Podcasts about ghaeilge

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall.*Inniu an ceathrú lá fichead de mhí na Bealtaine. Is mise Eoin Ó Seachnasaigh.Tá gorta faoi lán seoil in Gaza. Tá sé fógartha ag ceannaire gnóthaí daonnúla na Náisiún Aontaithe, Stephen Fletcher, go bhféadfadh 14,000 páiste bás a fháil mura gcuirtear bia ar fáil dóibh láithreach. In ainneoin cáineadh forleathan ón bpobal idirnáisiúnta, níor cheadaigh Iosrael ach naoi leoraí cúnaimh isteach i nGaza, cé go bhfuil níos mó ná 2.3 milliún duine ocrach le beagnach trí mhí. I dteachtaireacht físe ar na meáin shóisialta, dúirt Príomh-aire Iosrael, Benjamin Netanyahu, go bhfuil Iosrael chun smacht a fháil ar Gaza ar fad. Mar gheall ar an ngéarchéim atá ag dul in olcas, cháin Príomh-aire na Ríochta Aontaithe, Keir Starmer, Iosrael agus é ag labhairt os comhair na parlaiminte níos luaithe sa tseachtain. Bíodh sin mar atá, sheachain sé úsáid a bhaint as na focail ‘glanadh eitneach' nó ‘cinedhíothú', agus níor gheall sé ach oiread go stopfadh sé ag díol arm le hIosrael.Tá fáilte curtha ag Gaeilgeoirí i dTuaisceart na hÉireann roimh an gcinneadh tuairim is 100 comhartha dhátheangacha a chur suas i gContae an Dúin agus i gContae Ard Mhacha. Cé go raibh polaiteoirí Aontachtacha ina choinne le sé bliana, tá sé deimhnithe anois ag an dá chomhairle contae go mbeidh na comharthaí le feiceáil go luath. Leanann sé seo le polasaí na gcomhairlí contae an Ghaeilge a chur chun cinn. Úsáidtear comharthaí dátheangacha cheana féin ar fhoirgnimh údaráis áitiúil sna ceantair seo. Tagann an scéal seo ag an am céanna go bhfuil mic léinn ag Ollscoil na Banríona agus Ollscoil Uladh ag éileamh comharthaí Gaeilge ar an gcampas.Tá painéal imreoirí roghnaithe ag bainisteoir fhoireann sacair ban na hÉireann, Carla Ward, don dá chluiche dheireanacha i Sraith na Náisiún. Imreofar an chéad chluiche in aghaidh na Tuirce thall in Iostanbúl an deireadh seachtaine seo chugainn, agus beidh siad ar ais sa bhaile an tseachtain dár gcionn in aghaidh na Slóivéine i gCorcaigh. Má tá seans ar bith acu críochnú ar bharr an ghrúpa, caithfidh siad an dá chluiche a bhuachaint. Tá Erin Healy, tosaí le Adelaide United san Astráil, ar an bpainéal den chéad uair riamh, chomh maith le Louise Quinn sula n-éireoidh sí as sacar gairmiúil go hiomlán. Go n-éirí go geal leis an mbeirt acu, agus leis an bhfoireann uilig.*Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta.*GLUAISgorta - faminegnóthaí daonnúla - humanitarian affairsglanadh eitneach - ethnic cleansingcinedhíothú - genocidefoirgnimh údaráis áitiúil - local authority buildingsgairmiúil - professional

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall.*Inniu an seachtú lá déag de mhí na Bealtaine. Is mise Alanna Ní Ghallachóir. Cuireadh breith ar neamhní tar éis fianaise nua ADN a léiriú, agus 38 bliain caite ag fear i ngéibheann i gcás dúnmharaithe mná. Fuarthas Peter Sullivan ciontach sa bhliain 1986  maidir le dúnmharú Diane Sindall, bean óg a ndearnadh tromionsaí gnéasach uirthi agus í ag siúl abhaile tar éis seal ag obair i mbeár. Dé réir ráiteas a léigh a dhlíodóir, dúirt an tUasal Ó Sullivan “níl fearg orm, nílim searbh”. Agus í ag labhairt i ndiaidh na héisteachta, dúirt deirfiúr Sullivan, Kim Smith, “nach raibh an bua ag éinne” agus chuir sí comhbhá in iúl do mhuintir Iníon Uí Sindall. Rinne Médecins San Frontières cáineadh ar Iosrael maidir le “tubaiste dhaonnúil d'aon ghnó” a chruthú agus chuir an carthanas iomardú ar Iosrael faoi chuidiú coinníollach ar easáitiú éigeantach na bPalaistíneach a chothú. “Tá muid inár bhfinnéithe, lom láithreach, ag cruthaíocht coinníollacha le deireadh a chur le saol na bPalaistíneach in Gaza,” a dhearbhaigh an charthúnacht leighis MSF. “Tá ifreann ar talamh cruthaithe in Gaza do na Palaistínigh.” Chuir Iosrael imshuí i bhfeidhm ar Gaza ar an 2 Márta nuair a theip ar chainteanna a bhí dírithe ar fad a chur le sos cogaidh agus Iosrael tar éis tús a chur le hionsaithe ar Gaza arís.  Mac léinn as Baile Átha Cliath a bhí i gceannas ar fhoireann ó Ollscoil Cambridge a fuair an bua i gceann de na comórtais is measúla agus ina bhfuil an iomaíocht is géire ar an teilifís. B'é Oscar Despard a bhí ina chaptaen ar fhoireann Choláiste Chríost in Cambridge, nuair a thug siad an lá leo i gcluiche ceannais University Challenge oíche Dé Luain seo a chuaigh thart. Dálta ilchumasach a bhí ann, de réir a iarphríomhoide, Edith Byrne, agus bhí sé go mór mór gnóthach i ndíospóireachtaí trí Ghaeilge, trí Bhéarla, agus trí Fhraincis, agus é ar meánscoil. Ba mhian a chroí é páirt a ghlacadh sa tráth na gceist cáiliúil, ar a mbíodh sé ag amharc lena mháthair le linn a óige.*Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta.*GLUAISbreith - verdicttromionsaí gnéasach - serious sexual assaultiomardú - reprimandeasáitiú éigeantach - obligatory displacementfinnéithe - witnessesilchumasach - multitalented

Comhrá le Jack Mac Íomhair de chuid Raidió Fáilte i mBéal Feirste faoi fheachtais i mBéal Feirste agus i nDoire idir láimhe ag mic léinn Ollscoil na Ríona agus Ollscoil Uladh chun comharthaíocht trí Ghaeilge a fháil ar champas.

Tá sé mar dhualgas ar an Chomhairle Condae a chinntiú gur an Ghaeilge a bhéas mar ghnáth theanga oibre in Oifigí Seirbhísí Poiblí an Chlocháin Liath.

Agallamh le Seathrún Sardina, Gaeilgeoir den scoth ó Santiago sna Stáit Aontaithe, fear atá tar éis foclóir nua Gaeilge a bhaineann leis an intleacht shaorga – sin AI – a chruthú. 

Labhraíonn Andy Caomhánach le Cuán faoin intleacht shaorga, na babóga AI a bhí ag treochtáil ar líne, AI trí Ghaeilge agus léacht a thug sé ar an ábhar i Notre Dame.

Le os coinn 100 bliana tá saothar nach beag déanta leis an Ghaeilge a chur chun cinn. Bunaíodh Gaelscoileanna, TG4, Raidió na Gaeltachta agus Roinn na Gaeltachta, gan trácht ar an iliomad rudaí eile ar an liosta mór fada. Ach go minic, déantar dearmad ar na mná a d'imir tionchar nach beag ar na gaiscí seo. Insíonn an leachtóir Katie Whelan dúinn faoi thionchar cheithre bhean cheannródaíocha a d'fhág a lorg féin ar shaol na Gaeilge. ­ Foclóir: Crann taca: Pillar or anchor ­ Soláthar: Provision ­ Seicteach: Sectarianist ­ Gaisce: Achievement ­ Lonnaíocht: Settlement ­ Acmhainní: Resources ­ Cumhacht aibhléise: Electricity ­ Iarmhairt: Consquence ­ Oiliúint: Training ­ An lorg a d'fhág siad: The mark they left ­ Ceardaíocht: Craftwork ­ Cuideachta: Company ­ Fostaíocht: EmploymentSee omnystudio.com/listener for privacy information.

jQuery(document).ready(function(){ cab.clickify(); }); Original Podcast with clickable words https://tinyurl.com/2aozyceg Contact: irishlingos@gmail.com A new five-year plan has been published by Foras na Gaeilge. Plean úr cúig bliana foilsithe ag Foras na Gaeilge. Foras na Gaeilge, the cross-border statutory organisation responsible for a wide range of Irish language services across Ireland, has published a new five- year plan. Tá plean úr cúig bliana foilsithe ag Foras na Gaeilge, an eagraíocht reachtúil trasteorann atá freagrach as réimse leathan seirbhísí Gaeilge ar fud na hÉireann. Foras na Gaeilge says that the organisation's Strategic Direction 2025-2030 has been compiled "as a result of a consultation on public opinion ... Deir Foras na Gaeilge go bhfuil Treo Straitéiseach 2025-2030 na heagraíochta curtha i dtoll a chéile "mar thoradh ar chomhairliúchán ar thuairimí an phobail ... "with the aim of identifying the organisation's work priorities for the coming years at a high strategic level". agus é mar aidhm aige tosaíochtaí oibre na heagraíochta do na blianta seo romhainn a aithint ag ardleibhéal straitéiseach". To achieve this ambition, the document states, "appropriate provision of resources, both budget and staff, is necessary, and greater awareness is needed among the public regarding the vision and mission of the organisation". Leis an uaillmhian sin a bhaint amach, a deirtear sa cháipéis, is gá "soláthar cuí acmhainní a bheith ar fáil, idir bhuiséad agus fhoireann, agus teastaíonn tuilleadh feasachta i measc an phobail maidir le fís agus misean na heagraíochta". However, Chair of Foras na Gaeilge, Professor Regina Ó Chollatáin, said that the organisation's income had fallen by 45% since 2008 "even though the demand for our support has been increasing over time and we are unable to meet it". Dúirt Cathaoirleach Fhoras na Gaeilge, an tOllamh Regina Uí Chollatáin, áfach, go raibh titim de 45 faoin gcéad in ioncam na heagraíochta ó 2008 "cé go bhfuil an t-éileamh ar ár dtacaíocht ag méadú i gcaitheamh an ama agus ní féidir linn freastal air". She indicated that "we will work at the highest level with both Governments to agree a long-term sustainable funding plan to enable the major objectives of this Strategic Direction to be achieved". Thug sí le fios "go n-oibreoimid ag an leibhéal is airde leis an dá Rialtas chun plean fadtéarmach inbhuanaithe maoinithe a aontú chun gur féidir mórchuspóirí an Treo Straitéisigh seo a bhaint amach". It is a great help to that, she said, that the organization has a full board for the first time in years. Is mór an cúnamh chuige sin, arsa sí, bord iomlán a bheith ag an eagraíocht den chéaduair le blianta. Four major objectives are set out in the Strategic Direction: "Capability: Through pre-school, Irish-medium education, English-medium schools, higher education and adult learners, we will support the learner's journey from start to finish. Ceithre mhórchuspóir a leagtar amach sa Treo Straitéiseach: "Cumas: Tríd an réamhscolaíocht, Gaeloideachas, scoileanna Bhéarla, ollscolaíocht agus foghlaimeoirí fásta, tacóimid le haistear an fhoghlaimeora ó thús deiridh. The establishment of nurseries, the Gaelbhratach project and a Policy for Irish-medium Education will be among our priorities to support learners. Beidh bunú naíolann, tionscadal Gaelbhratach agus Polasaí don Oideachas Lán-Ghaeilge i measc ár dtosaíochtaí le tacú le foghlaimeoirí. The southern target of 20% of civil service recruits speaking Irish will be supported by enabling students to be proficient in Irish in their working lives. Tacófar leis an sprioc ó dheas go mbeidh Gaeilge ag 20 faoin gcéad d'earcaigh na státseirbhíse trí mhic léinn a chumasú le bheith inniúil sa Ghaeilge ina saol oibre. Foras na Gaeilge has made a major investment in lexicography and terminology over the past 25 years. Tá infheistíocht mhór déanta ag Foras na Gaeilge i gcúrsaí foclóireachta agus téarmaíochta le 25 bliain...

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall.*Inniu an dara lá déag de mhí Aibreáin. Is mise Niall Ó Cuileagáin.Bhí an stocmhargadh ina chíor thuathail an tseachtain seo tar éis fhógra Donald Trump go mbeadh taraifí á ngearradh ag na Stáit Aontaithe ar earraí ó thíortha ar fud na cruinne. Bhí eagla ag infheisteoirí go gcuirfeadh na taraifí tús le cogadh trádála agus, dá bharr san, le cúlú eacnamaíochta chomh maith. Bhí an chuma orthu go raibh an ceart acu Dé Céadaoin nuair a chuir Trump taraifí móra ar an tSín agus ansan nuair a d'fhreagraíodar le taraif bhreise de 84%. Bhí imní ann go leanfadh an cion sa chion so ar aghaidh ar feadh tamall eile ach ansan d'athraigh Trump a mheon agus chuir sé briseadh 90 lá ar na taraifí ar bheagnach gach tír seachas an tSín. Tháinig borradh faoi na stocmhargaí an lá dár gcionn mar gheall ar an athrú intinne so. Le linn an ruaille buaille go léir, chuaigh an Tánaiste Simon Harris go Washington Dé Céadaoin chun cruinniú a fháil le hoifigigh ó Rialtas na Stát Aontaithe. Is léir go bhfuil Rialtas na hÉireann buartha faoi luaineacht Trump agus go háirithe a gheallúint go gcuirfeadh sé taraifí ar tháirgí cógaisíochta chun comhlachtaí a mhealladh thar n-ais go Meiriceá. Dá bhfágfadh na comhlachtaí san an tír, chaillfeadh Éire sciar maith dá cuid cáin chorparáide, chomh maith leis na mílte post.Cé go raibh aimsir bhreá thirim in Éirinn an tseachtain seo, bhí fadhbanna le tinte portaigh i gcúpla ceantar chomh maith. Bhí scrios déanta ar an gCnoc Colbha agus ar an mBearnas Mór i nDún na nGall nuair a thosnaigh loscadh tráthnóna Dé Domhnaigh. Sheol Seirbhís Dóiteáin Dhún na nGall cúig aonad dóiteáin agus héileacaptar amach chun dul i ngleic leis an loscadh. Bhí loscadh sléibhe sna Beanna Boirche i gContae an Dúin an tseachtain seo chomh maith agus bhí níos mó ná 75 coimhraiceoir dóiteáin ag tabhairt faoi na tinte. Meastar gur coirloscadh atá i gceist. Tá amhras ann gur coirloscadh is cúis leis an ndamáiste a bhí déanta ar an gcosán siúlóide sa pháirc náisiúnta i Maigh Eo freisin. Cuireadh drochbhail ar an siúlbhealach le linn na hoíche ag an deireadh seachtaine agus dúirt an tSeirbhís Páirceanna Náisiúnta agus Fiadhúlra go bhfuil siad croíbhriste mar gheall air. Tá fiosrú ar bun anois chun fáil amach conas – nó cé – a thosnaigh an loscadh.Chuaigh buíon mac léinn ó Ollscoil na Banríona i mBéal Féirste i mbun agóide an tseachtain seo mar gheall ar an easpa comharthaí dátheangacha ar an gcampas. D'eagraigh an Cumann Gaelach an agóid agus fuaireadar breis is 1,000 síniú ó mhic léinn ag tacú leis an bhfeachtas, ‘éacht a léiríonn an tacaíocht agus an tsuim atá ag pobal na hollscoile sa Ghaeilge', de réir Uachtarán an Chumann Ghaelaigh Anna Nic Gafraidh. Bhíodh comharthaí dátheangacha san fhoirgneamh aontas mac léinn ach baineadh anuas iad in 1997. Tá an grúpa “Aontachtaithe Óga” i gcoinne na gcomharthaí dátheangacha agus iad ag maíomh go gcosnóidís an iomarca agus go gcruthóidís atmaisféar doicheallach. Ach dúirt Eoghan Ó Conghaile ón gCumann Gaelach go léiríonn an stair go bhfuil an Ghaeilge do chách; mar shampla, ba Phrotastúnach, William Mac Arthur, a bhunaigh an Cumann Gaelach san ollscoil níos mó ná céad bliain ó shin. Dúirt urlabhraí ón ollscoil go rabhadar sásta an cheist seo a phlé leis an gCumann agus go bhfuil dul chun cinn déanta cheana féin i leith na Gaeilge san ollscoil. Mar shampla, tá scéim chónaithe Gaeilge do mhic léinn anois agus Oifigeach Tacaíochta Gaeilge freisin.*Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta.*GLUAIScion sa chion - tit-for-tatborradh - boom, growthcoirloscadh - arsoncoimhraiceoir dóiteáin - firefightercomharthaí dátheangacha - bilingual signsdoicheallach - unwelcoming

Beidh cruinniú ar siúl ag an ghrúpa Gaeilge an Chabháin amárach le coiste a bhunú leis an Ghaeilge a chur cinn i gContae an Chabháin.

Tá Seachtain na Gaeilge thart, ach cad iad na fadhbanna móra atá fós le réiteach don Ghaeilge ? Pléimid é seo le Caoimhe Ní Mhaolaí.

Agallaimh le Regina Uí Chollatáin, Príomhoifigeach agus Déan Choláiste na nEalaíon agus na nDaonnachtaí UCD agus príomhthaighdeoir an tionscadail, agus Rónán Ó Domhnaill, Coimisinéir Forbartha le Coimisiún na Meán, ag an Fhóram Plé ar na Meáin Gaeilge.

Eagarthóir ar Iris Breac - iris lán-Ghaeilge de chuid na mac léinn i gColáiste na hOllscoile Corcaigh a seolfar anocht

jQuery(document).ready(function(){ cab.clickify(); }); Original Podcast with clickable words https://tinyurl.com/23wftbjz Contact: irishlingos@gmail.com Synge Street Irish Medium School to be established as planned last year. Gaelcholáiste Shráid Synge le bunú mar a beartaíodh anuraidh. It is not good enough that a plan to turn a secondary school in Dublin into an all-Irish school is being progressed without consulting the school's teachers, says the teachers' union. Níl sé maith go leor go bhfuiltear ag dul chun cinn le plean scoil lán-Ghaeilge a dhéanamh de mheánscoil i mBaile Átha Cliath gan dul i gcomhairle le múinteoirí na scoile, a deir ceardchumann na múinteoirí. The Department of Education announced last autumn that the Christian Brothers School on Synge Street in the south of the city was to be converted into a Gaelcholáiste and would open at the start of the 2026 school year. D'fhógair an Roinn Oideachais an fómhar seo caite go rabhthas le Gaelcholáiste a dhéanamh de Scoil na mBráithre Críostaí ar Shráid Synge i ndeisceart na cathrach agus go n- osclófaí é ag tús na scoilbhliana 2026. The teachers indicated at the time, however, that the news came to them from the north and that the issue was never discussed with them. Thug na múinteoirí le fios ag an am, áfach, gur tháinig an scéala aniar aduaidh orthusan agus nár pléadh an cheist riamh leo. Some said they were worried that they would have to significantly improve their Irish, learn Irish from scratch or look for a new job at another school. Dúirt roinnt acu go raibh imní orthu go gcaithfidís feabhas mór a chur ar a gcuid Gaeilge, Gaeilge a fhoghlaim ón mbuntús nó post nua a lorg i scoil eile. The matter was discussed in a meeting held by the school administrators, Éamainn Rís Schools Trust, with the school's board of management last night. Pléadh an scéal i gcruinniú a bhí ag riarthóirí na scoile, Iontaobhas Scoileanna Éamainn Rís, le bord bainistíochta na scoile arú aréir. In a statement issued by the Trust after the meeting, it was confirmed that the plan was to proceed, apart from the occasional minor change, and it was accepted that the teachers had been put at a disadvantage because they had not been consulted beforehand. I ráiteas a d'eisigh an tIontaobhas i ndiaidh an chruinnithe, deimhníodh go rabhthas le dul chun cinn leis an bplean, seachas an corrathrú beag, agus glacadh leis gur cuireadh olc ar na múinteoirí mar nach ndeachthas i gcomhairle leo roimhe seo. It was stated that the school would gradually become a Gaelcholáiste and that it was intended to teach some students through the medium of English at the outset. Dúradh gur de réir a chéile a dhéanfaí Gaelcholáiste den scoil agus go raibh sé i gceist roinnt daltaí a theagasc trí mheán an Bhéarla i gcónaí ag an tús. Speaking on RTÉ this morning, however, Deputy General Secretary of the Secondary Teachers' Association, Diarmaid de Paor, said that teachers are still blind to what the Department of Education and school administrators are planning. Agus é ag labhairt ar RTÉ ar maidin inniu, áfach, dúirt Leas- Ardrúnaí Chumann na Meánmhúinteoirí, Diarmaid de Paor, go bhfuil na múinteoirí dall i gcónaí ar a bhfuil á bheartú ag an Roinn Oideachais agus ag riarthóirí na scoile. Not to mention the teachers, the parents are not being consulted either, said the Power. Gan trácht ar na múinteoirí, níltear ag dul i gcomhairle leis na tuismitheoirí ach an oiread, arsa an Paorach. He believes that the plan should be revisited and implemented properly anew. Dar leis gur cheart dul siar ar an bplean agus a chur sa siúl i gceart as an nua. He also indicated that he doubts that Synge Street is the best location for a new Irish-medium school – as it is being envisioned by the Department of Education anyway, he said. Thug sé le fios freisin go bhfuil amhras air gurb é Sráid Synge an t-ionad is fearr le haghaidh Gaelcholáiste nua – de réir mar atá sé á shamhlú ag an Roinn Oideachais ar aon ch...

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall.*Inniu an dara lá is fiche de mhí an Mhárta. Is mise Siubhán Nic Amhlaoibh.Ainmníodh an Fhionlainn mar an tír is sona ar domhan den ochtú bliain as a chéile sa Tuarascáil Dhomhanda ar Shonas, agus thug muintir na háite agus saineolaithe creidiúint dá lochanna móra agus dá córas leasa shóisialaigh láidir mar chúiseanna leis an dea-ghiúmar. Ainmníodh Éire sa 15ú háit, ag bogadh suas ón 17ú háit in 2023. Tá an Afganastáin, atá buailte ag tubaiste dhaonnúil ó tháinig an Talaban ar ais i gcumhacht in 2020, ina tír is míshona ar domhan arís eile. D'fhan na tíortha Nordacha go léir i measc na ndeich dtír is sona, leis an Danmhairg, an Íoslainn agus an tSualainn ag teacht i ndiaidh na Fionlainne, a mhéadaigh beagán ar a buntáiste ar an Danmhairg sa dara háit. Chuaigh Cósta Ríce agus Meicsiceo isteach sa deich dtír is fearr den chéad uair, ag teacht sa séú háit agus sa deichiú háit. Idir an dá linn, thit na Stáit Aontaithe go dtí an 24ú háit, áit amháin taobh thiar den Riocht Aontaithe. Is é seo an scór is ísle a fuair na Stáit Aontaithe ó foilsíodh an tuarascáil den chéad uair in 2012, nuair a bhí siad san 11ú háit, an seasamh ab airde riamh dóibh. "Tá méadú 53% tagtha ar an líon daoine atá ag ithe béilí ina n-aonar sna Stáit Aontaithe le fiche bliain anuas," a dúirt údair na tuarascála, ag tabhairt le fios go bhfuil béilí a roinnt le daoine eile "nasctha go láidir le folláine".Tá an chéad taispeántas riamh sa Ghaeilge a reáchtáladh in Oifig Taifead Poiblí Thuaisceart Éireann (PRONI) oscailte. Insíonn an taispeántas Mná na hAthbheochana scéal na mban a chuir athbheochan ar úsáid na Gaeilge i dTuaisceart Éireann. Bhí ról lárnach acu i mbunú na chéad Ghaeltachta uirbí agus na chéad scoile lán-Ghaeilge sna 1960idí déanacha agus sna 1970idí luatha. Bhí mná óga ó Choláiste Feirste i mBéal Feirste thiar i measc na ndaoine a chuir an taispeántas le chéile. Dúirt Aoibhín McConnell, scoláire seacht mbliana déag d'aois ó Choláiste Feirste, go raibh sé “spreagúil” foghlaim faoi na mná a thug athbheochan ar an Ghaeilge."Tá labhairt na Gaeilge thar a bheith tábhachtach domsa agus do mo phobal," a dúirt sí. "Bhí mo mhamó ar dhuine de na daoine a bhunaigh an dara scoil lán-Ghaeilge agus an chéad cheann neamhdhominiceanach. "Is séadchomhartha iontach é dár n-oidhreacht agus don ról a imrímid laistigh de Bhéal Feirste mar phobal roinnte sa lá atá inniu ann." Dúirt sí go raibh sé tábhachtach ról na mban i stair na Gaeilge a cheiliúradh. "Tá cónaí orainn i sochaí atá go fóill an-phatrarcach, ach sílim go mbíonn ról na mban á mheas faoina luach go minic," a dúirt sí. "Bhí an ról is riachtanaí agus is tábhachtaí ag na mná in athbheochan na Gaeilge. Leanann siad orthu do mo spreagadh gach uile lá i ngach gníomh a dhéanaim féin mar Ghael óg."* Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain*GLUAISsonas - happinesstubaiste dhaonnúil - humanitarian disasterathbheochan - revivalneamhdhominiceanach - non-dominican

Agallamh le Patricia Nic Eoin as 'All About Irish' faoi chúrsaí Ghaeilge agus cearta síniú fada... do na madraí!

Tá idir dea-nuacht agus drochnuacht ann ó thuaidh maidir leis an Ghaeilge. Ar lámh amháin, tá post an Choimisinéara Gaeilge fógartha faoi dheireadh – gníomh a bhí an pobal ag fanacht air le tamall fada anuas. Ach ar an lámh eile – tá na ciorruithe ó Fhorás an Gaeilge ag dul i bhfeidhm. Ar an chéad íospartach - An scéim Scoil Spreagtha, scéim a mhúineann an teanga do pháistí bunscoile. Ar Seachtain, labhraíonn Séamas Mac Eochaidh, Bainisteoir Polasaí Oideachais le Gael Linn, faoin buille tubaisteach seo don Scoil Spreagtha, agus le ról an Choimisinéara Gaeilge fógartha anois, pléann an t-iriseoir Ciarán Dunbar fiúntas an róil. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall.*Inniu an cúigiú lá déag de mhí an Mhárta. Is mise Eoin Ó Seachnasaigh.Dúirt Uachtarán na Stát Aontaithe, Donald Trump, ag a chruinniú leis an Taoiseach, Micheál Martin, sa Teach Bán tráthnóna Dé Máirt go bhfuil “grá mór” ag muintir na hÉireann dó. Dúirt sé freisin, áfach, go bhfuil “ár gcomhlachtaí pharma ag Éirinn”. Ba mhaith leis an Uachtarán iad a thabhairt ar ais chuig na Stáit Aontaithe, cé gur mhol sé na hÉireannaigh as ucht na comhlachtaí sin a mhealladh. Ní raibh aon cheilt ag an Trumpach ach an oiread ar a naimhdeas leis an Aontas Eorpach, agus mar sin de ba bheag an t-iontas gurbh iad na taraifí an téama ba lárnaí ag an bpreasócáid san Oifig Ubhchruthach. Nuair a fuair an Taoiseach deis cainte, luaigh sé an caidreamh stairiúil idir an dá thír, agus dúirt sé gurb í an fhadhb is mó a bhí le réiteach in Éirinn ná an ghéarchéim tithíochta. Maidir leis na cogaí in Gaza agus san Úcráin, thug sé freagraí taidhleoireachta gan cur isteach ar an Uachtarán ná ar an Leas-Uachtarán, J.D. Vance, a rinne argóint phoiblí le déanaí le hUachtarán na hÚcráine, Volodymyr Zelenskyy.Bhí an Ghaeilge á labhairt den chéad uair riamh le linn Cheisteanna an Phríomh-Aire in Westminster an tseachtain seo. Luaigh ceannaire an SDLP, Claire Hanna, go bhfuil Seachtain na Gaeilge ar siúl anois, agus go bhfuil ceiliúradh Lá Fhéile Pádraig ar na bacáin freisin. An méid sin ráite, lean sí uirthi ansin i mBéarla, agus mhol sí an Príomh-Aire, Keir Starmer, as caidreamh “cairdiúil agus dlúth” a chothú idir Éire agus an Bhreatain. Thug sí cuireadh dó freisin teacht go Béal Feirste an bhliain seo chugainn chun freastal ar Fhleadh Cheoil na hÉireann. Ghabh an Príomh-Aire buíochas léi agus ghuigh sé Lá Fhéile Pádraig sona dóibh siúd a bheadh ag ceiliúradh na féile. Dúirt an SDLP gur gníomh “siombalach” don Ghaeilge é ráiteas a gceannaire.Tá póilíní na Gearmáine sa tóir ar changarú a bhí caillte de réir dealraimh tar éis do thiománaí a chur in iúl go raibh sé ag léimneach síos an bóthar in aice le baile Sebnitz gar don teorainn leis an tSeicia. Tar éis an radharc neamhghnách a fheiceáil, ghlaoigh an tiománaí ar na póilíní agus chuir sé grianghraf chucu mar fhianaise. Ach faoin am a tháinig siad ar an láthair, bhí an cangarú imithe glan. Is beag eolas atá ar fáil faoin ainmhí, a dúirt na póilíní, ach an lá dár gcionn thuairiscigh bean go raibh cangarú áirithe ar iarraidh. In 2023, tharla oibríocht ollmhór póilíneachta i mBeirlín nuair a tuairiscíodh go raibh leon scaoilte ar shráideanna na cathrach. Chuir siad deireadh leis an gcuardach, áfach, tar éis dóibh anailís a dhéanamh ar an bhfíseán agus a thuiscint nach leon a bhí ann, ach torc.taraifí - tariffsfreagraí taidhleoireachta - diplomatic answersar na bacáin - coming soon, in the pipelinecuireadh - invitation

Chuaigh Raidió Fáilte, an stáisiún pobail Ghaeilge i mBéal Feirste, ar an aer don chéad uair ar Lá 'le Pádraig 1985. Cuirfear tús le ceiliúradh dhá scór bliain an stáisiún níos deireanaí inniu.

Seachtain na GaeilgeSeachtain na Gaeilge used to run for one week but because it was so popular it was extended. It now runs annually from 1 March to 17 March – St. Patrick's Day. Is í Seachtain na Gaeilge an ceiliúradh is mó den Ghaeilge agus Cultúr na hÉireann ar domhan. Bhí an oiread sin ráchairt uirthi gur síneodh amach chuig coicís í. Bíonn sí ar siúl ó 1 Márta go dtí 17 Márta - Lá Fhéile Pádraig, achan bhliain.Seachtain na Gaeilge was founded in 1902 by Conradh na Gaeilge as part the Gaelic  revival of that time. Initially Seachtain na Gaeilge was limited to the island of Ireland but today it is now a global phenomenon and the largest celebration of our language and culture here and overseas.Seachtain is an opportunity to celebrate our native language and culture and to enjoy it all.  I was lucky to attend the Belfast launch in An Cultúrlann on the Falls Road last week. I certainly enjoyed it. It was a great event. Bia blasta agus ceol milis. You could tell a new generation is here to take the language movement forward with confidence.  To read what's on in the festival, go to Seachtain na Gaelige le energia or cnag.ie Death of Dafyyd Elis-ThomasNext week the funeral will take place in Cardiff of Dafyyd Elis-Thomas the former leader of Plaid Cymru, the Welsh independence party, who died in February. Forty-four years ago Dafyyd was an MP in the British Parliament where he played a pivotal role in the 1981 hunger strike.Bobby Sands commenced his hunger strike on 1 March 1981. He was to be followed in the weeks and months that followed by other blanket men. Five days after Bobby first refused food Frank Maguire, the Independent Republican MP for Fermanagh South Tyrone suddenly died of a heart attack. Following days of intense discussion, it was decided by Sinn Féin to stand Bobby Sands in the by-election. Harry West was the Unionist candidate.When the result was announced on the 9 April in Enniskillen's Technical College - “Sands, Bobby – Anti H-Block/Armagh Political Prisoner – 30,492; West, Harry – Unionist – 29,046” – history was made and the political landscape on the island of Ireland changed forever. Bobby was elected with a majority of 1447 on an 87% turnout. 

Labhraíonn Cian Mac Cárthaigh mar gheall ar cheol trí Ghaeilge agus deiseanna do cheoltóirí agus é ag súil le ceolchoirm IMLÉ sa Grand Social ar an 14 Márta

Sa chlár seo, pléimid tionchar an chultúir nua-aimseartha ar mheon na mac léinn maidir leis an Ghaeilge, ach an bhfuil an córas oideachais fós ag teip orthu? Ansin, caithfimid trácht a dhéanamh ar pholaitíocht chonspóideach Mheiriceá agus ar phleananna Trump, atá idir aisteach agus dáinséarach. Níos cóngaraí dúinn féin, bhí athrú stairiúil ann i gcúirteanna an Tuaisceart ó aimsir na Péindlíthe, chomh maith leis an cheist mhór i dTithe an Oireachtais faoi easpa Gaeilge an Cheann Comhairle. Bígí linn!

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall.*Inniu an chéad lá de mhí an Mhárta. Is mise Oisín Mac Conamhna.Dé hAoine, bhí argóint mhór phoiblí idir Volodymyr Zelenskyy, Uachtarán na hÚcráine, ar thaobh amháin, agus Donald Trump agus J.D. Vance, Uachtarán agus Leas-Uachtaráin Stáit Aontaithe Mheiriceá, ar an taobh eile, san Oifig Ubhchruthach sa Teach Bán in Washington. Bhí Zelenskyy ann chun comhaontú a shíniú le Trump chun bealach isteach ar acmhainní mianra na hÚcráine a thabhairt do na Stáit Aontaithe, acht d'imigh sé gan réiteach tar éis na raice. Thosaigh siad agsáraíocht ar a chéile nuair a chuir Vance ina leith go raibh Zelenskyy ag cur dímheas orthu, agus chuaigh gach rud i gcúl ó shin; chuir Trump ina leith go raibh Zelenskyy ag dul sa seans leis an Tríú Cogadh Domhanda. Tharla an cruinniú i gcomhthéacs iarrachtaí Trump deireadh a chur leis an gcogadhsan Úcráin ar théarmaí i bhfad níos fearr don Rúis ná a bhí ar intinn ag an iar-rialtas Meiriceánach.Tá Seachtain na Gaeilge ag tosnú inniu, agus leanfaidh sí ar aghaidh ar feadh seacht lá déag go dtí Lá Fhéile Pádraig. Beidh imeachtaí Gaelacha ar siúl ar fud na tíre agus ar fud an domhain. Is deis iontach í an Ghaeilge a labhairt agus a chleachtadh. Tharla an seoladh náisiúnta i mbaile Loch Garman DéSathairn seo caite, agus beidh Lá na gCiorcal Comhrá ar siúl ar fud na tíre Dé Céadaoin an dara lá déag, i measc go leor imeachtaí eile. Téigh ar líne go snag.ie le haghaidh tuilleadh eolais faoi Sheachtain na Gaeilge.Tá na cúig phláinéad chlasaiceacha le feiceáil sa spéir tráthnónta an deiridh seachtaine seo, chomh maith le hÚránas agus Neiptiún, an uair dheireanach roimh 2040 a mbeidh siad uilig le feiceáil le chéile. Tá Satarn go han-íseal i mbreo an chlapsholais, fiche nó tríocha nóiméad tar éis luí na gréine; táMearcair beagán níos airde, Veineas níos airde fós, agus an-gheal; agus níos faide sa spéir ó luí na gréine tá Iúpatar agus Mars, a bhfuil dath dearg soiléir air. Ní féidir Úránas agus Neiptiún a fheiceáil gan déshúiligh nó teileascóp, agus tá fíor na spéire glan de dhíth le haghaidh Satarn agus Mearcair, agus bheadh déshúiligh cuidiúil dóibh freisin. Tá na trí cinn eile éasca. Téigh ar line go www.skyandtelescope.com chun léarscáil díobh uilig a aimsiú, agus guíonn muid spéir ghlan ar gach duine.*Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phochraolta.*GLUAISubhchruthach - ovalacmhainní mianra - mineral resourcesseoladh - launchbreo an chlapsholais - the glow of twilightdéshúiligh - binocularsfíor na spéire - horizon

Thug láithreoir The Hard Shoulder ar Newstalk Kieran Cuddihy faoi dhúshlán 100 Lá a chaitheamh i mbun foghlaim agus labhairt Gaeilge .. agus cén chaoi ar éirigh leis? D'éirigh leis agallamh iomlán trí Ghaeilge a thaifead le Cuán ar Splanc!

Agallamh le Seán Ó Murchadha atá mar feidhmeannach le Céad Míle Fáilte - togra de chuid Chonradh na Gaeilge chun an Ghaeilge a chuir chun cinn i measc na pobail nua in Éirinn - ar Lá na Máthairteangacha.

Tar éis do rialtas úr a bheith ceaptha inniu, beidh aird na n-airí rialtais ar spriocanna an Chláir Rialtais a bhaint amach. Foilsíodh an clár rialtais le breis agus 160 leathanach ann ag déanamh cur síos ar na gealltanais ar fad atá ag an rialtas nua seo. Ach cad é atá i ndán don teanga faoin Aire Ghaeltachta nua? Labhair an t-iriseoir Bill Bhreatnach le Seachtain leis na spriocanna is suntasaí i leith na Gaeilge a phlé. Foclóir: Clár rialtais - Programme for Government. Spriocanna – Targets. Breithiúnas - Judgement. Lánfhostaíocht - Full employment. Earnáil na cógaisíochta - Pharmaceutical industry. Líonraí - Networks. Maoin intleachtúil - Intellectual property. Brabús - Profit. Stocaireacht – Campaign. Soláthar - Supply Móréileamh - Main demands. Athbhreithniú - Review. cumhacht reachtúil - Statutory powers. Maoiniú - Funding. Deontas - Grant. Athchóiriú - refurbish.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Cé go bhfuil an chuma air sa chéad dul síos gur beag na cosúlachtaí atá idir Éirinn agus an Ind, tá tréithe domhain is arsa a cheanglaíonn an dá chultúr le chéile. Ag dul siar na mílte bliana, ba léir go raibh i bhfad níos mó rudaí ann i gcoitianta idir na hÉireannaigh agus ana hIndiaigh ó thaobh teanga, scéalta agus traidisiún. Labhair Manchán Magan le Tessa Fleming faoi na seoid chultúrtha seo a bhí faoi cheilt atá nochtaithe anois ina leabhar. Ollamh: Professor Cosúlachtaí: Similarities Tréithe: Traits Miotaseolaíocht: Mythology Ríthe: Kings Treibh: Tribe Tráth den saol: Once upon a time Iliomad: A great quantity Comhtharlú: Coincidence Sinn féin: Ourselves Gné: Aspect Díriú: Focusing Níos fadradhairce: More far-sighted Ársa: Ancient Fealsúnacht: Philosophy Ceannann céanna: The exact same Lochlannach: Viking See omnystudio.com/listener for privacy information.

Cathaoirleach ar Chumann Ban Chorca Dhuibhne ag caint in ómós do Louise Ní Mhuircheartaigh. (Michelle Mhic Gearailt) Breandán Fitzgerald Cathaoirleach ar Chomhairle Chontae Chiarraí ón Daingean. Bláithín Nic an tSíthigh Leas Uachtarán don Ghaeilge le Aontas Mac Léinn na hÉireann atá tar éis filleadh don Daingean don Nollaig.

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an t-aonú lá is fiche de mhí na Nollag. Is mise Oisín Mac Conamhna. In Éirinn, tá an idirbheartaíocht idir Fianna Fáil, Fine Gael agus an Grúpa Réigiúnach Neamhspleách chun rialtas nua a bhunú fós ar siúl. Toghadh Verona Murphy ina Ceann Comhairle Dé Céadaoin, an chéad bhean tofa san oifig údaí i stair an stáit. Is Teachta Dála neamhspléach ó Loch Garman í, agus dúirt sí gur mór an onóir di an ról a ghlacadh. Gheall sí go mbeidh sí cothrom agus stuama, agus gheall sí freisin a cuid Gaeilge a fheabhsú go leibhéal i gcomhréir leis an ról. Dé Máirt, fógraíodh go mbeidh an calafort Holyhead ar Inis Món dúnta go dtí an cúigiú lá déag de mhí Eanáir, ar a laghad, mar gheall ar an dochar a rinne Stoirm Darragh ann. Cuirfidh an dúnadh isteach go mór ar dhaoine ag taisteal abhaile don Nollaig, agus ar an bpost idir Éire agus an Bhreatain. Dúirt urlabhraí ó Chomhlachas Tarlú Bóthair na hÉireann gur géarchéim atá ann, go mbeidh tionchar ollmhór ag an dúnadh ar an tionscal, agus go bhfuil baill dá gcuid ag cailleadh trí chéad míle euro gach seachtain mar gheall air. De ghnáth, téann 60% d'earraí a thagann isteach in Éirinn trí chalafort Holyhead. Tá an rialtas i gcomhoibriú le rialtas na Breataine Bige chun an tionchar a laghdú, agus an trácht a chur ar mhalairt slí trí Fishguard, Learpholl, nó Càrn Rìoghain in Albain. D'éag Gearóid Ó Cairealláin, laoch na Gaeilge i mBéal Feirste agus iar-Uachtarán Chonradh na Gaeilge, Dé hAoine. Is iomaí gaisce a baineadh amach ar son na teanga faoina cheannasaíocht fhíseach, lena n-áirítear: an chéad nuachtán laethúil as Gaeilge in Éirinn, Lá, a thosaigh in 1984; Coláiste Feirste, meánscoil lán-Ghaeilge a bunaíodh in 1991; Raidió Fáilte, a fuair ceadúnas in 2006; Aisling Ghéar, an compántas drámaíochta Gaelaí; agus Cultúrlann MacAdam-Ó Fiaich, i gcroílár na ceathrún Gaeltachta i mBéal Feirste. Tá clú agus cáil bainte amach ag a mhac Naoise, nó Móglaí Bap mar is fearr aithne air, sa bhanna ceoil Kneecap. Suaimhneas síoraí ar a anam uasal Gaelach. Guíonn muid Nollaig shona, agus bliain úr faoi shéan is faoi mhaise, dár lucht éisteachta ar fud an domhain. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS idirbheartaíocht - negotiation Grúpa Réigiúnach Neamhspleách - Regional Group of Independents Inis Món - Ynys Môn/Anglesey Comhlachas Tarlú Bóthair na hÉireann - Irish Road Haulage Association ceannasaíocht fhíseach - visionary leadership ceadúnas - licence

Os cionn céad bliana ó shín, bhí ceathrú faoin gcéad de dhaonra Bhaile Átha Cliath ina gcónaí sna tionóntáin. Cumadh an leasainm Dirty Dublin de bharr na ‘slums' seo ina raibh galar, míchothú agus easpa sláinteachais go forleathan iontu. Ach, i measc na bochtaineachta fairsinge sna tionóntáin ar fud na cathrach, bhí taobh eile den scéal ann freisin - pobal dlúth a mhair faoi scáth a chéile. Labhair Tessa Fleming le Pat Garry, treoraí in uimhir 14 Sráid Henrietta faoin saol ar leith a bhí ag daoine sna tionóntáin seo. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Tá na póilíní ó thuaidh ag fiosrú ‘eachtra fuatha' tar éis do bhileoga frith-Ghaeilge a bheith faighte ar charranna lasmuigh de rang Ghaeilge i lár chathair Bhéal Feirste an tseachtain seo. Labhraíonn Tessa Fleming leis an iriseoir Ciaran Dunbar faoin scéal. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Tá Foras na Gaeilge ag iarraidh duine a ainmniú do thoghchán Sheanad Éireann a bheidh mar chrann taca don Ghaeilge

Tá sé in am gnímh san oideachas lán Ghaeilge agus teastaíonn polaiteoirí atá ar thóir vótaí na laethanta seo a chur ar an eolas faoi na riachtanais agus na héilimh atá ag an earnáil, a deir Uachatarán Gaeloideachais.

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an tríú lá is fiche de mhí na Samhna. Is mise Sibéal Dempsey. Tá eagla ann go leathnófar an cogadh in oirthear na hEorpa tar éis do na Stáit Aontaithe agus don Ríocht Aontaithe cead a thabhairt don Úcráin diúracáin dá gcuid a theilgean ar an Rúis. Mar fhreagra, lainseáil na Rúisigh diúracán balaistíoch trialach nua – ar a dtugtar “Oreshnik” nó “an crann coill” -  agus bualadh saoráid mhíleata sa chathair Dnipro Déardaoin. Tá sé ráite ag Uachtarán na Rúise Vladimir Putin nach féidir an diúracán balaistíoch nua seo a stopadh, ach tá na hÚcránaigh ag obair ar bhealaí nua chun iad féin a chosaint ó aerionsaithe. I mBaile Átha Cliath, fuair giúiré san Ard-Chúirt go ndearna Conor McGregor ionsaí gnéasach ar Nikita Hand sé bliana ó shin agus bronnadh damáistí ceathrú milliúin euro ar Hand. Le linn na trialach, chualathas gur tharla an t-ionsaí tar éis cóisir Nollag agus gur tháinig neamhord strus iarthrámach, nó PTSD, ar Hand, nach raibh in ann filleadh ar an obair agus nár mhothaigh sábháilte ina ceantar dúchais, Droimneach. Shéan McGregor na líomhaintí ar fad, agus thacaigh cara dá chuid leis, ach dúirt dochtúir a scrúdaigh an bhean an lá dár gcionn sa Rotunda go raibh sé ar cheann de na cásanna ba mheasa a bhí feicthe aige.  Tuairiscíodh Dé hAoine go bhfuil an t-aisteoir mór le rá Cillian Murphy agus a bhean, an t-ealaíontóir Yvonne McGuinness, tar éis phictiúrlann a cheannach i nDaingean Uí Chúis. Osclaíodh The Phoenix sa bhaile Gaeltachta sa bhliain 1919 ach bhí ar na húinéirí roimhe seo é a dhúnadh trí bliana ó shin mar gheall ar éifeachtaí na paindéime, costais arda agus an líon beag custaiméirí. Dúirt Murphy go mbíodh sé féin, agus a athair roimhe, ag freastal ar an bpictiúrlann blianta fada ó shin agus iad ar saoire sa cheantar. Dúirt na húinéirí freisin go gcuirfí an Ghaeilge san áireamh agus iad ag pleanáil chlár na pictiúrlainne. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS diúracán balaistíoch - ballistic missile crann coill - hazel tree saoráid mhíleata - military facility ionsaí gnéasach - sexual assault neamhord strus iarthrámach - post-traumatic stress disorder líomhaintí - allegations

Tá seachtain le dul go dtí an olltoghchán agus tá iománaíocht ghéar ann idir na páirtithe ar fad. Ach do Ghaeilgeoirí, cad é atá uathu sa toghchán seo? Agus cad iad na geallúintí atá á ndéanamh ag na mórpháirtithe maidir leis an Ghaeilge? Labhair Tessa Fleming leis aniriseoir Ciarán Dunbar agus an le feidhmeannach cumarsáide le Conradh na Gaeilge, Kate Ní Dhúbhlaoich. Foclóir: Manifesto : Forógra Geallúintí : Promises Iomaíocht : Battle See omnystudio.com/listener for privacy information.

Today,  I'll be chatting with Cathal O'Neill. Cathal is the Irish Language Instructor at Memorial University in St. John's, Newfoundland. He is in the middle of his second stint as the ICUF scholar in St. John's. ICUF, being the Ireland Canada University Foundation. This is the Irish language portion of our episode. You will find the English language episode on the same feed as it was released at the same time. Tá súil agam go mbainfidh sibh sult as an gcomhrá a bhí agam le Cathal. Is sár-fhear é agus táim chomh buíoch gur labhair sé liom ar an bpodchraoladh inniu. Cloisfidh sibh cé chomh tábhachtach is atá an Ghaeilge i saol Chathail agus tá sár-jab déanta aige ó tháinig sé go Ceanada agus go Talamh an Éisc, ach go háirithe. 

Today,  I'll be chatting with Gemma Ní Luain. Gemma is the Irish Language Instructor at Concordia University in Montréal, Québec. She is in the middle of her second stint as the ICUF scholar in Montréal. ICUF, being the Ireland Canada University Foundation. This is the Irish language portion of our episode. You will find the English language episode on the same feed as it was released at the same time. Tá súil agam go mbainfidh sibh sult as an gcomhrá a bhí agam le Gemma. Is sár-bhean í agus táim chomh buíoch gur labhair sí liom ar an bpodchraoladh inniu. Cloisfidh sibh cé chomh tábhachtach is atá an Ghaeilge i saol Gemma agus tá sár-jab déanta aici ó tháinig sí go Ceanada. 

Tá grúpaí ón earnáil ghaeloideachais ag impí ar an Aire Oideachais Norma Foley athbhreithniú a dhéanamh ar an gcóras marcála atá ann do chúrsa Gaeilge T1 na sraithe sóisearaí, an cúrsa atá dírithe ar dhaltaí scoileanna Gaeltachta agus lán-Ghaeilge.

Tá tuairimí an phobail á lorg ag Comhairle Cathrach Bhéal Feirste faoin dréachtpholasaí Ghaeilge atá leagtha amach ag an gcomhairle

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an séú lá is fiche de mhí Dheireadh Fómhair. Is mise Siubhán Nic Amhlaoibh. Dúirt MLA de chuid Pháirtí na Comhghuaillíochta, Kellie Armstrong, gur léir gur éadóchas ar son Fheidhmeannacht Tithíochta Thuaisceart Éireann a bhí ann nuair a cuireadh daoine i gcochall taobh amuigh de Bhéal Feirste. Tá sé deimhnithe ag Feidhmeannacht Tithíochta Thuaisceart Éireann go n-úsáidfear ceithre chochall ag saoráid óstáin in aice le Béal Feirste “ó am go chéile agus mar rogha dheireanach”. Dúirt ionadaí na Feidhmeannachta Tithíochta go bhfuil na cochaill "te agus compordach." Dúirt MLA Alliance Kellie Armstrong le BBC News NI nach bhfuil siad oiriúnach nó inghlactha. "Tá an geimhreadh ag bualadh linn. An féidir leis an fheidhmeannas Tithíochta a bheith cinnte go mbeidh na cochaill seo in ann déileáil leis an aimsir athraitheach, go mbeidh siad in ann déileáil le stoirmeacha?" Dúirt urlabhraí ón Fheidhmeannacht Tithíochta nach n-úsáidtear na cochaill ach sa ghearrthéarma agus go bhfuil siad de dhíth mar gheall ar éileamh gan fasach ar thithíocht shóisialta. Mhéadaigh líon na ndaoine a cuireadh i lóistín sealadach ó 4,527 in 2020 go 16,943 in 2023, a dúirt an t-urlabhraí. Úsáidtear na cochaill seo chun lóistín a thabhairt do “dhaoine singile nó lánúineacha atá gan dídean”. Bhí freagraí á lorg i dTeach Laighean le linn na seachtaine faoin “leithcheal gníomhach” a deirtear atá á dhéanamh ar dhaltaí na sraithe sóisearaí i scoileanna Gaeltachta agus lán-Ghaeilge. Triúr Teachtaí Dála a cheistigh an tAire Oideachais, Norma Foley, an tseachtain seo faoin chóras marcála atá in úsáid do chúrsa Gaeilge T1 na Sraithe Sóisearaí. Dúirt duine de na Teachtaí Dála sin, Darren O'Rourke ó Shinn Féin, go bhfuil “imní mhór” i measc lucht scoileanna Gaeltachta agus lán-Ghaeilge faoin chur chuige marcála don chúrsa. Is é an cúrsa T1 don Teastas Sóisearach an cúrsa nua a tugadh isteach in 2017 do dhaltaí i scoileanna ina mbíonn an teagasc trí mheán na Gaeilge. Déanann daltaí scoileanna Béarla cúrsa T2, cúrsa nach bhfuil an dúshlán céanna ag baint leis. Ach tá cuid mhaith de mhúinteoirí agus de dhaltaí sna scoileanna míshásta leis an tslí a bhfuil an cúrsa T1 á marcáil. Ní fhaigheann ach líon beag daltaí na marcanna is airde sa scrúdú T1 i gcomparáid leis an líon mór daltaí i scoileanna Gaeltachta agus lán-Ghaeilge a bhíodh ag fáil na marcanna is airde nuair a bhí aon scrúdú comónta amháin ann. Dúirt príomhoide Gaelcholáiste amháin le Tuairisc gurb amhlaidh gur “díspreagadh” do dhaltaí a bhfuil Gaeilge líofa acu atá sa chúrsa T1, atá “níos deacra” ná cúrsa Gaeilge na hArdteiste. Bhí sé i gceist cúrsa T1 agus T2 a thabhairt isteach don Ardteist ach cuireadh stop leis an phróiseas sin dhá bhliain ó shin.Tá teipthe ar an iaraltra agus dúnmharfóir ciontaithe Lucy Letby chun achomharc a dhéanamh in aghaidh a ciontaithe as iarracht cailín óg a dhúnmharú. D'áitigh dlíodóirí Letby i gCúirt Achomhairc na Breataine gur cheart an cúiseamh iarrachta dúnmharaithe a chur ar sos toisc go ndeachaigh tuairisciú na meán cumarsáide ar a céad triail i bhfeidhm go héagórach ar a cás. Mhaígh siad gur bhain an aird seo ó na meáin chumarsáide le dochar tromchúiseach agus buan, rud a d'fhág go raibh an atriail éagórach. Ach dhíbh triúr breithiúna sinsearacha achomharc Letby i ndiaidh na héisteachta i Londain. Gearradh 14 ordú saoil iomlán ar Letby roimhe seo as dúnmharuithe seachtar leanaí agus as iarracht ar dhúnmharuithe seisear eile, le dhá iarracht ar leanbh amháin, agus gearradh téarma cúig bliana déag uirthi as an ionsaí ar Leanbh K. Seo é an dara hiarracht achomhairc ó Letby a caitheamh amach. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS cochall - pod saoráid óstáin - hotel facility leithcheal - discrimination an Teastas Sóisearach - the Junior Cert dúnmarfóir - murderer achomharc - appeal

Tuairisc a sheoladh inniu ag Comhchoiste na Gaeilge, ag moladh go gceadóidh agus go gcuideoidh an tAire Oideachais le bunú agus lonnú bunscoil lán-Ghaeilge nua i gceantar Bhaile Átha Cliath 10 agus 12.

Tá sé ráite ag an eagraíocht Gaeloideachas go bhfuil siad míshásta leis an gcreat pholasaí don oideachas lán-Ghaeilge lasmuigh den Ghaeltacht atá feicthe acu.

Tá ionadaí ó Fhoras na Gaeilge ceaptha ar Bhord Oideachais agus Oiliúna Dhún na nGall lena chinntiú go bhfuil tús áite ag an Ghaeilge i scoileanna an Bhoird sa chontae.

Tá easpa maoiniú curtha ar fáil den Ghaeilge agus den Ghaeltacht sa mbuiséad agus go bhfuil easpa tuisceana agus físe ar an Rialtas ó thaobh na ndúshlán atá ag cuir isteach ar cheantair Gaeltachta.

Deir Róisín Ní Ghairbhí go raibh tionchar ag Féilte gaelacha a bhí ar bun in Iarthar Luimní ar mheon an fhile Michael Hartnett i leith na teanga.

Seoladh ‘Croí-inniúlachtaí san oideachas lán-Ghaeilge' le deireanas chun tacú le múinteoirí a bhíonn ag plé le tumoideachas. Cé go bhfuil go leor acmhainní Bhéarla ann, ní mar a chéile atá cúrsaí san earnáil lán-Ghaeilge.

Fearghal Mag Uiginn chats to Daráine Mulvihill about the Paralympic Games 2024. Dáithí O Muirí chats to Seán T Ó Meallaigh about the use of Irish at Coldplay's concerts in Ireland. We also hear from Daniel de Buitléir who chats to Caoimhe Ní Chathail about a recent arts award he received. Cluineann muid ó Fhearghal Mag Uiginn agus é i mbun comhrá le Daráine Mulvihill ar na Cluichí Parailimpeacha 2024. Labhraíonn Dáithí Ó Muirí le Seán T Ó Meallaigh ar an Ghaeilge a bheith i lár an aonaigh ag na ceolchoirmeacha Coldplay le déanaí in Éirinn. Cluineann muid fosta ó Daniel de Buitléir atá i gcomhrá le Caoimhe Ní Chathail faoin sparánacht ealaíne a bhain sé le déanaí.

Tá sé fógraithe ag Coimisiún Fulbright na hÉireann go bhfuil siad ag glacadh le hiarratais anois ó mhic léinn do Ghradaim Fulbright na bliana seo chugainn. Tá sé thar a bliain ó labhair muidne le Shauna agus í ag ullmhú le haghaidh a thabhairt ar Mheiriceá ar scoláireacht Fulbright leis an Ghaeilge a chur chun cinn agus labhair sí linn iiniu.

Tá sé mar sprioc ag Oifigeach Pleanála Teanga Dhún na nGall Theas, Niall Ó Ceallaigh an Ghaeilge a dhéanamh níos feiceálaí agus níos tarraingtí sa cheantar.

Tá Feisire Pharlaimint na hEorpa do Dheisceart na hÉireann ag iarraidh cothromaíochta don Ghaeilge sa bParlaimint.