Samfélagið

Hátíðirnar geta verið tími gleði og eftirvæntingar fyrir mörg en fyrir önnur getur tíðin verið uppspretta streitu og álags. Hilja Guðmundsdóttir frá Mental ráðgjöf ætlar að kíkja til okkar í upphafi þáttar og spjalla við okkur um hvers vegna hátíðirnar geta kallað fram aukið álag og vanlíðan hjá mörgum og hvernig slíkt birtist. Hilja gefur okkur einnig góð ráð til að draga úr streitu og bæta líðan. Laura Sólveig Lefort Scheefer, formaður ungra umhverfissinna, og Þorgerður María Þorbjarnardóttir, formaður Landverndar, eru í Belém í Brasilíu á COP30-loftslagsráðstefnunni. Þær hafa fært okkur reglulega pistla um framgang mála á þessum stærsta loftslagsviðburði heims síðustu vikur – og þar er af nógu að taka – í dag segir Laura Sólveig okkur frá kapphlaupinu að lokadrögum ráðstefnunnar og eldsvoða sem varð á ráðstefnusvæðinu í gær. Ljósadýrð og gleði verður í fyrirrúmi við Ingólfstorg líkt og síðustu ár í aðdraganda jólanna en Novasvellið mun opna í ellefta sinn í miðborginni í kvöld. Skautasvellið er löngu orðið ómissandi þáttur í undirbúningi jólanna og er opið jólabörnum á öllum aldri alla aðventuna. Sigurbjörn Ari Sigurbjörnsson, markaðsstjóri Nova, ætlar í lok þáttar að segja okkur allt um dagskrána á Ingólfstorgi í Desember.

Í dag köfum við í erfðafræði og vísindasagnfræði – nóbelsverðlaunahafinn James Watson, sem hlaut nóbelinn árið 1962, ásamt þeim Francis Crick og Maurice Wilkins, fyrir uppgötvanir sem tengdust uppbyggingu DNA – lést á dögunum. Hann var síðasti eftirlifandi meðlimur þessa þríeykis. En ferill þessa merkilega manns er áhugaverður og gríðarlega umdeildur – í dag setjumst við niður með Arnari Pálssyni erfðafræðingi við Háskóla Íslands til að setja feril hans í samhengi og átta okkur á hvað hann getur sagt okkur um stöðu erfðafræðinnar og jafnvel vísindanna í nútímasamfélagi. Við fáum líka pistil frá Stefáni Gíslasyni, föstum pistlahöfundi Samfélagsins. Í dag veltir hann fyrir sér COP30-loftslagsráðstefnunni, sem – eins og hlustendur Samfélagsins vita vel – fer fram þessa dagana í Belem í Brasilíu. Tónlist úr þættinum: Marling, Laura - Patterns. Stereolab - The free design. Nick Drake - Hazey Jane I

Í gær hélt Félagsráðgjafafélag Íslands áhugavert málþing um fjölmenningarfélagsráðgjöf – þar voru haldin fjölmörg áhugaverð erindi en Samfélagið var á staðnum og ræddi við nokkur þeirra sem stigu á stokk. Sema Erla Serdaroglu, aðjúnkt í tómstunda- og félagsmálafræði á Menntavísindasviði Háskóla Íslands, sagði þar frá nýjum rannsóknum um menningarfordóma og við ræðum þær við hana. Anna Katarzyna Wozniczka, verkefnastjóri í málefnum flóttafólks í Árborg, og Lena Rut Guðmundsdóttir, sérfræðingur í málefnum flóttafólks í Árborg, settust líka niður með okkur til að ræða þróunarverkefnið „Vitundarvakning um málefni flóttafólks í nærsamfélagi“ í Sveitarfélaginu Árborg. Þorgerður María Þorbjarnardóttir formaður Landverndar og Laura Sólveig Lefort Scheefer, formaður ungra umhverfissinna, eru í Belém í Brasilíu á COP-loftslagsráðstefnunni. Þær hafa fært okkur reglulega pistla um framgang mála á þessum stærsta loftslagsviðburði heims. Nú er COP senn á enda og lokaspretturinn farinn af stað. Þorgerður María segir okkur meira. Og í lok þáttar fáum við til okkar Eddu Olgudóttur, vísindamiðlara Samfélagsins, í hið vikulega vísindaspjall.

Nýlega var sagt frá því í fréttum að samkvæmt rannsókn stéttarfélagsins Visku noti 80% sérfræðinga á vinnumarkaði gervigreind í starfi. Þá segir meirihluti þeirra að gervigreind auki afköst í starfi – en við vildum vita meira? Hvernig er gervigreindin notuð? Hvernig eykur hún afköst? Ástrós Signýjardóttir sest niður með Vilhjálmi Hilmarssyni, hagfræðingi hjá Visku, í lok þáttar til að ræða þessa áhugaverðu könnun. Við fáum líka pistil frá Páli Líndal, umhverfissálfræðingi og föstum pistlahöfundi Samfélagsins. En fyrst þetta: Batahús fagnar fimm ára afmæli um áramótin. Tilgangur félagsins er að aðstoða þá sem hafa lokið afplánun fangelsisdóma til að komast út í samfélagið að nýju eftir að hafa lokið afplánun, með fræðslu, útvegun atvinnu og húsaskjóli. Agnar Bragason, forstöðumaður Batahúss karla, kíkir til okkar til að ræða starfsemi Batahúss. Tónlist úr þættinum: ANDERSON .PAAK & SMOKEY ROBINSON - Make It Better. MANIC STREET PREACHERS - A Design for Life. KUSK - Sommar

Það er ekki oft sem íslensk grasafræðirannsókn vekur athygli heimspressunnar, en í dag ræðum við rannsókn sem gerði einmitt það. Pawel Wasowicz, grasafræðingur hjá Náttúrufræðistofnun, hefur unnið við rannsóknir á Surtsey í rúman áratug og segir okkur frá niðurstöðum rannsókna sem gætu breytt viðteknum kenningum um hvernig plöntur ferðast langar vegalengdir. Þorgerður María Þorbjarnardóttir formaður Landverndar og Laura Sólveig Lefort Scheefer, formaður ungra umhverfissinna, eru í Belém í Brasilíu á COP-loftslagsráðstefnunni. Þær færa okkur reglulega pistla um framgang mála á þessum stærsta loftslagsviðburði heims. Í dag eru mótmæli, fuglalíf og lokasprettur samningaviðræðna. Og Helga Lára Þorsteinsdóttir, safnstjóri RÚV, sest hjá okkur í lok þáttar. Hún ætlar – eins og venjan er hér í Samfélaginu annan hvern mánudag – að líta um öxl og varpa ljósi á gullmola úr safni Ríkisútvarpsins. Tónlist úr þættinum: boygenius - Not Strong Enough. ELIS REGINA & ANTONIO CARLOS JOBIM - Aguas de Marco. Joan Baez - Simple Twist of Fate

Í dag heimsækjum við Gerðuberg í Breiðholti – þar er rekin áhugaverð verslun þar sem allt er ókeypis. Hver sem er getur komið við og tekið hluti úr hillum eða skilið eftir hluti sem aðrir geta tekið með sér heim. Ég heimsótti verslunina í vikunni og ræddi við verslunarstjórann og nokkra viðskiptavini. Við fáum líka þriðja pistilinn í örpistlaröð Þorgerðar Maríu Þorbjarnardóttur og Láru Sólveigar Lefort Scheefer – sem eru í Belem í Brasilíu á COP-loftslagsráðstefnunni. Í dag segir Lára okkur frá brösugri Brasilíuferð sinni og fyrstu dögum ráðstefnunnar. En við byrjum á Jólaþorpinu í Hafnafriði, sem opnar á Thorsplani í dag. Hluti miðbæjarins breytist í göngugötu á meðan jólaþorpið er opið, en þorpið hefur vaxið ár frá ári og nýtur vinsælda bæði meðal Hafnfirðinga og annarra. Þær Árdís Ármannsdóttir sviðsstjóri og Sunna Magnúsdóttir verkefnastjóri, báðar hjá Hafnarfjarðarbæ, kíkja til okkar. Tónlist frá útsendingarlogg 2025-11-14 JFDR - White sun. Maria Somerville - Garden. Artur Verocai - Na Boca do Sol. Cole Davis - I Want You Gone (ásamt Bon Iver).

Svæðið við Elliðaárstöð í Elliðaárdal iðar nú af lífi árið um kring. Áður var þar afvikið iðnaðarsvæði en nú hefur svæðið verið endurhannað með almenningsrýmum, útisvæði, gestastofu og veitingastað. Gamlar byggingar hafa fengið nýtt hlutverk og saga svæðisins er vel varðveitt. Ástrós Signýjardóttir kíkti við og hitti Brynhildi Pálsdóttur, vöruhönnuð, sem er ein af þeim sem stóð að endurhönnun Elliðaárstöðvar og hlutu Hönnunarverðlaun Íslands í ár. Við erum að ræða við Lindu Heimisdóttur, framkvæmdarstjóra máltæknifyrirtækisins Miðeindar. Miðeind heldur úti ýmsum máltæknitólum – Málfríður er yfirlestrartól, Hreimur sinnir talgreiningu og skjátextun og Erlendur getur hjálpað notendum með þýðingar – svo eitthvað sé nefnt. En nýlega bárust þær fregnir að Miðeind hefði fest kaup á veforðabókaþjónustunni og uppflettiritinu Snöru – sem áður var í eigu Forlagsins. Við byrjum þar – rýnum aðeins í þessi kaup og fleira sem er framundan hjá máltæknifyrirtækinu Miðeind. Tónlist úr þættinum: Róshildur - Tími, ekki líða. Latínudeildin, Rebekka Blöndal - Svo til. Baker, Julien, Torres - Bottom of a Bottle.

Í þætti dagsins bregðum við okkur Vestur. Á Fellsenda í Dölum er rekið hjúkrunarheimili. Staðsetningin er óvenjuleg því heimilið er í dreifbýli. Það var stofnað árið 1968 og átti að vera heimili fyrir aldraða dalamenn en þegar til kastanna kom reyndist ekki nóg af þeim. Það var því ákveðið að bjóða geðfatlað fólk velkomið þangað. Síðan þá hefur allur húsakostur verið endurnýjaður og í dag er þar rekið heimili fyrir geðfatlaða sem á sér fáa sína líka hérlendis. Gréta Sigríður Einarsdóttir, fréttamaður á Vesturlandi, heimsótti fellsenda á dögunum og fékk að heyra meira um starfsemina. Við fáum líka annað póstkort frá Belém í Brasilíu. Þorgerður María Þorbjarnardóttir er á COP30-loftslagsráðstefnunni þar í bæ – og segir okkur í dag frá opnunarræðum ráðstefnunnar, hverfulu veðri og mótmælum sem geysuðu á ráðstefnusvæðinu. Og í lok þáttar kemur Edda Olgudóttir, vísindamiðlari þáttarins, til okkar í sitt reglulega vísindaspjall. Í dag ætlar hún að segja okkur frá virkni á lyfi gegn Alzheimer sjúkdómnum. En við byrjum í dölunum. Umsjón þáttar: Ástrós Signýjardóttir og Pétur Magnússon. Tónlist þáttarins: Howard, Ben - Couldn't Make It Up. GILBERTO GIL - Miserere Nóbis. Snorri Helgason - Torfi á orfi. Cain, Ethel, Hausswolff, Anna Von - Aging Young Women (feat. Ethel Cain).

Fjallahjólið Elja var nýverið valið vara ársins á Hönnunarverðlaunum Íslands. Hjólið er uppfinning frá fyrirtækinu Lauf Cycles – og við fáum til okkar í dag Berg Benediktsson, verkfræðing og starfsmann fyrirtækisins – sem ætlar að segja okkur frá þessu hjóli og fyrirtækinu, sem hóf starfsemi sína í bílskúr í Grafarvogi. Andrés fyrrverandi prins verður hér eftir þekktur sem Andrew Mountbatten Windsor eftir ákvörðun Karls Bretakonungs um að svipta bróður sinn tign, titlum og heiðursnafnbótum. Í yfirlýsingu, sem birtist í síðustu viku, segist Andrew hafa tekið ákvörðunina í samráði við Karl Bretakonung, sína nánustu fjölskyldu og stórfjölskylduna, vegna áframhaldandi ásakana sem dragi athyglina frá vinnu konungsins og konungsfjölskyldunnar. Guðný Ósk Laxdal, sérfræðingur í konungsfjölskyldum, ætlar að leiða okkur í gegnum stöðu bresku konungsfjölskyldunnar. Og í lok þáttar fáum við til okkar Bergsvein Bergsveinsson rithöfund til að ræða tækniframfaratrú, samfélagsmiðla og gervigreind – viðfangsefni sem hann fjallaði um á málþingi í Reykjavíkurakademíunni í síðustu viku. — en við byrjum á vöru ársins. Umsjón: Ástrós Signýjardóttir og Pétur Magnússon. Tónlist þáttarins: Nick Drake - Pink moon. Prins Póló - Fallegi smiðurinn. Bríet - Until then

Vankunnátta þegar kemur að gervigreind kostar fyrirtæki dýrmæt tækifæri og fjármuni og fyrir almenning er þekking á netöryggi nauðsynleg t.a.m. varðandi vernd persónulegra upplýsinga. Þær Saga Úlfarsdóttir og Vigdís Helga Eyjólfsdóttir ætla að koma til okkar og fræða okkur um gervigreind og netöryggi. Næstu vikur fáum við hér í Samfélaginu póstkort frá Brasilíu. Þorgerður María Þorbjarnardóttir, formaður Landverndar og Lára Sólveig Lefort Scheefer, forseti ungra umhverfissinna eru í brasilísku borginni Belém á COP30 loftslagsráðstefnunni – og þær ætla að segja okkur frá því sem þar fer fram í örpistlum sem fluttir verða nokkrum sinnum í viku hér í þættinum. Við flytjum fyrsta pistilinn í þætti dagsins. Og í lok þáttar heimsækjum við þjóðskjalasafnið og fylgjum Símoni Hjalta Sverrissyni í gegnum áhugaverð skjöl um frægt skipbrot við Borgarfjörð árið 1936. Umsjón þáttar: Ástrós Signýjardóttir og Pétur Magnússon. Tónlist þáttarins: Big Thief - Words. Mestre Verequete - Alô Belém Brigitte Bardot - Un jour comme un autre Björgin og Hjartagosarnir - Þetta reddast allt

Parkinson-sjúkdómurinn hrjáir tólf hundruð einstaklinga hérlendis. Parkinson er hæggengur taugahrörnunarsjúkdómur sem hefur áhrif á líkamlega færni. Misjafnt getur verið milli einstaklinga hver sjúkdómseinkennin eru. Enn sem komið er er ekki til nein lækning við sjúkdómnum. Ágústa Karen Andersen, forstöðumaður Takts endurhæfingar hjá Parkinson-samtökunum, og Vilborg Jónsdóttir, sem greindist með sjúkdóminn fyrir tíu árum, settust niður með okkur í húsnæði samtakanna í gær. Konur þurfa bara að vera duglegri… er uppistandssýning Sóleyjar Kristjánsdóttur og Auðbjargar Ólafsdóttur þar sem þær velta fyrir sér öllu því sem konur þurfa bara að vera duglegri í. Í sýningunni fjalla þær um allt það stórkostlega, hversdagslega og fyndna sem drífur á daga miðaldra fjölskyldu-og framakvenna sem þurfa bara að láta allt ganga upp. Sóley og Auðbjörg ætla að segja okkur frá uppistandinu. Umsjón: Ástrós Signýjardóttir. Tónlist þáttarins: CAMERON WINTER - Nausicaa DIJON - Yamaha LILA IKÉ - He loves us both

Nýlega voru birt fyrstu áfangagögn verkefnisins, Landsskýrsla INTERACT. Hún veitir innsýn í það hvernig sex Evrópuríki, Þýskaland, Grikkland, Ítalía, Portúgal og Rúmenía, auk Íslands, nálgast málefni heimilislausra kvenna. Niðurstöðurnar sýna að víða skortir á samþættingu jafnréttis- og kynjasjónarmiða, þjónusta við heimilislausar konur er að stórum hluta brotakennd og ósamþætt og tekur of lítið mið af áhrifum áfalla á líf kvenna. Íslensku samstarfaðilarnir RIKK, rannsóknarstofnun í jafnréttisfræðum við Háskóla Íslands og Rótin félagasamtök bera ábyrgð á því að niðurstöðurnar nýtist til að innleiða nýja nálgun. Þær Kristín Hjálmarsdóttir frá RIKK og Kristín Pálsdóttir frá Rótinni kíkja til okkar. Stefán Gíslason, umhverfisfræðingur, flytur okkur hugvekju um kauphegðun, nú þegar margir afsláttardagar eru framundan. Hann veltir því upp hvað séu góð kaup og gefur góð ráð. Í lok þáttar kemur Eyrún Magnúsdóttir, gervigreindarsérfræðingur, svo til okkar og segir okkur allt um hvernig gervigreind færir sig sífellt meira yfir í hlutverk blaða- og fréttamanna. En ný rannsókn Breska ríkisútvarpsins, BBC, bendir til þess að gervigreindinni sé ekki treystandi til að segja okkur fréttir. Umsjón: Ástrós Signýjardóttir og Pétur Magnússon. Tónlist þáttar: BON IVER - There's is a rhythmn ELLEN KRISTJÁNSDÓTTIR - Lilju rós THE NEW EVES - Red brick

Síðasta febrúar var verkefnið Reykur sett á laggirnar á vegum Matthildarsamtakanna – Reykur veitir skaðaminnkandi þjónustu fyrir fólk sem reykir ópíóíða og örvandi vímuefni og hefur – síðustu átta mánuði – náð til fólks sem hefur áður ekki fengið viðeigandi þjónustu eða aðstoð. Svala Jóhannesdóttir, sérfræðingur í skaðaminnkun og forormaður mattmildarsamtakanna Reyks, sest hjá okkur í upphafi þáttar og veitir okkur innsýn inn í starfsemina. Dagana 1.–9. nóvember 2025 heldur Tilvera – samtök um ófrjósemi – upp á Vitundarvakningarviku um ófrjósemi. Markmið vikunnar er að efla fræðslu og skilning á ófrjósemi, brjóta niður þögn og fordóma og minna á að þekking á líkamanum er ekki lúxus, heldur lífsnauðsyn. Sigríður Auðunsdóttir og Anna Þorsteinsdóttir frá Tilveru settust niður með okkur og sögðu okkur frá samtökunum og baráttunni við ófrjósemi. Edda Olgudóttir, vísindamiðlari Samfélagsins, ætlar að segja okkur frá mögulegum áhrifum Covid bólusetningar á krabbameinsmeðferðir. en byrjum á einu lagi. Umsjón: Ástrós Signýjardóttir og Pétur Magnússon. Tónlist þáttarins: Rogers, Maggie - Don't Forget Me. HJÁLMAR - Blómin í brekkunni. Bryan, Zach - 28.

Þing Norðurlandaráðs var í Stokkhólmi í Svíþjóð í síðustu viku. Þar voru öryggismál Norðurlandanna ofarlega á baugi ásamt stöðu Grænlands, Færeyja og Álandseyja innan norræns samstarfs. Hrannar Björn Arnarsson, formaður Norræna félagsins á Íslandi, var í Stokkhólmi og ætlar að kíkja til okkar í upphafi þáttar. Samtökin Fuglavernd héldu málþing á dögunum um stöðu votlendis og hvernig votlendi hefur áhrif á fuglalíf. Á Íslandi er að finna fjölmörg ólík votlendi sem eru mismunandi að stærð og sem meðal annars standa undir eða styðja við stofna yfir fimmtíu fuglategunda. Aron Alexander Þorvarðarson, líffræðingur og verkefnastjóri hjá Fuglavernd, segir okkur frá mikilvægi þess að endurheimta og vernda votlendissvæði í heiminum. Tónlist úr þættinum: Drake, Nick - Time has told me. Erhard, Anna - Not Rick. Geese - Cobra Lenker, Adrianne - Vampira Empire

Bíó Paradís býður nú þeim sem leita ástarinnar að koma á hraðstefnumót. Markmið stefnumótanna er að gefa einhleypum tækifæri á að kynnast nýju fólki á léttum og skemmtilegum kvöldum. Í október var tvisvar blásið til hraðstefnumóta og þær Ása Baldursdóttir og Lisa Attenberger frá Bíó Paradís ætla að koma og segja okkur allt um þau. Síðan ætlar Helga Lára Þorsteinsdóttir, safnstjóri RÚV, að kíkja til okkar. Í dag ætlar hún að rifja upp með okkur opnun Reykjanesbrautar, sem var formlega opnuð, með bundnu slitlagi, í október 1965 – og í fréttaauka frá þeim degi heyrum við af mótmælendum gegn veggjaldi sem var innheimt til að standa straum af gerð vegarins. ADHD-samtökin og Sjónarhóll héldu málþing síðastliðinn föstudag. Yfirskrift þess var krefjandi hegðun barna með ADHD og markmiðið var að auka þekkingu og skilning á helstu þáttum sem ýta undir krefjandi hegðun og beina sjónum að gagnreyndum aðferðum sem nýtast til að draga úr áhrifum þeirra. Aukin þekking og skilningur getur dregið úr krefjandi hegðun, stutt við betri líðan og jákvæðari sjálfsmynd hjá barninu sem og þeim sem að barninu koma. Jóna Kristín Gunnarsdóttir og Elín Hinriksdóttir frá ADHD-samtökunum settust niður með okkur fyrir helgi.

Þjóðarspegillinn fer nú fram í Háskóla Íslands og í þætti dagsins ætlum við að ræða við fyrirlesara þriggja erinda. Byggingargallar hafa lengi verið til umræðu á Íslandi. Í nýrri rannsókn er lagt mat á eðli og umfang galla í nýbyggðum fjölbýlishúsum á höfuðborgarsvæðinu og hvernig ábyrgðar- og eftirlitskerfi virka í framkvæmd. Frumniðurstöður benda til að núverandi ábyrgðar- og eftirlitskerfi nýbygginga virkar ekki sem skyldi. Stefán Hrafn Jónsson, prófessor á félagsvísindasviði Háskóla Íslands, ætlar að segja okkur allt um þetta. Að huga að andlegri heilsu á vinnustöðum þar sem andlegt álag er mikið skiptir verulegu máli, ekki aðeins fyrir vellíðan starfsmanna heldur einnig fyrir árangur og starfshæfni stofnunarinnar í heild. Laufey Sif Ingólfsdóttir ætlar að segja okkur frá rannsókn sinni á tilfinningavinnu fangavarða á Íslandi. Sérstök áhersla var lögð á að skoða hvernig starfið hefur áhrif á andlega líðan, faglega sjálfsmynd og viðbrögð við álagi, auk þess að greina hvaða úrræði og stuðning fangaverðir hafa til að mæta krefjandi aðstæðum. Eru íslensk heimili undirbúin fyrir hamfarir? er heiti erindis sem Guðný Björk Eydal og Ragnheiður Hergeirsdóttir eru með. Þær segja frá niðurstöðum þriggja kannanna þar sem spurt var hvernig heimilisfólk hagar sínum viðbúnaði. Guðný og Ragnheiður koma í lok þáttar og deila með okkur helstu niðurstöðum. Umsjón: Ástrós Signýjardóttir og Elsa María Guðlaugs Drífudóttir. Tónlist þáttarins: EMILÍANA TORRINI - Animal Games. LENNY KRAVITZ - 5 More Days 'Til Summer. PAUL SIMON - You Can Call Me Al.

Þær hindranir sem fatlað fólk mætir í námi á háskólastigi og leiðir til umbóta með áherslu á listnám er viðfangsefni málþings sem verður haldið á laugardaginn á vegum Listaháskóla Íslands. Við fáum til okkar í þáttinn Kristínu Eysteinsdóttur rektor LHÍ og Heklu Björk Hólmgeirsdóttur aðjúnkt við Háskóla Íslands, sem stýrir málþinginu. Fólk hefur lengi verið meðvitað um áskoranir þess að flytja til nýs lands og aðlagast framandi menningu en fólk þekkir síður þær áskoranir sem mæta fólki þegar það flytur aftur til heimalandsins og þarf að enduraðlagast samfélaginu þar. Karitas Hrundar Pálsdóttir gaf nýverið út bók sem fjallar um snúbúa-bókmenntir, það er skáldskap sem lýsir upplifun snúbúa—fólks sem hefur búið erlendis og flutt aftur til heimalandsins—af menningarsjokki og enduraðlögun. Karitas kíkir til okkar. Maó Alheimsdóttir ætlar, í lok þáttar, að flytja okkur pistil um krukkuhefðir, um venjur að varðveita mat í krukkum og minningar tengdar því. Umsjón þáttarins: Ástrós Signýjardóttir og Elsa María Guðlaugs Drífudóttir. Tónlist þáttarins: Bombay Bicycle Club - Always Like This. ÁSGEIR TRAUSTI - Afterglow. ÖNNU JÓNU SON - Almost over you.

Umboðsmaður barna óskaði nýverið eftir því við forsætisráðherra að fram fari rannsókn á afdrifum barna sem hafa verið vistuð í meðferðarúrræðum á vegum ríkisins. Félag fósturforeldra vill að sambærileg rannsókn fari fram á afdrifum fósturbarna. Guðlaugur Kristmundsson, formaður félags fósturforeldra, ætlar að ræða við okkur um mikilvægi slíkrar rannsóknar fyrir framtíð málefna fósturbarna á Íslandi. Almannatenglar byggja fyrst og fremst á eigin tilfinningu þegar kemur að siðferðislegum álitamálum í eigin störfum. Þetta er meðal niðurstaða í meistararitgerð Grettis Gautasonar, sem rannsakaði siðferðislegar áskoranir almannatengla í íslensku samfélagi. Og í lok þáttar kemur Edda Olgudóttir, vísindamiðlari Samfélagsins, til okkar. Í dag ætlar hún að segja okkur frá nýrri, mögulegri, nýtingu á lyfinu Ozempic. Umsjón Ástrós Signýjardóttir og Elsa María Guðlaugs Drífudóttir Tónlist þáttarins: ELÍN HALL - Komdu til baka VILHJÁLMUR VILHJÁLMSSON - Lítill fugl SIMON & GARFUNKEL - The Sounds Of Silence

Aldrei hefur snjóað jafnmikið í Reykjavík í október, en jafnfallinn snjór mældist 27 sentímetrar við Veðurstofuna í dag. Það snjóar enn og breytast gular veðurviðvaranir í appelsínugular þegar líður á daginn. Færðin er í takt við veðrið og má búast við að hún versni enn. Lögreglan á Suðurnesjum mælist til þess að fólk gisti ekki í Grindavík á meðan appelsínugular viðvaranir eru í gildi, en þar er óvissustig almannavarna í gildi vegna jarðhræringa. Við sláum á þráðinn til Grindavíkur og heyrum í Einari Jóni Sveinssyni slökkviliðsstjóra. Við ræddum við Þóru Kristínu Ásgeirsdóttur, deildarstjóra Almannavarna á höfuðborgarsvæðinu, um veður og færð á höfuðborgarsvæðinu. Hrekkjavakan hefur á síðustu árum haldið innreið sína á Íslandi. Siðurinn hefur borist hingað frá Bandaríkjunum, en hátíðin á sér miklu eldri rætur sem má rekja til heiðinnar hausthátíðar sem Írar og Bretar fögnuðu til forna. Það hefur verið hefð að skera út grasker en ekki allir vita að áður en Evrópumenn numu Ameríku og fundu graskerið, voru luktir skornar út úr rófum. Við kíktum í heimsókn á Árbæjarsafnið í gær og fengum að vera viðstödd rófuútskurð. Áhersla á varnarmál hefur aukist mikið undanfarin misseri og ætla íslensk stjórnvöld að verja einu komma fimm prósent af vergri landsframleiðslu í öryggis og varnarmál fyrir árið 2035. Varnartengd starfsemi hér á landi felst meðal annars í að taka á móti liðsafla bandalagsríkja NATÓ, og erum við fær um að hýsa jafnvel þúsundir manna með tiltölulega skömmum fyrirvara. Jónas G. Allansson, skrifstofustjóri varnarmálaskrifstofu utanríkisráðuneytisins segir okkur undan og ofan af varnartengdri starfsemi hér á landi. Umsjón: Ástrós Signýjardóttir og Elsa María Guðlaugs Drífudóttir. Tónlist þáttarins: HLJÓMSVEIT ÞORSTEINS GUÐMUNDSSONAR: Snjómokstur RÍÓ TRÍÓ: Dýrið gengur laust PRINS PÓLÓ: Er of seint að fá sér kaffi núna TODMOBILE: Abracadabra

Í gær voru liðin þrjátíu ár frá því að mannskætt snjóflóð féll á Flateyri í Önundarfirði. Tuttugu fórust í flóðinu. Fyrr sama ár hafði annað flóð fallið í Súðavík, þar sem fjórtán fórust. Níu árum síðar opnaði Snjóflóðasetur Veðurstofu Íslands á Ísafirði, eftir ákall frá heimamönnum. Við heyrum viðtal Grétu Sigríðar Einarsdóttur við Hörpu Grímsdóttur um snjóflóðasetrið og starfsemi þess. Hártogsmál Þórodds Þórðarsonar kom fyrir Yfirrétt á Íslandi árið 1744. Í fimmta, og nýjasta, bindi Yfirréttarins segir frá málinu og hvernig það æxlaðist. Ragnhildur Hólmgeirsdóttir, skjalavörður á Þjóðskjalasafninu, hefur unnið við útgáfu Yfirréttarins, og segir okkur frá hártogsmálinu. Dýraverndunarfélagið Villikettir er þessa dagana með um 290 ketti í sinni umsjá. En sjálfboðaliðar félagsins vinna alla daga að því að sporna við fjölgun villtra katta með aðferðinni fanga - gelda - skila. Anna Jóna Ingu Ólafardóttir og Ásdís Erla Valdórsdóttir frá Villiköttum setjast niður með okkur og fræða okkur um félagið. Umsjón: Ástrós Signýjardóttir og Elsa María Guðlaugs Drífudóttir. Tónlist þáttarins: FJALLABRÆÐUR - Hafið eða fjöllin NORAH JONES - Sunrise SNORRI HELGASON - Litla kisa

Það er kvennaverkfall í dag og af því tilefni höfum við fengið til okkar þrjár konur til að ræða stöðuna í jafnréttismálum. Þetta eru Kolbrún Halldórsdóttir, formaður BHM, Saga Davíðsdóttir frá femínistafélaginu Emblu við Menntaskólann í Hamrahlíð og Helga Haraldsdóttir, formaður Hinsegin daga. Kvennafrídagurinn var fyrst haldinn fyrir fimmtíu árum síðan, árið 1975. Þá lögðu konur niður störf til að sýna fram á mikilvægi kvenna í atvinnulífinu. Kvennaverkfall er nú haldið í áttunda sinn til að vekja athygli á stöðu kvenna og kvára innan samfélagsins. Í þættinum var ranglega farið með nafn ræðukonunnar Ásthildar Ólafsdóttur og ræðan ranglega eignuð Aðalheiði Bjarnfreðsdóttur. Við biðjumst velvirðingar à því. Umsjón þáttar: Ástrós Signýjardóttir og Elsa María Guðlaugs Drífudóttir

Skipulagsmál verða í forgrunni í fyrri hluta þáttarins í dag. Skipulagsdagurinn stendur nú yfir á vegum skipulagsstofnunar og sambands íslenskra sveitarfélaga, þar sem umhverfið sem við sköpum okkur sjálf er til umræðu út frá ýmsum sjónarhornum. Við heyrum hugleiðingar Magneu Guðmundsdóttur arkitekts um gæði í hinu byggða umhverfi. Henni þykir vanta að umræða um skipulagsmál fari meira á dýptina, og að við áttum okkur á hvað það er sem skiptir raunverulega máli til að umhverfi okkar stuðli að vellíðan og farsæld. ÁST: Og gæði í skipulagsmálum verða enn til umfjöllunar þegar Ásdís Hlökk Theódórsdóttir skipulagsfræðingur ræðir við okkur um ný íbúðarhverfi. Ásdís Hlökk hefur tekið fyrir 23 ný íbúðahverfi um allt land og greint hvort og þá hver þeirra séu að reynast vel og uppfylli það sem þarf til að til að geta talist góð hverfi. Umhverfismerktar vörur og verðlag þeirra verður til umræðu í pistli Stefáns Gíslasonar við lok þáttar. Umsjón þáttar: Ástrós Signýjardóttir og Elsa María Guðlaugs Drífudóttir. Tónlist í þættinum: HJÁLMAR: Aðeins eitt kyn HJÁLMAR OG HELGI BJÖRNS: Húsið og ég STEVE MILLER BAND: Abracadabra KALEO: All the pretty girls

Gagnagíslatökur, álagsárásir og svikapóstar eru meðal þeirra áskoranna sem netöryggissveit íslenskra stjórnvalda, CERT-IS, þarf að eiga við í sínum störfum. Starfsmönnum þar hefur fjölgað úr tveimur í fjórtán á fimm árum, sem er til marks um aukið álag og áherslu á netöryggi hér á landi. Magni Sigurðsson, forstöðumaður CERT-IS, fræðir okkur um störf sveitarinnar í þættinum í dag. Happy Hour kórinn hefur verið starfræktur í húsnæði Domus Vox í sex ár. Sigríður Soffía Hafliðadóttir, kórstjóri, segir markmiðið með kórnum að fá konur til að hittast og njóta þess að syngja saman. Við kíktum á kóræfingu í gærkvöldi og nutum þess að hlýða á fallegan söng. Edda Olgudóttir kemur til okkar í sitt reglulega vísindaspjall. Í dag ætlar hún að segja okkur frá rannsóknum á þunglyndi. En þunglyndi er algeng geðröskun sem lýsir sér þannig að depurð eða leiði varir í lengri tíma. Umsjón: Ástrós Signýjardóttir og Elsa María Guðlaugs Drífudóttir. Tónlist þáttarins: GDRN - Af og til

Breyttur lífsstíll er yndislegur hópur af fólki með þroskahömlun sem æfir undir leiðsögn Nönnu Guðbergsdóttur í World Class, Ögurhvarfi. Þau mæta tvisvar í viku til Nönnu og sum þeirra hafa gert það í fimmtán ár. Samfélagið fékk að kíkja með á æfingu hjá þessum dásamlega hóp. Og umhverfislöghyggja verður til umfjöllunar í vikulegum pistli Páls Líndals umhverfissálfræðings. Hún felur í sér að við séum fyrst og fremst mótuð af því umhverfi sem við búum og hrærumst í og að umhverfið hafi bein og óbreytanleg áhrif á þroska mannsins og heilsu. Hvernig höldum við garðinum fallegum í vetur? Við höldum í grasagarðinn þar sem Pálína Stefanía Sigurðardóttir og Svanhildur Björk Sigfúsdóttir garðyrkjufræðingar segja okkur allt um sígrænar plöntur og garðyrkju yfir kaldari mánuði ársins. Umsjón: Ástrós Signýjardóttir og Elsa María Guðlaugs Drífudóttir. Tónlist þáttarins: BENNI HEMM HEMM & URÐUR & KÖTT GRÁ PJÉ - Á óvart. BJÖRGVIN HALLDÓRSSON - Þó Líði Ár Og Öld. ÁRNÝ MARGRÉT - Akureyri AMABADAMA - Gróðurhúsið

Af hverju er fólk á flótta og hvernig erum við sem samfélag að taka á móti fjölskyldum á flótta? Nína Helgadóttir, teymisstjóri í málefnum flóttafólks hjá Rauða krossinum, ætlar að segja okkur frá aðstæðum flóttafólks, stöðuna í málefnum þeirra á Íslandi og hvernig er best að búa um þennan viðkvæma málaflokk til framtíðar. Í reglulegum pistli sínum ætlar Helga Lára Þorsteinsdóttir, safnstjóri RÚV, að spila fyrir okkur viðtalsbút við Sigfús Elíasson. Sigfús fæddist í Selárdal og opnaði síðar Dulminjasafn. Viðtalið við Sigfús er frá árinu 1957 og við fáum að heyra það á eftir. Í kapphlaupum er yfirleitt rásmark og endamark. Gervigreindarkapphlaupið er þess eðlis að enginn getur spáð fyrir um hvar það endar. Eyrún Magnúsdóttir, gervigreindarsérfræðingur, kemur til okkar í lok þáttar og ræðir um kapphlaupið um að þróa vélar sem eru jafn greindar eða ennþá greindari en mannkynið. Umsjón: Ástrós Signýjardóttir og Elsa María Guðlaugs Drífudóttir Tónlist þáttarins: Bubbi Morthens - Velkomin Sting - All this time Mannakorn - Á meðan sumar framhjá fer

Ólafía Kvaran er nýkomin heim frá Hvar, í Króatíu, þangað sem hún fór með hóp hlaupara til að taka þátt í Spartan hlaupi. Í hlaupinu, sem var um 25 kílómetrar, þurftu hlauparar að leysa hinar ýmsu hindranir og þrautir. Ólafía sem er margfaldur meistari í sínum aldursflokki, ætlar að segja okkur allt um Spartan. Tjörnin í Reykjavík er menguð og þarf á hjálp að halda. Hjá Reykjavíkurborg eru nú uppi áætlanir um að komast að því hversu menguð Tjörnin er og grípa til aðgerða til að hjálpa lífríki hennar. Við hittum Benedikt Traustason frá Reykjavíkurborg við Tjörnina og fáum að heyra meira af þessu og aðeins um sögu Tjarnarinnar. Vera Illugadóttir ætlar svo að koma til okkar í dýraspjall. Í dag ætlar hún að fræða okkur um nöktu moldvörpurottuna. Umsjón: Ástrós Signýjardóttir og Elsa María Guðlaugs Drífudóttir Tónlist þáttarins: Gladys Knight and The Pips - Midnight Train To Georgia. Björgvin Halldórsson og Ragnhildur Gísladóttir - Dagar og nætur Kiriyama Family - About you

Aðalfundur þings Arctic Circle hófst nú í hádeginu á stóra sviðinu í Silfurbergi í Hörpu. Yfir 2.000 þátttakendur frá nær 70 löndum taka þátt og ræða þar málefni norðurslóða. Meðal þátttakenda eru ráðherrar og leiðtogar frá fjölmörgum löndum, stjórnendur vísindastofnana og alþjóðlegra fyrirtækja, auk fulltrúa loftslagssamtaka og frumbyggja á Norðurslóðum. Matthildur María Rafnsdóttir, samskiptastjóri Arctic Circle, ræðir við okkur um viðhorf stórvelda til norðurslóða. Nordjobb hefur í fjóra áratugi aðstoðað ungt fólk á Norðurlöndunum við að finna sér starf, sækja sér nýja reynslu og upplifa það að búa í öðru Norrænu landi. Elva Dögg Sigurðardóttir, verkefnastjóri Nordjobb á Íslandi, ætar að koma til okkar og segja okkur allt um Nordjobb. Umhverfis- og skipulagsráð hefur fallið frá götuheitinu Fífilsgata í Reykjavík og samþykkt tillögu götunafnanefndar um að hún verði framlenging af götunni Hlíðarfæti. Sagnfræðingurinn Stefán Pálsson vakti athygli á ákvörðuninni á Facebook-reikningi sínum og kallaði hana örnefnaklám. Stefán ætlar að kíkja til okkar og spjalla við okkur um götuheiti í Reykjavík. Umsjón: Ástrós Signýjardóttir og Elsa María Guðlaugs Drífudóttir. Tónlist þáttarins: YLJA - Á rauðum sandi R.E.M - All they Way to Reno Guðrún Jóhanna Ólafsdóttir - Dalvísa

Félagsráðgjafar eru ómissandi hlekkur í geðheilbrigðisþjónustu. Með fagþekkingu, teymisvinnu og heildrænni nálgun styðja þeir fólk til aukins styrks, betri lífsgæða og samfélagslegrar þátttöku. Steinunn Bergmann, formaður Félagsráðgjafafélags Íslands, verður gestur okkar í þætti dagsins. Félagsráðgjafar kalla eftir því að fjármagni verði ráðstafað í niðurgreiðslu á sálfræðiþjónustu. Og við höldum áfram með umfjöllun um málefni Norðurslóða. Yfir 2.000 þátttakendur frá nær 70 löndum munu taka þátt í þingi Hringborðs Norðurslóða, sem hefst á morgun í Hörpu og stendur dagana 16.-18. október. Meðal þátttakenda eru ráðherrar og leiðtogar frá fjölmörgum löndum, stjórnendur vísindastofnana og alþjóðlegra fyrirtækja, auk fulltrúa loftslagssamtaka og frumbyggja á Norðurslóðum. Matthildur María Rafnsdóttir, samskiptastjóri Arctic Circle, ræðir við okkur um opnun siglingaleiðarinnar um norður íshaf. Í sínu vikulega vísindaspjalli ætlar Edda Olgudóttir að segja okkur frá lyfjarannsóknum fyrir MS sjúkdóminn. Umsjón: Ástrós Signýjardóttir og Elsa María Guðlaugs Drífudóttir Tónlist í þættinum: MOSES HIGHTOWER - Suma daga AMABADAMA - Týnda Kynslóðin EIVÖR PÁLSDÓTTIR - Ég veit

144 stúlkur frá tíu knattspyrnufélögum á höfuðborgarsvæðinu tóku þátt í rannsókninni SKORA sem Sigurður Skúli Benediktsson, aðjúnkt á Menntavísindasviði Háskóla Íslands, stóð fyrir ásamt fleirum. Markmið rannsóknarinnar var meðal annars að kanna tengsl á milli getuskiptingar og ánægju á meðal íslenskra 12 ára stúlkna í knattspyrnu. Við ræðum niðurstöður rannsóknarinnar við Sigurð Skúla. Hringborð Norðurslóða, Arctic Circle, er haldið í Hörpu 16-18 október. Innrás Rússa í Úkraínu hefur haft mikil áhrif á starf Heimskautsráðsins og hefur gert það að verkum að Arctic Circle er orðinn mikilvægur alþjóðlegur vettvangur til að ræða framtíð Norðurslóða. Matthildur María Rafnsdóttir, samskiptastjóri Arctic Circle, ætlar að segja okkur frá starfi Arctic Circle í síbreytilegum heimi. Almenningsbókasöfn um land allt sameina krafta sína undir merkjum verkefnisins Læsi á stöðu og baráttu kvenna í tilefni af Kvennaári 2025. Boðið verður upp á fjölbreytta dagskrá með lestur, samveru og bókmenntir í forgrunni. Auður Önnu Magnúsdóttir, framkvæmdastýra Kvenréttindafélags Íslands og Hólmfríður María Bjarnadóttir, sérfræðingur á Borgarbókasafninu settust niður með Ástrós Signýjardóttur og ræddu við hana um stöðu jafnréttisbaráttunnar og fjölbreytta dagskrá á bókasöfnum landsins á næstu vikum. Tónlist í þætti: Álfablokkin - KK Band A Little Grim - Ólöf Arnalds Umsjón: Elsa María Guðlaugs Drífudóttir

Kalkþörungar eru notaðir meðal annars sem fæðubótarefni og í snyrtivörur. Kalkþörungar eru basískir, með hátt PH-gildi, og því lifa ekki bakteríur eða mygla í þeim. Því hefur það reynst vel að nota þá í málningu á húsum til að vinna gegn myglumyndun. Sirrý Ágústsdóttir, frumkvöðull, kom til okkar í upphafi þáttar og sagði okkur frá því hvernig hún vinnur efni úr kalkþörungum. Landssamband eldri borgara hefur boðað til málþings 16.október sem ber yfirskriftina Ofbeldi gegn eldra fólki. Meðal þeirra sem flytja erindi þar er Linda Dröfn Gunnarsdóttir, framkvæmdastýra Kvennaathvarfsins. Erindi hennar ber heitið Eldri konur í Kvennaathvarfinu. Í lok þáttar kíkjum við svo í heimsókn í Þjóðskjalasafnið. Í dag ætlum við að heyra af leyndarskjalaverðinum Grími Jónssyni Thorkelín, sem gegndi embættinu frá 1791-1829. Leyndarskjalavörður var embættistitill yfirmanns Leyndarskjalasafnsins í Kaupmannahöfn og var bæði virðulegt og ábyrgðarmikið embætti. Umsjón: Ástrós Signýjardóttir. Tónlist þáttarins: VALDIMAR - Yfir borgina. ÁSGEIR TRAUSTI - Hringsól. THE BEATLES - I'll Follow The Sun.

Barnaleikhús hefur alltaf verið ástríða Inga Hrafns Hilmarssonar, leikara. Hann hefur nú í nokkur ár farið með leiksýningar inn í leikskóla til að leyfa öllum börnum að upplifa töfra leikhússins. Ingi Hrafn sest hjá okkur á eftir og ætlar að segja okkur frá mikilvægi leikhússins og frá jólaleiksýningu þar sem börnin fá að taka þátt. Þótt stór ríki hafi yfirburði á flestum sviðum í alþjóðasamfélaginu geta smáríki eigi að síður haft áhrif. Smáríki verða hins vegar að beita öðrum leiðum en stór ríki til áhrifa. Baldur Þórhallsson, prófessor í stjórnmálafræði, ætlar að rýna í stöðuna í alþjóðamálunum með okkur. Við heyrum viðtal við Sigurð Torfa Sigurðsson og Þóreyju Gylfadóttur frá Ráðgjafamiðstöð landbúnaðarins. Þau ætla að segja okkur frá fræðslustarfi á vegum miðstöðvarinnar; jafningjafræðslu bænda og loftslagsvænum landbúnaði, og við fáum aðeins að heyra af því hvað grænlenskur, færeyskur og íslenskur landbúnaður eiga sameiginlegt. Tónlist þáttarins: Ég er jólakötturinn Elín Ey - Always a reason

Upplýsingaóreiða, ógagnsæir algóritmar samfélagsmiðla og djúpfalsanir, sem og áskoranir í aðdraganda kosninga eru meðal þess sem erlend ríki notfæra sér í undirróðursherferðum sínum hér á Íslandi og annars staðar. Elfa Ýr Gylfadóttir, framkvæmdastjóri fjölmiðlanefndar ætlar að fræða okkur um þetta og segja okkur frá því hvernig við Íslendingar og löndin í kringum okkur eru að bregðast við. Hvað er matur? Spyr Stefán Gíslason, umhverfisfræðingur, í pistli vikunnar. Hann rýnir í innihaldslýsingu á vinsælu sælgæti sem flest okkar þekkjum. Sextán leiðsöguhundar blindra eru starfandi á Íslandi í dag. Þeir bæta lífsgæði notenda sinna og auðvelda þeim að fara ferða sinna og njóta öryggis í daglegu lífi. Blindrafélag Íslands vinnur stöðugt að því að fjölga leiðsöguhundum í notkun, en þjálfun hvers hunds er bæði dýr og tímafrek. Kristinn Halldór Einarsson, framkvæmdastjóri Blindrafélagsins, kemur til okkar í lok þáttar til að fræða okkur um þetta starf og hvernig miðar áfram, en í dag er líka alþjóðlegi sjónverndardagurinn. Umsjón: Ástrós Signýjardóttir Tónlist þáttarins: Hörður Torfason - Ég leitaði blárra blóma Leonard Cohen - Bird on the wire Hildur Vala - Komin alltof lang GÓSS - Eitt lag enn

Þegar mamma mín dó er nýútkomin bók rithöfundarins og doktorsnemans Sigrúnar Ölbu Sigurðardóttur. Í bókinni lýsir hún þeirri reynslu að fylgja dauðvona móður sinni gegnum veikindi og sitja við hlið hennar við andlátið. Við heyrum viðtal við Sigrúnu Ölbu og fáum að vita meira um missinn og skrifin um hann. Við rifjum upp eldra viðtal úr safni Samfélagsins, þar sem fjallað var um vinnustofu leikhópsins Kriðpleir undir yfirskriftinni Efsta hillan, þar sem þátttakendur voru beðnir um að mæta með krukkur eða sósutúpur sem höfðu dagað upp í ísskápnum. Þá kemur að vísindaspjalli Samfélagsins. Edda Olgudóttir ætlar að fræða okkur um rannsókn á byggingu á prótíni sem heitir Herv-K, í vísindaspjalli vikunnar. Hún kemur til okkar í lok þáttar. Umsjón: Elsa María Guðlaugs Drífudóttir Tónlist: Moon River - Frank Sinatra Andalúsía - JÓNFRÍ

Þjóðsögukista heimsins er opnuð í hlaðvarpsþáttum í umsjón Ingibjargar Fríðu Helgadóttur. Sögurnar eru alls konar, sumar fyndnar, aðrar fróðlegar, sumar alveg út í hött og enn aðrar svolítið hræðilegar eða draugalegar. Þjóðsögurnar eru frá ýmsum heimshornum og Ingibjörg Fríða ætlar að setjast hjá okkur og segja okkur allt um Þjóðsögukistuna. Páll Líndal, umhverfissálfræðingur, fjallar um rannsóknir í umhverfissálfræði og hvernig fólk skynjar og túlkar umhverfi sitt í sínum vikulega pistli. Í lok þáttar heyrum við viðtal við Daníel Sæberg. Daníel missti son sinn, Jökul Frosta, af slysförum þegar hann var fjögurra ára. Daníel hefur heiðrað minningu Jökuls Frosta með því að halda Grænan dag og tilgangurinn er að safna fjármagni fyrir börn og unglinga í sorg. Tónlist þáttarins: Ævilangt / GDRN A Horse With No Name / America High heels / Júníus Meyvant Umsjón: Elsa María Guðlaugs Drífudóttir

Hrognkelsi hafa nýst vel í baráttunni við laxalúsina en lúsin er eitt stærsta vandamál laxeldis. Nýverið fór fram stór fiskeldisráðstefna í Hörpu þar sem laxeldisbændur, bæði á Íslandi og í Færeyjum, sögðu frá reynslu sinni af laxalús. Andri Rúnar Sigurðsson, frá Benchmark Genetics Iceland ætlar að segja okkur allt um þetta. Helga Lára Þorsteinsdóttir, safnastjóri RÚV, ætlar að rifja upp með okkur 60 ára gamalt barnaefni sem hét “börnin skrifa.” Þátturinn var í umsjón séra Bjarna Sigurðssonar prests og við fáum að heyra hann lesa upp úr verðlaunaritgerð 9 ára stúlku. Við verjum stórum hluta ævinnar á vinnustaðnum og áhrif vinnunnar ná langt út fyrir skrifborðið. Dagana 6.–10. október 2025 verður haldin alþjóðleg vika tileinkuð hamingju og vellíðan í starfi. Ingrid Kuhlman, leiðbeinandi hjá Þekkingarmiðlun, kom til okkar og gaf okkur hugmyndir til að bæta vellíðan í starfi. Umsjónarmenn þáttarins: Ástrós Signýjardóttir og Elsa María Guðlaugs Drífudóttir. Tónlist þáttarins: PRINS POLO - Líf ertu að grínast. BJÖRGVIN & HJARTAGOSARNIR - Þetta reddast allt.

Þáttur dagsins var allur tileinkaður Menntakviku sem fer fram í Háskóla Íslands 2-4.október. Sjávarsögur til að stuðla að haflæsi í gegnum leiklist er málstofa sem Jóna Guðrún Jónsdóttir og Rannveig Björk Þorkelsdóttir leiða. Verkefnið snýst um haflæsi og vaxandi þörf til að auka vitund og fræðslu um hafið innan skólasamfélagsins. Jóna Guðrún og Rannveig Björk ætla að segja okkur allt um það hvernig þær nýta leiklist til að auka þekkingu á hafinu. Hvernig nota börn samfélagsmiðla og hvaða áhrif hafa samfélagsmiðlar? Þórður Kristinsson, doktorsnemi á menntavísindasviði, er einn þeirra sem er með erindi á Menntakvikunni. Erindi hans fjallar um stráka og samfélagsmiðla, en strákar fá annan veruleika inn á sína miðla en stelpur og önnur skilaboð um hlutverk kynjanna. Þórður ætlar að segja okkur frá þessu. Fjárhættuspilahegðun hjá ungmennum á Íslandi hefur aukist mikið samkvæmt niðurstöðum alþjóðlegu ESPAD rannsóknarinnar. Ragný Þóra Guðjohnsen er með erindi á Menntakviku um niðurstöðurnar, hvað útskýrir þessa aukningu og hvað við getum gert, sem samfélag, til að sporna við aukinni fjárhættuspilahegðun.

Verkefnið Peatland lifeline snýr að endurheimt votlendis og stuðningi við líffræðilegan fjölbreytileika. Verkefnið er styrkt af LIFE sjóðnum og Landbúnaðarháskóli Íslands leiðir það. Verkefnið hófst formlega fyrir mánuði síðan og er eitt umfangsmesta verkefni sem Landbúnaðarháskólinn hefur stýrt. Jóhanna Gísladóttir, lektor, kom til okkar og sagði okkur frá þessu áhugaverða verkefni. Hver ætlar að stýra gervigreindinni? Þessi spurning hefur oft ratað á borð löggjafa um heim allan, en nú hefur Kalifornía samþykkt lagafrumvarp um aukið gagnsæi og ábyrgð hjá stórum tæknifyrirtækjum sem þróa gervigreind. Eyrún Magnúsdóttir, gervigreindarfréttaritari Samfélagsins, kom og ræddi þessa löggjöf. Rauði krossinn býður flóttafólki upp á ýmis verkefni til stuðnings íslenskunámi þeirra víða um land. Í Árskógum hefur í fjögur ár verið boðið upp á hópkennslustundir sem leiddar eru af reyndum kennurum í sjálfboðaliðastarfi. Samfélagið fékk að fylgjast með kennslustund og fá að heyra meira um starfið. Tónlist þáttarins: VILHJÁLMUR VILHJÁLMSSON - Lítill Fugl. EDDIE VEDDER - Society. SIGURÐUR GUÐMUNDSSON - Orðin mín

Óttar Guðbjörn Birgisson varði doktorsritgerð sína, í íþrótta-og heilsufræði við Háskóla Íslands, á dögunum. Rannsókn hans snéri að netsamskipum og heilsu ungmenna. Óttar Guðbjörn sagði okkur frá helstu niðurstöðum. Margir upplifa sig einmana í nútíma samfélagi. Vika einmanaleikans er vitundarvakning Kvenfélagasambands Íslands gegn einsemd og einmanaleika. Hvað getum við gert til þess að draga úr einmanaleika og þarf mikið til? Þær Aðalbjörg Stefanía Helgadóttir hjúkrunarfræðingur og Jenný Jóakimsdóttir frá Kvenfélagssambandi Íslands komu til okkar á til þess að ræða um þetta. Aldin, gegn loftslagsvá, er hreyfing fólks sem er komið á þriðja aldursskeiðið. Á fáeinum árum hefur hópurinn orðið áberandi meðal umhverfishreyfinga í landinu. Aldin er tilnefnt til umhverfisverðlauna Norðurlandarás í ár og þau ætla að deila með okkur hugleiðingum sínum og markmiðum.

Aðstoð eftir afplánun er verkefni á vegum Rauða krossins og er ætlað að hjálpa föngum við ýmislegt er varðar daglegt líf og þær breytingar sem verða við það að ljúka afplánun. Pétur Kristófersson er sjálfboðaliði í verkefninu og ætlar að deila með okkur sinni reynslu. Mikilvægi mataræðis og svefns þegar kemur að bættri líðan verður varla ofmetið. Life Track er íslenskt smáforrit sem hefur náð mikilli útbreiðslu meðal fjölbreytts hóps fólks á stuttum tíma. Ingi Torfi Sverrisson, eigandi Life Track, ætlar að segja okkur frá forritinu og hvernig það varð til. Í lok þáttar er svo komið að vísindahorninu - vísindamiðlari Samfélagsins, hún Edda Olgudóttir kemur til okkar og ætlar að tala um lífplast og möguleikana í kringum það. Tónlist þáttarins: Helgi Björnsson - Það bera sig allir vel Lightouse Family - High Vilhjálmur og Ellý Vilhjálms - Ramóna Gréta Mjöll - Ó María

Hlutverk KLAK er að stækka og styðja við samfélag frumkvöðla á Íslandi með það að markmiði að fjölga sprotafyrirtækjum. Nýverið lauk Startup Supernova verkefninu, sem leitast við að byggja upp viðskiptalausnir fyrir alþjóðamarkað. Haraldur Bergvinsson og Freyr Friðfinnsson, starfsmenn KLAK, kíkja til okkar. Svo bregðum við okkur í heimsókn í Þjóðskjalasafnið. Í dag ætlum við að heyra um skýrslu sem var afhent forsætisráðherra í október 1939. Efni skýrslunnar er kynnisferð þáverandi flugmálaráðunauts til Danmerkur og Þýskalands það sama ár, og tillögur hans varðandi lögreglumál. Skýrslunni var hinsvegar stungið undir stól og við fáum að heyra allt um hvers vegna hér á eftir. Jassballett fyrir fötluð börn er nám sem er kennt í Danslistarskóla JSB í Lágmúlanum. Tímarnir hafa verið í boði í á þriðja vetur og hafa gefist vel. Dansgleði og hreyfifærni barnanna er virkjuð í gegnum leik og dans og nemendurnir taka þátt í stórum sýningum í Borgarleikhúsinu í lok skólaársins. Lilja Helgadóttir, danskennari, segir okkur frá náminu. Tónlist þáttarins: SIGURÐUR GUÐMUNDSSON & MEMFISMAFÍAN - Þú ert þar (ásamt Sigríði Thorlacius). NÝDÖNSK - Flugvélar. THE MAMAS AND THE PAPAS - California Dreamin.

Er dauðinn tabú sem umræðuefni í nútímasamfélagi? Vikulega hittist fólk í Langholtskirkju í grafarspjalli þar sem dauðinn er ræddur á ýmsan hátt. Alda Lóa Leifsdóttir kom til okkar og sagði okkur frá dauðakaffi - þar sem má ræða allt sem tengist dauðanum. Með aukinni notkun á gervigreind eru margir að velta fyrir sér hvernig hún virkar? Hvaða stærðfræði er það sem gervigreindin byggir á? Hafsteinn Einarsson, dósent í tölvunarfræði við HÍ, svaraði nýverið spurningu þessu tengdu á Vísindavefnum og hann ætlar að útskýra þetta allt fyrir okkur. Konungsfjölskyldur eru merkilegt menningarfyrirbæri sem eru stöðugt í sviðsljósinu og vekja sífellt áhuga. Guðný Ósk Laxdal kom til okkar og segja okkur það nýjasta úr heimi konungsfjölskyldna. Tónlist þáttarins: NÝDÖNSK - Ég ætla að brosa. Hipsumhaps - Lífið sem langar í

Af hverju ættum við að stunda geðrækt eins og við stundum líkamsrækt? Er hægt að rækta eða styrkja geðið? Við ræðum við Sigrúnu Þóru Sveinsdóttur sérfræðing í geðrækt hjá Embætti landlæknis um geðrækt og fimm leiðir að vellíðan. Stefán Gíslason, umhverfisfræðingur, líkir villtri náttúru við spægipylsu í pistli vikunnar. Alzheimersamtökin fagna fjörutíu ára afmæli í ár og af því tilefni var haldin ráðstefna um liðna helgi. Samfélagið hitti Guðlaug Eyjólfsson, framkvæmdastjóra samtakanna, sem fór yfir sögu samtakanna, og hvað hefur áunnist í baráttunni við Alzheimer í þau 40 ár sem samtökin hafa verið starfandi.