS-structuur noemt hij 'volstrekt onwerkbaar'. In november 1995 draagt Van Dam het VARA-voorzitterschap over aan zijn opvolgster, Vera Keur. Programma's tijdens Van Dams voorzitterschap Tijdens Van Dams voorzitterschap blijft hij een veelgevraagd televisiepersoonlijkheid. Ook presenteert hij het programma "Welbeschouwd" (1987), een maandelijks discussieprogramma over actuele zaken onder zijn voorzitterschap. "Andere tijden" (2001) is een serie wekelijkse programma's, waarin aan de hand van archiefmateriaal en interviews onderwerpen uit de recente geschiedenis worden behandeld. De aflevering, waarin Marcel van Dam als voormalig minister van Volkshuisvesting figureert, is gewijd aan de moeizame opvolging van Joop den Uyl door Wim Kok tussen 1982 en 1986. Aan de orde komen onder meer de weigering van Den Uyl om terug te treden, de mogelijke opvolging door Van der Louw, de val van Den Uyl, de mislukte opvolging door Van Kemenade en de keuze voor Kok als partijleider in 1986. "Slot Rottenberg" (2002) is een veertiendelige serie praatprogramma's, gepresenteerd door Felix Rottenberg. In deze aflevering is Marcel van Dam, columnist en debater in "Het Lagerhuis", te gast. Onderwerp is macht en invloed. "De achterkant van het gelijk" In het seizoen 1990-1991' komt "De achterkant van het gelijk" terug op de beeldbuis. Het betekent Van Dams terugkeer als televisiemaker. Ook in 1995 krijgt het programma "De achterkant van het gelijk" opnieuw een plaats in de programmering. Marcel van Dam presenteert deze series programma's, waarin hij door middel van discussie met deskundigen probeert de grenzen van de ethiek te vinden. In de redactie van het programma zitten Hans van Mierlo, Vera Keur, Carla Valentin en Marcel van Dam. "Het lagerhuis" "Het lagerhuis" is een wekelijks debating-programma onder leiding van Paul Witteman. In de redactie van "Het lagerhuis" zitten Hans van Mierlo, Vera Keur, Carla Valentin en Marcel van Dam. Van Dam verzorgt de inleiding van de onderwerpen. In de aflevering van "Het Lagerhuis" van 15 februari 1997 gaat Van Dam ook in debat met Pim Fortuyn. Onderwerp is de islamisering van de Nederlandse cultuur. In tegenstelling tot Van Dam vindt Fortuyn dat de islam een bedreiging vormt voor die Nederlandse cultuur. Van Dam twijfelt openlijk aan de kwaliteiten van Fortuyn. "Het Lagerhuis" is uitgebreid met een versie voor de jeugd: "Het jongerenlagerhuis". VUT - 1995 In 1995 geeft Marcel van Dam de voorzittershamer over aan Vera Keur, de mediadirecteur van de VARA. Hij verhuist naar Putten. Daar ruilt hij drank en sigaren in voor het werk aan zijn tuin. Wel blijft hij programma's maken. Typering Van Dam is zelfgenoegzaam, onbreekbaar. Voorts is hij intelligent en een scherp debater. Hij is weinig geduldig en koppig van aard. Uitspraak van Harry Mulisch over zijn vriend Marcel van Dam: "Ik ken weinig mensen wiens imago zo verschilt van wat ze werkelijk zijn." Prijzen en onderscheidingen * De Foresterprijs: de zachtmoedigste man van Nederland (1972). Het prijzengeld gaat naar de Stichting VARA Ombudsman. * De zilveren Nipkovschijf voor "De achterkant van het gelijk" (1981). * De Zilveren Reissmicrofoon voor het programma "De stand van Zaken" (1984). * Ridder in de orde van de Nederlandse Leeuw. * Commandeur in de orde van Oranje Nassau. Publicaties * Kijk op de Kiezer (1967). * De ombudsman (1971). * De vele gezichten van de waarheid (bundel Volkskrant-columns). * De opmars der dingen, idem. # (Versie, oktober 2004)

Geen koude laboratoriumkikker Lida Iburg ontving op vrijdag 25 augustus 1989: prof. dr. Hans Galjaard, hoogleraar en afdelingshoofd Klinische Genetica van het Erasmus Medisch Centrum en bekend van radio en televisie. In begrijpelijke en onderhoudende taal maakte hij het grote publiek duidelijk wat het belang was van wat hij in zijn laboratorium allemaal aan het doen was. Dat deed hij onder andere in talloze artikelen, maar ook in tv-programma's als Willen Wij Weten (NCRV, 1981), de film Erfelijkheid En Jij (1990) en samen met Paul Witteman in Alle Mensen Zijn Ongelijk (VARA, 1994). Galjaard hield zich vooral bezig met ontwikkeling en methoden voor prenatale diagnostiek van aangeboren afwijkingen, onderzoek naar erfelijke achtergronden van bepaalde stofwisselingsziekten en naar de achtergronden van stoornissen tijdens de embryonale ontwikkeling. Op 1 mei 2001 legde hij zijn functie als hoogleraar en hoofd van het instituut neer maar bleef deel uit maken van onder andere de ethische commissie van de Unesco en bleef ook verschillende ministeries en de Gezondheidsraad van advies voorzien over hoe DNA gebruikt kan en moet worden en wat de mogelijkheden en beperkingen zijn van het erfelijkheidsonderzoek. ------------------------------------ Biografie Hans Galjaard Een einde aan de onwetendheid Het feit dat één van zijn broertjes aan een erfelijke stofwisselingsziekte leed, waaraan hij op zijn zeventiende - doof en blind - stierf, zal er aan hebben bijgedragen dat Hans Galjaard besloot de geneeskunde te studeren en zich in de genetica te storten, met hart en ziel. Vijftien jaar later kwam hij erachter wat voor ziekte zijn broer had gehad, want uit zijn patiëntendossier was hij niet wijzer geworden. De heren doktoren hadden geen enkel idee gehad. Aan die onwetendheid wilde Galjaard een einde maken. Galjaard werd op 8 april 1935 in Leiden geboren "in een milieu van bouwvakkers", zoals hij het zelf omschreef. Als één van de weinige jongetjes in zijn klas mocht hij naar de hbs. Na die te hebben afgerond, studeerde hij Geneeskunde aan de Rijksuniversiteit Leiden. Zijn artsexamen deed hij cum laude in 1962, evenals zijn promotie. In 1965 werd hij lid van de voorbereidingscommissie voor een nieuwe medische faculteit in Rotterdam en een jaar later lector in de celbiologie aan het nieuwe Erasmus Medisch Centrum. Op 32-jarige leeftijd werd hij - ondanks bedenkingen van sommige leden van geraadpleegde faculteiten, die hem als 'te licht' hadden gekwalificeerd - hoogleraar en afdelingshoofd. Die functie bekleedde hij tot 1993. Hij had zich in de tussenliggende tijd vooral verdiept in de moleculaire en celbiologische oorzaken van lysosomale stapelingsziekten en neurodegeneratieve ziekten. Hij is vooral bekend geworden door zijn onderzoek naar methoden voor prenatale diagnostiek van erfelijke stofwisselingsziekten; hij behoorde tot de absolute wereldtop in dit vakgebied. In 1980 richtte het Academisch Ziekenhuis Rotterdam een afdeling Klinische Genetica op, waar Galjaard afdelingshoofd van werd. De afdeling verricht prenataal en postnataal onderzoek chromosoomonderzoek, biochemische diagnostiek en DNA-analyse. Daarnaast geeft het instituut erfelijkheidsvoorlichting en onderzoekt het psychosociale aspecten van voorspellend erfelijkheidsonderzoek (in lekentaal: wat zijn de gevolgen als je op je 25e hoort dat je aan een erfelijke ziekte lijdt, waardoor je de 40 niet haalt? Moet je dat willen weten?). Want dat zijn onderzoek grote menselijke gevolgen kon hebben, verloor Galjaard nooit uit het oog. Voor de VARA, die een serie maakte over medisch-maatschappelijke problemen, schreef hij het scenario voor de tv-film Niemand Mag Het Weten. Een jong stel is verliefd op elkaar. Zijn vader heeft een ziekte. Moet hij zich laten onderzoeken om uit te vinden of hij die ziekte ook zal krijgen? Hij besluit van niet. Maar dan wil het stel een kind. Zij wil alleen geen kind op de wereld zetten dat aan een erfelijke aandoening zal gaan lijden. Maar als ze het vruchtje gaan onderzoeken, weten ze ook of hij de ziekte heeft, want de vader is de enige die het aan de vrucht kan hebben doorgegeven. "Dat spreekt meer dan een geleerde die in Nova vertelt hoe erg het allemaal is." Met Koos Postema werkte hij samen aan het NOS-programma Het Groot Uur U en met Paul Witteman aan Alle Mensen Zijn Ongelijk. Daarin legde hij uit wat DNA nu precies inhield en welke gegevens erfelijkheidsonderzoek opleverde. Hij kreeg er op straat jarenlang reacties op. "Altijd positief, want die Paul is een echte vakman, hoor, het is al vaak gezegd, maar het is ook zo." Zijn tv-carrière had zijn wetenschappelijke carrière geen kwaad gedaan, "zeker niet als je kijkt naar de omtrent dertig onderscheidingen die ik hier en in nog zo'n dertien of veertien landen heb gekregen. Ik ben gigantisch verwend." Op 1 mei 2001, de dag dat het Hare Majesteit de Koningin behaagde hem tot Commandeur in de Orde van de Nederlandse Leeuw te benoemen, ging Hans Galjaard met pensioen en droeg het stokje en de scepter van het Instituut voor Klinische Genetica over aan prof. dr. Wladimiroff. Hij nam echter nog geen afscheid van het instituut; zijn kamer en secretaresse bleven voor hem behouden. Daarnaast bleef hij lid van talloze adviescommissies, waaronder de ethische commissie van Unesco. -------------------------------- Hoogtepunten uit het interview "In de Tweede Kamer zitten ook niet allemaal toppers." Professor Galjaard heeft het niet zo op rechtlijnige mensen, vooral op die moraalridders die abortus pertinent afwijzen, zonder zich te realiseren met welke ernst zo'n beslissing is omgeven: "Je kunt niet zeggen die ziekte is ernstig genoeg of die ziekte is niet ernstig genoeg, want de ernst van een ziekte of handicap, of het ouder worden of zelfs het sterven wordt verschillend beleefd door verschillende mensen, dat is één. Twee is dat mensen leven in een heel verschillende leefsituatie, waardoor je niet algemeenheden kan verkondigen als een mongooltje is wel erg genoeg of een mongooltje is niet erg genoeg." Galjaard steekt veel tijd in het uitleggen van zijn onderzoek en het belang daarvan aan de mensen die de wetenschappelijke bijlages in de krant die lezen of ze wel lezen, maar niet begrijpen: "Je moet tijd hebben om [de ingewikkelde materie] van die kleinere groep te vertalen naar een grotere groep, want in die Tweede Kamer zitten ook niet allemaal toppers, die die wetenschapspagina's begrijpen. Dus geef jezelf tijd om ook die mensen te informeren. En de overheid en het ambtenarenapparaat hebben precies die beperking om niet alles te kunnen doorgronden." De volgorde waarin in Nederland het wetgevingsproces zich ontrolt, doet Galjaard soms een beetje vreemd aan: "Het valt mij wel op in Nederland, ik heb het vanochtend nog gezegd in een commissie-Dekker op Economische Zaken waar ik dan net vandaan kom, dat wij eerst over ethiek praten en onze voeten op de rem zetten voordat er sprake is van ontwikkeling. Daar moet je ook wel voor oppassen, dat je je niet vertilt aan dingen die jij wil regelen als politicus of ambtenaar van een bepaald ministerie, waar het een heel individueel iets betreft, maar waarvan het regelen onmogelijk blijkt te zijn in de praktische uitvoering. [niet opereren aan darm van een ernstig gehandicapt kind waardoor het overlijdt, op verzoek van de ouders, prof Molenaar] Je kan het niet regelen, want de regels worden gebroken. Ik kan niet tegen wetgeving waarvan je op voorhand weet dat dat ontdoken gaat worden. Lida Iburg wil aan het einde van het interview graag weten of Galjaards kinderen in zijn voetsporen zijn getreden. Eentje wel, zijn oudste zoon Robert-Jan: "Ze zijn nog in volle ontwikkeling. Mijn oudste zoon studeert medicijnen, die heeft eerst op het conservatorium cello gespeeld, maar vond dat toch erg eenzaam. Dat hadden wij ons niet zo één, twee, drie gerealiseerd, maar als je ziet hoe zo'n kind zes tot acht uur op een kamer zit te oefenen... Ik hou heel veel van muziek. Ik heb zelf ook gespeeld, maar dat was een absolute failure. We kunnen makkelijk over mijn vele talenten praten, we kunnen ook makkelijk over mijn vele failures praten. En een van mijn failures is dat ik eerst viool heb proberen te spelen en daarna hobo. En vooral die hobo dat heb ik nog wel serieus geprobeerd. Eigenlijk zou je daar mijn familie over moeten interviewen om te horen hoe dat was. Gieren van de lach.' Ondanks zijn vele en drukke werkzaamheden weet Galjaard toch nog wel waar zijn prioriteiten liggen: "Ik heb relatief veel aan mijn hoofd, maar daar kan ik wel afstand van nemen. Als je me vraagt naar prioriteit, dan staan mijn kinderen op één in mijn hart. Misschien niet in de uren, maar ik weet wel dat in mijn agenda, dat kun je zo zien, dan staat er commissie dit en commissie dat en dan 'grammofoonnaald katinka' of 'informeren klein autootje' of 'robert-jan inschrijfformulieren' of 'erland op zijn donder geven omdat ie nou nog niet...', dat soort dingen. Je weet natuurlijk nooit of je genoeg uren aan je kinderen besteedt, maar ik weet hoe het geestelijk zit. Ik krijg geen verwijten, ik heb daar niet over te klagen, mijn vrouw en ik krijgen vrij veel positiefs te horen." Of Galjaard het gevoel had dat het interview lang duurde: "Nee, maar dat komt omdat ik die klok niet zo goed kon zien, en ik was goed naar je aan het luisteren." -------------------------------------------------- De interviewer: Lida Iburg "Hij is een halve cabaretier" “Ik kende Hans Galjaard al heel lang. Ik werkte voordat ik bij de omroep kwam ook op de Erasmus Universiteit, waar hij professor was. Ik zat daar bij het audiovisueel centrum en maakte met hem films over zijn onderzoek. We trokken toen het land door om gezinnen met ongelukkig geboren kinderen te filmen en te interviewen. Die kregen toen nog vaak van hun dokter te horen dat ze gewoon door moesten blijven proberen, met het volgende kind zou alles in orde zijn. Terwijl ze een aantoonbare erfelijke ziekte hadden.” “Ik had me grondig op het interview voorbereid, de hele tafel lag vol met kaartjes, maar aan het eind van het interview was ik aan de helft niet toegekomen. Hij praat ook ontzettend makkelijk, ik kwam er nauwelijks tussen. Na het interview zijn we nog wat gaan eten en hij ging maar door. Hij wist later ook niet meer wanneer het interview officieel af was gelopen, met welk verhaal hij toen eindigde en wat hij tijdens het eten allemaal nog had verteld.” “Hij was in de jaren voor het marathoninterview bekend geworden met talloze tv-optredens. Het was bij uitstek een mediaman, hij kon de ingewikkelde materie duidelijk uitleggen en is daarnaast een halve cabaretier. In die tijd deed genonderzoek en prenatale diagnostiek nog behoorlijk wat stof opwaaien. Wel jammer dat er tegenwoordig niet meer van die publieke figuren zijn die op tv komen uitleggen wat ze precies doen in die laboratoria. Zijn opvolgers hebben nog niet zo lang geleden een Nobelprijs gewonnen voor hun onderzoek, maar ze komen helaas nauwelijks op tv.”

Geen koude laboratoriumkikker Lida Iburg ontving op vrijdag 25 augustus 1989: prof. dr. Hans Galjaard, hoogleraar en afdelingshoofd Klinische Genetica van het Erasmus Medisch Centrum en bekend van radio en televisie. In begrijpelijke en onderhoudende taal maakte hij het grote publiek duidelijk wat het belang was van wat hij in zijn laboratorium allemaal aan het doen was. Dat deed hij onder andere in talloze artikelen, maar ook in tv-programma's als Willen Wij Weten (NCRV, 1981), de film Erfelijkheid En Jij (1990) en samen met Paul Witteman in Alle Mensen Zijn Ongelijk (VARA, 1994). Galjaard hield zich vooral bezig met ontwikkeling en methoden voor prenatale diagnostiek van aangeboren afwijkingen, onderzoek naar erfelijke achtergronden van bepaalde stofwisselingsziekten en naar de achtergronden van stoornissen tijdens de embryonale ontwikkeling. Op 1 mei 2001 legde hij zijn functie als hoogleraar en hoofd van het instituut neer maar bleef deel uit maken van onder andere de ethische commissie van de Unesco en bleef ook verschillende ministeries en de Gezondheidsraad van advies voorzien over hoe DNA gebruikt kan en moet worden en wat de mogelijkheden en beperkingen zijn van het erfelijkheidsonderzoek. ------------------------------------ Biografie Hans Galjaard Een einde aan de onwetendheid Het feit dat één van zijn broertjes aan een erfelijke stofwisselingsziekte leed, waaraan hij op zijn zeventiende - doof en blind - stierf, zal er aan hebben bijgedragen dat Hans Galjaard besloot de geneeskunde te studeren en zich in de genetica te storten, met hart en ziel. Vijftien jaar later kwam hij erachter wat voor ziekte zijn broer had gehad, want uit zijn patiëntendossier was hij niet wijzer geworden. De heren doktoren hadden geen enkel idee gehad. Aan die onwetendheid wilde Galjaard een einde maken. Galjaard werd op 8 april 1935 in Leiden geboren "in een milieu van bouwvakkers", zoals hij het zelf omschreef. Als één van de weinige jongetjes in zijn klas mocht hij naar de hbs. Na die te hebben afgerond, studeerde hij Geneeskunde aan de Rijksuniversiteit Leiden. Zijn artsexamen deed hij cum laude in 1962, evenals zijn promotie. In 1965 werd hij lid van de voorbereidingscommissie voor een nieuwe medische faculteit in Rotterdam en een jaar later lector in de celbiologie aan het nieuwe Erasmus Medisch Centrum. Op 32-jarige leeftijd werd hij - ondanks bedenkingen van sommige leden van geraadpleegde faculteiten, die hem als 'te licht' hadden gekwalificeerd - hoogleraar en afdelingshoofd. Die functie bekleedde hij tot 1993. Hij had zich in de tussenliggende tijd vooral verdiept in de moleculaire en celbiologische oorzaken van lysosomale stapelingsziekten en neurodegeneratieve ziekten. Hij is vooral bekend geworden door zijn onderzoek naar methoden voor prenatale diagnostiek van erfelijke stofwisselingsziekten; hij behoorde tot de absolute wereldtop in dit vakgebied. In 1980 richtte het Academisch Ziekenhuis Rotterdam een afdeling Klinische Genetica op, waar Galjaard afdelingshoofd van werd. De afdeling verricht prenataal en postnataal onderzoek chromosoomonderzoek, biochemische diagnostiek en DNA-analyse. Daarnaast geeft het instituut erfelijkheidsvoorlichting en onderzoekt het psychosociale aspecten van voorspellend erfelijkheidsonderzoek (in lekentaal: wat zijn de gevolgen als je op je 25e hoort dat je aan een erfelijke ziekte lijdt, waardoor je de 40 niet haalt? Moet je dat willen weten?). Want dat zijn onderzoek grote menselijke gevolgen kon hebben, verloor Galjaard nooit uit het oog. Voor de VARA, die een serie maakte over medisch-maatschappelijke problemen, schreef hij het scenario voor de tv-film Niemand Mag Het Weten. Een jong stel is verliefd op elkaar. Zijn vader heeft een ziekte. Moet hij zich laten onderzoeken om uit te vinden of hij die ziekte ook zal krijgen? Hij besluit van niet. Maar dan wil het stel een kind. Zij wil alleen geen kind op de wereld zetten dat aan een erfelijke aandoening zal gaan lijden. Maar als ze het vruchtje gaan onderzoeken, weten ze ook of hij de ziekte heeft, want de vader is de enige die het aan de vrucht kan hebben doorgegeven. "Dat spreekt meer dan een geleerde die in Nova vertelt hoe erg het allemaal is." Met Koos Postema werkte hij samen aan het NOS-programma Het Groot Uur U en met Paul Witteman aan Alle Mensen Zijn Ongelijk. Daarin legde hij uit wat DNA nu precies inhield en welke gegevens erfelijkheidsonderzoek opleverde. Hij kreeg er op straat jarenlang reacties op. "Altijd positief, want die Paul is een echte vakman, hoor, het is al vaak gezegd, maar het is ook zo." Zijn tv-carrière had zijn wetenschappelijke carrière geen kwaad gedaan, "zeker niet als je kijkt naar de omtrent dertig onderscheidingen die ik hier en in nog zo'n dertien of veertien landen heb gekregen. Ik ben gigantisch verwend." Op 1 mei 2001, de dag dat het Hare Majesteit de Koningin behaagde hem tot Commandeur in de Orde van de Nederlandse Leeuw te benoemen, ging Hans Galjaard met pensioen en droeg het stokje en de scepter van het Instituut voor Klinische Genetica over aan prof. dr. Wladimiroff. Hij nam echter nog geen afscheid van het instituut; zijn kamer en secretaresse bleven voor hem behouden. Daarnaast bleef hij lid van talloze adviescommissies, waaronder de ethische commissie van Unesco. -------------------------------- Hoogtepunten uit het interview "In de Tweede Kamer zitten ook niet allemaal toppers." Professor Galjaard heeft het niet zo op rechtlijnige mensen, vooral op die moraalridders die abortus pertinent afwijzen, zonder zich te realiseren met welke ernst zo'n beslissing is omgeven: "Je kunt niet zeggen die ziekte is ernstig genoeg of die ziekte is niet ernstig genoeg, want de ernst van een ziekte of handicap, of het ouder worden of zelfs het sterven wordt verschillend beleefd door verschillende mensen, dat is één. Twee is dat mensen leven in een heel verschillende leefsituatie, waardoor je niet algemeenheden kan verkondigen als een mongooltje is wel erg genoeg of een mongooltje is niet erg genoeg." Galjaard steekt veel tijd in het uitleggen van zijn onderzoek en het belang daarvan aan de mensen die de wetenschappelijke bijlages in de krant die lezen of ze wel lezen, maar niet begrijpen: "Je moet tijd hebben om [de ingewikkelde materie] van die kleinere groep te vertalen naar een grotere groep, want in die Tweede Kamer zitten ook niet allemaal toppers, die die wetenschapspagina's begrijpen. Dus geef jezelf tijd om ook die mensen te informeren. En de overheid en het ambtenarenapparaat hebben precies die beperking om niet alles te kunnen doorgronden." De volgorde waarin in Nederland het wetgevingsproces zich ontrolt, doet Galjaard soms een beetje vreemd aan: "Het valt mij wel op in Nederland, ik heb het vanochtend nog gezegd in een commissie-Dekker op Economische Zaken waar ik dan net vandaan kom, dat wij eerst over ethiek praten en onze voeten op de rem zetten voordat er sprake is van ontwikkeling. Daar moet je ook wel voor oppassen, dat je je niet vertilt aan dingen die jij wil regelen als politicus of ambtenaar van een bepaald ministerie, waar het een heel individueel iets betreft, maar waarvan het regelen onmogelijk blijkt te zijn in de praktische uitvoering. [niet opereren aan darm van een ernstig gehandicapt kind waardoor het overlijdt, op verzoek van de ouders, prof Molenaar] Je kan het niet regelen, want de regels worden gebroken. Ik kan niet tegen wetgeving waarvan je op voorhand weet dat dat ontdoken gaat worden. Lida Iburg wil aan het einde van het interview graag weten of Galjaards kinderen in zijn voetsporen zijn getreden. Eentje wel, zijn oudste zoon Robert-Jan: "Ze zijn nog in volle ontwikkeling. Mijn oudste zoon studeert medicijnen, die heeft eerst op het conservatorium cello gespeeld, maar vond dat toch erg eenzaam. Dat hadden wij ons niet zo één, twee, drie gerealiseerd, maar als je ziet hoe zo'n kind zes tot acht uur op een kamer zit te oefenen... Ik hou heel veel van muziek. Ik heb zelf ook gespeeld, maar dat was een absolute failure. We kunnen makkelijk over mijn vele talenten praten, we kunnen ook makkelijk over mijn vele failures praten. En een van mijn failures is dat ik eerst viool heb proberen te spelen en daarna hobo. En vooral die hobo dat heb ik nog wel serieus geprobeerd. Eigenlijk zou je daar mijn familie over moeten interviewen om te horen hoe dat was. Gieren van de lach.' Ondanks zijn vele en drukke werkzaamheden weet Galjaard toch nog wel waar zijn prioriteiten liggen: "Ik heb relatief veel aan mijn hoofd, maar daar kan ik wel afstand van nemen. Als je me vraagt naar prioriteit, dan staan mijn kinderen op één in mijn hart. Misschien niet in de uren, maar ik weet wel dat in mijn agenda, dat kun je zo zien, dan staat er commissie dit en commissie dat en dan 'grammofoonnaald katinka' of 'informeren klein autootje' of 'robert-jan inschrijfformulieren' of 'erland op zijn donder geven omdat ie nou nog niet...', dat soort dingen. Je weet natuurlijk nooit of je genoeg uren aan je kinderen besteedt, maar ik weet hoe het geestelijk zit. Ik krijg geen verwijten, ik heb daar niet over te klagen, mijn vrouw en ik krijgen vrij veel positiefs te horen." Of Galjaard het gevoel had dat het interview lang duurde: "Nee, maar dat komt omdat ik die klok niet zo goed kon zien, en ik was goed naar je aan het luisteren." -------------------------------------------------- De interviewer: Lida Iburg "Hij is een halve cabaretier" “Ik kende Hans Galjaard al heel lang. Ik werkte voordat ik bij de omroep kwam ook op de Erasmus Universiteit, waar hij professor was. Ik zat daar bij het audiovisueel centrum en maakte met hem films over zijn onderzoek. We trokken toen het land door om gezinnen met ongelukkig geboren kinderen te filmen en te interviewen. Die kregen toen nog vaak van hun dokter te horen dat ze gewoon door moesten blijven proberen, met het volgende kind zou alles in orde zijn. Terwijl ze een aantoonbare erfelijke ziekte hadden.” “Ik had me grondig op het interview voorbereid, de hele tafel lag vol met kaartjes, maar aan het eind van het interview was ik aan de helft niet toegekomen. Hij praat ook ontzettend makkelijk, ik kwam er nauwelijks tussen. Na het interview zijn we nog wat gaan eten en hij ging maar door. Hij wist later ook niet meer wanneer het interview officieel af was gelopen, met welk verhaal hij toen eindigde en wat hij tijdens het eten allemaal nog had verteld.” “Hij was in de jaren voor het marathoninterview bekend geworden met talloze tv-optredens. Het was bij uitstek een mediaman, hij kon de ingewikkelde materie duidelijk uitleggen en is daarnaast een halve cabaretier. In die tijd deed genonderzoek en prenatale diagnostiek nog behoorlijk wat stof opwaaien. Wel jammer dat er tegenwoordig niet meer van die publieke figuren zijn die op tv komen uitleggen wat ze precies doen in die laboratoria. Zijn opvolgers hebben nog niet zo lang geleden een Nobelprijs gewonnen voor hun onderzoek, maar ze komen helaas nauwelijks op tv.”

Geen koude laboratoriumkikker Lida Iburg ontving op vrijdag 25 augustus 1989: prof. dr. Hans Galjaard, hoogleraar en afdelingshoofd Klinische Genetica van het Erasmus Medisch Centrum en bekend van radio en televisie. In begrijpelijke en onderhoudende taal maakte hij het grote publiek duidelijk wat het belang was van wat hij in zijn laboratorium allemaal aan het doen was. Dat deed hij onder andere in talloze artikelen, maar ook in tv-programma's als Willen Wij Weten (NCRV, 1981), de film Erfelijkheid En Jij (1990) en samen met Paul Witteman in Alle Mensen Zijn Ongelijk (VARA, 1994). Galjaard hield zich vooral bezig met ontwikkeling en methoden voor prenatale diagnostiek van aangeboren afwijkingen, onderzoek naar erfelijke achtergronden van bepaalde stofwisselingsziekten en naar de achtergronden van stoornissen tijdens de embryonale ontwikkeling. Op 1 mei 2001 legde hij zijn functie als hoogleraar en hoofd van het instituut neer maar bleef deel uit maken van onder andere de ethische commissie van de Unesco en bleef ook verschillende ministeries en de Gezondheidsraad van advies voorzien over hoe DNA gebruikt kan en moet worden en wat de mogelijkheden en beperkingen zijn van het erfelijkheidsonderzoek. ------------------------------------ Biografie Hans Galjaard Een einde aan de onwetendheid Het feit dat één van zijn broertjes aan een erfelijke stofwisselingsziekte leed, waaraan hij op zijn zeventiende - doof en blind - stierf, zal er aan hebben bijgedragen dat Hans Galjaard besloot de geneeskunde te studeren en zich in de genetica te storten, met hart en ziel. Vijftien jaar later kwam hij erachter wat voor ziekte zijn broer had gehad, want uit zijn patiëntendossier was hij niet wijzer geworden. De heren doktoren hadden geen enkel idee gehad. Aan die onwetendheid wilde Galjaard een einde maken. Galjaard werd op 8 april 1935 in Leiden geboren "in een milieu van bouwvakkers", zoals hij het zelf omschreef. Als één van de weinige jongetjes in zijn klas mocht hij naar de hbs. Na die te hebben afgerond, studeerde hij Geneeskunde aan de Rijksuniversiteit Leiden. Zijn artsexamen deed hij cum laude in 1962, evenals zijn promotie. In 1965 werd hij lid van de voorbereidingscommissie voor een nieuwe medische faculteit in Rotterdam en een jaar later lector in de celbiologie aan het nieuwe Erasmus Medisch Centrum. Op 32-jarige leeftijd werd hij - ondanks bedenkingen van sommige leden van geraadpleegde faculteiten, die hem als 'te licht' hadden gekwalificeerd - hoogleraar en afdelingshoofd. Die functie bekleedde hij tot 1993. Hij had zich in de tussenliggende tijd vooral verdiept in de moleculaire en celbiologische oorzaken van lysosomale stapelingsziekten en neurodegeneratieve ziekten. Hij is vooral bekend geworden door zijn onderzoek naar methoden voor prenatale diagnostiek van erfelijke stofwisselingsziekten; hij behoorde tot de absolute wereldtop in dit vakgebied. In 1980 richtte het Academisch Ziekenhuis Rotterdam een afdeling Klinische Genetica op, waar Galjaard afdelingshoofd van werd. De afdeling verricht prenataal en postnataal onderzoek chromosoomonderzoek, biochemische diagnostiek en DNA-analyse. Daarnaast geeft het instituut erfelijkheidsvoorlichting en onderzoekt het psychosociale aspecten van voorspellend erfelijkheidsonderzoek (in lekentaal: wat zijn de gevolgen als je op je 25e hoort dat je aan een erfelijke ziekte lijdt, waardoor je de 40 niet haalt? Moet je dat willen weten?). Want dat zijn onderzoek grote menselijke gevolgen kon hebben, verloor Galjaard nooit uit het oog. Voor de VARA, die een serie maakte over medisch-maatschappelijke problemen, schreef hij het scenario voor de tv-film Niemand Mag Het Weten. Een jong stel is verliefd op elkaar. Zijn vader heeft een ziekte. Moet hij zich laten onderzoeken om uit te vinden of hij die ziekte ook zal krijgen? Hij besluit van niet. Maar dan wil het stel een kind. Zij wil alleen geen kind op de wereld zetten dat aan een erfelijke aandoening zal gaan lijden. Maar als ze het vruchtje gaan onderzoeken, weten ze ook of hij de ziekte heeft, want de vader is de enige die het aan de vrucht kan hebben doorgegeven. "Dat spreekt meer dan een geleerde die in Nova vertelt hoe erg het allemaal is." Met Koos Postema werkte hij samen aan het NOS-programma Het Groot Uur U en met Paul Witteman aan Alle Mensen Zijn Ongelijk. Daarin legde hij uit wat DNA nu precies inhield en welke gegevens erfelijkheidsonderzoek opleverde. Hij kreeg er op straat jarenlang reacties op. "Altijd positief, want die Paul is een echte vakman, hoor, het is al vaak gezegd, maar het is ook zo." Zijn tv-carrière had zijn wetenschappelijke carrière geen kwaad gedaan, "zeker niet als je kijkt naar de omtrent dertig onderscheidingen die ik hier en in nog zo'n dertien of veertien landen heb gekregen. Ik ben gigantisch verwend." Op 1 mei 2001, de dag dat het Hare Majesteit de Koningin behaagde hem tot Commandeur in de Orde van de Nederlandse Leeuw te benoemen, ging Hans Galjaard met pensioen en droeg het stokje en de scepter van het Instituut voor Klinische Genetica over aan prof. dr. Wladimiroff. Hij nam echter nog geen afscheid van het instituut; zijn kamer en secretaresse bleven voor hem behouden. Daarnaast bleef hij lid van talloze adviescommissies, waaronder de ethische commissie van Unesco. -------------------------------- Hoogtepunten uit het interview "In de Tweede Kamer zitten ook niet allemaal toppers." Professor Galjaard heeft het niet zo op rechtlijnige mensen, vooral op die moraalridders die abortus pertinent afwijzen, zonder zich te realiseren met welke ernst zo'n beslissing is omgeven: "Je kunt niet zeggen die ziekte is ernstig genoeg of die ziekte is niet ernstig genoeg, want de ernst van een ziekte of handicap, of het ouder worden of zelfs het sterven wordt verschillend beleefd door verschillende mensen, dat is één. Twee is dat mensen leven in een heel verschillende leefsituatie, waardoor je niet algemeenheden kan verkondigen als een mongooltje is wel erg genoeg of een mongooltje is niet erg genoeg." Galjaard steekt veel tijd in het uitleggen van zijn onderzoek en het belang daarvan aan de mensen die de wetenschappelijke bijlages in de krant die lezen of ze wel lezen, maar niet begrijpen: "Je moet tijd hebben om [de ingewikkelde materie] van die kleinere groep te vertalen naar een grotere groep, want in die Tweede Kamer zitten ook niet allemaal toppers, die die wetenschapspagina's begrijpen. Dus geef jezelf tijd om ook die mensen te informeren. En de overheid en het ambtenarenapparaat hebben precies die beperking om niet alles te kunnen doorgronden." De volgorde waarin in Nederland het wetgevingsproces zich ontrolt, doet Galjaard soms een beetje vreemd aan: "Het valt mij wel op in Nederland, ik heb het vanochtend nog gezegd in een commissie-Dekker op Economische Zaken waar ik dan net vandaan kom, dat wij eerst over ethiek praten en onze voeten op de rem zetten voordat er sprake is van ontwikkeling. Daar moet je ook wel voor oppassen, dat je je niet vertilt aan dingen die jij wil regelen als politicus of ambtenaar van een bepaald ministerie, waar het een heel individueel iets betreft, maar waarvan het regelen onmogelijk blijkt te zijn in de praktische uitvoering. [niet opereren aan darm van een ernstig gehandicapt kind waardoor het overlijdt, op verzoek van de ouders, prof Molenaar] Je kan het niet regelen, want de regels worden gebroken. Ik kan niet tegen wetgeving waarvan je op voorhand weet dat dat ontdoken gaat worden. Lida Iburg wil aan het einde van het interview graag weten of Galjaards kinderen in zijn voetsporen zijn getreden. Eentje wel, zijn oudste zoon Robert-Jan: "Ze zijn nog in volle ontwikkeling. Mijn oudste zoon studeert medicijnen, die heeft eerst op het conservatorium cello gespeeld, maar vond dat toch erg eenzaam. Dat hadden wij ons niet zo één, twee, drie gerealiseerd, maar als je ziet hoe zo'n kind zes tot acht uur op een kamer zit te oefenen... Ik hou heel veel van muziek. Ik heb zelf ook gespeeld, maar dat was een absolute failure. We kunnen makkelijk over mijn vele talenten praten, we kunnen ook makkelijk over mijn vele failures praten. En een van mijn failures is dat ik eerst viool heb proberen te spelen en daarna hobo. En vooral die hobo dat heb ik nog wel serieus geprobeerd. Eigenlijk zou je daar mijn familie over moeten interviewen om te horen hoe dat was. Gieren van de lach.' Ondanks zijn vele en drukke werkzaamheden weet Galjaard toch nog wel waar zijn prioriteiten liggen: "Ik heb relatief veel aan mijn hoofd, maar daar kan ik wel afstand van nemen. Als je me vraagt naar prioriteit, dan staan mijn kinderen op één in mijn hart. Misschien niet in de uren, maar ik weet wel dat in mijn agenda, dat kun je zo zien, dan staat er commissie dit en commissie dat en dan 'grammofoonnaald katinka' of 'informeren klein autootje' of 'robert-jan inschrijfformulieren' of 'erland op zijn donder geven omdat ie nou nog niet...', dat soort dingen. Je weet natuurlijk nooit of je genoeg uren aan je kinderen besteedt, maar ik weet hoe het geestelijk zit. Ik krijg geen verwijten, ik heb daar niet over te klagen, mijn vrouw en ik krijgen vrij veel positiefs te horen." Of Galjaard het gevoel had dat het interview lang duurde: "Nee, maar dat komt omdat ik die klok niet zo goed kon zien, en ik was goed naar je aan het luisteren." -------------------------------------------------- De interviewer: Lida Iburg "Hij is een halve cabaretier" “Ik kende Hans Galjaard al heel lang. Ik werkte voordat ik bij de omroep kwam ook op de Erasmus Universiteit, waar hij professor was. Ik zat daar bij het audiovisueel centrum en maakte met hem films over zijn onderzoek. We trokken toen het land door om gezinnen met ongelukkig geboren kinderen te filmen en te interviewen. Die kregen toen nog vaak van hun dokter te horen dat ze gewoon door moesten blijven proberen, met het volgende kind zou alles in orde zijn. Terwijl ze een aantoonbare erfelijke ziekte hadden.” “Ik had me grondig op het interview voorbereid, de hele tafel lag vol met kaartjes, maar aan het eind van het interview was ik aan de helft niet toegekomen. Hij praat ook ontzettend makkelijk, ik kwam er nauwelijks tussen. Na het interview zijn we nog wat gaan eten en hij ging maar door. Hij wist later ook niet meer wanneer het interview officieel af was gelopen, met welk verhaal hij toen eindigde en wat hij tijdens het eten allemaal nog had verteld.” “Hij was in de jaren voor het marathoninterview bekend geworden met talloze tv-optredens. Het was bij uitstek een mediaman, hij kon de ingewikkelde materie duidelijk uitleggen en is daarnaast een halve cabaretier. In die tijd deed genonderzoek en prenatale diagnostiek nog behoorlijk wat stof opwaaien. Wel jammer dat er tegenwoordig niet meer van die publieke figuren zijn die op tv komen uitleggen wat ze precies doen in die laboratoria. Zijn opvolgers hebben nog niet zo lang geleden een Nobelprijs gewonnen voor hun onderzoek, maar ze komen helaas nauwelijks op tv.”

Lida Iburg ontving op vrijdag 25 augustus 1989: prof. dr. Hans Galjaard, hoogleraar en afdelingshoofd Klinische Genetica van het Erasmus Medisch Centrum en bekend van radio en televisie. In begrijpelijke en onderhoudende taal maakte hij het grote publiek duidelijk wat het belang was van wat hij in zijn laboratorium allemaal aan het doen was. Dat deed hij onder andere in talloze artikelen, maar ook in tv-programma's als Willen Wij Weten (NCRV, 1981), de film Erfelijkheid En Jij (1990) en samen met Paul Witteman in Alle Mensen Zijn Ongelijk (VARA, 1994).

Geen koude laboratoriumkikker Lida Iburg ontving op vrijdag 25 augustus 1989: prof. dr. Hans Galjaard, hoogleraar en afdelingshoofd Klinische Genetica van het Erasmus Medisch Centrum en bekend van radio en televisie. In begrijpelijke en onderhoudende taal maakte hij het grote publiek duidelijk wat het belang was van wat hij in zijn laboratorium allemaal aan het doen was. Dat deed hij onder andere in talloze artikelen, maar ook in tv-programma's als Willen Wij Weten (NCRV, 1981), de film Erfelijkheid En Jij (1990) en samen met Paul Witteman in Alle Mensen Zijn Ongelijk (VARA, 1994). Galjaard hield zich vooral bezig met ontwikkeling en methoden voor prenatale diagnostiek van aangeboren afwijkingen, onderzoek naar erfelijke achtergronden van bepaalde stofwisselingsziekten en naar de achtergronden van stoornissen tijdens de embryonale ontwikkeling. Op 1 mei 2001 legde hij zijn functie als hoogleraar en hoofd van het instituut neer maar bleef deel uit maken van onder andere de ethische commissie van de Unesco en bleef ook verschillende ministeries en de Gezondheidsraad van advies voorzien over hoe DNA gebruikt kan en moet worden en wat de mogelijkheden en beperkingen zijn van het erfelijkheidsonderzoek. ------------------------------------ Biografie Hans Galjaard Een einde aan de onwetendheid Het feit dat één van zijn broertjes aan een erfelijke stofwisselingsziekte leed, waaraan hij op zijn zeventiende - doof en blind - stierf, zal er aan hebben bijgedragen dat Hans Galjaard besloot de geneeskunde te studeren en zich in de genetica te storten, met hart en ziel. Vijftien jaar later kwam hij erachter wat voor ziekte zijn broer had gehad, want uit zijn patiëntendossier was hij niet wijzer geworden. De heren doktoren hadden geen enkel idee gehad. Aan die onwetendheid wilde Galjaard een einde maken. Galjaard werd op 8 april 1935 in Leiden geboren "in een milieu van bouwvakkers", zoals hij het zelf omschreef. Als één van de weinige jongetjes in zijn klas mocht hij naar de hbs. Na die te hebben afgerond, studeerde hij Geneeskunde aan de Rijksuniversiteit Leiden. Zijn artsexamen deed hij cum laude in 1962, evenals zijn promotie. In 1965 werd hij lid van de voorbereidingscommissie voor een nieuwe medische faculteit in Rotterdam en een jaar later lector in de celbiologie aan het nieuwe Erasmus Medisch Centrum. Op 32-jarige leeftijd werd hij - ondanks bedenkingen van sommige leden van geraadpleegde faculteiten, die hem als 'te licht' hadden gekwalificeerd - hoogleraar en afdelingshoofd. Die functie bekleedde hij tot 1993. Hij had zich in de tussenliggende tijd vooral verdiept in de moleculaire en celbiologische oorzaken van lysosomale stapelingsziekten en neurodegeneratieve ziekten. Hij is vooral bekend geworden door zijn onderzoek naar methoden voor prenatale diagnostiek van erfelijke stofwisselingsziekten; hij behoorde tot de absolute wereldtop in dit vakgebied. In 1980 richtte het Academisch Ziekenhuis Rotterdam een afdeling Klinische Genetica op, waar Galjaard afdelingshoofd van werd. De afdeling verricht prenataal en postnataal onderzoek chromosoomonderzoek, biochemische diagnostiek en DNA-analyse. Daarnaast geeft het instituut erfelijkheidsvoorlichting en onderzoekt het psychosociale aspecten van voorspellend erfelijkheidsonderzoek (in lekentaal: wat zijn de gevolgen als je op je 25e hoort dat je aan een erfelijke ziekte lijdt, waardoor je de 40 niet haalt? Moet je dat willen weten?). Want dat zijn onderzoek grote menselijke gevolgen kon hebben, verloor Galjaard nooit uit het oog. Voor de VARA, die een serie maakte over medisch-maatschappelijke problemen, schreef hij het scenario voor de tv-film Niemand Mag Het Weten. Een jong stel is verliefd op elkaar. Zijn vader heeft een ziekte. Moet hij zich laten onderzoeken om uit te vinden of hij die ziekte ook zal krijgen? Hij besluit van niet. Maar dan wil het stel een kind. Zij wil alleen geen kind op de wereld zetten dat aan een erfelijke aandoening zal gaan lijden. Maar als ze het vruchtje gaan onderzoeken, weten ze ook of hij de ziekte heeft, want de vader is de enige die het aan de vrucht kan hebben doorgegeven. "Dat spreekt meer dan een geleerde die in Nova vertelt hoe erg het allemaal is." Met Koos Postema werkte hij samen aan het NOS-programma Het Groot Uur U en met Paul Witteman aan Alle Mensen Zijn Ongelijk. Daarin legde hij uit wat DNA nu precies inhield en welke gegevens erfelijkheidsonderzoek opleverde. Hij kreeg er op straat jarenlang reacties op. "Altijd positief, want die Paul is een echte vakman, hoor, het is al vaak gezegd, maar het is ook zo." Zijn tv-carrière had zijn wetenschappelijke carrière geen kwaad gedaan, "zeker niet als je kijkt naar de omtrent dertig onderscheidingen die ik hier en in nog zo'n dertien of veertien landen heb gekregen. Ik ben gigantisch verwend." Op 1 mei 2001, de dag dat het Hare Majesteit de Koningin behaagde hem tot Commandeur in de Orde van de Nederlandse Leeuw te benoemen, ging Hans Galjaard met pensioen en droeg het stokje en de scepter van het Instituut voor Klinische Genetica over aan prof. dr. Wladimiroff. Hij nam echter nog geen afscheid van het instituut; zijn kamer en secretaresse bleven voor hem behouden. Daarnaast bleef hij lid van talloze adviescommissies, waaronder de ethische commissie van Unesco. -------------------------------- Hoogtepunten uit het interview "In de Tweede Kamer zitten ook niet allemaal toppers." Professor Galjaard heeft het niet zo op rechtlijnige mensen, vooral op die moraalridders die abortus pertinent afwijzen, zonder zich te realiseren met welke ernst zo'n beslissing is omgeven: "Je kunt niet zeggen die ziekte is ernstig genoeg of die ziekte is niet ernstig genoeg, want de ernst van een ziekte of handicap, of het ouder worden of zelfs het sterven wordt verschillend beleefd door verschillende mensen, dat is één. Twee is dat mensen leven in een heel verschillende leefsituatie, waardoor je niet algemeenheden kan verkondigen als een mongooltje is wel erg genoeg of een mongooltje is niet erg genoeg." Galjaard steekt veel tijd in het uitleggen van zijn onderzoek en het belang daarvan aan de mensen die de wetenschappelijke bijlages in de krant die lezen of ze wel lezen, maar niet begrijpen: "Je moet tijd hebben om [de ingewikkelde materie] van die kleinere groep te vertalen naar een grotere groep, want in die Tweede Kamer zitten ook niet allemaal toppers, die die wetenschapspagina's begrijpen. Dus geef jezelf tijd om ook die mensen te informeren. En de overheid en het ambtenarenapparaat hebben precies die beperking om niet alles te kunnen doorgronden." De volgorde waarin in Nederland het wetgevingsproces zich ontrolt, doet Galjaard soms een beetje vreemd aan: "Het valt mij wel op in Nederland, ik heb het vanochtend nog gezegd in een commissie-Dekker op Economische Zaken waar ik dan net vandaan kom, dat wij eerst over ethiek praten en onze voeten op de rem zetten voordat er sprake is van ontwikkeling. Daar moet je ook wel voor oppassen, dat je je niet vertilt aan dingen die jij wil regelen als politicus of ambtenaar van een bepaald ministerie, waar het een heel individueel iets betreft, maar waarvan het regelen onmogelijk blijkt te zijn in de praktische uitvoering. [niet opereren aan darm van een ernstig gehandicapt kind waardoor het overlijdt, op verzoek van de ouders, prof Molenaar] Je kan het niet regelen, want de regels worden gebroken. Ik kan niet tegen wetgeving waarvan je op voorhand weet dat dat ontdoken gaat worden. Lida Iburg wil aan het einde van het interview graag weten of Galjaards kinderen in zijn voetsporen zijn getreden. Eentje wel, zijn oudste zoon Robert-Jan: "Ze zijn nog in volle ontwikkeling. Mijn oudste zoon studeert medicijnen, die heeft eerst op het conservatorium cello gespeeld, maar vond dat toch erg eenzaam. Dat hadden wij ons niet zo één, twee, drie gerealiseerd, maar als je ziet hoe zo'n kind zes tot acht uur op een kamer zit te oefenen... Ik hou heel veel van muziek. Ik heb zelf ook gespeeld, maar dat was een absolute failure. We kunnen makkelijk over mijn vele talenten praten, we kunnen ook makkelijk over mijn vele failures praten. En een van mijn failures is dat ik eerst viool heb proberen te spelen en daarna hobo. En vooral die hobo dat heb ik nog wel serieus geprobeerd. Eigenlijk zou je daar mijn familie over moeten interviewen om te horen hoe dat was. Gieren van de lach.' Ondanks zijn vele en drukke werkzaamheden weet Galjaard toch nog wel waar zijn prioriteiten liggen: "Ik heb relatief veel aan mijn hoofd, maar daar kan ik wel afstand van nemen. Als je me vraagt naar prioriteit, dan staan mijn kinderen op één in mijn hart. Misschien niet in de uren, maar ik weet wel dat in mijn agenda, dat kun je zo zien, dan staat er commissie dit en commissie dat en dan 'grammofoonnaald katinka' of 'informeren klein autootje' of 'robert-jan inschrijfformulieren' of 'erland op zijn donder geven omdat ie nou nog niet...', dat soort dingen. Je weet natuurlijk nooit of je genoeg uren aan je kinderen besteedt, maar ik weet hoe het geestelijk zit. Ik krijg geen verwijten, ik heb daar niet over te klagen, mijn vrouw en ik krijgen vrij veel positiefs te horen." Of Galjaard het gevoel had dat het interview lang duurde: "Nee, maar dat komt omdat ik die klok niet zo goed kon zien, en ik was goed naar je aan het luisteren." -------------------------------------------------- De interviewer: Lida Iburg "Hij is een halve cabaretier" “Ik kende Hans Galjaard al heel lang. Ik werkte voordat ik bij de omroep kwam ook op de Erasmus Universiteit, waar hij professor was. Ik zat daar bij het audiovisueel centrum en maakte met hem films over zijn onderzoek. We trokken toen het land door om gezinnen met ongelukkig geboren kinderen te filmen en te interviewen. Die kregen toen nog vaak van hun dokter te horen dat ze gewoon door moesten blijven proberen, met het volgende kind zou alles in orde zijn. Terwijl ze een aantoonbare erfelijke ziekte hadden.” “Ik had me grondig op het interview voorbereid, de hele tafel lag vol met kaartjes, maar aan het eind van het interview was ik aan de helft niet toegekomen. Hij praat ook ontzettend makkelijk, ik kwam er nauwelijks tussen. Na het interview zijn we nog wat gaan eten en hij ging maar door. Hij wist later ook niet meer wanneer het interview officieel af was gelopen, met welk verhaal hij toen eindigde en wat hij tijdens het eten allemaal nog had verteld.” “Hij was in de jaren voor het marathoninterview bekend geworden met talloze tv-optredens. Het was bij uitstek een mediaman, hij kon de ingewikkelde materie duidelijk uitleggen en is daarnaast een halve cabaretier. In die tijd deed genonderzoek en prenatale diagnostiek nog behoorlijk wat stof opwaaien. Wel jammer dat er tegenwoordig niet meer van die publieke figuren zijn die op tv komen uitleggen wat ze precies doen in die laboratoria. Zijn opvolgers hebben nog niet zo lang geleden een Nobelprijs gewonnen voor hun onderzoek, maar ze komen helaas nauwelijks op tv.”