Frederique vraagt door

Lise Witteman van Follow the Money's Bureau Brussel deed eigenlijk onderzoek naar allerlei andere zaken, toen ze wel erg vaak de naam David Sainsbury tegenkwam. Ze ontdekte dat deze Britse baron, erfgenaam van de supermarktketen Sainsbury's, jarenlang genetisch gemanipuleerde voeding promootte. Wat was precies de agenda van deze geheimzinnige miljardair?

Wanneer er in de Europese Unie grote bouwprojecten van de grond moeten komen, vinden commerciële banken die vaak te riskant. Daarom is de Europese Investeringsbank opgezet, die miljarden aan ziekenhuizen, waterleidingbedrijven en andere essentiële instanties leent. De man die er twaalf jaar lang de leiding had, staat nu onder verdenking van corruptie. Medewerkers deden bij Simon Van Dorpe een boekje open over de man en zijn bank.

Voedingsbedrijven als Nestlé en Unilever spelen handig in op de hype rond het afslankmiddel Ozempic. Deze bedrijven bieden ‘speciale', bewerkte producten die goed zouden passen in een dieet. Mathilde de Jeu en Irene van den Berg van The Investigative Desk wilden hier meer over weten. Ze lazen verslagen van aandeelhoudersvergaderingen en hoorden jubelende topmensen.

In uniform en met een wapen op de foto op Tinder. Enigszins begrijpelijk als trotse militair, maar niet handig als je bedenkt dat via die app gemakkelijk je identiteit, functie en reisbewegingen te volgen zijn. Datajournalist Martijn Reuvers onderzocht Tinder en kwam erachter dat een slimme programmeur militairen makkelijk kan volgen. Samen met chef datateam Dimitri Tokmetzis en cyberredacteur Sebastiaan Brommersma volgde hij militairen van alle afdelingen van het leger in binnen en buitenland. Hoe ze dat deden vertellen ze in deze aflevering.

Hoenderloo was decennialang een bekende opvangplek voor jongeren die niet meer thuis konden wonen. Nu staat er een projectontwikkelaar aan het roer die de panden verhuurt aan een samenraapsel van zorgbedrijven. Jongeren wonen samen op het terrein met ex-criminelen, ex-verslaafden, minderjarige vluchtelingen en arbeidsmigranten. Judith Spanjers en Klaas den Tek brachten alle bedrijven in kaart en zien dat er sprake is van een giftige mix.

Jan Daalder en Daniël van Kessel werden benaderd door een paardenfokker die vijf jaar na dato een deel van zijn landbouwsubsidie moest terugbetalen. De reden is hem nog steeds niet duidelijk. De overheid stuurt namelijk alleen brieven met een standaard tekst. Boer Frank is niet de enige die hier last van heeft: het gaat om bijna duizend boeren. Het lijkt erop dat in de zoektocht naar fraudeurs vooral kleine boeren worden getroffen.

Zorgcowboys kenden we al: gehaaide ondernemers die geld verdienen over de rug van kwetsbare mensen. Nu zijn vastgoedhandelaren in dit dossier aan de beurt. In het openingsartikel van Jolien de Vries laat zij zien wat de rol is van vastgoedbedrijven bij het faillissement van ouderenzorgbedrijf De Zorg van Toen.

Wat moet een Indiase oliehandelaar met een oude Nederlandse gevangenis? Lukas Kotkamp dook in de handel en wandel van de nieuwe eigenaar van de Amsterdamse Bijlmerbajes. Deze Arvind Tiku vergaarde zijn vermogen in Kazachstan, waar hij zaken deed met het grootste bedrijf van Nederland: de Rotterdamse energiehandelaar Vitol. Kotkamp vertelt over de opmerkelijke geldsporen die hij tijdens zijn onderzoek aantrof.

Wat komt er in de praktijk van de CO2-compensatie voor je vliegticket terecht? Dit jaar stond FTM op de ‘Impact beurs' en kreeg daar een certificaat met de hoeveelheid CO2 die zou zijn uitgestoten én gecompenseerd – met een boom in de Amazone. FTM-journalisten Ties Gijzel en Mira Sys wilden daar meer van weten. Ze stuitten op een jong bedrijfje dat zich probeert te onderscheiden van de rest, in een branche waar nog geen regels gelden.

Hoe pakken andere landen problemen in het onderwijs aan? Journalisten Nikki Brands en Veerle Schyns bezochten scholen in drie verschillende landen die net als Nederland worstelden met lerarentekorten, dalende leesvaardigheid en problemen in het speciaal onderwijs. Wat kunnen wij in Nederland leren van de oplossingen uit Ierland, Estland en Portugal? Een tipje van de sluier: beter onderwijs kost niet per se meer geld.

Kasteel Bran in Roemenië, beter bekend als Dracula's kasteel, staat al jaren te koop. Een Nederlandse en Belgische investeerder hebben hun oog erop laten vallen. Ze proberen beleggers te interesseren met een glanzende brochure. Wat vinden de inwoners van Bran? Rosanne Kropman bezocht de mythische plek en vertelt over haar onderzoek. Karin Spaink is in deze aflevering te gast als vampierkenner.

Olivier van Beemen deed onderzoek naar African Parks, een organisatie die wilde dieren in Afrika beschermt. In drie jaar tijd reisde hij naar zes Afrikaanse landen en voerde meer dan 300 gesprekken met mensen binnen en buiten de organisatie. Zijn boek beschrijft hoe het er achter de schermen van de wildparken aan toe gaat.

‘Wij laten zien wat de onderliggende agenda's zijn bij het nieuws uit Brussel,' stelt Lise Witteman, chef van Bureau Brussel, de EU-redactie van Follow the Money. Die redactie telt inmiddels acht mensen. Frederique ging naar Brussel voor een kennismaking met de redacteuren en hun dossiers. En dat kwam mooi uit, met het oog op de aanstaande Europese verkiezingen.

Thomas Bollen werkt aan een boek over ons geldstelsel. Hoe is de inrichting daarvan tot stand gekomen, en zijn er alternatieven? In dit gesprek licht hij een tipje van de sluier op. Hij vertelt daarnaast over De Nederlandsche Bank, die voor het eerst sinds de instorting van de beurskoers in 1929 verlies maakt. Daar is weinig ophef over, maar het kost de overheid en dus de burger miljarden.

Halverwege zijn maandenlange onderzoek dacht Lucien Hordijk even dat het hem niet zou lukken zijn verhaal over het Amsterdams UMC rond te krijgen. Zijn bronnen leken te huiverig om te spreken. Samen met Margot Smolenaars zette hij door. Het resultaat is een ontluisterend beeld van de afdeling anesthesiologie, waar het voor patiënten en medewerkers niet altijd veilig is.

Hoe kan het dat je overal een broodje paling kunt kopen terwijl die vis op de lijst van bedreigde diersoorten staat? Max Wastiaux en Remy Käller deden onderzoek naar de palinghandel en brachten een Nederlands bedrijf in kaart dat 60% van de Europese palingmarkt in handen heeft.

Jan Daalder zag een foto van een aangespoelde koe in de branding van een Frans strand. Die foto werd het begin van een onderzoek naar de vele aspecten van veetransport over zee. Dataspecialist Dimitri Tokmetzis dook samen met Jan in klimatologische cijfers, zeestromingen en de industrie die koeien verscheept. Nederland speelt daar ook een rol in.

De overheid trok bijna 6 miljard uit om achterstanden in het onderwijs weg te werken. De Algemene Rekenkamer waarschuwde dat de regeling te vaag was, maar het ministerie maakte het geld toch over. Nikki Brands en Veerle Schyns plozen 200 jaarrekeningen van scholen uit en zagen dat niemand precies weet waar het geld naartoe is gegaan.

Eelke van Ark en Jolien de Vries schreven meer dan tien artikelen over zorgbestuurder Koos Föllings en zijn bedrijf Kompas. Maar: dit verhaal is zo bizar, dat laat zich niet alleen op papier vertellen. En dus maakten zij een podcast-serie van zes afleveringen waarin slachtoffers en andere betrokkenen aan het woord komen.

Harm Ede Botje kwam bij zijn onderzoek naar het thema arbeidsmigratie een klein berichtje tegen in een Limburgse krant over een dode man in een maisveld. Harm vroeg zich af welk verhaal hierachter zat. Wie was hij? De zoektocht leidde onder meer naar Litouwen en tot een gesprek met de baas van het grootste Nederlandse uitzendbureau voor arbeidsmigranten.

Rosanne Kropman en Margot Smolenaars mochten een half jaar achter de schermen bij de jeugdbescherming meekijken – net als ze dat eerder bij de kinderrechters deden. Twee jonge vrouwen proberen hulp te zoeken voor Tara, een meisje van 16 met problemen dat in nog geen drie jaar al tien keer is verhuisd. De serie bestaat uit 6 delen en laat zien dat we niet in staat zijn voor onze kwetsbare jeugd te zorgen.

Yara van Heugten was al geïnteresseerd in mode voordat ze onderzoeksjournalist werd. Nu combineert ze haar fascinatie voor fast fashion met een kritische blik. Haar onthullingen worden wereldwijd opgepikt. Niet zo gek, want ze nam kledingmerken Patagonia en Tommy Hilfiger en de keten Primark op de korrel. En Yara is nog lang niet klaar.

Wie op zoek is naar een gunstig fiscaal klimaat of wil reizen naar een land waar je normaal gesproken niet zomaar in komt, kan op zoek gaan naar een gouden paspoort. Die zijn op meer plaatsen verkrijgbaar dan je zou denken. Lukas Kotkamp deed grondig onderzoek en vond zeker 8000 mensen die een gouden paspoort kochten.

Hugo Rasch begon ooit bij Follow the Money als ‘stagiair witwas' en heeft inmiddels veel artikelen op zijn naam. Een van zijn laatste ontdekkingen is een juridische constructie met een saaie naam waar niemand acht op sloeg: stichting administratiekantoor. Die ‘STAK' beschermt al decennialang dubieus vermogen over de hele wereld.

Henk Willem Smits is al een paar jaar bezig met het in kaart brengen van de innige banden tussen Zuidas-kantoren en het wetenschappelijk onderwijs. Dat gaat niet eenvoudig want niet alle hoogleraren zijn transparant over hun dubbelfuncties. Maar met de hulp van WOO-expert Bas van Beek is er inmiddels een behoorlijk eenduidig beeld ontstaan: de opleidingen fiscaal recht gaan voor het grote geld.

‘Als je naar het strand gaat en je kijkt uit over zee, dan zie je hooguit wat windmolens. Maar de zee is erg vol', aldus Birte Schohaus. Waarmee? Dat zoeken Margaux Tjoeng en zij, samen een team van nationale en internationale onderzoeksjournalisten uit landen die aan de drukke Noordzee liggen, uit. The North Sea Invesigations is het grootste internationale samenwerkingsproject van FTM tot nu toe.

Verdachten van dividendstrippen worden in Duitsland al jaren aangepakt. In Nederland komen er nu ook zaken op gang. De man die zichzelf de ‘geestelijk vader' noemt van de dividendconstructies waardoor overheden miljarden verloren, is opgepakt (en nu op borgtocht vrij). Eric Smit en Siem Eikelenboom vertellen over het dossier Cum Ex dat in een stroomversnelling komt.

Hoe staat het met het integriteitsonderzoek naar oud-Tweede Kamervoorzitter Arib, vroeg Jan-Hein Strop zich af. Hij verzamelde alle informatie die er na ruim acht maanden beschikbaar is – en die bleek zeer summier. Deskundigen zeggen dat de procedure onzorgvuldig is en het onderzoek niet onafhankelijk. Ondertussen moet Arib wachten totdat ze een ons weegt.

Remy Koens graaft al langer in datasets om te snappen hoe groot het online gokbedrijf 1XBet is. Dat deed hij tot nu toe met Henk Willem Smits. Nieuwe ster aan het firmament is David Davidson: hij deed  voor het radioprogramma Argos ook onderzoek naar online casino's. Samen hebben zij nog meer boven tafel gehaald over de eigenaren, de structuren en de mega-omzetten die er worden geboekt. Het toezicht hierop is ver te zoeken.

Klaas den Tek kreeg een tip over een jeugdzorginstelling waar het niet lekker liep. Met Judith Spanjers begon hij financiële documenten door te lichten. Ze vielen van de ene verbazing in de andere. De rode draad van hun serie: invalkrachten en zzp-ers in de zorg die geen diploma's hebben. Er zijn al rechtszaken geweest, maar er is meer aan de hand.

Het bericht dat Rome afval per trein naar Nederland gaat sturen, deed al veel stof opwaaien. Is het milieu hierbij inderdaad gebaat? Hebben vuilverbranders buitenlands vuil nodig om rendabel te kunnen zijn? Hanno Bakkeren onderzocht diverse claims en beweringen en vertelt welke daarvan overeind blijven.

Heineken doet nog steeds zaken in Rusland. Sterker nog: Olivier van Beemen ontdekte dat de bierbrouwer 61 nieuwe merken lanceerde sinds Poetin's inval in Oekraïne. Waarom zijn ze nog niet weg?

Mira Sys schrijft nu vier jaar over PFAS: het paraplu-begrip voor duizenden chemische stoffen die de mens op allerlei manieren dienen: in blusschuim, regenjassen en pannen bijvoorbeeld. Maar ze zijn giftig en we willen er vanaf. Kan dat? De EU doet een poging. Mira vertelt meer over dit lichtpuntje.

Er bestaat zoiets als vrijwillige diplomaten: de honorair consuls, ooit bedacht als goedkoop alternatief voor ambassadeurs. Uit internationaal onderzoek blijkt dat een deel van deze diplomaten zich schuldig maakt aan witwassen, fraude en afpersing. Lukas Kotkamp onderzocht de Nederlandse honorair consuls en ontdekte uitwassen waar het ministerie van Buitenlandse Zaken niet blij mee is. Hij vertelt erover in deze aflevering.

Oekraïne krijgt leningen van de Europese Unie. Kan het land die ooit terugbetalen? Peter Teffer zocht het uit en licht zijn bevindingen toe. Dat het land steun nodig heeft, is duidelijk: niet alleen militair, maar ook financieel. Krijn Schramade wilde weten hoe de economie van Oekraïne ervoor staat en reisde een paar maanden geleden vanuit Polen naar Kyiv, en verder. Hij vertelt in deze aflevering over zijn ervaringen.

Het meest invloedrijke klimaatadviesbureau ter wereld, Southpole, verkocht jarenlang grotendeels fictief gebleken uitstootrechten aan honderden bedrijven waaronder Volkswagen, Greenchoice en Gucci. En ze verdienden er ook meer geld aan dan gemeld.

Er moeten snel meer huizen gebouwd worden is het bericht dat we horen uit Den Haag. Op welke plekken kan je dat het beste doen? Als je rekening houdt met klimaatverandering, blijken heel wat bouwlocaties minder aantrekkelijk dan gedacht. Het datateam van FTM werkte samen met de VU en keek met de ‘Ruimtescanner' wat de opties zijn als je rekening houdt met aspecten als slappe bodem, geluidshinder en wel of niet bouwen in de stad.

Jan Daalder wist eigenlijk weinig over steenwol behalve dat het huizen en gebouwen isoleert. Na uitgebreid onderzoek in documenten maar ook ter plaatse in Limburg weet hij nu dat fabrikant Rockwool een vergunning kreeg van de provincie om meer stikstof uit te stoten dan concurrenten. Waarom? Dat hoor je in deze aflevering.

Nikki Brands en Daniël van Kessel reisden naar Bonaire voor een artikel over een groot bouwproject. Eenmaal ter plekke kregen zij tips over andere misstanden: zoveel, dat ze nog steeds niet zijn toegekomen aan hun oorspronkelijke plan. Ondertussen is door hun onthulling een bestuurder geschorst (geweest) en wil het Openbaar Ministerie documenten zien van de lokale overheid.

In deze aflevering vertelt auteur Roel Janssen over zijn zoektocht naar markante figuren uit de Nederlandse financiële geschiedenis. Hij trekt een lijn vanaf de VOC tot aan de Zuidas en laat ons werkelijke gezicht zien. We zijn geen koopman of dominee, we zijn het allebei.

Het mooie van onderzoek doen is dat je soms zaken tegenkomt waar je niet naar op zoek was. In deze aflevering vertellen Dorine Booij en Annebelle de Bruijn daarover. Zij ontdekten dat Chinese promovendi in ons land niet altijd even goed behandeld worden. Deze onderzoekers krijgen een beurs vanuit China en universiteiten hier profiteren daarvan.

Rosanne Kropman en Margot Smolenaars liepen drie maanden mee met de kinderrechter. Zij volgden zaken die normaal gesproken niet toegankelijk zijn voor journalisten. Daar kregen ze een beeld van het laatste puzzelstuk in hun dossier Jeugdzorg in het rood. In deze aflevering vertellen ze over hun nieuwe inzichten.

Luuk van der Sterren en Darko Lagunas deden onderzoek naar de zeldzame mineralen die nodig zijn voor de bouw van windmolens. Europa wil in de delving van deze grondstoffen voor windmolens graag zelfvoorzienend zijn. Maar dat is niet zo eenvoudig, want de bewerking van zeldzame mineralen laat afval achter waar omwonenden van mijnen niet op zitten te wachten. Hoe kan het dat er aan deze groene energie zo'n smerig randje zit?

Deze week is de parlementaire enquête naar de winning van Gronings aardgas hervat: vandaar dat Follow the Money de week opende met een hoofdstuk uit het aankomende boek van Sam Gerrits: ‘De Aarde en het gas'. Sam Gerrits vertelt over mijnschade door de eeuwen heen en laat zien dat de ontkenning daarvan niets nieuws is en niet alleen in Nederland speelt. Birte Schohaus licht toe hoe dit verhaal aansluit op het dossier de Shell Papers. Tot slot gaat het ook nog over lavasnuiven.

Judith Spanjers heeft zich weer eens vastgebeten in een onderwerp. Ze bekeek 300 jaarrekeningen van gezinshuizen om te doorgronden hoe het verdienmodel van die branche eruit ziet. Gaandeweg ontdekte ze dat het toezicht deels gedaan wordt door de sector zelf. Bij gebrek aan beter. Gaat dat wel goed?

Witwassen is momenteel te aantrekkelijk in Nederland. Betrokkenen zijn het erover eens dat er iets moet gebeuren: de bestrijding ervan kost teveel en levert te weinig op. De banken willen samenwerken, maar stuiten op privacy-problemen. Henk Willem Smits legt uit hoe we verstrikt zitten, en Jan Hein Strop laat zien dat het altijd nog erger kan: namelijk in de advocatuur.

Follow the Money leidt het internationale journalistieke onderzoek ‘the China Science Investigation'. Zo achterhaalden we dat Europese wetenschappers, via hun samenwerking met Chinese onderzoekers, kennis delen met het Chinese leger. Mira Sys en Siem Eikelenboom vertellen hoe zij te werk gingen.

Tot aan de inval in Oekraïne hielpen Nederlandse bedrijven met de ontwikkeling van het Arctisch gebied. Het is de nieuwe energieprovincie van de Russen. De Nederlandse 'polaire strategie' wordt enigszins weggemoffeld, maar is van groot belang.

De herinrichting van de Noordzee neemt een vlucht. Dat komt door de uitbreiding van windmolenparken en aanleg van kabels. Ties Gijzel bracht alle partijen in kaart. Economie lijkt vooralsnog belangrijker dan veiligheid. Is Nederland voorbereid op sabotage? Liever zelf het artikel lezen? ➪ https://www.ftm.nl/artikelen/podcast-beveiliging-noordzee

Het boek ‘De Blauwe Fabel' over de KLM blijkt actueler dan ooit, nu hordes mensen meemaken wat er mis is op Schiphol en bij KLM. Ties Joosten laat zien dat wij de vliegmaatschappij al vanaf de oprichting steunen. Het bedrijf belooft keer op keer beterschap. Waar komt die blinde liefde voor het bedrijf vandaan? Het begon meer dan 100 jaar geleden met één man met een passie.

Eveline Rethmeier reisde door Europa om de fertiliteitsindustrie in kaart te brengen. Wat hebben mensen er allemaal voor over om kinderen te krijgen en wie verdienen daaraan? Pijnlijk actueel is haar update van het deel over een grote draagmoederkliniek in Oekraïne. Daar worden de baby's nu noodgedwongen verzorgd in een schuilkelder. Artikelen van Eveline Rethmeier: https://www.ftm.nl/auteur/eveline-rethmeier