Podcast Filosofie

Volgende week kun je luisteren naar een aflevering over een van de grootste schrijvers aller tijden: Dante Alighieri. Nu alvast een winactie. Je kunt Objectgeoriënteerde Ontologie van Graham Harman winnen. Stuur daarvoor een mailtje naar judith@centre-erasme.nl.

“De voornaamste vijand van de platte ontologie is het taxonomische vooroordeel dat er bij voorbaat van uitgaat dat de wereld moet worden opgedeeld in een klein aantal radicaal verschillende soorten entiteiten” Op deze manier drukt de hedendaagse Amerikaanse filosoof Graham Harman uit dat de werkelijkheid uit objecten bestaat en dat de mens hierop geen uitzondering is en dus geen verheven status geniet. Wat houdt de object-georiënteerde ontologie van Harman in?In welke zin is het speculatief-realisme wel en niet een breuk met het denken van Kant?En waarom beweert Harman dat zijn denken een nieuwe theorie van alles is?  Te gast is Michiel PoorthuisDe denker die centraal staat: Harman

“Uiteindelijk wordt het kwade niet zozeer gedaan door slechte mensen, maar door goede mensen, die zichzelf niet kennen en zich onvoldoende verdiepen”  Op deze manier drukte Reinhold Niebuhr uit dat we bescheiden moeten zijn met onze pretenties, ook als we het goede voor ogen hebben.  Hoe voorkomt een onrustig geweten volgens Niebuhr dat we doorslaan in cynisme of utopisme? Waarom moeten we lachen om ons falen? En waarom zagen Martin Luther King, Jimmy Carter, John McCain en Barack Obama Niebuhr als hun grote inspiratiebron?  Te gast is Simon Polinder De denker die centraal staat is Niebuhr 

“Wee! Er komt een tijd dat de mens de pijl van zijn verlangen niet meer over de mens heen schiet en dat de pees van zijn boog verleerd zal hebben te snorren! Ik zeg jullie: men moet nog chaos in zich dragen om een dansende ster te kunnen baren.”  Op deze manier drukte Friedrich Nietzsche uit dat een leven van alleen maar comfort een dood leven is.  Hoe moeten we omgaan met spanning en frictie in ons leven? Wat voor gevolgen heeft ons streven naar een zorgeloos leven op geopolitiek en economie? En wat moeten we met mensen die ons tegen de haren in strijken?  Te gast is Arthur KokHet thema dat centraal staat is zorgeloosheid Hier vind je de inaugurele rede van Arthur: https://fontys.gxcloud.net/web/file?uuid=83e14a41-c842-4d1e-9093-cd765a9537f6&owner=458011ba-35e2-4ec8-bae3-ef97620e85c6&contentid=286056&mode=incontextOf kijk en luister de rede: https://fontys.mediamission.nl/Mediasite/Play/6842df24e47b407696faa176a8f0c71e1d

"De krokodil werpt een kritische blik op de mens, die onze pretentie dat wij een superieure soort zijn die boven de voedselketen verheven is, tempert en ons opvat als niets anders dan een dier, een bepaald soort voedsel weliswaar: voedsel met kapsones."  Op deze manier rekent de Australische filosoof Val Plumwood af met ons antropocentrisme.  Waarom is dualisme in ons denken volgens Plumwood zo problematisch? Hoe geeft het feit dat we eetbaar zijn ons een andere houding ten opzichte van onze omgeving? Waarom zijn antropocentrisme, feminisme en kolonialisme voor haar met elkaar verbonden?  Te gast is Lisa Doeland De denker die centraal staat is Plumwood

“Vrijheid is niet hetzelfde als keuzevrijheid (..) Vrijheid is iets dat plaatsgrijpt in de vanzelfsprekende noodzakelijkheid van het eigen zelf, hetgeen betekent dat vrijheid bewuste noodzakelijkheid is. Deze notie werd veel beter uitgedrukt door Luther toen hij zei: ‘Hier sta ik, ik kan niet anders.'”  Deze manier van denken over vrijheid maakte Merab Mamardasjvili “de vrijste man van de Sovjet-Unie”.  Wat bedoelt Mamardasjvili met de topologie van het denken? Wat houdt zijn eigen denkstijl, “bewustzijn hardop”, in? En hoe was hij een dissident door juist niet een dissident te zijn? Te gast is Evert van der Zweerde De denker die centraal staat is Mamardasjvili 

"Mijn verhandeling is dus een antwoord op degenen die veelheid verdedigen, en ik betaal ze terug wat ze verdienen en nog meer ook. Mijn doel is om te laten zien dat hun idee dat er een veelheid is, wanneer je dit ver genoeg doorvoert, nog absurder is dan het idee dat alles één is."  Op deze manier voert Plato de presocratische filosoof Zeno van Elea op, als iemand die fundamentele aannames aan het wankelen brengt.  Wat leert Zeno's beroemde paradox over Achilles en de schildpad ons over oneindigheid? Waarom noemde Aristoteles Zeno de uitvinder van de dialectiek? En wat hebben hotelkamers en ballenmachines met Zeno te maken?  Te gast is Victor Gijsbers De denker die centraal staat: Zeno van Elea 

“O heer, als u recht bent, wie durft er dan krom te zijn?”  Op deze manier drukte de Chinese filosoof Confucius uit dat het ethische en politieke onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.  Waarom beschouwt Confucius medemenselijkheid als de hoogste deugd? Waarom zijn weg, in tegenstelling tot het taoïsme, zich op de studie van het verleden? En hoe kan het dat democratie er niet in zit bij het confucianisme?  Te gast is Michel Dijkstra De denker die centraal staat is Confucius

“Zo moet de engel van de geschiedenis eruitzien. Hij heeft het gelaat naar het verleden toegekeerd. Waar voor ons een aaneenschakeling van gebeurtenissen verschijnt, ziet hij één grote catastrofe die onafgebroken puinhoop op puinhoop stapelt en ze hem voor de voeten smijt. Hij zou wel willen stilstaan, de doden wekken en het verpletterde samenvoegen. Maar een storm waait uit het paradijs die in zijn vleugels blijft hangen en zo sterk is, dat de engel ze niet meer kan sluiten. Die storm drijft hem onstuitbaar de toekomst in, die hij de rug toekeert, terwijl de puinhoop vóór hem tot de hemel rijst. Wat wij de vooruitgang noemen is die storm.”  Zo drukte de Duitse filosoof Walter Benjamin uit dat denken dat de geschiedenis als vanzelf naar het goede toe beweegt, een illusie is.  Wat bedoelt Benjamin met esthetisering van de politiek en politisering van de esthetiek? Wat is het utopisch potentieel van dromen? En wat kunnen de flaneur, de prostituee en de verzamelaar ons leren?  Te gast is Thijs Lijster De denker die centraal staat: Benjamin

'Met een extreme simplificatie noemen we "post-modern": het ongeloof aan de meta-vertellingen. (...) De narratieve functie verliest haar functoren: de grote held, de grote gevaren, de grote omzwervingen en het grote doel. Ze valt uiteen in wolken van narratieve, maar ook denotatieve, prescriptieve, descriptieve en andere taalelementen.'  Op deze manier introduceerde de Franse filosoof Jean-François Lyotard de term postmodernisme in de filosofie.  Waarom brengt Lyotard het postmodernisme naar de filosofie, maar stapt zelf al snel weer van die term af? Hoe ziet hij het sublieme terug in de avant-gardistische kunst? En welke rol speelt het kind-zijn in zijn filosofie?  Te gast is Frans van Peperstraten De denker die centraal staat: Lyotard

“In [de natuurtoestand] is er geen plaats voor doelgerichte arbeid, want het is niet zeker dat deze resultaat zal hebben; er is dan ook geen landbouw; geen scheepvaart, en geen gebruik van goederen die over zee kunnen worden aangevoerd; geen architectuur; geen werktuigbouw, om dingen te verplaatsen en verwijderen die veel kracht vergen; geen kennis van het aardoppervlak; geen tijdrekening; geen beeldende kunst; geen letterkunde; geen maatschappelijk leven; en, wat het ergste is, een voortdurende angst voor, en dreiging van een gewelddadige dood; het menselijk bestaan is er eenzaam, armoedige, afstotelijk, beestachtig en kort.”  Op deze manier benadrukte de politiek filosoof Thomas Hobbes het belang van een sociaal contract en een soeverein.  Waarom is het volgens Hobbes noodzakelijk om aan zelfbinding te doen en ons “recht op alles” op te geven? Waarom mogen contractanten niets van de soeverein eisen en hem niet bevragen? En hoe is Hobbes zowel in het licht van de internationale als nationale politiek nu buitengewoon relevant?  Te gast is Bert van den Brink De denker die centraal staat is Hobbes 

“Probeer eens hoe het leven van een goed mens je afgaat, iemand die tevreden is met wat hem wordt toebedeeld uit het grote geheel en die niet meer nodig heeft dan zijn eigen rechtvaardig handelen en goede wil”  Met deze protreptische woorden spoort Marcus Aurelius zichzelf en uiteindelijk ons aan.  Is Marcus Aurelius hét voorbeeld van een filosoof-koning, zoals Plato voor ogen had? Hoe kan je eigen slechte gedrag uitgroeien tot een zieke plek in de kosmos? En waarom is stoïcijnse filosofie uiteindelijk ook een sociale filosofie?  Te gast is Dennis de Gruyter De denker die centraal staat: Marcus Aurelius

"De hele persoon wordt niet gevonden binnen de filosofie; de totaliteit van de mens wordt niet gevonden met poëzie. In poëzie komen we de concrete, individuele mens rechtstreeks tegen. In filosofie de mens in zijn universele geschiedenis, in zijn wens om te zijn. Poëzie is ontmoeting, meesterschap, ontdekking door genade. Filosofie zoekt, onderzoekt, geleid door een methode."  Op deze manier benadrukte de Spaanse filosoof en schrijver Maria Zambrano het belang van de dialoog tussen filosofie en poëzie.  Hoe moet volgens Zambrano deze verhouding eruit zien? Wat heeft de figuur van Antigone ons vertellen over het onschuldige slachtoffer? En waarom moet de persoonlijke biografie van een filosofie juist doorklinken in zijn of haar denken?  Te gast is Thomas Crombez De denker die centraal staat: Zambrano 

“Als versnelling het probleem is, dan zou resonantie wel eens de oplossing kunnen zijn”  Op deze manier drukt de Duitse filosoof en socioloog Hartmut Rosa uit, dat de moderne maatschappij vervreemding in de hand werkt door continue versnelling.  Wat zijn bij Rosa horizontale, verticale en diagonale resonantie? Waarom is onbeschikbaarheid hiervoor noodzakelijk? Op welke manier is resonantie de weg naar onthaasting?  Te gast: Peter Sas De denker die centraal staat: Rosa

“Politiek heeft ten minste twee uitgangspunten van beslissende betekenis: het van de Griekse polis uitgaande concept van de staatspolitiek; en het Chinese tianxia-concept van een wereldpolitiek” Op deze manier drukt de hedendaagse Chinese politiek-filosoof Zhao Tingyang uit dat in het Chinese denken boven de orde van staten nog een andere orde bestaat. Hoe is “alles onder de hemel” volgens Zhao Tingyang een alternatief voor het westerse denken van binnen vs. buiten?Waarom is het belangrijk om de aarde als subject zien?En hoe is tianxia het antwoord op de uitdagingen waar we nu als mensheid voor staan? Te gast is Haroon SheikhDe denker die centraal staat: Zhao Tingyang

“Omdat de vormen van het menselijke gevoel veel meer overeenstemmen met muzikale vormen dan met de vormen van taal, kan de muziek de aard van de gevoelens onthullen met een gedetailleerdheid en een echtheid die de taal niet kan benaderen” Op deze manier drukte de Amerikaanse filosoof Susanne Langer uit dat we het domein van de logica moeten oprekken. Wat bedoelt Langer met “feeling” en waarom is het iets anders dan gevoel? Waarom is muziek lange tijd met dedain bekeken, maar nu juist een voorbeeld voor andere kunstvormen? En waarom is het feit dat wij symbolische wezen zijn, in onze tijd potentieel gevaarlijk?  Te gast is Marlies de MunckDe denker die centraal staat: Langer

“Veel betekent het te vechten terwijl men de oorlog verafschuwt, de nederlaag te accepteren terwijl men het verlangen naar het geluk bewaart, tegenover de vernietiging te staan terwijl men het idee van een hogere beschaving koestert. Daarin volbrengen wij meer dan jullie omdat wij onszelf moeten overwinnen. (…) Wij hadden veel te bedwingen, en misschien in de eerste plaats de eeuwige verleiding om op jullie te lijken.” Met deze woorden drukte Albert Camus in Brieven aan een Duitse vriend uit dat het kwaad allereerst in onszelf bevochten moet worden, maar dat er ook een noodzaak tot verzet tegen geweld en ontmenselijking bestaat.  Wat is de hogere liefde waar Camus van spreekt? Op welke manier reageert hij anders dan zijn “Duitse vriend” op de absurditeit van het bestaan? En waarom zijn deze brieven een sleutelwerk in het oeuvre van Camus?  Te gast is Bas Heijne Het werk dat centraal staat: Brieven aan een Duitse vriend

Aanmelden kan via www.centre-erasme.nl/event.Op vrijdag 27 september vindt ons jaarlijkse live event plaats. We hebben het dit keer over Lettres à un ami allemand van Albert Camus dat deze maand voor de eerste keer in het Nederlands verschijnt, onder de titel Een Hogere liefde. De vertaling is van Jozef Waanders, het werk wordt ingeleid door Bas Heijne. Zij zijn dan ook de gasten aan tafel op 27 september. Bij dezen een korte update. We hebben namelijk een nieuwe locatie voor het event en dat is goed nieuws! We hebben al veel aanmeldingen binnen, maar doordat we een grotere locatie hebben, kun je er alsnog bij zijn.  Ik ga in gesprek met Jozef en Bas Heijne, op de nieuwe locatie van Seats2Meet in Utrecht. Dit is in Hoog Catharijne. Kom je vanaf het station dan loop je Hoog Catharijne in, houd je links aan. Naast de Rituals zit de ingang. Wij staan daar vanaf 19:30 uur om je te verwelkomen. Meld je nu aan via centre-erasme.nl/event. Voor slechts 5 euro krijg je een prachtig programma, een kopje koffie en een borrel na afloop. Ben je lid van petje-af dan hoef je dat uiteraard niet te betalen. Graag tot dan!

"Het vergt heel veel om te vechten terwijl je oorlog verafschuwt, te accepteren dat je alles kwijtraakt terwijl je liever gelukkig zou zijn, om vernietiging onder ogen te zien terwijl je het idee van een hogere beschaving koestert." Dit najaar verschijnt Lettres à un ami allemand van Albert Camus voor de eerste keer in het Nederlands. Het werk wordt uitgebreid ingeleid door Bas Heijne, zoals hij dat eerder deed bij heruitgave van Menno ter Braaks Het nationaalsocialisme als rancuneleer en George Orwells Over nationalisme.  De vertaling is van de hand van Jozef Waanders. Vrijdag 27 september nemen we daarom een bijzondere aflevering op van onze podcast over dit sleutelwerk van Camus. Ik ga in gesprek met Jozef en Bas Heijne, in de Marnix Zaal van DUMS aan het Domplein in Utrecht. En jij kan daarbij zijn.  Meld je nu aan via www.centre-erasme.nl/event. Voor slechts 5 euro krijg je een prachtig programma en een lekker drankje. Ben je lid van petje-af dan hoef je dat uiteraard niet te betalen. Aanmelden kan vanaf nu. We zien er – na de feestelijke edities van de vorige twee jaren – weer naar uit je te begroeten!

“Foucaults commandosamenleving vol hospitalen, gestichten, gevangenissen, kazernes en fabrieken is niet meer de maatschappij van nu. We hebben inmiddels allang een samenleving van fitnessstudio's, kantoortorens, banken, vliegvelden, shopping malls en laboratoria voor gentechnologie.” Op deze manier drukt de Koreaans-Duitse filosoof Byung-Chul Han uit dat we vandaag de dag geen externe controle van een panopticum meer nodig hebben, omdat we die helemaal hebben geïncorporeerd. Waarom laten we ons vrijwillig uitbuiten in wat Han “de vermoeide samenleving” noemt?Zei Marx dat religie “opium van het volk” of “opium voor het volk” is, en waarom is dat verschil belangrijk?En welke prijs zijn we bereid te betalen om van negativiteit tot positiviteit te komen? Te gast is Floris SchleicherDe denker die centraal staat: Han

“Het doel van de wetten is niet om af te schaffen of te beperken, maar om vrijheid te behouden en te vergroten.”  Op deze manier drukte John Locke een van de basisbeginselen van zijn klassieke liberalisme uit.  Waarom is voor de samenleving die Locke voor ogen had, persoonlijke matiging onmisbaar? Wat is de tragedie van het liberalisme? En waarom is Locke in zekere zin een slachtoffer van zijn eigen succes?  Te gast is Bert van den Brink De denker die centraal staat is Locke

“Tegenwoordig is alles middel geworden. Er is geen doel meer. Wij weten niet meer, waarheen wij op weg zijn. […] Zo is de mens, die oorspronkelijk het doel was van elk menselijk stelsel, in werkelijkheid volkomen geworden tot middel van juist die middelen, die hem moesten dienen: bijvoorbeeld de economie of de staat.” Deze scherpe analyse van de tijd gaf Jacques Ellul al in 1948. Waarom wordt Ellul “de man die alles  al voorzien had” genoemd?Hoe holt het technologisch-economische systeem onze vrijheid uit?En waarom wantrouwde hij filosofen? Te gast is Frank MulderDe denker die centraal staat is Ellul

“Aangezien de ervaring ons toont dat zij die in een hemel en hel geloven tot elk soort misdaad in staat zijn, is het evident dat de neiging tot het kwade niet voortkomt uit onwetendheid van het bestaan van God en niet gecorrigeerd wordt door de kennis die men verwerft van een God die straft en beloont. [...] We hebben geen enkel recht om te beweren dat een atheïst noodzakelijk losbandiger moet leven dan een afgodendienaar.”  Op deze manier brak de 17e eeuwse filosoof Pierre Bayle een lans voor de atheïst.  Waarom ging Bayle nog veel verder in zijn tolerantie en godsdienstvrijheid dan zijn vooruitstrevende tijdgenoten als John Locke? Hoe balanceert hij tussen scepsis en geloof? En waarom gelooft hij dat juist absolutisme de juiste staatsvorm is voor tolerantie?  Te gast is Patrick Loobuyck De denker die centraal staat: Bayle

“Als het één van de taken van de filosofie is om de heerschappij van het woord over de menselijke geest te verbreken - ten eerste door misverstanden over de relaties tussen concepten te verhelpen die bijna onvermijdelijk ontstaan door ons taalgebruik, en, ten tweede, door onze gedachten te bevrijden van datgene waarmee zij door de uitdrukkingsmiddelen van de alledaagse taal worden opgezadeld - dan kan mijn Begriffsschrift een nuttig werktuig zijn voor de filosoof” Zo beschrijft Gottlob Frege het belang van zijn filosofische project: het opschonen van de wiskundige en filosofische taal.  Waarom was de introductie van onder meer de kwantor zo'n revolutie in wiskunde en filosofie?Op welke manier kwam hij met een antwoord op de oude filosofische droom van onder andere Leibniz?En hoe bracht hij de linguistic turn in gang? Te gast: Wim VanrieDe denker die centraal staat: Frege

Met wat zalIk de wereld vergelijken? Maanlicht, gereflecteerdIn dauwdruppels, vallend van eenKraanvogelsnavel  Op deze manier drukt de 13e eeuwse Japanse denker Zenmeester Dōgen uit dat alle dingen verbonden zijn in vergankelijkheid en daarmee tegelijk iets onvergankelijks bevat. Hoe verwerft Dōgen niet via, maar ín meditatie inzicht in de verlichting?Wat is voor hem uiteindelijk de weg om gestalte te geven aan de compassie met de tienduizend dingen? En op welke manier is Heidegger met zijn grote werk Sein und Zeit schatplichtig aan het Japanse zenboeddhisme van Dōgen? Te gast is Michel DijkstraDe denker die centraal staat: Zenmeester Dōgen

"Gelukkig leven (..) willen alle mensen, maar als het er op aankomt scherp te onderscheiden wat nu precies het leven gelukkig maakt, tasten ze in het duister.” Op deze manier drukte de Romeinse filosoof Seneca uit dat we het geluk op de verkeerde plek zoeken. Wat is volgens Seneca wél de goede plek om het geluk te zoeken?Hoe hangen zorg voor de ziel en zorg voor het lichaam samen?Waarom wordt hij vaak gereduceerd tot interessante aforismen, terwijl zijn natuurfilosofie onmisbaar is voor een goed begrip van zijn denken? Te gast is Dennis de GruijterDe denker die centraal staat: Seneca

Wreedheid meer haten dan enig ander kwaad veroordeelt iemand tot een leven van skepsis, besluiteloosheid, walging en vaak misantropie. Het is een te grote bedreiging van de rede voor de meeste filosofen om het überhaupt te overdenken. Op deze manier drukte de Lets-Amerikaans politiek-filosoof Judith Shklar uit dat wreedheid te vaak vermeden wordt als moreel criterium.  Wat bedoelt Shklar met het liberalism of fear?Waarom moeten we meer aandacht hebben voor ordinary vices - de dagelijkse ondeugden?En waarom krijgt ze het verwijt dat haar filosofie te weinig hoopvol is? Te gast is Thijs KleinpasteDe denker die centraal staat: Shklar

"Oorzaak en Gevolg zijn synchroon en ze zijn slechts verschillende woorden voor dezelfde essentie" Op deze manier zette de Schotse filosoof Mary Shepherd het denken over causaliteit op zijn kop. Welke eigen positie neemt Shepherd in binnen het Britse empirisme dat nadenkt over de verhouding van de geest tot de externe wereld? Welke parallellen zijn er te trekken tussen haar denken en het denken van Kant, ondanks dat ze slechts een brak essay over hem had gelezen?En waarom is Shepherd in de vergetelheid geraakt, terwijl ze zo relevant is voor het hedendaagse denken over causaliteit? Te gast is Victor GijsbersDe denker die centraal staat: ShepherdMeer van Victor? Kijk op zijn eigen YouTube-kanaal: https://www.youtube.com/@VictorGijsbersEn lees ook zijn vertaling van het Tractatus van Wittgenstein: https://www.boomfilosofie.nl/product/100-10270_Tractatus

“Een ieder van ons schuilt in een pantser, dat de opgave heeft de tekenen af te weren. Tekenen geschieden onophoudelijk aan ons, leven is aangesproken worden, wij hoeven alleen maar aanwezig te zijn en waar te nemen. Maar dat waagstuk is ons te gevaarlijk, de geluidloze donderslagen schijnen ons steeds weer met vernietiging te bedreigen, en wij vervolmaken van geslacht op geslacht de afweerapparatuur." Op deze manier drukte de Duitse filosoof Martin Buber uit dat we als mens steeds aangesproken worden, maar er vaak voor kiezen om daarvoor niet open te staan. Waarom schieten we volgens Buber snel van een ik-jij-relatie in een ik-het-relatie? En is dat altijd verkeerd?Wie of wat is de Eeuwige Jij?En waarom wordt hem morele anarchie verweten? Te gast is Peter SasDe denker die centraal staat: Buber

7 februari 2019 verscheen de eerste aflevering van de Podcast Filosofie. En dit, waar je nu naar luistert, is aflevering 100. Daarom in deze aflevering geen filosoof, of filosofisch thema, maar een feestaflevering om terug te blikken op 99 afleveringen Podcast Filosofie.Te gast: Judith Zweistra, Jozef Waanders, Cees Zweistra en Allard AmelinkHet thema dat centraal staat: de Podcast Filosofie

In een paar minuten vertelt het team van de Podcast Filosofie (Allard Amelink, Judith Zweistra, Jozef Waanders en Cees Zweistra) je wie ze zijn, wat je kunt verwachten en hoe jij kan bijdragen. Ga naar www.petjeaf.com/podcastfilosofie als je de podcast wilt steunen. Volg ons op Instagram en Facebook en deel onze berichten om nieuwe luisteraars te bereiken. Bovenal veel luisterplezier gewenst!

“En is het geen plausibele gedachte dat als ‘zijn' zinloos is en het heelal zonder betekenis, wij nooit het vermogen zouden hebben verkregen, niet alleen om tot andere voorstellingen te komen, maar zelfs om nu juist dit te denken: dat ‘zijn' inderdaad zinloos is en het heelal zonder betekenis?” Met het stellen van deze grote metafysische vraag, benadrukt de Poolse filosoof Leszek Kołakowski het belang van het stellen van dergelijke grote vragen. Wat is volgens Kołakowski het grote gevaar van totalitaire waarheidsclaims, zoals geloof en ideologie die geven?Waarom is het belangrijk om metafysische vragen te blijven stellen, ook al zijn ze principieel onbeantwoordbaar?En waarom noemde hij zichzelf een conservatieve socialistische liberaal?Te gast is Guido VanheeswijckDe denker die centraal staat: Kołakowski

“De mens is lichaam - in het lichaam (als innerlijk leven of ziel) en buiten het lichaam als het gezichtspunt, van waaruit het beide is.” Op deze manier drukte de Duitse bioloog, socioloog en filosoof Helmuth Plessner uit dat de mens zowel centrisch als excentrisch is. Op welke manier onderscheidt het excentrische de mens van het dier? Waarom beschouwt Plessner de mens als kunstmatig van nature? En op welke manier werken Plessners biologische inzichten door in zijn politieke filosofie, die nog zeer actueel is in het licht van de oorlog in Oekraine?  Te gast is Jos de MulDe denker die centraal staat is PlessnerArtikel van Jos de Mul en Julien Kloeg over Schmitt en Plessner in relatie tot Oekraïne en Rusland

“Als we een boek ter hand nemen, over religie of metafysica bijvoorbeeld. Laten we ons dan afvragen: bevat het enig abstract denken over kwantiteit of cijfers? Nee. Bevat het experimenteel redeneren over feiten en het bestaan? Nee. Vertrouw het dan toe aan de vlammen, want het kan niets anders bevatten dan drogredenen en illusies.” Op deze manier drukte de Schotse filosoof David Hume uit dat alle oordelen die niet een analytische of empirische basis hebben, op voorhand zinloos zijn.  Waarom stelt Hume dat causaliteit uiteindelijk een geloof is, geen feit?Welke plek neemt irrationaliteit in in zijn denken?En op welke manier was Hume van invloed op Darwin? Te gast is Carla Rita PalmerinoDe denker die centraal staat: Hume

“[Klassiek burgerschap is] de verbinding van het particuliere en het algemene: Elke burger moet zich vanuit zijn eigen standpunt het standpunt van het geheel eigen maken. Maar in de nieuwe gestalte die zich aftekent, krijgt de scheiding de overhand: iedereen moet zijn particulariteit laten gelden tegenover een algemene instantie, zonder dat ooit van hem wordt gevraagd om het standpunt van de instantie te delen. De ambtsbekleders moeten zich maar zien te redden” Op deze manier drukte de Franse hedendaagse filosoof Marcel Gauchet uit dat in de politiek de autonomie het vandaag de dag volledig heeft gewonnen van de heteronomie.  Waarom kan volgens Gauchet ook ons hedendaagse politieke bestel niet zonder een vorm van transcendentie?Waarom moeten we onze politieke instituties niet zomaar voor lief nemen?En hoe komt het dat we vandaag de dag niet meer met het verleden of de toekomst bezig zijn, maar alleen met het nu? Te gast is Donald LooseDe denker die centraal staat: Gauchet

“'Maar', zei Filosofie, ‘dit moment vraagt eerder om therapie dan om een klaagzang.' Toen keer ze me strak en indringend aan en zei ze: ‘Ben jij echt de man die ooit mijn melk dronk, mijn voeding tot zich nam om uit te groeien tot volwassen geestkracht? Ik heb je toch van krachtige wapens voorzien die je onverslaanbaar hadden kunnen maken als je ze niet zo snel had neergegooid? Herken je me niet? Waarom zeg je niets? Is het uit schaamte of door verlamming dat je bent stilgevallen? Schaamte zou beter zijn, maar ik zie dat het verlamming is die zich van je heeft meester gemaakt.' En toen ze zag dat ik dat ik niet alleen zweeg, maar zelfs helemaal geen taal meer tot mijn beschikking had en met stomheid geslagen was, beklopte ze mijn borst zachtjes en sprak: ‘Het is niets gevaarlijks – hij lijdt aan een depressie, een gebruikelijke kwaal wanneer het denken zich heeft laten misleiden. Hij is zichzelf een beetje kwijt, en hij zal wel weer bij zinnen komen zodra hij mij herkend heeft. Laat ik, om dat te bewerkstelligen, de wolk van sterfelijke besognes die zijn ogen verduistert wegvegen.' Dat zei ze, en ze greep een slip van haar gewaad om mijn ogen te drogen, die een vloed van tranen lieten lopen.” Op deze manier drukt 6e eeuwse filosoof Boethius hoe het gesprek met de filosofie een therapeutische werking kan hebben. Is de filosofie volgens Boëthius uiteindelijk wel troostrijk?Op welke manier vormt hij een brug tussen de antieke wereld en het christendom?En hoe ligt zijn opvatting van tijd in lijn met hedendaagse natuurkundige inzichten? Te gast is Piet GerbrandyDe denker die centraal staat is Boëthius

“Ik is een ander” Deze woorden uit 1871 van de Franse dichter Arthur Rimbaud zijn symbool komen te staan voor de ongrijpbaarheid van het individu. Toch zijn we vandaag de dag geobsedeerd met het vinden of verdedigen van ons “authentieke ik”. Waarom is “jezelf zijn” tot een van de belangrijkste doelen van onze tijd geworden?Is er eigenlijk wel zoiets als een “ik” en waar is die dan te vinden?En welke rol spelen tegenslag en beheersing bij de zoektocht naar het ik?  Te gast is Rico SnellerHet thema dat centraal staat: authenticiteit

 Deze bonusaflevering van de Podcast Filosofie verschijnt ter gelegenheid van de 400e geboortedag van Blaise Pascal. In je podcastfeed vind je een reguliere aflevering over deze wiskundige, natuurkundige, theoloog en filosoof, met als gast Hanna Vandenbussche. Hierin zet zij, zoals je van ons gewend bent, systematisch het denken van Pascal uiteen. In deze bonusaflevering het gesprek dat Cees en Allard hadden met Willem Jan Otten over zijn relatie met Pascal. Zoals je zult horen hebben zijn Pensées op verschillende momenten een heel diverse uitwerking op zijn leven gehad.  Willem Jan Otten is veelvuldig bekroond schrijver, dichter en essayist. Hij kreeg voor het boek Specht en zoon in 2005 de Libris Literatuurprijs. Heeft een eredoctoraat gekregen van de Universiteit Utrecht. En in 2014 kreeg hij de P.C. Hooft-prijs. Voor zover bekend niet bekroond maar wel de reden dat we hem gevraagd hebben voor de podcast - in 2006 verscheen de bundel Waarom komt u ons hinderen; 12 essays die hij schreef voor NRC over zijn literaire helden, onder andere over Pascal.Muziek: Sonata a 12 in D Minor van Marc-Antoine Charpentier

“Wat een hersenschim is de mens. Wat een nieuw wezen, wat een monster, wat een chaos, wat een vat van tegenstrijdigheden, wat een wonder! Rechter over alle dingen, stomme aardworm; drager van de waarheid, beerput van onzekerheid en dwaling; glorie en uitvaagsel van het heelal” Op deze manier drukte de op 19 juni 2023 400 jaar geleden geboren natuurkundige, wiskundige, theoloog en filosoof Blaise Pascal uit wat een paradoxaal wezen de mens is. Wat voor verstrooiingen bedenkt de mens om niet aan zijn misère te hoeven denken?Waarom moeten we niet vanuit de verbeelding leven, maar vanuit het hart?En waarom leidt de vrije wil niet tot een resolute zelfverzekerdheid om mee door het leven te stappen, zoals tijdgenoot Descartes meende? Te gast is Hanna VandenbusscheDe denker die centraal staat is Pascal 

“Goed is wat ons vitale verlangen bevredigt, en kwaad is wat het niet bevredigt.” Op deze manier drukte de Spaanse filosoof Miguel de Unamuno uit dat in de filosofie niet het verlangen naar kennis, maar het verlangen naar het leven leidend moet zijn. Waarom wordt Unamuno de Spaanse Kierkegaard genoemd?Wat betekent in zijn denken het tragische levensgevoel?En waarom is volgens hem naast ratio ook verbeeldingskracht een kennisinstrument? Te gast is Timo SlootwegDe denker die centraal staat: Unamuno  

“De fuik bestaat omwille van de vis. Als de vis gevangen is, kun je de fuik vergeten (..). Woorden bestaan vanwege hun betekenis. En als je de betekenis gevangen hebt, dan kun je de woorden vergeten. Waar zal ik iemand vinden die de woorden vergeten is, zodat ik een woordje met hem kan spreken?” Op deze manier drukte Zhuang Zi, in de geest van Lao Zi, uit dat je de tao nooit met woorden kunt fixeren. Wie was Lao Zi en waarom legde hij zich erop toe om verborgen te blijven?Welke betekenis heeft ‘niet doen' bij hem en waar is dat niet hetzelfde als ‘niets doen'?En waarom is volgens hem de zachte kracht de sterkste? Te gast is Michel DijkstraDe denker die centraal staat: Lao ZiMet grote dank aan Filmhuis MIMIK in Deventer.

“Het ter-sprake-komen van wat in de overlevering gezegd is, maakt het eigenlijke hermeneutische gebeuren uit, dat toe-eigening en uitleg tegelijk is” Op deze manier drukt de Duitse filosoof Hans-Georg Gadamer uit dat de betekenis  van een tekst of kunstwerk niet statisch is, maar mede door het verstaan van de lezer of kijker wordt bepaald. Waarom moeten we een tekst of kunstwerk niet van een afstand beschouwen, maar als een gesprekspartner zien? Waarom zijn vooroordelen onvermijdelijk en bovendien niet altijd slecht?Waarom speelt traditie een onmisbare rol in de manier waarop wij de wereld begrijpen? Te gast is Gert-Jan van der HeidenDe denker die centraal staat is Gadamer 

‘Ze hebben grote ijskasten met bevroren voedsel. Ze hebben tientallen kranten en tijdschriften die dezelfde idealen omarmen. Ze hebben ontelbare keuzes, ontelbare soortgelijke gadgets die hen bezighouden en hun aandacht afleiden van de werkelijke kwestie, namelijk het bewustzijn dat ze zowel minder zouden kunnen werken als hun eigen behoeftes en behoeftebevredigingen zouden kunnen bepalen.”  Zo drukte de filosoof Herbert Marcuse dat er onder de oppervlakte van rijkdom en overvloed, armoede en repressie schuilgaat.  Waarom leven we volgens Marcuse in het vrije westen toch in een totalitaire samenleving? Wat is de grote weigering en wie doen er niet meer mee? En had Margaret Thatcher gelijk toen ze zei: “there is no alternative”?  Te gast is Thijs Lijster De denker die centraal staat is Marcuse

“Door de aderen van het kennende subject, dat (…) Kant construeerde, vloeit niet echt bloed, maar enkel het verdunde sap van de rede als denkactiviteit.”  Op deze manier drukte Wilhelm Dilthey uit dat het leven in de Verlichtingsfilosofie te veel uit beeld was geraakt.  Op welke manier probeert Dilthey de filosofie van Kant, de geschiedenis en de hermeneutiek samen te brengen in een nieuwe filosofie over het leven? Op welke manier maakte hij als eerste een onderscheid tussen de natuurwetenschappen en de geesteswetenschappen? En waarom is hij, ondanks dat hij een voorloper is van de fenomenologie en Heidegger, toch een relatief onbekende naam gebleven?  Te gast is Jos de MulDe denker die centraal staat: Dilthey 

“Ethiek moet praktisch zijn, of het is geen ethiek”  Met dit als motto heeft de Australische filosoof Peter Singer aan de wieg gestaan van de toegepast ethiek.  Wat is het verschil tussen hedonistisch utilisme en voorkeursutilisme? Wat bedoelt hij met specicisme en waarom is dat verkeerd? En waarom is hij een inspiratiebron voor effective altruism-beweging?  Te gast is Lukas op de Beke De denker die centraal staat: Singer 

“Het doet ertoe welke gedachten gedachten denken” Op deze manier drukt de Amerikaanse filosoof Donna Haraway uit dat we, ook in wetenschap, geen neutrale positie kunnen innemen.  Waarom zijn de grenzen waarmee we het individu afbakenen, zowel biologisch als op betekenisniveau kunstmatig? Waarom moeten we af van de uitzonderingspositie van de mens en response-able – antwoordelijk – de wereld tegemoet treden? Wat kunnen we leren van het Cyborg Manifest om op een speelse manier onze identiteit vorm te geven?  Te gast is Lydia Baan Hofman De denker die centraal staat: Haraway 

“De mens is werkelijk een verbazend ongrijpbaar, gevarieerd, en onbestendig wezen. Het is moeilijk zich een vast en onveranderlijk oordeel over hem te vormen.” Op deze manier drukte de Franse filosoof en essayist Michel de Montaigne de complexiteit van de mensheid en de moeilijkheid van de filosofie uit. Waarom koos Montaigne voor het essay als stijl? Hoe stuitte hij op het failliet van zijn bibliotheek en waar zette hem dat tot aan? En waarom lieten filosofen van Descartes tot Nietzsche en van Pascal tot Adorno zich door hem inspireren? Te gast is Alexander Roose De denker die centraal staat: Montaigne

“Er bestaat maar een werkelijk ernstig filosofisch probleem: de zelfmoord” Op deze manier bracht de Franse filosoof en schrijver Albert Camus de filosofie terug tot de wezenlijk vraag of het leven waard is om geleefd te worden. Welke rol speelt het absurde bij Camus en waarom is dat wat anders dan absurdisme? Waarom verliezen we onszelf zo snel in de hoop? En hoe komt het dat revoluties onvermijdelijk uitmonden in geweld? Te gast is Ruud WeltenDe denker die centraal staat Camus 

“Om een goed mens te zijn, moet je een bepaalde openheid hebben naar de wereld; een vermogen om onzekere zaken die buiten je controle liggen te vertrouwen.” Op deze manier drukt de Amerikaanse filosoof Martha Nussbaum uit dat kwetsbaarheid een onlosmakelijk onderdeel is van het menselijk bestaan. Waarom moet volgens Nussbaum een filosoof een advocaat voor de menselijkheid zijn? Welke capabilities zijn van belang voor het menselijk welzijn en wat vraagt dat van een samenleving? En waarom moet emotie juist een plek hebben in de politiek? Te gast is Ronald Tinnevelt De denker die centraal staat Nussbaum

“Sociale en economische ongelijkheden dienen zo te worden georganiseerd dat ze het meest ten goede komen aan de minstbedeelden.” Volgens de Amerikaanse politiek filosoof John Rawls zou een redelijke en rechtvaardige samenleving naar dit verschilprincipe moeten worden ingericht. Op welke manier zorgde Rawls in de jaren '70 voor een aardverschuiving in de politieke filosofie? Hoe werkt zijn beroemde veil of ignorance? En hoe moet een democratische samenleving omgaan met antidemocratische krachten? Te gast is Patrick Loobuyck De denker die centraal staat Rawls

“Negatief Platonisme geeft mensen de mogelijkheid zich toe te vertrouwen aan een waarheid die niet relatief is, ook al kan ze niet positief in inhoudelijke termen worden geformuleerd.” Op deze manier zocht de Tsjechische filosoof en politiek dissident Jan Patočka de spanning op tussen objectiviteit en subjectiviteit. Wat bedoelt Patočka met de term “solidariteit van de geschokten”? Waarom moet de zorg voor de ziel weer terugkeren in de filosofie? En wat in zijn denken bracht hem ertoe op hoge leeftijd in opstand te komen tegen het communistisch regime in Tsjecho-Slowakije? Te gast is Guido Vanheeswijck De denker die centraal staat is Patočka