In Reginaldi Mercatoris horto

Chronique de lecture de "Milon de Crotone ou l'invention du sport", monographie de Jean Manuel Roubineau (PUF)

In hac emissione verba facio de peregrinatione quadam litteraria...

Exploration d'un topos ("Le serviteur et la Mort", conte oriental) à travers les oeuvres de Louise Penny ("Un long retour"), John O'Hara ("An appointment in Samarra"), William Somerset Maugham ("Sheppey").

文章在這裡：https://www.renaudmercier.org/2020/04/blog-post.html

Dans ce podcast, je vous raconte et commente la Cosmogonie selon Hésiode et d'autres auteurs anciens.

Saluete amici, amicae, uosque omnes qui Latinitati hodiernae fauetis. Hoc est Soliloquium e Guiana. Reginaldus loquor. Primum omnium uobis annum bis milesimum undeuicesimum faustum, felicem, Latinissimumque imo corde exopto. Utinam uota uestra quaecumque sint, feliciter perficiatis! Quod ad me attinet, uobis fateor me sperare saepius uobis Latine loquentibus interfore. Equidem ut uerum dicam tam multa uariaque mandata praeterito anno accepi ut otium nunc crudeliter desit. Tanquam uobis iam explanaui, ego in Guiana Francica habito ubi in classibus universitariis utramque linguam doceo. Praeterea magistris linguarum classicarum artem paedagogicam profiteor ut quoquouersus regionis nostrae me conferam collegas uisitatum. Alioquin, semper excruciatus sum inter studia diuersa, quoniam praeter auctores Latinos simili ardore linguam cultumque ciuilem Sinicum colo. Itaque quatenus, ut opinor, cor meum uix partior, constitui me hodie lingua Latina uti ut uobis de argumento Sinas classicas spectanti colloquerer. Ac quodam modo, ut ita dicam, me pontificem cultuum duorum praebebo, id est conabor pontem inter occidentem et orientem instruere. In hoc consilio, auctorem insignem selegi, cui nomen fuit Robert Van Gulik eumque uobis paucis uerbis commendare uelim. Ipse ciuis Batauus inter primum et secundum bellum mundanum, id est prima parte saeculi uicesimi, muneribus diplomaticis pro regno Batauorum in Sinis functus est cum Seres regimine imperiali euerso rem publicam liberam instituere coeperunt. Robert Van Gulik, uir eruditionis exquisitae, non modo Batauice et Anglice loquebatur, sed linguam Sinicam quoque callebat necnon linguas nostras classicas. Die quodam cum libros Sinicos ueteres inspiceret, mythistoriam saeculo duodeuicesimo compositam comperit cuius iudex, nomine Ti, persona praecipua erat. Huius fabulae et stilo et ingenio delectatus, Van Gulik de hoc iudice Ti inquirere coepit. Nec mora cognouit eumdem iudicem Ti reapse uixisse, magistratu functum esse saeculo septimo post Christum natum cum Imperium Sinicum sub principibus Tang floreret atque eodemque tempore Roma collapsa Constantinopolis nouum caput mundi occidentalis fieret. Dum haec dico, mentionem non facere non possum de mirissima similitudine rerum: nam scriptores Sinici tradere solent imperium suum duabus aureis aetatibus fructum esse. Primum cultus ciuilis Serum maxime floruit inter secundum saeculum ante Christum natum et secundum saeculum post Christum natum sub principibus Han, deinde septimo saeculo sub principibus Tang sicut supra dixi. Illud ideo antiquissimum mihi uidetur animaduertere bis eodem tempore hic occidentes sub Roma Constantinopolique illic orientes sub Han Tangque principibus floruisse. Sed reuertamur ad argumentum diei. Igitur Robert Van Gulik cum plura de Iudice Ti didicit, constituit mythistoriam in linguam Anglicam uertere, uel ut melius dicam, Anglice adaptare cui libro titulus fuit "Causae criminales ab iudice Ti instructae". Illo tempore, id est septimo saeculo, iudices magistratus erant examinationibus publicis conscripti qui ciuitatibus imperii praeessent, inuestigationes criminales faciebant, iudiciaque secundum ius imperiale principiaque iustitiae reddebant. Hunc librum sub titulo Anglice Celebrated cases of Judge Dee Francogallice Trois enquêtes criminelles du Juge Ti facile apud librarios inuenietis. Uos imprimis exhortor ut eos ob illas causas legatis: -Primum quod sunt testimonia mythistoriarum Sinicarum -Deinde, fabulae alacri stilo scriptae sunt -Praeterea in eis legendis personas egregias utputa iudicem ipum sed legatosque suos necnon familiares. -Postremo talia opera nobis aperit portas mundi qui eodem tempore floruit ac Roma et Constantinopolis apud nos. Nomina titulusque operis in commentariis huius emissionis inuenietis. Nunc peruenimus ad finem huius soliloquii. Iterum uobis annum Latinissimum exopto. Si cupitis mecum de hoc aut alio argumento uiua uoce colloqui, mihi nuntiolum in Twitter mittite. In interuallo, curate ut ualeatis!

Cum liberi domum relinquunt ut laborent aut studiis se dedant, parentes solitudinem insolitam experiuntur. Qui motus animi syndroma nidi uacui uocatur...

Hic uerba facio de societate non lucratiua Akatij ubi cum aliis beneuolis operam do.

Cum in Brasilia peregrinaremur, in scapham conscendens pedem ita uulneraui ut unguem euellerim magno cum dolore. Mihi e ualetudinario egresso quies iam excipienda est: decreui emissionem Latinam ex improuiso incidere dum in casula conducta uersor haud procul ab urbe Oiapoque.

In hac noua emissione, de eis professoribus loquor qui ad uniuersitatem reuertunt ad linguas classicas discendas. Mentionem quoque facio Sancti Augustini quatenus nuper cum Irena de eo in commentariolis nostris confabulati sumus.

Hic loquor de mythistoria quam Dai Sijie Francogallice composuit titulo "Par une nuit où la lune ne s'est pas levée", siue Anglice "Once on a moonless night", i.e. "Nocte qua luna non apparuit".

Saluete, amici, amicae, uosque omnes qui Latinitati hodiernae fauetis. Illud erit soliloquium e Guiana. Reginaldus loquor. Hodie denuo ad Cornelium Nepotem reuertemur ut uitam Aristidis propius inspiciamus. Ex omnibus uitis quas Cornelius Nepos de excellentissimis imperatoribus peregrinis composuit, ea Aristidi dedicata inter breuissimas dinumeratur. Quae breuitas hodie nobis argumento uisa est ut auctor quamuis res tenuis esset tamen existimaret aliquid dignum in ea fuisse quod inter ampliora referret. Namque mature narrat Aristidem ciuem Atheniensem fuisse necnon Themistocli aequalem quocum de principatu contenderet. Inde facile coniectare possumus uitas utriusque inter se respondere. Ast pauca primum de uiro ipso dicamus ut Nepos eum descripsit: scriptor enim bis indicauit Aristidem insigni abstinentiā fuisse. Idem hanc abstinentiam in capitulo secundo illustrat tribus uirtutibus, quae fuerunt iustitia, aequitas innocentiaque. His usus est Aristides, ut ait Nepos, et domi et militiae. Iustitiā uero significat obseruantiam legum, aequitate recusationem priuilegiorum, innocentiā probitatem intègram. Quod ad abstinentiam spectat, eo uocabulo declārat nullam in uiro fuisse cupiditatem. At Themistocles propter inuidiam multitudinem concitauit ut Aristides ostracismo mulctatus decem annorum exilio Athenis decederet. Tamen poenam totam non dedit sed in ciuitatem populi scito restitutus est cum Xerxes rex Persarum Graeciam inuaderet. Eodem fere tempore pugnae apud Salamina interfuit ubi Persae cladem ingentem subiuerunt. Deinde copiis Atheniensibus praefuit ac cum Spartiatis apud Plataeas Persas magna caede deuicit. Denique Aristīdes qui uirtutibus suis innotuerat, laborauit ut, tanquam Nepos scripsit, "summa imperii maritimi ab Lacedaemoniis transferretur ad Athenienses." Namque ne Persae denuo Graeciam oppugnarent, delectus est ut thesaurum in insula Delo constitueret eoque ciuitas quaeque quotannis quadringena et sexagena talenta conferret . Quamuis magnas pecunias gessisset, nihil sibi lucro apposuit, immo, ut Nepotem recitem, "in tanta paupertate decessit ut qui efferretur uix reliquerit". Ut in initio huius sermonis dixi, ita uitae Themistoclis et Aristidis inter se respondent. Haec coniunctio consistit in illis duobus rebus. Primum uterque ostracismo multatus est, Aristides Themistocle auctore, Themistocles ante quartum annum quam Aristides decessit. Qua mentione Nepos uitam Aristidis concludit eāque illustrat qua ratione duo uiri Athenienses uirtibus diuersis praediti pariterque innocentes eandem poenam subierint. Ex hac ratione profecto materia secundi argumenti hauritur. Etenim Cornelius Nepos cum in primo capitulo de aemulatione Themistoclis Aristidisque loquitur, uirtutes utriusque in unam iuncturam sic comprehendit: "In his autem cognitum est quanto antestaret eloquentia innocentiae." Nec dubium est quin eloquentia ad Themistoclen innocentia ad Aristidis probitatem referenda sit. Praeterea Nepos paulo post addit quod Aristides iam ostracismum metuens intellexerat "reprimi concitatam multitudinem non posse". Inde nos non effugit hic Themistoclen eloquentiā populum concitasse ut Aristiden innocentem ostracismo damnaret, illic eundem Themistoclen quamquam et innocentem et pariter dicendi peritum multis post annis uicissim ab multitudine oppressum exilio decem annorum damnatum esse. Quod insuper ad Aristiden spectat, uirtus eius, i.e. iustitia pro crimine apud uulgus habetur siquidem, ut Nepos narrat, quidam, de Aristide interrogatus, "respondit se ignorare Aristiden, sed sibi non placere quod tam cupide laborasset, ut praeter ceteros, Iustus appellaretur". Hic locus mihi uidetur duplicem uituperationem illustrare in Athenienses illius aetatis. Primum eloquentiam reprehendit, uel ut rectius dicam, abusum eloquentiae quo Themistocles inter alios innocentes intar Aristidis criminari potuit. Deinde ostracismum demonstrat nequiquam poenam idoneam fuisse quippe cum iudicium e suffragiis multitudinis reddebatur neque e probatione rerum. Ac nos quidem dum argumentum porro meditemur, illud pro explorato habebimus quod si iudicia penes multitudinem est et multitudo ipsa eloquentiā potentium ducitur, iustitia debilitata neminem a potentibus protegit utpote quae et aequitas laeditur. Absque iustitia, absque aequitate, potentibus praeualentibus, nullus locus in republica superest democratiae. Ita facile concludemus ubi abusus eloquentiae saeuiat, iudicia penes multitudinem ex existimatione reorum reddantur ac consilia ex populi scitis capiantur, ibi instare demagogiam quae sit uestibulum tyrannidis. Interim finem peruenimus huius emissionis. Gratias uobis ago! Nolite Nepotis neglegere opera ac mementote libertatem fragilem esse. Curate ut ualeatis, amici, amicae, uosque omnes qui Latinitati hodiernae fauetis.

Saluēte amīci, amīcae uosque omnes qui Latinitāti hodiernae fauētis. Illa erit Schola Romāna undécima. Reginaldus loquor. Hodie loquemur de chronologia Reipublicae Romanae a regibus expulsis usque ad Gracchos.. Incipiamus. Quamdiu aetas ea durauit quae ab anno quingentesimo nono cum Tarquinius Superbus, ultimus rex Romae expulsus est, usque ad necem tribuni Tiberii Gracchi, tamdiu Romani regimen politicum sui generis elaborauerunt in quo imperium quotannis binis consulibus electis mandabant. Tunc temporis potentia plebis gradatim creuit donec ciues Romani uniuersi, i.e. patricii plebeique, similibus iuribus fruerentur. Romani, primum undique oppugnati, Italiam occupauerunt, deinde prouincias circum mare mediterraneum sibi apparauerunt. Ast dum haec gerunt, tot diuitias seruosque Romam contulerunt ut differentiae inter pauperes et diuites magnopere creuerint. Inde ortum est discrimen cuius annus centesimus tricesimus tertius ante Christum natum pro initio haberi potest. Deinde Respublica multis tumultibus agitata mutationes per unum fere saeculum subiuit dum Octauus imperium inuaderet, ut in proximā lectione uidebimus. Nunc mentionem faciam nouem annorum quibus regimen consulare institutum usque ad secundum saeculum ante Christum natum oreretur, cresceret, culmen attingeret. Anno quingentesimo nono ante Christum natum, Romani regibus Etruscis expulsis imperium duobus magistratibus electis mandauerunt. Quos singulis annis creatos primum praetores deinde consules uocauerunt. Anno quadringentesimo quinquagesimo, decem ciues, decemuiri dicti, leges primum conscripserunt in duodecim tabulas quae iuris Romani fundamenta forent. Inter annum trecentesimum nonagesimum octauum et annum trecentesimum nonagesimum sextum, dux Camillus Ueiis superatis finem fecit belli Etrusci, quae uictoria initium quoque fuit potentiae Romanae in Italia. Anno trecentesimo nonagesimo, Brennus, rex Gallicus, Romam inuasit suisque militibus dedit diripiendam. Huius grauitatem cladis minuit illa fabula mythologica quā anseres in Capitolio Romanos certiores fecissent hostes appropinquare. Anno ducentesimo septuagesimo secundo Romani Tarentum expugnaverunt cui rex Pyrrhus frustra subsidio uenerat. Hac parte Italiae meridionalis occupatā cultum ciuilem Graecum simul asciscere coeperunt. Anno ducentesimo quadragesimo sexto bellum primum Punicum dictum ortum est inter Romam et Carthaginem. Romani quinque annis post Poenos uicerunt ut Siciliam captam primam fecerint prouinciam Romanam. Deinde Sardiniam Corsicamque expugnauerunt quas imperio maritimo addiderunt. Ab anno ducentesimo undeuicesimo usque ad annum ducentesimum primum perdurauit secundum bellum Punicum quo dux Carthaginiensis Hannibal ab Hispaniā profectus Alpes cum elephantis transiuit ac cum Romanis in Italiā pugnauit. At Carthago postquam a Scipione Africano deuicta est, tributum ingens Romanis soluere debuit. Ab anno centesimo quadragesimo nono usque ad annum centesimum quadragesimum sextum tertio bello Punico saeuiente Scipio Aemilianus Carthaginem expugnatam deleuit ut Africa prouincia Romana facta sit. Interim Mummius Corinthios deuicit ut Graecia Macedoniaque in dicionem Romanorum ceciderint. Tandem anno centesimo tricesimo tertio Scipio Aemilianus, uictor Carthaginis, post pugnam apud Numantiam Hispaniam rebellantem in dicionem Romanorum redegit. Haec paucis uerbis resumamus: Quinto quartoque saeculo ante Christum natum Etruscis depulsis res publica sui iuris facta est. Deinde tertio saeculo cum iam Italiae imperaret, cultum ciuilem Graecorum comperit ac cum Carthaginiensibus bis punauit. Denique secundo saeculo ante Christum natum, Romani Carthaginiensibus, Corinthiis Numantinisque uictis colonias ubique circum Mare Mediterraneum habent ut multae diuitiae Romam affluxerint. Illa quoque mihi uidentur mentione digna quo facilius intelligatis cur annum centesimum tricesimum tertium existimemus praemissa occasus Reipublicae monuisse. Namque cum Scipio Aemilianus Hispaniam domaret, plebs Romana reclamare coepit quod etsi nationes multae longinquaeque uictae erant, plebei pauca recipiebant de praedis rapinisque. Serui enim aurum frumentum omnia quae duces e nationibus deuictis non modo ab ciuibus ditioribus captabantur sed etiam tantam ruinam propter uilitatem Italis inferebant ut ciues iam locupletiores agros pauperiorum redimerent. Itaque Tiberius Gracchus eiusque frater Gaius proposuerunt ut fundi maximi pauperibus diuiderentur iique ipsi suos agros colerent. At Scipio Nasica loco patricio ortus Tiberium necauit quamuis familiaris eius esset. Hoc homicidium illustrat quantum iam inter diuites et pauperes distarent utilitates. Saeculo sequenti bella ciuilia saeuire coeperunt odiumque concordiae ciuili successit usque ad initium imperii. Nunc peruenimus ad finem huius emissionis. Gratias uobis ago. Curate ut ualeatis amici, amicae uosque omnes qui Latinitati hodiernae fauetis.

Saluete, amici, amicae, uosque omnes qui Latinitati hodiernae fauetis. Illud erit soliloquium e Guiana. Reginaldus loquor. Hodie plura denuo de Cornelio Nepote dicam ut de uitā Themístoclis aliquantulum tractemus. Namque uita Themistoclis plures ob illas causas mihi uidetur admodum digna quam propius inspiciamus. Primum omnium si compositionem operis imperatoribus excellentissimis dicati contemplamur, nos effugere non potest hanc uitam, ordine secundam, quatenus opus Nepotis ad nos peruenit, primae uitae a nobis conseruatae, i.e. uitae Miltiadis respondere. Item Cícero, sicut antea diximus, eadem exempla, i.e. Miltiadis Themistoclisque, citat eodem insuper ordine ut haud parui momenti aestimemus plus apud utrumque nobis inuestigandum esse. Deinde, ut aliam causam prodam, oportet me nonnulla memorare: nam de hac prima uita Miltiadi dicata explicauimus quantum paradoxon in eius iudicio infuisset ut Athenienses cúpidi libertatis seruandae talem uirum eumdemque innocentem in uincula publica conicerent. Iterum uero Nepos cum uitam Themistoclis narrat, de iudiciis Atheniensium non solum répetit quam iniuste in Miltiadem saeuissent, sed demonstrat quoque quam Themistoclem simíliter inepte iudicassent. Hic nobis tradendae sunt nonnullae res a Themistocle gestae pro ciuitate Atheniensium. Primum ciuibus suasit ut magistratus pecuniam potius colligerent ad classem aedificandam quam inutile in largitionibus impenderent. Sic operam nauauit ut pecunia publica quae ex metallis redibat, hoc consilio seruaretur. Aedificatâ classe comprobauit se recte fecisse quoniam piratas deuicit ut mare tutum redderet, quod Nepos in capitulo secundo narrat. Classem deinde confirmauit Pythiâ uaticinante ut Athenae moenibus ligneis circumdarentur. Hic sine dubio similitúdinem cum Miltiade inuenimus qui propter oraculum simile classi praefectus ab Atheniensibus colonos ad Chersonesum deduxerat. Deinde Themistocles Persis ex Europā depulsis, dolum parauit ne Spartiatae dominationem totâ Graeciâ retinerent. Itaque cum ciues eius moenia circum Athenas aedificarent et Spartiatae id uetuissent, ipse ad Lacedaemonios profectus est. Ibi, principibus querentibus quod certiores erant facti moenia strui, respondit eos notorias falsas accepisse. Adeo cunctatus est ut opus Athenis exaedificaretur. Haec taliaque facienda curauit ut non modo ciuitatem suam tueretur sed etiam restitueret in imperium. Postea uero Athenienses sese ingratos in Themistoclem praebuerunt. Etenim cum tanta pro ciuitate confecisset, fuerunt qui, propter eandem inuidiam quā Miltiades in uincula coniectus erat, nimiam Themistoclis potentiam pertimescerent. Quam ob rem Athenienses ex testularum suffragiis, quae Graeci ostracismum uocant, illum relegauerunt. At cum procul ab Athenis deuersaretur, Spartiatae, doli memores, absentem criminari coeperunt quod societatem cum rege Persarum fecisset. Utpote qui se defendere non posset, a factione Lacedaemonia deuictus atque ob id capite damnatus, salutem in Persia petiuit ubi rex Artaxerxes eum recepit propterea quod antea patri Xerxi pepercerat. Hic nuper, si meminimus, Miltiadis paradoxon obseruaueramus. Ille ciuis in carcere retentus erat non quod Athenienses laeserat sed quia, quamuis innoxius, rerum potiri ualeret, ita ut régimen democraticum pateretur, sub specie libertatis seruandae, innocentis iura minui. Quod ad Themistoclen spectat, Cornelius Nepos nihil demonstrat nisi aliud paradoxon, quod e ciuitate democraticā éxstitit. Satis enim constat nullam esse rempublicam liberam quin ciues omnes et libertate loquendi et aequibilitate iurum fruatur. Inde iudices debent argumenta libere expressa et ab reis et ab accusatoribus cum aequitate audire ut sententias iustas reddant; sin libertas loquendi repressa est, ut hic Themistocli áccidit cui, relegato, causam suam agere non licet, gratia fauorque sponte alteri factioni dantur etiamsi ciuitati noceant perinde atque in hac uita manifestum est. Itaque Athenienses cum crederent se minuendo potentiam unius ciuis tum aequabilitatem uniuersorum aucturos esse, reapse hostium argumentis fauentes libertatem ipsam totius ciuitatis periculabantur. Praeterea innocentem cogebant ut salutem apud peregrīnos peteret atque inuītus detrimentum ciuitati afferret. Sic Cornelius Nepos per unum exemplum commémorat nullam esse rempublicam liberam quin ciuìtas sine aequabilitate ac loquendi libertate sua iura seruet. Hanc interpretationem de uita Themistoclis ut uerum dicam, non temere audeo... Quodsi ad Rem publicam Ciceronis redimus de qua pluriens similitudines cum Nepotis uitis designauimus, animaduertimus auctorem aequabilitatem ciuiumque iura pro condicione praecipua rei publicae liberae, utputa in libro primo capitulo undequinquagesimo : "Cum lex sit ciuīlis societatis uinculum, ius autem legis aequale, quo iure societas ciuium teneri potest, cum par non sit condicio ciuium?" Alio loco ait Cicero fieri ut aequitas ipsa sit iniquissima, uelut ibidem in capitulo quinquagesimo tertio: "cum enim par habetur honos summis et infimis qui sint in omni populo necesse est, ipsa aequitas iniquissima est." Postremo in capitulo quadragesimo septimo de libertate illud addit: "Qui autem aequa potest esse - omitto dicere in regno ubi ne obscura quidem aut dubia seruitus, sed in istis ciuitatibus in quibus uerbo sunt liberi omnes? Ferunt enim suffragia, mandant imperia, magistratus ambiuntur, rogantur, sed ea dant quae etiamsi nolint danda sint..." Dum haec mirabilia uerba recito, nos ad finem peruenimus huius emissionis. Gratias uobis ago! Nolite Nepotis neglegere opera ac mementote libertatem fragilem esse. Curate ut ualeatis, amici, amicae, uosque omnes qui Latinitati hodiernae fauetis.

Saluete amici, amicae, uosque omnes qui Latinitati hodiernae fauetis. Illud erit Schola Romana e Guiana 10. Reginaldus loquor. Hodie de origine linguae Latinae loquemur. Incipiamus. Cum populi Indo-europaei (i.e. Proto-uillanouiani) Italiam ingressi Latium occupauerunt, suam quoque linguam importauerunt. Lingua Latina, siue sermo Latius, quâ pauci ex regione Latiâ loquebantur, primum cum aliis italicis dialectis uix certabat utputa cum Osca uel Umbrica quae in territoriis uastioribus adhibebantur. Praeterea cum colôni Graeci suâ linguâ in Italia meridionali utebantur tum Etrusci a septentrionibus Romam bello opprimebant. Itaque usus linguae Latinae instar finium Romanorum creuit prout ciuitates uicinae et deuictae et partes imperii factae sunt. Etsi lingua Latina gradatim in provinciis occidentalibus sub imperio Romano se propagauit, tamen incòlae partis orientalis non desierunt lingua Graeca uti. Quomodo pleraeque linguae quae ex Indo-europaeis ortae sunt, utputa Graeca, Russica uel Islandica, sic Latina flexionibus scatet. E uocabulis, uerba coniugantur ut pro modis, temporibus, personis, numeris, uocibusque uarientur. Quod ad nomina, pronomina, adiectiuaque spectat, sunt in lingua Latina tria genera (masculinum, femininum, neutrumque) ac tres numeri quatenus tempora prisca obseruamus, i. e. singularis, pluralis, dualisque quod in raris uocabulis aetate classica superfuit. Item nomina declinatione afficiuntur quae ex sex casibus constat (aut septem cum de uocabulis loca designantibus agitur). Hi sex casus sunt nominatiuus, uocatiuus, accusatiuus, genitiuus, datiuus, ablatiuus. Inde finis cuiusque nominis senis mutationibus cum in singulari tum in plurali adfici potest ut proprie exprimatur quali munere grammatico nomen quodque fungatur. Propter declinationes uocabula in sententiis liberius ordinantur ac stilo auctorum libentius respondet. Nihilominus si ordo communis obseruatur, subiecti initio sententiarum uerbaque in fine ponuntur ut lingua Latina in typologia linguarum interesse dicatur linguis SOV, quia subiecti, obiecti, uerba in tali ordine exprìmi solent. De alphabeto Romani Etruscorum litteras usurpauerunt quas hi sibi a Graecis asciuerant. Litteras quarum nonnullae ad usum linguae Latinae mutatae sunt, dinumeramus uiginti tres: A B C D E F G H I K L M N O P Q R S T V X Y Z De his litteris addam quod: -Forma litterae G exsistit e C atque inuenta est quia lingua Etrusca gutturalibus sonôris carebat. -‎I littera hic uocalem i ut in libris illic consonantem ut in ieiunio exprimit. -‎K deserta est aetate rei publicae nisi in abbreuiationibus uel in formulis priscis. -‎Q nisi in abbreuiationibus semper litteram u antecêdit ut ambae unā pronuntiandae sint. -‎Adinstar i, littera V hic uocalem ut in cucullo illic consonantem ut in uiuo exprimit. -‎Ab aetate Renascentiae, distingui coeptum est inter modos scribendi I/J et U/V litteras. Usus etiamnunc uariat quamuis saepe animaduertamus unam formam litterae i seruari sed duas prout u/v aut consonantem aut uocalem reddit. -‎W addita est Antiquitate exeunte ad sonum wa nominum Germanicorum exprimendum cum littera V iam tanquam in Victoria regina Anglorum pronuntiaretur. De aetatibus linguae Latinae Historia linguae Latinae, quod ad Antiquitatem spectat, diuiditur in aetates tres e quibus distinguuntur: -Latînitas prisca (quae usque ad finem secundi saeculi ante Christum natum perdurat) -Latinitas classica (quae primum saeculum a.C.n. et primum saeculum p.C.n. complectitur) -Latinitas post aetatem classicam (quae usque ad finem Antiquitatis sequitur donec initio medii aeui a septimo fere saeculo in dialectos transformata nostras linguas romanicas hodiernas generaret, utputa Italianam, Francogallicam, Hispanicam, Lusitanicam, Dacoromanicamque) Haec omnia resumamus: Ex Indo-europaeis orta, lingua Latina flexionibus abundat quae uerba coniugationibus nomina, pronomina, adiectiuaque declinationibus affectant. Quam si ad typologiam linguarum referimus, sermonibus SOV apponere oportet quia sententiae Latinae subiectis ineunt uerbisque saepius exeunt. In Italia ipsa lingua Latina linguis italofaliscis propter affinitatem mutuam agreganda est. Romani litteras Etruscorum usurparuerunt quae ex Graecis ortae erant. Ad haec mihi mentione digna esse uidentur illa: Nonnulla enim uestigia linguae Etruscae in uocabulis Latinis remanserunt ut Roma, nomen urbis, quod Rumon, siue Tiberim fluuium Etrusce, mémorat. Fibula quaedam, Praenestina dicta quod ibi reperta est, eademque sexto saeculo a.C.n. confecta, uetustissimam nobis notam inscriptionem habet: Manios med fhefhaked Numasioi. Quod classice dicamus: Manius me fecit Numerio. Experti etiamnunc dubitant utrum tale uestigium genuînum sit necne. Nunc peruenimus ad finem huius emissionis. Gratias uobis ago. Curate ut valeatis, amici, amicae, uosque omnes qui Latinitati hodiernae fauetis.

Saluete amici, amicae uosque omnes qui Latinitati hodiernae fauetis. Illud erit Soliloquium e Guiana. Reginaldus loquor. Hodie plura de Cornelio Nepote dicam. Duos enim locos Ciceroni Nepotique communes tractabimus. Dum uitas a Nepote scriptas lego, mihi notaui plerasque illustrare quales uirtutes qualiaque uitia in democratiâ Atheniensium infuerint. Itaque mihi uenit in mentem opus a Cicerone scriptum sub titulo « De re publica » legere quippe cum auctores ambo haud solum aequales et testes discriminum Rei publicae Romanae primo saeculo fuissent sed quoque argumenta similia tractare decreuissent. Satis autem liquet Marcum Tullium Ciceronem Corneliumque Nepotem necessarios fuisse. Namque, ut nuper comperimus, Nepos in uita Attici explicauit Atticum adeo sese pro amicissimo habuisse ut rebus domesticis eius interesset. Praeterea ut ex eadem uita atque epistularum multitudine quas Cicero Attico misit, constat Atticum a pueritiâ cum maximâ Ciceronis intimitate conuersatum esse. Ad haec addere uelim quod in quadam epistulâ quam Attico misit, Ciceronem Nepotis miseruit quod filius eius uehementer aegrotabat. Unde facile conicere possumus Nepotem in utriusque globo uixisse. Nihilominus iam uelim uobis demonstrare Ciceronem Nepotemque non modo sibi quandam amicitiam conciliasse sed etiam affinitatem litterariam inter eos extitisse. Cuius affinitatis duo argumenta iam praebebo uobis iudicanda. Primo Cornelius Nepos in praefatione libri quem de excellentibus imperatoribus composuit, lectores hortatur ne, ut iam diximus, mores Graecos e consuetudinibus Romanis iudicent. Illum locum recito : « Sed hi erunt fere, qui expertes litterarum Graecarum nihil rectum, nisi quod ipsorum moribus conueniat putabunt ». Quem locum etsi nuper citaui cum de relauismo culturali apud Nepotem uerba feci, tamen hodie iterum usurpare cupio ut illam iuncturam ex eo depromam : « expertes litterarum Graecarum ». Etenim Cicero ipse in suâ Republicâ nobis Scipionem prodidit eundemque suas partes agentem. Nam Scipio nullam aliam opinionem exponit nisi Ciceronis ipsius ut illo loco quem iam recitabo : « Peto a uobis ut me sic audiatis : neque ut omnino expertem Graecarum rerum, neque ut eas nostris in hoc praesertim genere anteponentem ». Hoc sumpsi e capitulo tricesimo sexto. Hoc operis, personae, omnes nobilite Romanâ generatae, ad Laelium congrediuntur Ferias Latinas celebratum. Scipio qui propter res domi et militiae gestas aestimatione summâ fruitur, a ceteris sententiam rogatus, consentit ut explicet qualis status rei publicae sibi optimus esse uideatur. Haec operis pars igitur quae argumento ipsi praecedit, in primo libro posita, locum prooemii tenet. Equidem profecto suspicor illud « expertes litterarum Graecarum » Cornelii Nepotis huic « expertem Graecarum rerum » Ciceronis respondere, quamuis incertum sit utrum alteri responderit. Ast siquidem non audeo ex uno loco suspicionem in sententiam informare, tamen aliud nactus sum quod opinionem meam corroboraret. Namque etsi nonnullae uitae Cornelii Nepotis an nos non peruenerunt, tamen eae quas conseruauimus, ita se habent ut prima de Miltiade secunda de Themistocle tractarint. Hunc nominum ordinem nostrâ interest inspicere cui M. Tullius Cicero in Republicâ denuo respondere uidetur. Hic libri primi capitulum quintum sparsim recito : « Hinc enim et illa apud Graecos exempla, Miltiadem uictorem domitoremque Persarum, (…) uitam ex hostium telis seruatam in ciuium uinclis profudisse et Themistoclem patria quam liberasset pulsum (…) in barbariae sinus confugisse. » Nos effugere nequit eundem nominum ordinem a Cicerone adhibitum esse quam apud Cornelium Nepotem. Si ad haec addimus quod apud utrumque non modo de statu rerum publicarum sed etiam de similitudinibus differentiisque inter Graecos et Romanos agitur, equidem hoc magis suspicor uitas Cornelii Ciceronisque Rempublicam aliquatenus ex intimitate utriusque scriptoris materiam argumentaque communia hausisse. Nunc peruenimus ad finem huius emissionis. Gratias uobis ago, amici, amicae uosque omnes qui Latinitati hodiernae fauetis. Curate ut ualeatis !

Saluete amici amicae uosque omnes qui Latinitati hodiernae fauetis. Illud erit soliloquium e Guiana. Reginaldus loquor. Hodie plura de Cornelio Nepote dicam cuius uitam Miltiadis propius tractabimus. Sicut in pristinis emissionibus explicaui, cum nuper opera Cornelii Nepotis denuo legere constitui, sine morâ animaduerti multa mentione digna uersari apud eum scriptorem quem litterati huius aetatis interdum sententiâ meâ paululum neglexerunt. Hic iam, ni fallor, actum est quomodo personae per uitas excellentium imperatorum inter se responderent ac quo pacto scriptor in eiusdem operis praefatione documentis exemplisque Graecis usus esset ut Romanos ex contrariis figuraret. Ego quidem hodie uobis de uita Miltiadis locuturus sum. Namque Miltiades ciuis Atheniensis fuit, loco nobili generatus modestiâque insignis. Cum Athenienses colonos Chersonesum mittere uellent ac dubitarent quem eis praeficerent quoniam Thraeces ferôces illam regionem tenebant, ferunt ipsam Pythiam Miltiadem designasse. Itaque Chersonesum missus effecit ut colonia cui deis suadentibus ab Atheniensibus praefectus erat, ibi floreret. Nam ut locum Nepotis récitem, « Ibi breui témpore barbarorum copiis disiectis, totâ regione, quam petierat, potîtus, loca castellis idonea communiit, multitudinem, quam secum duxerat, in agris collocauit crebrisque excursionibus locupletauit ». Haud procul, Nepos demonstrat Miltiadem quippe cum rector probus fuisset, in colonia Chersoneso diu permansisse instar regis quamuis accurate Athenis officia praestaret. Recito : « Summa aequitate res constituit atque ipse ibidem manere decreuit. Erat enim inter eos dignitate regiâ, quamquam carebat nomine, neque id magis imperio quam iustitiâ consecûtus. Quin etiam insulas quoque, ut scripsit auctor, « insulas » igitur « quae Cyclàdes nominantur, sub Atheniensium redêgit potestatem ». Idem multas alioquin res ab Miltiade gestas narrat easque tanto memoriâ digniores quod effectae sunt cum Darius, rex Persarum, bellum in Eurôpam intulit. Miltiadis enim operâ Athenienses decémplicem numerum hostium profligauerunt, et, ut denuo scriptorem citem, adeo eos perterruerunt ut Persae non castra, sed naues petierint. Postea, bello confecto, cum insulae Graecae superessent quae bârbaris opem tulerant, Miltiades noster cum classe septuaginta nauium missus est ut eas sub dicionem Atheniensium siue ui siue consilio redigeret. At cum Parii ad insulam quae Paros uocatur, Miltiadem illusisset atque is credidisset classem regiam cum Pariis fore ut oppugnaret, tergum uertere maluit ne ciuitas cladem ingentem acciperet. Haec fuit causa cur Athenas reuersus proditionis accusaretur quod, ut Cornelius Nepos crimen exponit, « cum Parum expugnare posset, a rege corruptus infectis rebus discessisset. » Causa nempe cognita est, neque Miltiades capitis damnatus est, sed pecuniâ multatus. Quae mulcta aestimata est quinquaginta talentorum, uel quantus sumptus factus erat ad totam classem construendam. Miltiades uero qui uir probissimus erat, tantam pecuniae summam soluere non potuit. Itaque in uincula publica coniectus in carcere mortuus est. Attamen Cornelium Nepotem non effûgit hoc crimen non ueram fuisse causam cur Miltiadi tanta poena danda foret. Uobis de hac re nonnullos locos sparsos recitabo inter se contextos : « Athenienses propter Pisistrati tyrannìdem, quae paucis annis ante fuerat, nimiam ciuium suorum potentiam extimescebant. Miltiades non iam uidebatur posse esse priuatus. Namque omnes autem et dicuntur et habentur tyranni, qui potestate sunt perpetua in ea ciuitate quae libertate usa est. Postremo Nepos sic concludit : « Haec populus respiciens maluit illum innoxium plecti quam se diutius esse in timore. » Non dubium est quin innòcens Miltiades fuerit : ille enim non modo Atheniensium iussu diu coloniae Chersoneso praefuerat, sed etiam Athenis rerum potiri minime studebat. Quia res domi et militiae gerere callebat, Atheniensibus, cupidis libertatis seruandae, placuit Miltiadem damnare quod democratiam periclitari posset, uel ut rectius dicam, propterea quod et sciret et ualeret rerum potiri etiamsi minime concupiuisset. In hac uitâ igitur Cornelius Nepos nobis demonstrat quantum periculum in democratiâ Atheniensium infuerit, sicut in omni re publicâ liberâ, quotienscumque populus, tanquam anticipatione fretus, prudentiâ abutitur ac consentit iura priuatorum restringere quasi incolumitatem rei publicae tueretur quamquam nullum facinus perpetratum esset. Siquidem crimen probari non potest, rei tamen facile accusantur alterius criminis ut iudices instrumenta non iustitiae sed regiminis esse uideantur. Nonne hoc paradoxon quo libertas ciuium minuitur ipsius libertatis seruandae causâ, uitia illustrat quibus ciuitates nostrae nuper periculis magnis sollicitatae labôrant ? Num operae pretium est pro democratia omniumque salute iniuste unum hominem condemnare uel innocentem ? Nunc peruenimus ad finem huius emissionis. Gratias uobis ago. Curate ut ualeatis, amici, amicae uosque omnes qui Latinitati hodiernae fauetis.

Saluete amici, amicae uosque omnes qui Latinitati hodiernae fauetis. Illud erit soliloquium e Guiana. Reginaldus loquor. Abhinc paucis septimanis ego uobis de Cornelio Nepote uerba feci. Tunc explicaui cur mihi prodesset eum scriptorem legere. Nuper enim opera omnia eius oculis triui, nec retineri possum concludere multa mentione digna ubique in his abundare. Itaque hodie uelim uobis nonnulla tradere de praefatione eius libri in quo Cornelius tractat de excellentibus imperatoribus. Hoc enim opus Nepos Âttico, sibi amicissimo, dedicauit. Dum initium facit, praefatur usus Graecorum non esse iudicandos ex consuetudinibus Romanorum, sed ex suis moribus maiorum. Deinde paucis exemplis illustrat quantum uterque populus utrumque tempus inter se dîfferant. Dum haec facit, non solum de Graecia loquitur, sed mores Romanorum ingeniose depingit ut figurae Romanorum ex contrariis Graecorum prodeant uel, ut ita dicam, e forma figlinâ appareant. Ad haec illustranda uobis eius praefationis locos iam prodam quattuor. Primum Cimonem citat de quo locum illum uobis tradam : « Neque enim Cimoni fuit turpe, Atheniensium summo uiro, sororem germanam habere in matrimonio, quippe cum ciues eius eodem uterentur instituto. » Etenim Nepos indubittae cum Atheniensibus fas esset germanas uxores ducere, eodem têmpore mêmorat matrimonia eius farinae Romae pro incestis haberi. Haud procul addit quod « laudi in Creta ducitur adulescentulis quam plurimos habuisse amatores ». Cornelius Nepos dum haec dicit, item significat corpora liberorum Romanorum sacra esse. Quod pro côgnito habemus siquidem pueri Romani usque ad togas uirîles amulêta in bullis gerebant. His signis indicabant eos tangere nefas esse. Praeterea, ut idem alio loco declarauit, quamuis laudabile Graecis fuerit in scaenam prodire, tamen Romani non sine macula morali talia faciunt. Namque scribit : « Quae omnia apud nos partim infamia partim humilia atque ab honestate remota ponuntur. » Postremo, id quod equidem potissimum existimo, Cornelius Nepos cum de mulieribus in ciuitate agitur, subito rationem inuertit concinnandi exempla. Sic exclamat : « Quem enim Romanorum pudet uxorem ducere in conuiuium ? » Dein sîmili utitur interrogatione oratoriâ et demonstrat matronas apud Romanos primum locum tenere ac in celebritate uersari. Postea tandem incidit sermo in gynaeconîtides ubi feminae Graecae retinebantur. Haud dubium est quin haec omnia exempla Romanis conspicua fuerint. Itaque nonne nostrâ interest cur Cornelius Nepos locos id genus memorauerit ? Ipse elementum responsi adfert cum ait homines errare si tantum pro recto habeant quod moribus ipsorum conueniat. Sic nullum aliud praeceptum profitetur quam illud recentius « cuius regio eius religio », uel principium relatiuismi nostri. At quamquam inter aetates et ciuitates distinguit, tamen non curat ut alias res ab aliis semoueat. Quantum enim existimare possum, non credo Cornelium Nepotem tot taliaque exempla gratuito citauisse. Dum contraria inter Romanos et Graecos expônit, meâ sententiâ, Romanos hortatur ut non solum Graecos more Graeco considerent, sed etiam uice uersa mores suos respiciant atque inquirant cur res Romanae apud eos ita se habeant. Nunc peruenimus ad finem huius emissionis. Quoniam multa supersunt quae uobis tradere cupiam, ego sine morâ ad uos reuersus ero ut idem argumentum porro tracter ac plura de Cornelio Nepote dicam.

Saluéte amici, amicae uosque omnes qui Latinitati hodiernae fauetis. Illa erit Schola Romana e Guiana nona. Reginaldus loquor. Hodie de artibus rebusque technicis apud priscos Romanos loquamus. Incipiamus ! Usque ad sextum saeculum ante Christum natum, Romanis pugnandum fuit ut superessent. Itaque paucitas uestigiorum illius aetatis comprobat quanta inopia primi Latii incolae laborauerint. Praeterea oppressi inter culturas clarissimas – hic Etruscos illic Graecos qui colonias in Italia Meridionali condiderant – uix utrosque uicinos aemulari poterant. Cum Etrusci sexto saeculo Latium occupauerunt, Romani cum oppugnarentur, tum demum nomen Romanum defendere coeperunt. De arte aedificandi et architectura ciuîli Romani a Tuscis acceperunt scientiam quâ fornices aedificarent. Quantum nouimus, dum reges Romam tenuerunt, fornicibus non usi sunt nisi ad opera publica e quibus cloaca maxima etiamnunc notissima est. Ea postquam confecta est, Romani paludibus siccandis salubritatem urbi attulerunt. Saepe enim aquae Tiberis imos colles inundabant, paludes alebant nec facile purgabantur. Deinde cum moenia aedificata sunt, portae ex eodem artificio apparatae sunt. Haec enim moenia quae regis Serui Tullii dicuntur, re uerâ sexto saeculo exeunte exaedificata sunt, multis annis postquam rex ea delineauit. Ex multitudine portarum alioquin aestimare possumus quantum urbs inter regum finem et primos rei publicae liberae annos creuerit ; illae fuerunt portae memoria dignae : Collina, Capena, Quirinalis, Fontinalisque. De architectura religiosa Artes Etruscorum in templis quoque compârent. Namque eadem aetate ac Tusci Romam regebant, prima fana triplicibus cellis aedificata sunt. Contra Graecos, Romani aedes in podiis construere solebant quo gradibus ascendendis accederent. Item sicut Tusci, marmoribus alias materias praeferebant utputa figlina, uel imagines e terra cocta fictas. De litterarum cultu Haud dubium est quin Romani litteraturam habuerint quamuis inscriptam. Ast, pro dolor, nonnisi uestigia superfuerunt. Romani enim memoriam scriptis mandare non sôliti sunt priusquam reges expulerunt ; etiam initio rei publicae liberae parum scriptura utebantur nisi necessitate coacti, ut factum est cum medio quinto saeculo ante Christum natum, leges in duodecim tabulas primum retulerunt. Satis constat illos uersus quos Saturnianos dicunt, iam sub regibus fuisse quamuis eorum modos male intelligamus. Quibus secundo saeculo ante C. n. relictis Romani modos Graecos asciuerunt. Ipsi aetate Ciceronis scripta prisca eo minus intelligebant quod ad res religiosas attinebant, uelut exempli gratia carmina Saliorum uel libros sibyllinos quos rex Tarquinius emisse fertur eosque collegium sacerdotum inspiciebat ut oracula inde interpretarentur. De arte musica Romani etiamsi corpus musicorum mature magni momenti fecerunt quia caerimonias sine musicâ celebrare non solent, tamen, quantum nos in parietibus pictis Etruscorum aestimare possumus, uidentur ipsa musicorum arte delectati esse. Namque eis in conuiuiis libebat saltationes mirari quae ad tibias, crôtala, lituos, syringes, lyrasue efficiebantur. Haec omnia resumamus Prisci Romani post humilia initia artes nouas sexto saeculo ante Christum natum ab Etruscis acceperunt. Sic aedificauerunt exempli gratia sub fornicibus Cloacam Maximam atque in podiis templa trinis cellis praêdita. Etsi iam scripturam sciebant, ea uti non solebant nisi de rebus religiosis. Quod ad musicam attinet, musici ubique aderant cum in caerimoniis tum in conuiuiis priuâtis. Nunc peruenimus ad finem huius emissionis. Gratias uobis ago, amici, amicae uosque omnes qui Latinitati hodiernae fauetis. Curate ut ualeatis !

Saluete amici, amicae uosque omnes qui Latinitati hodiernae fauetis. Illud erit soliloquium e Guiana ultimum huius anni. Reginaldus loquor. Hodie de scriptore Romano Cornelio Nepôte uobis loquar. At priusquam argumentum aggrediar, cum Saturnalia appropinquent, cupio uobis finem anni et serenum et iucundum exoptare. In dies magis gaudere nobis licet quod Latinitas hodierna ubique mundi floret. Namque etsi numquam desiimus Latine scribere, tamen multi iam ardent nostra lingua commûni loqui. Neque equidem audeo emissiones enumerare ne quam propter multitudinem obliuiscar. Sed nos effugere non potest oratores hodiernos non solum bonitate loquellae sed uarietate quoque argumentorum praecêllere. Usus Latinitatis uiuae ubique gliscit, e peritorum circulis exit, in scholas feliciter inrêpit. Uirtutes huius rei haud difficile comparent e quibus si unum commodum mihi seligendum fuerit, illud praeter omnia potissimum designem, quod, cum linguam Latinam uiua uoce colimus, non solum uoluptate loquendi fruimur, sed etiam gradatim discimus linguam ipsam aliter considerare ac methodo philologica. Quae res sine dubio liquet : si Latino tanquam aliis sermonibus hodiernis utimur, incipimus haud secus scripta Latina legere atque Anglica, Francogallica, eaque composita ceteris linguis quas in scholis didicimus. Hanc uoluptatem primum expertus sum cum in Islandia vixi. Sicut fortasse scitis lingua Islandica hodierna minime differt ab usu medii aeui ut et sagas antiquas et acta diurna legere nobis pariter liceat. Idem nunc experior dum Latine loquor. Haec fuit causa cur ea mente statuissem scriptores classicos denuo legere ut aestimarem quantum modum legendi mutassem. Tandem igitur ad argumentum huius diei peruenio. Nuper enim consilium cepi opera Cornelii Nepotis in extenso, ut ita dicam, iterum legere. Hic scriptor Romanus initio primi saeculi loco nobili natus est, atque et aequalis et amicus fuit Ciceronis, Âttici poetaeque Catulli. Itaque iure existimare possumus eum documenta Latinitatis classicissimae nobis tradidisse. Sedecim libros composuit de uiris illustribus necnon alia uaria opera. Ex his superfuerunt liber tertius de uiris illustribus, uita Attici, uitaque Catonis. Ferunt stilum Cornelii Nepotis quamuis lingua pura fuerit, insulsum esse. Professores mei in Uniuersitate iterabant Cornelium Nepotem historicum fuisse cui nobis parum fidendum esset quippe cum moribus magis studeret quam rebus gestis. Itaque nonnullos locos magistri plerumque dant discipulis uertendos cum nemo putet Nepotem dignum esse cuius opus totum pellegatur. Nihilominus dum uitas inspicio, mihi notaui nonnulla indicia quibus mihi uideretur nos Nepotem citius iudicasse. Ergo ne uobis molestus sim, tres locos sententia mea mirandos tradam. Primo mentionem facere uelim de uita Hannîbalis. Cuius prudentiam aliasque uirtutes contra Titum Liuium laudat Cornelius Nepos ubique libri. Praeterea sic depinxint ultimas horas Carthaginiensis cum salutem in Prusiae regno petiuisset. Partem recito capituli duodecimi : « Hânnibal enim uno loco se tenebat, in castello quod ei a rege datum erat muneri, idque sic aedificarat, ut in omnibus partibus aedificii exitus haberet, scilicet uerens ne usu ueniret, quod accidit. Huc cum legati Romanorum uenissent ac multitudine domum eius circumdedissent, puer ab ianua prospiciens Hannibali dixit plures praeter consuetudinem armatos apparere. Qui imperauit ei ut omnes fores aedificii circumiret ac propere sibi nuntiaret num eodem modo undique obsideretur. Puer cum celeriter, quid uidisset, renuntiasset omnesque exitus occupatos ostendisset, sensit id non fortuito factum, sed se peti neque sibi diutius uitam esse retinendam. Quam ne alieno arbitrio dimitteret, memor pristinarum uirtutum uenenum, quod semper secum habere consuerat, sumpsit. » Quod ad me attinet, animi non moueri nequeo cum, dum haec lego, imaginor Romanos appropinquare, puerum ruere arcem circumitum ac renuntiare res ita desperatas esse ut Hannibal ueneno sibi mortem consciuerit. Nonne conspicua in Nepote inest calliditas qua tales imagines in animis nostris suscitaret ? Alio loco idem testimonium amicitiae egregium lectoribus tradit. Sic in uitae Attici capitulo decimo tertio. Ibi enim cum explicat quantas pecunias quotmensibus Atticus impenderet ut omnium ordinum homines inuitaret, fatetur : « Atque hoc non auditum sed cognitum praedicamus : saepe enim propter familiaritatem domesticis rebus interfuimus. » Si meminimus Atticum, uirum locupletissimum, procul a ciuili tumultu mansisse atque pecuniâ suâ hominibus factionum omnium opitulatum esse ut fortasse nonnullis uideretur in dubio haesitans uictis uictoribusque morigerari, uel potius blandiri, mihi non displicet suspicari Atticum qui pacem fortunis ingentibus suis sibi concilare soleret, undique ob id uituperari, immo uero ignauiae accusari. Nonne est amicorum inter se auxiliari ? Inde quod haud absurdum credo, facile mihi fingo Cornelium Nepotem uice patroni fretumque optimatum auctoritate Atticum defendere. Itaque, ut testis oculatus, plûrimis argumentis demonstrat Atticum pecunias ingentes soluisse non sibi suisue sed ciuitati bellis ciuilibus lacessitae. Inde Atticus qui ignauus iudicari poterat, uestimentum euergetae induit ; quin etiam philosophus fit, ut sapiens apud Lucretium qui ab litore procellam contemplatur. Praeterea Nepos multis locis explanat Atticum ab uniuersis amatum esse quod omni malitiâ abstineret. Nihilominus pluriens cum fortunis emigrat, amicis inimicisque opem fert e quibus nonnulli sanguine Romano aspersi erant. Hic procul dubio non destino Atticum in ius uocare, sed illud solum cupio manifestum facere Cornelium Nepotem scriptorem memoriâ digniorem esse quam etiamnunc dicitur, propterea quod non tantum imagines apud lectores scite suscitat sed etiam genera litteraria miscet ut opus apologeticum sub specie uitam componendi scriberet. Postremo plura de uitis uirorum Graecorum dicam. Etenim dum has lego, aliquid lepidi animaduerti. Nam cum de uiginti fere ducibus tractet, qui quinto quartoue saeculo uiuentes plerique aequales fuerunt, profecto usu uenit ut iidem in pluribus uitis apparerent. Sic Cononi Atheniensi Lysandroque Lacedaemonio qui alter in sua alteriusque uita partes hostium agunt. Inde oblectamentum lectoribus apparatur, salis plenum, in quo imagines diuersae eorundem uirorum inter se confliguntur. Idem Graece sine dubio faciet Plutarchus. Sed quod ad Latinitatem spectat, Cornelius Nepos fortasse uiam aperuit tanquam Balzac in Comoediâ humanâ apud Francogallos. Haec emissio non fuit thesis de Cornelio Nepote, sed, ut spero, humilis gustatio quâ ministratâ hortor ut opera eius denuo oculisque innocentibus inspiciatis. Nunc peruenimus ad finem huius emissionis. Gratias uobis ago, amici amicae uosque omnes qui Latinitati hodiernae fauetis, atque iterum optimum anni finem uobis exopto. Curate ut ualeatis.