Instytut Zachodni

Czy Polska naprawdę znalazła się w gronie zwycięzców II wojny światowej? Osiemdziesiąt lat po pokonaniu hitlerowskich Niemiec wciąż toczy się debata o konsekwencjach roku 1945. W rozmowie dr Krzysztof Rak i prof. Stanisław Żerko analizują: - miejsce Polski w powojennym układzie sił, - znaczenie wkroczenia Armii Czerwonej, - rolę aliantów i ZSRR w kształtowaniu losów Europy Środkowej, - oraz czy zwycięstwo mogło oznaczać... nową formę zniewolenia. To ważna i aktualna dyskusja o pamięci historycznej, polityce i tożsamości narodowej.

W najnowszym odcinku podcastu Deutsche Wirtschaft dr Piotr Andrzejewski i dr Justyna Schulz analizują wybór Friedricha Merza na kanclerza Niemiec oraz jego potencjalny wpływ na niemiecką gospodarkę i stabilność polityczną kraju.

Osadnictwo wojskowe na Ziemiach Zachodnich po II wojnie światowej odegrało istotną rolę w procesie ich zagospodarowania. Była to zorganizowana akcja osiedlania zdemobilizowanych żołnierzy Wojska Polskiego oraz członków ich rodzin, której głównym celem było nie tylko zapewnienie bytu tym, którzy walczyli o niepodległość kraju, ale także stworzenie „wału polskości” – trwałej zapory na nowej, zachodniej granicy państwa polskiego. Osadnicy wojskowi mieli przyspieszyć proces zaludniania tych terenów oraz dbać o bezpieczeństwo publiczne w okresie, gdy brakowało jeszcze zorganizowanych sił porządkowych. Do połowy 1948 roku na Ziemiach Zachodnich i Północnych osiedliło się około 170 tysięcy zdemobilizowanych żołnierzy. Szczególnie duże skupiska powstały w przygranicznych powiatach nad Odrą i Nysą Łużycką, gdzie udział osadników wojskowych sięgał nawet 30% ogółu ludności polskiej. Dzięki ich obecności i zaangażowaniu, ziemie te zostały szybciej zagospodarowane, a nowa granica państwa – lepiej zabezpieczona.

W niedzielę wielkanocną 16 kwietnia 1922 r. we włoskim Rapallo podpisano niemiecko-sowiecki układ, który wywołał na arenie międzynarodowej ogromne zaskoczenie i niepokój. Termin „Rapallo” zresztą na stałe wszedł do leksykonu stosunków międzynarodowych jako synonim wymierzonego i w Zachód, i w Polskę niemiecko-rosyjskiego współdziałania. O syndromie Rapallo rozmawiają dr Krzysztof Rak i prof. Stanisław Żerko

Partie CDU/CSU oraz SPD opublikowały liczącą 146 stron umowę koalicyjną. Tematem priorytetowym umieszczonym w pierwszych dwóch rozdziałach jest gospodarka, cyfryzacja i innowacyjność. Czy umowa wprowadza nową jakość czy może prezentuje politykę kontynuacji? O tym w podcaście IZ Deutsche Wirtschaft dyskutują dr Justyna Schulz oraz dr Piotr Andrzejewski.

18.03 najpierw w Bundestagu, a następnie 21.03.2025 r. w Bundesracie przegłosowana została zmiana niemieckiej ustawy zasadniczej. Burzliwa dyskusja w parlamencie nakreśliła zarówno potrzebę reformy jak i pryncypialną obronę hamulca zadłużenia. O znaczeniu tego głosowania oraz wpływie większego zadłużania się Niemiec na gospodarkę i inne państwa europejskie dyskutują dr Rafał Szymanowski oraz dr Piotr Andrzejewski. Czy istotnie jest to historyczna zmiana?

W najnowszym odcinku Podcastów IZ analitycy ds. niemieckiej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, dr Karol Janoś i prof. Krzysztof Malinowski rozmawiają z dr Bogumiłem Rudawskim o bestsellerowej książce Sönkego Neitzela „Niemieccy wojownicy. Historia militarna Niemiec od Cesarstwa do Republiki Berlińskiej”, której polskie wydanie właśnie ukazało się nakładem Wydawnictwa Instytutu Zachodniego. Link do zakupu książki: https://www.iz.poznan.pl/ksiegarnia/pl/strona-glowna/245-niemieccy-wojownicy-historia-militarna-niemiec-od-cesarstwa-do-republiki-berlinskiej.html Wersja elektroniczna: PDF, EPUB, MOBI: https://www.iz.poznan.pl/ksiegarnia/pl/strona-glowna/246-niemieccy-wojownicy-historia-militarna-niemiec-od-cesarstwa-do-republiki-berlinskiej-pdf-epub-mobi.html

Analizując najważniejsze zagrożenia współczesnego świata nie można zapominać o zjawisku terroryzmu. Problem ten bowiem nie tylko wciąż występuje, ale niestety również sukcesywnie narasta i to w różnych częściach naszego globu choćby na Bliskim Wschodzie czy w Afryce. O obecnej eskalacji terroryzmu dobitnie świadczy także kazus Unii Europejskiej, gdzie jak wynika z najnowszego raportu Europolu liczba ataków w 2023 roku wzrosła o ponad 400%. W podcaście IZ prof. Sebastian Wojciechowski analizuje wybrane przyczyny, przejawy oraz formy tego zjawiska, ukazując równocześnie najnowsze wyniki badania opinii publicznej dotyczące postrzegania kluczowych zagrożeń dla bezpieczeństwa UE, w tym terroryzmu. Nawiązuje do tego również tekst ,,Problem terroryzmu a prezydencja Polski w UE'': https://infosecurity24.pl/bezpieczenstwo-wewnetrzne/problem-terroryzmu-a-prezydencja-polski-w-ue

W kolejnym odcinku podcastu Deutsche Wirtschaft dr Justyna Schulz oraz dr Piotr Andrzejewski omawiają wyniki wyborów w Niemczech na gospodarkę i oraz zastanawiają się jaką politykę gospodarczą będzie prowadzić nowy kanclerz Friedrich Merz. Punkt wyjścia, czyli obecna sytuacja gospodarcza w Niemczech stanowi wyzwanie dla przyszłego rządu i to za poprawę sytuacji gospodarczej będzie stanowić podstawę rozliczeń w kolejnych wyborach. Jakie są punkty wspólne, a jakie różnice pomiędzy CDU/CSU, a SPD? Czy uda im się przełamać strukutralne problemy niemieckiej gospodarki? - na te pytania postaramy się odpowiedzieć w kolejnym odcinku z cyklu Deutsche Wirtschaft.

23 lutego 2025 r. przeprowadzone zostały w Niemczech przedterminowe wybory do Bundestagu. Przyniosły one znaczące zmiany na niemieckiej scenie politycznej. Partie rządzącej w latach 2021-2024 koalicji SPD-Zieloni-FDP poniosły dotkliwe straty, co oznacza, że wyborcy wystawili negatywną ocenę rządowi Olafa Scholza. Jak przebiegała kampania wyborcza? Dlaczego wynik zwycięskich partii chadeckich był gorszy od oczekiwanego? Co stoi za sukcesem Die Linke? Jak będzie funkcjonował nowy Bundestag i jaka będzie pozycja nowej koalicji w obliczu silnej reprezentacji parlamentarnej AfD i Die Linke, a więc partii krytycznych wobec istniejącego porządku? Czy rozmowy między chadekami i socjaldemokratami doprowadzą do powstania nowej koalicji? Dlaczego tak niewiele zabrakło, żeby taka koalicja mogła powstać? Na te i inne pytania odpowiada dr Piotr Kubiak w rozmowie z dr. Piotrem Andrzejewskim.

W 80. rocznicę ujawnienia Instytutu Zachodniego wobec komunistycznych władz dr Mateusz Wiliński rozmawia z prof. Stanisławem Żerką o genezie tej decyzji.

Partie chadeckie prowadzą w sondażach poprzedzających wybory do Bundestagu XXI kadencji. Friedrich Merz, ich kandydat na kanclerza, zadeklarował na początku kampanii wyborczej, że to sprawy gospodarcze powinny ją zdominować. W programie i innych strategicznych dokumentach chadecy przedstawili swoje propozycje na ożywienie niemieckiej gospodarki. Jednak dramatyczne wydarzenia w Aschaffenburgu, a wcześniej w Magdeburgu, skłoniły Merza do zmiany strategii. Postanowił skoncentrować się na kwestiach związanych z nielegalną imigracją i bezpieczeństwem obywateli, co wywołało konsternację znacznej części klasy politycznej. Czy krok ten opłaci się chadecji? O gospodarce i polityce migracyjnej w kampanii wyborczej CDU/CSU rozmawiają: dr Piotr Andrzejewski i dr Piotr Kubiak

Konferencja jałtańska, która obradowała od 4 do 11 lutego 1945 r., była jednym z trzech najważniejszych spotkań wielkiej trójki - przywódców ZSRR, Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych, pod koniec II wojny światowej. Ustalony wówczas porządek, doprecyzowany na konferencji poczdamskiej (lipiec-sierpień 1945), wobec braku traktatu pokojowego z Niemcami na wiele lat ukształtował powojenny porządek świata, zwany porządkiem jałtańsko-poczdamskim. Reperkusje powziętych wówczas postanowień są na Ziemiach Zachodnich i Północnych widoczne do dziś, a dyskusja o tym czy były one "zdradą Zachodu" wciąż trwa. W podcaście IZ prof. Andrzej Sakson w rozmowie z dr Małgorzatą Bukiel opowiada o podjętych wówczas decyzjach w sprawie polskich granic oraz przemieszczenia ludności, które znacząco wpłynęły na późniejsze losy mieszkańców ziem przyłączonych do Polski kosztem Niemiec.

Powrót Donalda Trumpa na fotel prezydenta USA i zapowiadane przez niego zmiany w amerykańskiej polityce wywołały w niemieckich mediach komentarze zwiastujące „koniec starego świata”, stawiający pod znakiem zapytania dotychczasowy uregulowany, liberalny ład międzynarodowy. Choć w pierwszych dniach urzędowania nowa administracja amerykańska nie podjęła zdecydowanych działań wobec Europy – chociażby w postaci nałożenia ceł – to jednak powrót Trumpa stanowi wyzwanie dla UE i Niemiec, w szczególności w obszarze relacji handlowych i polityki bezpieczeństwa. W podcaście IZ prof. Jadwiga Kiwerska w rozmowie z dr. Tomaszem Morozowskim analizuje nastawienie niemieckich partii politycznych wobec Trumpa i zastanawia się nad prawdopodobnym kierunkiem, jaki w relacjach z USA przyjmie nowy rząd RFN po wyborach 23 lutego 2025 r.

30 stycznia 1933 r. jest jedną z najbardziej złowieszczych dat w dziejach. Tego dnia na urząd kanclerza Rzeszy Niemieckiej został powołany Adolf Hitler. O okolicznościach temu towarzyszących i przekształcenia Niemiec w system dyktatury rozmawiają dr Krzysztof Rak i prof. Stanisław Żerko.

AfD budzi powszechne zainteresowanie obserwatorów niemieckiej sceny politycznej. Stosunkowo młoda i niewielka partia polityczne zyskuje sondażowe wsparcie wyborców na poziomie 20%. Niepokój budzi jej profil – populizm, antyelitaryzm, prorosyjskość, a nawet volkizm są charakterystyczne dla jej komunikacji politycznej. O obecnej kondycji partii i jej pozycji na scenie niemieckiej w okresie przedwyborczym z drem Mateuszem Wilińskim rozmawia dr Piotr Kubiak. Nasi koledzy nagrali tę rozmowę na kilka godzin przed zamachem w Aschaffenburgu.

Co doprowadziło do rozłamu w Die Linke i jakie są różnice ideologiczne oraz programowe między tą partią a Sojuszem Sahry Wagenknecht? Czy podzielona lewica ma szansę odbudować swoją pozycję przed nadchodzącymi wyborami? Jakie pomysły na odnowę rozważa Die Linke? O tych i innych kwestiach związanych z niemiecką lewicą rozmawiają Patrycja Tepper i dr Piotr Kubiak. Zapraszamy do słuchania!

W grudniu 2024 r. Instytut Zachodni obchodził 80 rocznicę powstania, co stało się okazją do wspomnienia o założycielach placówki. Wśród badaczy zgromadzonych wokół idei powstania Instytutu znalazła się między innymi Maria Kiełczewska-Zaleska. Poznańska geografka już w latach 30. XX w. podejmowała zagadnienie polsko-niemieckiej granicy oraz osadnictwa, a opracowana przez nią podczas wojny praca o granicy na Odrze stała się pierwszą opublikowaną przez IZ (napisana wspólnie z Andrzejem Grodkiem). Swoimi wspomnieniami na temat badaczki podzielił się Andrzej Zaleski - syn Profesorki, który Małgorzacie Bukiel opowiedział o działalności Matki z okresu wojny i swoich wspomnieniach jako młodego człowieka spędzającego czas w kręgu Instytutu Zachodniego.

We wrześniu 1944 r. Alfred Menesebach jako członek Technische Nothilfe burzył powstańczą Warszawę, fotografując na bieżąco niszczycielską działalność swojego oddziału. Fotografie te stały się ważną częścią archiwum fotograficznego, które powstawało w jego biurze architektonicznym w okupowanym Lesznie. Do prywatnego archiwum Mensebacha wchodziły też zdjęcia jego projektów architektonicznych oraz nazistowskich uroczystości w Kraju Warty. O tej kolekcji fotograficznej i jej twórcy rozmawiają Artur Michalak z Muzeum Okręgowego w Lesznie oraz dr Bogumił Rudawski z Instytutu Zachodniego w Poznaniu, redaktorzy tomu „Nazista – architekt – fotograf. Fotografie z kolekcji Alfreda Mensebacha”. Link do kupna książki: https://www.iz.poznan.pl/ksiegarnia/pl/strona-glowna/242-nazista-architekt-fotograf-fotografie-z-kolekcji-alfreda-mensebacha.html

Zapraszamy do rozmowy z Prof. Stanisławem Żerko i dr. Krzysztofem Rakiem, którzy analizują reakcję rządzącej w Niemczech socjaldemokracji na wprowadzenie stanu wojennego w Polsce w 1981 roku. Tematem rozmowy jest także zachodnioniemiecka Ostpolitik w okresie rządów kanclerzy Willy Brandta i Helmuta Schmidta.

W kolejnym odcinku podcastu Deutsche Wirtschaft Deutsche Wirtschaft dr Justyna Schulz oraz dr Piotr Andrzejewski przyglądają się gospodarczym przyczynom rozpadu rządu w Niemczech. Drugi z rzędu rok recesji wymusił na politykach potrzebę prowadzenia aktywniejszej polityki gospodarczej. Jednakże członkowie koalicji zaprezentowali diametralnie różne wizje polityki pobudzenia gospodarki; tak różne, że doprowadziło to do rozpadu koalicji. Jakie były główne argumenty i jak plasują się one w szerszej dyskusji o spadającej konkurencyjności Europy? - na te pytania postaramy się odpowiedzieć w podcaście Deutsche Wirtschaft.

5 listopada 2024 r. Amerykanie dokonali wyboru – do Białego Domu powróci Donald Trump. Wynik ten wywołuje konsekwencje znacznie szersze niż tylko w kontekście amerykańskim. Przygotowania na taki scenariusz były w Europie rozpatrywane na długo przed samymi wyborami w USA. O konsekwencjach wygranej Trumpa dla Republiki Federalnej Niemiec i reakcjach Berlina oraz szerzej – o jej wpływie na układ transatlantycki opowiada w podcaście Instytutu Zachodniego prof. Jadwiga Kiwerska w rozmowie z dr. Tomaszem Morozowskim.

Intensywny spór pomiędzy Olafem Scholzem, kanclerzem federalnym, i Christianem Lindnerem, federalnym ministrem finansów, doprowadził ostatecznie do rozpadu koalicji federalnej. Opuścili ją liberałowie, którzy od 2021 r. współrządzili Niemcami wraz ze socjaldemokratami i zielonymi. Dr Piotr Kubiak i dr Mateusz Wiliński w rozmowie o tym, co doprowadziło do krachu niemieckiej koalicji federalnej i o tym, co w związku z tym będzie się dziać w najbliższym czasie na niemieckiej scenie politycznej.

Odzyskanie przez Polskę niepodległości w listopadzie 1918 r. był wynikiem niezwykle korzystnej koniunktury międzynarodowej – wszyscy trzej zaborcy ponieśli klęskę w Wielkiej Wojnie. Odbudowane państwo było jednym z głównych beneficjentów systemu wersalskiego, jak nazwano nowy porządek międzynarodowy w Europie. Wkrótce jednak Polska musiała zmierzyć się z próbami podważenia nowego ładu. Rozmawiają o tym znawcy polskiej i niemieckiej polityki zagranicznej, prof. Stanisław Żerko i dr Krzysztof Rak.

Wielka fala ucieczek z NRD latem i jesienią 1989 r. stanowiła jedno z najbardziej spektakularnych wydarzeń towarzyszących "jesieni ludów" w Europie Środkowo-Wschodniej. Tysiące obywateli NRD podejmowało w 1989 r. desperacką decyzję o przedostaniu się do Niemiec Zachodnich. Ich droga wiodła przez Budapeszt, Pragę i Warszawę. Jakie były przyczyny tego bezprecedensowego exodusu z NRD? Dlaczego "szlak ku wolności" uciekinierów prowadził właśnie przez Węgry, Czechosłowację i Polskę? Jaka była reakcja władz i obywateli tych państw? W jaki sposób rozwiązano problem uciekinierów z NRD? O tym wszystkim opowiada prof. dr hab. Jadwiga Kiwerska w rozmowie z dr. Piotrem Kubiakiem.

Po wakacyjnej przerwie podcast Instytutu Zachodniego - Deutsche Wirtschaft wraca z omówieniem Planu Draghiego dla ratowania konkurencyjności Europy. W odcinku dr Piotr Andrzejewski oraz dr Rafał Szymanowski przybliżają sylwetkę Mario Draghiego, przedstawiają główne założenia planu oraz odnoszą się do niemieckich reakcji na propozycje byłego włoskiego premiera. Oceniamy na ile realne jest zablokowanie planu Draghiego przez Niemcy i czy istnieje szansa na realizację choćby części jego propozycji.

W dniu 2 sierpnia 2024 r. zakończyły się w Gorzowie Wlkp. konsultacje społeczne w sprawie stosunku mieszkańców do zmiany nazwy ich miasta z „Gorzów Wielkopolski” na „Gorzów”. Ożywione dyskusje na ten temat prowadzone w środowisku lokalnym od dłuższego czasu stały się przyczynkiem, by pokazać proces ustalania polskiego imiennictwa miejscowości na ziemiach przyłączonych do Polski po 1945 r. O tym, jakie podmioty i osoby uczestniczyły w przemianowaniu nazw na ZZiP, jakimi kryteriami się kierowano, jaki był mechanizm działania Komisji oraz tryb postępowania względem urzędowego brzmienia nazw, a także jak to rzutuje na współczesne debaty wokół nazwy Gorzowa Wlkp., kto jest motorem zmiany nazwy i jakie padają argumenty oraz jaki jest przewidywany dalszy tok działania, rozmawiają: dr Maria Wagińska-Marzec i dr Natalia Gorzkiewicz z Instytutu Zachodniego

Czy chiny i Indie – razem lub osobno lub wraz z Rosją mogą stworzyć alternatywny nowy ład? Wszyscy znamy chińskie przekleństwo „Obyś żył w ciekawych czasach”. Nasze z pewnością takimi są, bo zmiany dzieją się właśnie teraz. Czy może być jeszcze ciekawiej? W drugiej części serii podcastów „Globalny szok” udostępniamy dwugłos specjalistów od Indii – doktora Krzysztofa Iwanka z Akademii Sztuki Wojennej oraz Chin - doktora Tomasza Morozowskiego z Instytutu Zachodniego. Zapraszam do wysłuchania podcastu. Joanna Dobosz-Dobrowolska, kierowniczka zespołu Pokój i bezpieczeństwo w IZ i organizatorka konferencji „Globalny szok”.

Świat stał się kruchy, a ład międzynarodowy trzęsie się w posadach. Jesteśmy w ogniu zmian. Dr Joanna Dobosz-Dobrowolska zaprasza do specjalnej serii podcastów Instytutu Zachodniego pt. „Globalny szok”. Rozmowy dotyczą ważkich zagadnień: 1. Na jakie części pęka obecny świat? 2. Kto będzie dominował w nowo tworzącym się ładzie? USA? Chiny? Indie? 3. Gdzie będą położone „strefy zgniotu”, czyli obszary konfliktów między mocarstwami? 4. Czy globalny system zarządzania przetrwa, czy uda się reforma ONZ? 5. Czy może wszystkich pokona sztuczna inteligencja? W IZ regularnie spotykają się eksperci zajmujący się procesami pokoju i bezpieczeństwa. W ramach serii podcastów „Globalny szok” udostępniamy Państwu fragmenty wypowiedzi ekspertek i ekspertów z ubiegłorocznej konferencji „Globalny szok”. Dokonane przez nich podsumowania nie straciły na aktualności. Nagrania są wstępem do tegorocznej edycji konferencji „Globalny szok 2024”, która odbędzie się 16- 17.10.2024 r. „USA stoją w obliczu wyboru drogi. Powrót w koleiny izolacjonizmu niezwykle osłabiłby porządek światowy” – prof. Jadwiga Kiwerska, kierowniczka zespołu Niemcy – Europa -Świat w IZ i profesor zwyczajna UAM w pierwszej części serii specjalnych podcastów IZ rozważa, jakie wyzwania stoją przed USA. Zapraszam do wysłuchania podcastu. Joanna Dobosz-Dobrowolska, kierowniczka zespołu Pokój i bezpieczeństwo w IZ i organizatorka konferencji „Globalny szok”.

Najnowsza publikacja pod redakcją dr Mai Dobiasz-Krysiak „Pracownia. Archiwum odnalezione” prezentuje zbiór dokumentów, zdjęć i artykułów związanych z Interdyscyplinarną Placówką Twórczo-Badawczą „Pracownia” (następnie Ośrodek Działań Teatralnych „Pracownia”). Ruch ten wpisuje się w występujący na Ziemiach Zachodnich i Północnych Polski fenomen kultury alternatywnej. O pionierskich działaniach twórczych i badawczych olsztyńskiej „Pracowni” z prof. dr hab. Andrzejem Saksonem (Instytut Zachodni) oraz dr Mają Dobiasz-Krysiak (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu) rozmawia dr Agnieszka Stamm-Korecka.

W najnowszym odcinku podcastu Instytutu Zachodniego Patrycja Tepper oraz dr Piotr Kubiak przyglądają się nadchodzącym wyborom w trzech krajach związkowych na wschodzie Niemiec: Saksonii, Turyngii i Brandenburgii. Analizują, dlaczego te wybory mają tak istotne znaczenie przed przyszłorocznymi wyborami do Bundestagu, omawiają specyfikę wschodnioniemieckiego krajobrazu partyjnego oraz rosnące poparcie dla partii antyestablishmentowych. Dlaczego nowa partia Sahry Wagenknecht, BSW, zyskuje na popularności? Jakie strategie przyjmą tradycyjne partie, takie jak CDU? Czy AfD po wygranej ma szanse na koalicje? Na te i inne pytania odpowiadają eksperci. Zapraszamy do słuchania!

Wyrok Federalnego Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z konstytucją zapisów nowej federalnej ordynacji wyborczej budził i budzi spore zainteresowanie niemieckiej opinii publicznej. W swoim werdykcie z 30 lipca 2024 r. sędziowie z Karlsruhe stwierdzili, że niektóre z zapisów nowego prawa są niekonstytucyjne. Nie zmienia to jednak faktu, że konieczne było przeprowadzenie reformy prawa wyborczego, choćby po to, by zapobiec nieustannemu zwiększaniu się liczby posłów do Bundestagu. O dotychczas obowiązującej ordynacji wyborczej, trudnościach wynikających z jej stosowania oraz kierunku najnowszych reform rozmawiają dr Piotr Kubiak i dr Mateusz Wiliński.

9-11 lipca w Waszyngtonie miał miejsce jubileuszowy szczyt NATO. Historycznie nawiązywał on do 75. rocznicy utworzenia Paktu. Natomiast w wymiarze praktycznym koncertował się na najważniejszych problemach stojących obecnie przed Sojuszem. Kluczowe ustalenia szczytu zamieszczono w deklaracji końcowej oraz zobowiązaniach co do długoterminowej pomocy dla Ukrainy. W dużym uproszczeniu zawarte tam konkluzje można zaliczyć do dwóch płaszczyzn czyli sfery polityczno-strategicznej i militarno-wojskowej. W części drugiej podcastu prof. Sebastian Wojciechowski z Instytutu Zachodniego w rozmowie z płk dr Robertem Reczkowskim Zastępcą Dyrektora – Szefem Pionu Rozwoju Koncepcji i Wykorzystania Doświadczeń – Centrum Doktryn i Szkolenia Sił Zbrojnych Bydgoszczy, a także wykładowcą Uniwersytetu M. Kopernika w Toruniu analizują najważniejsze ustalenia szczytu oraz związane z tym mankamenty i braki – czyli kwestie, które zostały potraktowane zbyt ogólnikowo lub wręcz pominięte.

9-11 lipca w Waszyngtonie miał miejsce jubileuszowy szczyt NATO. Historycznie nawiązywał on do 75. rocznicy utworzenia Paktu. Natomiast w wymiarze praktycznym koncertował się na najważniejszych problemach stojących obecnie przed Sojuszem. Kluczowe ustalenia szczytu zamieszczono w deklaracji końcowej oraz zobowiązaniach co do długoterminowej pomocy dla Ukrainy. W dużym uproszczeniu zawarte tam konkluzje można zaliczyć do dwóch płaszczyzn czyli sfery polityczno-strategicznej i militarno-wojskowej. W części pierwszej podcastu prof. Sebastian Wojciechowski z Instytutu Zachodniego w rozmowie z płk dr Robertem Reczkowskim Zastępcą Dyrektora – Szefem Pionu Rozwoju Koncepcji i Wykorzystania Doświadczeń – Centrum Doktryn i Szkolenia Sił Zbrojnych Bydgoszczy, a także wykładowcą Uniwersytetu M. Kopernika w Toruniu analizują najważniejsze ustalenia szczytu oraz związane z tym sukcesy.

Władze RFN nie podjęły dotychczas decyzji o wykluczeniu dostawców chińskich takich jak Huawei czy ZTE z rozbudowy niemieckiej sieci 5G. Od kilku lat trwa w Niemczech intensywna dyskusja na temat konieczności zabezpieczenia sieci telekomunikacyjnych i ochrony infrastruktury krytycznej, której częścią jest sieć 5G. Decyzje o wykluczeniu chińskich firm podjęły już inne państwa europejskie; jest to również element unijnej strategii de-riskingu. O rozwoju debaty wokół 5G i Huawei w Niemczech, działaniach podjętych za rządów Angeli Merkel, podziałach w rządzie Olafa Scholza oraz o perspektywach na najbliższą przyszłość opowiada w rozmowie z dr. Piotrem Andrzejewskim analityk Instytutu Zachodniego dr Tomasz Morozowski.

Niemiecki przemysł samochodowy to najważniejsza gałąź gospodarki niemieckiej. Odpowiada za prawie 2 mln miejsc pracy. Coraz częściej jednak słychać o coraz trudniejszej sytuacji niemieckich producentów pojazdów? Czy branża jest w kryzysie i jaki jest jej realny potencjał? O tym z dr Justyną Schulz rozmawia dr Piotr Andrzejewski.

31 maja 2024 r. w Mannheim pochodzący z Afganistanu nożownik zaatakował stoisko antyislamskiego ruchu obywatelskiego Pax Europa. Zraniony w czasie interwencji policjant zmarł dwa dni później. Wywołało to zakrojoną na szeroką skalę dyskusję o bezpieczeństwie wewnętrznym Niemiec oraz o migracji, a zwłaszcza deportacji osób które nie mają prawa pobytu w RFN. Czy obcokrajowcy wpływają poziom bezpieczeństwa Niemców, czy to oni są główną grupą wśród nożowników? Czy policja skutecznie interweniuje w takich przypadkach? Czy Niemcy są coraz bardziej wrogo nastawieni do obcych?

W najnowszym odcinku podcastów Instytutu Zachodniego Patrycja Tepper oraz dr Piotr Kubiak omawiają wyniki wyborów do Parlamentu Europejskiego w Niemczech. Przyglądają się głównym motywacjom wyborców, analizują sukcesy i porażki głównych partii politycznych oraz rozważają wpływ tych wyników na przyszłe wybory krajowe. Co przyczyniło się do wysokiego poparcia dla AfD mimo licznych skandali? Jak oceniany jest wynik nowego ugrupowania Sahry Wagenknecht? Jakie partie poparli młodzi Niemcy? Odpowiedzi na te i inne pytania udzielają nasi analitycy. Zapraszamy do słuchania!

Prof. Dirk Oschmann, lipski literaturoznawca, opublikował na początku 2023 r. książkę Der Osten: eine westdeutsche Erfindung, w której podjął się zaprezentowania sposobu postrzegania i traktowania mieszkańców byłej NRD przez Niemców z zachodniej części kraju. Zaproponował tym samym refleksję na temat ciągle widocznych nierówności pomiędzy oboma częściami kraju. Czy wschód Niemiec – dawne terytoria NRD, to wciąż strefa specjalna? Czy w przyjacielskim gronie zjednoczonych Niemiec rzeczywiście dostrzec można podskórne nierówności i czy aby na pewno obie strony sporu – jeśli istnieją – zdają sobie sprawę z poczucia wykluczenia, które – w opinii Dirka Oschmanna towarzyszy Niemcom ze wschodu. Jak niemiecki Zachód wymyślił swój Wschód? Opowieść na ten temat przedstawia Dirk Oschmann, a o niektórych jego tezach rozmawiają dr Justyna Schulz i dr Dagmara Świerkowska-Kobus w podcaście „Spojrzenie na Zachód”.

„Trudno tak razem być nam ze sobą” - jak śpiewała Edyta Bartosiewicz z Krzysztofem Krawczykiem. Tekst piosenki w pewnym sensie dobrze oddaje obecny stan gospodarczych relacji Niemiec i Chin. W tym odcinku Deutsche Wirtschaft dr Piotr Andrzejewski wraz z dr. Tomaszem Morozowskim zaczynają od oceny wizyty kanclerza Olafa Scholza w Chinach. Czy przyniosła ona jakiś przełom? Następnie skupili się na zmieniającym się znaczeniu Chin dla Niemiec oraz starają się wyjaśnić niejednoznaczność niemieckiego podejścia do rosnących wyzwań ze strony Chin.

Książka „Świadkowie małej historii. Rozmowy z seniorami Stołczyna” prezentuje efekty wywiadów biograficznych dotyczących specyfiki przemysłowego osiedla Szczecina, Stołczyna, po II wojnie światowej. O wyjątkowości miejsca tworzonej w okresie osadnictwa na terytorium wchodzącym w skład ZZiP, współczesnych tożsamościach mieszkańców, pamięci i badaniach biograficznych z dr Pauliną Romanowicz pracowniczką Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, działaczką Stowarzyszenia Przyjaciół Stołczyna FORUM oraz autorką bloga stolczyn.com rozmawia dr Agnieszka Stamm – Korecka z Zespołu Ziem Zachodnich i Północnych Instytutu Zachodniego w Poznaniu.

W drugim odcinku podcastu Deutsche Wirtschaft dr Justyna Schulz oraz dr Piotr Andrzejewski przyglądają się problemowi dotowania niemieckiej gospodarki. Dlaczego można odnieść wrażenie, że rząd federalny daje niemieckim firmom raczej rybę niż wędkę? Skoro Niemcy są w stanie hojnie dotować swój przemysł jak i ściągać subsydiami międzynarodowe korporacje to dlaczego nie są w stanie znaleźć odpowiednich środków na rozwój i utrzymanie infrastruktury? - na te pytania postaramy się odpowiedzieć w nowym cyklu podcastów poświęconych niemieckiej gospodarce oraz polityce gospodarczej i przemysłowej prowadzonej przez kolejne rządy w Berlinie.

Dyrektor Instytutu Zachodniego dr Justyna Schulz oraz dr Piotr Andrzejewski rozmawiają o problemach i wyzwaniach stojących przed niemiecką gospodarką. Długotrwała stagnacja i groźba recesji oraz brak pozytywnych długofalowych prognoz to jedna strona medalu. Z drugiej strony Niemcy są w stanie zmobilizować znaczne środki dla utrzymania swojej pozycji i rozwoju w konkretnych branżach. Jakie są szanse na uniknięcie długotrwałego kryzysu gospodarczego w Niemczech i jak to się stało, że pomimo problemów Niemcy prześcignęły Japonię stając się trzecią gospodarką świata? - na te pytania postaramy się odpowiedzieć w nowym cyklu podcastów poświęconych niemieckiej gospodarce oraz polityce gospodarczej i przemysłowej prowadzonej przez kolejne rządy w Berlinie.

Globalnemu wyścigowi w dziedzinie sztucznej inteligencji towarzyszy również „wyścig regulacyjny” – kolejne organizacje i państwa przygotowują w ostatnich latach dokumenty i strategie mające na celu stworzenie ram prawnych i uregulowanie rozwoju tej przełomowej technologii. Podstawowy dylemat dotyczy przy tym wyważenia dwóch elementów: regulacji mających ograniczać ryzyka kreowane przez systemy AI z jednej strony oraz wzmacniania innowacyjności i konkurencyjności Europy w dziedzinie sztucznej inteligencji z drugiej. Na ostatniej prostej są również prace nad aktem Unii Europejskiej ws. sztucznej inteligencji (AI Act), dzięki któremu Europa ma stać się pierwszym kontynentem, który zdefiniuje „jasne reguły” rozwoju i wykorzystania technologii AI. W tym odcinku Podcastów IZ prof. Jadwiga Kiwerska rozmawia z dr Tomaszem Morozowskim o głównych założeniach AI Act, o znaczeniu nowych regulacji dla europejskiego modelu rozwoju sztucznej inteligencji oraz o przykładzie Niemiec jako państwa aspirującego do roli głównego centrum rozwoju AI w Europie.

Niemiecki wicekanclerz i minister gospodarki i ochrony klimatu Robert Habeck udaje się z wizytą do Warszawy. Rozmowy mają dotyczyć dostaw ropy do rafinerii PCK w Schwedt, która jest najważniejszym tego typu obiektem we wschodnich Niemczech. Dlaczego rafineria stanowi obecnie problem i wyzwanie dla rządu w Berlinie? Jakie są możliwości polsko-niemieckiej współpracy energetycznej i jaką rolę może odegrać wodór? Na te tematy z ekspertem ds. energetyki dr Witoldem Ostantem rozmawia dr Piotr Andrzejewski.

Na niemieckiej scenie politycznej zachodzą zmiany, które w znaczący sposób mogą wpłynąć na wyniki zaplanowanych na ten rok wyborów: do Parlamentu Europejskiego i do Landtagów trzech wschodnioniemieckich krajach związkowych. Oprócz powołania nowej partii „Sojuszu Sahry Wageknecht”, także stowarzyszenie „WerteUnion” (związane dotychczas z CDU) zapowiedziało chęć stworzenia nowej siły politycznej. Zmianom krajobrazu politycznego Niemiec sprzyjają także słabe notowania koalicji oraz niezadowolenie społeczeństwa z polityki migracyjnej ostatnich lat. W najnowszym odcinku podcastów Instytutu Zachodniego Patrycja Tepper oraz dr Piotr Kubiak rozmawiają o nowych partiach politycznych w Niemczech, scenariuszach na rok 2024, a także genezie kryzysu w rządzącej koalicji.

W październiku 2023 r. ukazała się książka dr Martyny Siudak "Andrzej Sakson. Mazur z wyboru", która stanowi reportaż biograficzny, w którym losy głównego bohatera stają się drogą do przybliżenia czytelnikom "sprawy mazurskiej". Książka wzbudziła niezwykłe zainteresowanie na Mazurach, ale także stanowi ważną publikację na temat mniejszości narodowy i etnicznych zamieszkujących Ziemie Zachodnie i Północne. Mimo że książka ma charakter publicystyczny, oparta jest na rzetelnej kwerendzie tekstów naukowych oraz wywiadach z bohaterem i jego otoczeniem, co sprawia że w przystępny sposób popularyzuje ona nie tylko biografię i drogę naukową prof. Andrzeja Saksona, który jest cenionym badaczem Mazurów, ale także jego ustalenia naukowe. Rozmowę o bohaterach książki, pracy nad nią i kolejnych pokoleniach Mazurów z Autorką dr Martyną Siudak prowadzi Małgorzata Bukiel w kolejnym odcinku podcastów Instytutu Zachodniego.

Agresja Rosji w lutym 2022 roku spowodowała masowy napływ uchodźców z Ukrainy do państw europejskich. W Niemczech pojawiają się wyzwania związane z zarządzaniem tą sytuacją, co wynika z konieczności współpracy na wielu szczeblach, włączając w to Unię Europejską, rząd federalny i władze krajów związkowych. W najnowszym odcinku podcastów Instytutu Zachodniego Patrycja Tepper rozmawia z Viktorem Savinokiem o prawnych uwarunkowaniach bycia uchodźcą z Ukrainy, starając się zarysować profil tej grupy. Omawiana jest także tematyka edukacji, warunków mieszkaniowych oraz niskiej aktywności zawodowej uchodźców ukraińskich w Niemczech.

Dziesięć lat temu Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał wyrok, w którym uznał, iż Rosja w stosunku do członków ofiar zbrodni katyńskiej nie naruszyła ani obowiązku przeprowadzenia efektywnego skutecznego śledztwa, ani zakazu nieludzkiego traktowania. Z ówczesnym pełnomocnikiem ofiar prof. I. C. Kamińskim o kontekście prawnym i politycznym postępowania rozmawia główny analityk IZ Magdalena Bainczyk, stawiając pytanie: „Czy dziś zapadłby również wyrok o identycznej treści?” Prof. I.C. Kamiński jest autorem licznych tekstów dotyczących tej problematyki, m.in. książki napisanej wraz z E. Łosińską „Skarga katyńska”, a także licznych artykułów prasowych: https://www.rp.pl/sady-i-trybunaly/art12754271-katyn-krajobraz-po-strasburskiej-bitwie https://www.rp.pl/w-sadzie-i-w-urzedzie/art11961721-prof-kaminski-o-zbrodniach-hitlerowskich-wnuk-krwiozerczego-ludojada-w-strasburgu Link do podcastu ze zdjęciami (Podcast zawiera drastyczne sceny (dla dorosłych). Zdjęcia pochodzą z Archiwum Instytutu Zachodniego): https://youtu.be/7Sc5SiEdujA

W Orędziu o stanie Unii (13.09.2023 r.) Ursula von der Leyen zapowiedziała rozpoczęcie przez Komisję Europejską dochodzenia w sprawie subsydiów dla pojazdów elektrycznych z Chin. Wynikiem dochodzenia może być wprowadzenie ograniczeń ich importu do Europy, co wywołuje krytyczną reakcję ze strony Pekinu i oskarżenia o protekcjonizm. Elektromobilność to tylko jeden z obszarów, w których Unia Europejska chce wprowadzać rozwiązania w myśl strategii de-riskingu i bezpieczeństwa gospodarczego. Propozycje KE stały się przedmiotem dyskusji w ramach Unii – szczególnie Berlin postrzega je sceptycznie ze względu na głębokie powiązania z Chinami, co czyni niemiecką gospodarkę bardziej podatną na ewentualne środki odwetowe. Te zagadnienia w rozmowie z Patrycją Tepper rozmawia dr Tomasz Morozowski, analityk Instytutu Zachodniego, w naszym najnowszym podcaście.