Lestin

Við hittum tónlistarkonuna Fríd, sem er listamannsnafn Sigfríðar Rutar Gyrðisdóttur. Hún hefur alltaf sungið en í Lýðháskóla í Danmörku komst hún að því að hún elskaði líka að semja tónlist. Í maí gaf hún út stuttskífuna Hærra. Svo heyrum við viðtal frá því í desember, Sigurður Ægisson, sóknarprestur á Siglufirði, hefur í hálfa öld grafið upp ótal kenningar um uppruna þessa þekktasta orðatiltækis í heimi.

Undir lok síðasta árs kom út platan Monster Milk, sem er fyrsta breiðskífa tónlistarkonunnar Sigrúnar Jónsdóttur, sem á sviðinu kallar sig einfaldlega SiGRÚN. Sigrún er þó alls enginn nýliði heldur hefur gefið út fimm stuttskífur undir eigin nafni undanfarinn áratug, en hún hefur einnig unnið sem hljóðfæraleikari, söngvari og pródúser, og spilað undir með Sigur Rós, Björk og Florence and the machine svo einhverjir séu nefndir. Monster Milk fékk Grammy-verðlaun íslensku grasrótarinnar, Kraumsverðlaunin, og í kvöld fagnar Sigrún plötunni með útgáfutónleikum í Iðnó. Við ræðum við Sigrúnu í Lest dagsins. Einar Hugi Böðvarsson flytur okkur sinn fyrsta pistil í Lestinni. Meðal þess sem kemur við sögu er spjallmennið Grok sem vill aðeins tala um þjóðarmorð á hvítum í Suður Afríku, gervigreindarsmíðaðar bækur á Amazon og lítill vængbrotinn þrastarungi. Næstu vikur ætlum við að fylgjast með bréfaskriftum frænkanna Helgu Daggar Ólafsdóttur og Sölku Snæbrár Hrannarsdóttur. Í fyrsta bréfinu ræða þær meðal annars bréfaskriftir og valdaleysið sem þær upplifa varðandi hryllinginn á Gaza.

Það styttist í Skjaldborgarhátíðina sem er haldin ár hvert á Patreksfirði. Góðvinur hátíðarinnar og Lestarinnar, Ásgeir H. Ingólfsson, sem féll frá í janúar, verður heiðraður á hátíðinni. Heimildamyndin Menningarsmygl sem fjallar um Ásgeir verður líka sýnd, en hún er í vinnslu. Ragnar Ísleifur Bragason og Kristín Andrea Þórðardóttir hita upp fyrir Skjaldborg. Við rifjum upp Vematsu, mann sem býr í Japan en á þó nokkuð marga vini á Íslandi sem hann kynntist á Twitter fyrir að verða áratug síðan.

Varaforseti Bandaríkjanna er kaþólskari en Páfinn. Hann fann trúna fyrir örfáum árum, skírðist til kaþólskrar trúar og segir það móta mjög sýn sína á pólitík. Áður en J.D. Vance hélt inn á hið pólitíska svið var hann metsöluhöfundur. Árið 2016 gaf hann út Hillbilly Elegy, þar sem hann lýsir uppvexti sínum í Ohio og Kentucky, þar sem hann bjó við óöruggar heimilisaðstæður en með hjálp ömmu sinnar og afa rættist úr honum. Það rættist ansi vel úr honum, eftir fjögur ár í hernum og tvö í háskóla hlaut Vance inngöngu í laganám hins virta Yale-skóla. Þar kynntist hann örlagavaldi í sínu lífi, fjárfestinum Peter Thiel. Vance á marga vini í Kísildalnum og það mætti segja að hann tengi saman tæknigeirann og þjóðernispopúlistana sem fylkja sér á bak við Trump.

Árið 2005 kom út fyrsta platan með hljómsveit Benna Hemm Hemm, 12 laga plata samnefnd tónlistarmanninum. Síðan þá eru liðin 20 ár og Benni kennir nú tónlist í Hagaskóla, og Ingi Garðar Erlendsson, básúnuleikari í hljómsveitinni, stýrir þar skólahljómsveitinni, Skólahljómsveit Vesturbæjar og Miðbæjar, SVoM. Á laugardag ætla SVoM og benni að leiða saman hesta sína og leika plötuna í heild sinni á tónleikum í Háskólabíó. Mér lék forvitni á að vita hvernig indí-fólk krútttónlist fyrsta áratugarins færi ofan í unglinga dagsins í dag og kíkti niður í Hagaskóla. Alkibíades var einhver alræmdasti stjórnmálamaður Grikklands til forna, einstaklega fagur, hrífandi og vel að máli farinn. Hann leiddi Aþenu út í tilgangslaust stríð og endaði á því að gera út af við lýðræðið í borgríkinu. Fyrir jól kom út íslensk þýðing á samræðunni Alkibíades eftir Platón, en þar segir frá fundi heimspekingsins Sókratesar og stjórnmálamannsins unga. Við ræðum við Hjalta Snæ Ægisson, bókmenntafræðing, þýðanda og bókaútgefanda.

Við ræðum við listamanninn Odee Friðriksson, um námið í Bergen og Samherja-gjörninginn. Mál Samherja gegn listamanninnum hefur nú staðið yfir í um tvö ár. Ástæða málsóknarinnar er lokaverkefni Odee úr Listaháskóla Íslands, þar sem hann þóttist vera Samherji og baðst afsökunar. Við hlýðum svo á pistla, Kolbeinn Rastrick færir okkur kvikmyndagagnrýni um myndina A Different Man og Guðrún Úlfarsdóttir syrgir eldhúsið.

Fimm skandinavískir kvikmyndagerðarmenn kváðu sér hljóðs á kvikmyndahátíðinni í Cannes á dögunum og kynntu nýtt manifesto sitt, Dogma 25. Þetta er nákvæmlega þremur áratugum eftir að Lars Von Trier og Thomas Vinterberg hristu upp í kvikmyndaheiminum með Dogma 95 stefnuyfirlýsingunni. Dogma 25 er björgunleiðangur og menningarleg uppreisn segja þau og setja sér 10 skýrar reglur um hvernig bíó þau ætla að búa til - meðal annars ætla þau ekki að nota internetið og handskrifa handritin sín. Í mars kom út í íslenskri þýðingu fjórða skáldsaga Sally Rooney, Intermezzo eða Millileikur. Lóa fær til sín annan aðdáanda írska rithöfundarins, Ingunni Snædal, til að ræða þemun sem koma fyrir í bókinni: sorgina, trúnna, skákina og samböndin.

Gísli Freyr Valdórsson er stjórnandi hlaðvarpsins Þjóðmál. Þar fer fram hispurlaus umræða um stjórnmál, efnahagsmál og menningu. Þátturinn hóf göngu sína í mars 2021, eftir ár af Covid, en áður en Þjóðmál varð hlapvarpsþáttur þá var það tímarit. Hvers vegna að breyta tímariti í hlaðvarp? Og hvers vegna eru engir viðmælendur af vinstri vængnum?

Lestin lítur við á Borgarbókasafninu og hittir þar sýrlenska sýningarstjórann, listamanninn og aðgerðasinnan, Khaled Barakeh. Hann er að opna sýninguna Absenced þar sem hann sýnir verk eftir listafólk sem hefur verið þaggað niður í vegna stuðnings þess við Palestínu. Það eru komin 18 ár frá því að söngleikurinn Leg eftir Hugleik Dagsson var frumsýndur. Í næstu viku munu útskriftarnemar á leikarabraut sýna verkið. Við spjöllum við Hugleik um ádeilu og grín, hnakka og trefla.

Reykjavík 112 nefnist ný íslensk spennuþáttaröð á Sjónvarpi Símans. Þættirnir eru byggðir á bók Yrsu Sigurðardóttur. Brynja Hjálmsdóttir rýnir í þættina. Elfar Logi Hannesson leikari og leikhússtjóri Komedíuleikhússins í Haukadal í Dýrafirði er væntanlegur til borgarinnar til að setja upp einleikinn Ariasman í Tjarnabíói. Við hringjum vestur á Þingeyri og ræðum um leikhús, sögumennsku og einleiki. Á laugardag kemur út raftónlistarplatan Vatn og Raf og á sama tíma opnar sýning með ljósmyndum sem prýða umslag og bækling plötunnar. Ljósmyndirnar og tónlistin mynda eina heild, en innblásturinn kemur frá íslenskum vatsnaflsvirkjunum. Svarthvítar ljósmyndirnar eru teknar í og við þessi miklu mannvirki og tónlistin notast meðal annars við hljóðupptökur innan úr virkjunum. Að baki þessu verki eru ljósmyndarinn Björgvin Sigurðarson og tónlistarmennirnir Jóhannes Birgir Pálmason og Árni Grétar Jóhannesson, betur þekktur sem Futuregrapher - en Árni féll frá í byrjun árs.

Una Schram ræðir við Sæunni Kjartansdóttur, sálgreini, um tengslamyndunarkenningar í rómantískum samböndum, en algórythmi Unu er stútfullur af efni því tengdu. Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir veltir fyrir sér tilgangi þess að endurgera pólitíska gjörninga fortíðar. Venusarstyttan á 1. maí er til skoðunar. Hver er snilld Nathan Fielder? Pálmi Freyr Hauksson og Tumi Björnsson velta þvi fyrir sér hvað gerir sjónvarpsþætti Fielders sérstaka.

Skiptir það sem Kanye West segir og gerir engu máli lengur? Nýjustu lögin hans virðast gerð til að stuða, en er eitthver stuðaður? Árni Már Þ. Viðarsson, myndlistamaður og stofnandi Gallery Port, hefur sett á fót nýtt verkefni sem heitir Afland og er listamannarekinn fjárfestingasjóður. Guðrún Úlfarsdóttir þekkir manneskjur sem fóru á líkvöku Páfans.

Við ræðum við stjórnanda hlaðvarpsins Ein pæling, Þórarinn Hjartarson. Hlaðvörp skipta æ meira máli í þjóðfélagsumræðunni og við ætlum að ræða við stjórnendur hlaðvarpa í Lestinni næstu vikurnar.

Veðmálasíður verða sífellt fyrirferðarmeiri. Áhrifavaldar og hlaðvarpsstjórnendur auglýsa þær og veðmál á íþróttaleiki virðast færast í aukana hjá ungu fólki. KSÍ stendur fyrir málþingi um veðmál og áhrif þeirra á íþróttir og samfélagið. Ásdís Sól Ágústsdóttir veltir því fyrir sér hvort það sé í lagi að lesa Notes to John, bók Joan Didion sem kom út eftir andlát hennar. Er mikilvægara að svala forvitni lesenda en að virða einkalíf látins fólks?

Ólöf Sigurðardóttir frá Hlöðum skrifaði grein í Eimreiðina árið 1906 þar sem hún lýsti bernskuheimili sínu, en hún ólst upp við mikla fátækt. Greinin vakti athygli á sínum tíma, því hún lýsti því sem ekki mátti lýsa: nöturlegum aðstæðum í íslenskum torfbæ. Greinin er talin vera fyrsti sjálfsævisögulegur þáttur íslenskrar konu. Til stendur að gefa greinina út í bók í sumar. Við heimsækjum verslunina Klístur og saumaverkstæðið Saumakallinn sem er starfrækt í Glæsibæ. Þar er hægt að fá límmiða, fatabætur, Crocs-skrauttappa og viðgerðir á fötum. Saumakallinn Arnar Stefánsson tekur á móti okkur.

Við ræðum við framleiðandan Hilmar Sigurðsson um ákvörðun Trumps um að setja tolla á kvikmyndir framleiddar á erlendri grundu. Hvaða áhrif gæti það haft á Íslandi? Og afhverju hefur framleiðsla í Los Angeles dregist saman um 40% á undanförnum áratug? Kolbeinn Rastrick fór á Minecraft myndina frægu í bíó og segir frá, myndin hefur vakið athygli fyrir þær sakir að bíógestir henda poppi í ákveðnu atriði myndarinnar, bíóstarfsfólki til mikils ama. Og að lokum ræðir Kristján Guðjónsson við þjóðfræðinginn Andrés Hjörvar, sem skrifaði nýverið meistararitgerð um flökkusögur um flóttafólk.

Derek Piotr er bandarískur tónlistarmaður og þjóðlagasafnari sem hefur eytt seinustu árum í að ferðast um heiminn og taka upp gömul þjóðlög til varðveislu fyrir vefsíðu sína Fieldwork Archive. Fyrir nokkrum árum spjölluðum við við Derek, sem biðlaði þá til hlustenda Rásar 1 að hafa samband við sig til að hann gæti tekið upp íslenskar rímur og söngva í munnlegri geymd en Derek er nú á leið til landsins í maí til að leita uppi þessar vísur, ásamt því að halda tvenna tónleika. Við spjöllum við Derek í Lest dagsins. Katrín Gunnarsdóttir dansari og danshöfundur segir Lóu Björk frá verkinu sínu Soft Shell, sem er meðal annars innblásið af ASMR-hljóðáreiti. Við heimsækjum svo Slökkvistöðina, sýningarými í áburðarverksmiðjunni í Gufunesi. Þar sýnir Anna María Bogadóttir arkitekt ljósmyndir af byggingu af niðurrifi Iðnaðarbankans við Lækjargötu. Sýningin er framhald af Jarðsetningar-verkefninu hennar sem hefur verið í gangi undanfarin ár með gjörningi, heimildarmynd og bók svo eitthvað sé nefnt.

Í verkinu Eden kafa Embla Guðrúnar Ágústsdóttir og Nína Hjálmarsdóttir ofan í sköpunarsöguna og taka sér pláss í sjálfum aldingarðinum upprunalega. Eden er hinsegin fötlunarparadís sem afmiðjar norm samfélagsins og leyfir áhorfendum að finna fyrir hinu erótíska innra með sér. Lóa spjallar við sviðslistakonurnar. Við kynnum okkur The Settlers nýja heimildarmynd Louis Theroux um ísraelskar landtökubyggðir á Vesturbakkanum í Palestínu. Theroux fjallaði um samfélög landtökufólks í heimildaþætti fyrir 15 árum síðan en nú heimsækir hann þau aftur og skoðar hvernig málin hafa þróast. Hin goðsagnakennda rappsveit The Pharcyde kemur fram á tónleikum í Reykjavík í næsta mánuði. Tónleikaferðin er haldin til að fagna 30 ára afmæli plötunnar Labcabincalifornia. Davíð Roach segir frá sveitinni.

Við gröfum í kistu Ríkisútvarpsins eftir efni sem fjallar um YouTube, sem fagnar 20 ára afmæli um þessar mundir. Hugmynd sem kviknaði hjá þremur fyrrum starfsmönnum PayPal átti að gjörbylta stefnumótasíðum. En það gekk illa að fá stelpur til þess að hlaða upp myndböndum af sér, þó greiðslu væri lofað. Í staðinn fengum við YouTube. Og YouTube breytti heiminum. Rimmugýgur heldur utan um Víkingaþorp á Galdrafári, lista- menningar- og fræðahátíð á Hólmavík á Ströndum sem er haldin í annað sinn næstu helgi. En Rimmugýgur er áhugamannafélag um menningu, bardaga- og handverkshefðir víkínga. Una Schram ræðir við Jökul Tandra sem fer fyrir hópnum. Vinsælasta teiknimynd allra tíma er ekki Frozen, ekki Lion King, ekki Shrek og ekki Inside Out 2. Heldur er það Ne Zha 2, kínversk tölvuteiknimynd sem er að slá öll met þessa dagana. Myndin sem byggir á kínverskri goðsögu um djöfladrenginn Nezha er orðin að þjóðarstolti. Hongling Song, kennari, þýðandi, og samfélagsmiðlastjarna, segir frá myndinni.

Björgúlfur Jes Einarsson úr hljómsveitinni Spacestation átti viðburðarríkan marsmánuð. Hljómsveitin vann lag ársins á Íslensku tónlistarverðlaununum, gáfu út plötuna RVK Syndrome og spiluðu á tónleikum erlendis. Og næsta skref hjá Björgúlfi eða Bjögga, er að gefa út fyrstu smáskífu nýs sólóverkefnis sem ber heitið Straff. Við frumflytjum svo lag sem kemur út á föstudaginn. Hver er Addison Rae? Og hvað er hún að gera í Iceland-versluninni í Vesturbergi í Breiðholti? Eitt sinn TikTok-stjarna en nú að vinna með Arca, A.G. Cook og Charli xcx, kemst hún upp með að skipta um starfsvettvang og fagurfræði og vinahóp?

Frans páfi, æðsti trúarleiðtogi kaþólsku kirkjunnar, er látinn 88 ára að aldri. Samkvæmt hefðinni verður nýr páfi valinn í leynilegu páfakjöri sem hefst 15 dögum eftir andlátið. Kristján og Lóa ræða tvær nýlegar bíómyndir sem fjalla um páfa og páfakjör, Two Popes og Conclave. Í byrjun árs fóru í loftið útvarpsþættirnir Hvar er Jón? sem er samstarfsverkefni RÚV og írska ríkisútvarpsins RTÉ. Þættirnir fjalla um sporlaust hvarf Jóns Þrastar Jónssonar í Dublin árið 2019. Jón Þröstur var kominn til borgarinnar til að spila póker en ætlaði svo að ferðast með konu sinni. En snemma morguns þann 9. febrúar 2019 gekk hann út af hótelinu og ekkert hefur heyrst frá honum síðan. Írskir og íslenskir blaðamenn tóku saman höndum til að rannsaka málið og grófu upp ýmsar nýjar vísbendingar. Þættirnir átta - sem voru bæði aðgengilegir á íslensku og ensku - vöktu mikla athygli og hafa fengið um eina og hálfa milljón spilana. Úlfur Eldjárn samdi tónlistina fyrir þættina, og í síðustu viku kom tónlistin út á streymisveitum. Færeyskur tónlistarheimur logar þessa dagana. Átökin snúast um rýmið sem ungar tónlistarkonur vilja fá og hafa tekið sér. Katrín Helga Ólafsdóttir ræðir við færeysku tónlistarkonuna Maríönnu Nagata, en samfélagsmiðlafærsla hennar hratt af stað umræðunni.

Anna María Tómasdóttir leikstjóri vill hafa húmor í leikhúsi. Það er ekki nauðsynlegt að vera í hláturskasti allan tímann, en það verður að vera eitthvað fyndið. Hún vill sjá fleiri íslensk leikrit, því þau eru það besta, og henni þætti einnig sniðugt ef Þjóðleikhúsið og Borgarleikhúsið myndu stilla saman strengi sína. En fyrst og fremst vantar hér leiksvið. LucasJoshua er 17 ára gamall raftónlistarmaður. Hann hlaut verðlaunin Rafheili Músíktilrauna í ár. Þórður Ingi Jónsson sló á þráðinn til hans. Salóme Katrín Magnúsdóttir er í bíl á leiðinni vestur og í dag kom út lagið hennar Always and forever. Una Schram spjallar við Salóme um Aldrei fór ég suður, sem fer fram um páskana á Ísafirði.

Undanfarna mánuði hafa hrúgast í innhólfið mitt tilkynningar um þekkta erlenda tónlistarmenn sem ætla sér að leika á tónleikum á Íslandi í sumar. Þessar hljómsveitir eru þó flestar komnar af léttasta skeiði, og markhópurinn kannski líka. Við ætlum að kynna okkur hvaða stóru erlendu listamenn eru að spila á Íslandi í sumar og reikna út meðalaldur markhópsins. Við ætlum líka að kynna okkur drama í bresku tónlistarlífi, deilur rapparans Little Simz og samstarfsmanns hennar InFlo. Þau hafa unnið saman að einhverri mest spennandi tónlist undanfarinna ára í bretlandi, framsækinni rapptónlist og svo pólitískri nýsálartónlist í verkefninu Sault. En nú virðist vinskapurinn kominn á endastöð. Una Schram segir frá. Og svo ætlum við að velta fyrir okkur hagstjórnarstefna úr sögubókunum, Merkantílismi, sem sumir segja að sé snúin aftur með Donald Trump.

Í áttunda þættinum sökkvum við okkur ofan í baráttuna gegn dauðanum sem er háð þessa dagana í Kísildalnum og mögulega í heilbrigðisráðuneyti Donalds Trump. Peter Thiel, Jeff Bezos, Sam Altman og fleiri tækniforstjórar moka peningum í rannsóknir á langlífi. Þeir ætla að lifa að eilífu. Andlit þessarar hugmyndafræði er Bryan Johnson, undir formerkjunum Don't Die, ekki deyja. Við skoðum tengsl Trans-húmanisma við MAHA-hreyfinguna svokölluðu, Make America Healthy Again.

Nú um helgina fór í loftið síðasti þátturinn í þriðju þáttaröð White Lotus, hinna vinsælu þátta sem gerast á lúxusdvalarstöðum víða um heim sem eru þó allir hluti af hótelkeðju Hvíta Lótussins. Brynja Hjálmsdóttir gagnrýnandi Lestarinnar saknar Tanyu McQuoid úr seríunni. Við ætlum líka að heimsækja Gallerí Port þar sem nú stendur yfir sýningin Hagvextir og saga þjóðar. Fjórir einstaklingar sem vinna á mörkum hönnunar og listar koma þar saman og fást við töluleg gögn, gröf og hagfræðilegar stærðir. Við hittum Búa Bjarmar Aðalsteinsson forsprakka hópsins. Högni Egilsson segir frá upplifun sinni af því að koma fram á ráðstefna Karls Bretakonungs um loftslagsmál sem fór fram í Hampton Court höllinni í síðasta mánuði, Sustainable Markets Initiative. Högni kom þar fram ásamt Andra Snæ Magnasyni, og hefur reynslan og mótsagnirnar setið í honum: loftslagsmál og kapítalismi, viðskipti og menning. Högni flytur hugleiðingar hirðfífls. Og svo ætlum við að fræðast um Píslarsögu Jóhönnu af Örk - klassíska kvikmynd danans Carls Theodors Dreyers frá 1928, sem verður sýnd á Bíótekinu nú um helgina.

Í febrúar kom út spennandi plata með tónlistarkonunni Alaska1867. Kolfreyja Sól byrjaði að gera tónlist undir teppi úti í bíl með vinkonum sínum þegar hún var 18 ára. Það er mikið að gera hjá Alaska, fleiri lög á leiðinni og senan hefur tekið vel á móti henni, enda kemur hún sem ferskur andblær inn í íslenskt rapp. Árið 2023 hætti Rauða serían að koma út eftir 38 ára langa sögu. Við heimsóttum konuna sem stendur að baki útgáfunni, sem hefur svo sannarlega sett sitt mark á íslenska bókaútgáfu, Rósa Vestfjörð hefur margar sögur að segja.

Úrslitakvöld Músíktilrauna fór fram um helgina en þá léku tíu hljómsveitir í Hörpu. Það var drungapönksveitin Geðbrigði sem bar sigur úr býtum. Við ræðum við Agnesi Ósk og Ásthildi Emmu úr hljómsveitinni. Við fáum seinni pistilinn um Hönnunarmars frá Unu Maríu Magnúsdóttur. Sjálfbærniþvaður, djúpblá þörungamálning, og persónulegur absúrdismi í gervigreindarmyndum er meðal þess sem kemur við sögu í pistlinum. Við hringjum svo niður í Bíó Paradís, sem var nýlega valið eitt svalasta kvikmyndahús heims af bíómiðlinum Variety. Þar er Dögg Mósesdóttir, framkvæmdastjóri bransa- og kvikmyndahátíðarinnar Stockfish. Hún segir okkur frá því helsta sem er að gerast á hátíðinni í ár.

Við fáum tvo menn sem hafa ólíkar skoðanir á rafmyntum og bitcoin í tilefni af nýs fyrirkomulags sem Trump lagði til í upphafi mars-mánaðar, U.S. crypto reserve, eða Rafmyntasjóður Bandaríkjanna. Við ræddum við Eirík Inga Magnússon og Gylfa Magnússon, prófessor, í 6. þætti af Konungssinnar í Kísildal, og nú flyjtjum við lengri brot úr þeim samtölum. Una María Magnúsdóttir, grafískur hönnuður, flakkar um HönnunarMars. Guðný Hrund Sigurðardóttir, búningahönnuður, kafaði djúpt ofan í heim Ladda, við gerð búninganna í verkinu Þetta er Laddi, sem er í sýningu í Borgarleikhúsinu.

Hannes Hólmsteinn Gissurarson er prófessor emeritus í stjórnmálafræði og hefur sérhæft sig í frjálshyggju. Hann þekkir til í Silicon Valley, hefur hitt Peter Thiel og einnig marga helstu hugsuði frjálshyggjunnar. Hann hefur rætt við Thatcher og Hayek og Milton Friedman. Fáir þekkja hægristefnuna jafn vel og hafa barist jafn mikið fyrir sjónarmiðum frjálshyggjunnar hér á landi, í ræðu og riti. Við ræðum Trump-stjórnina, ólíkar stefnur innan bandaríska hægrisins, muninn á frjálshyggju og liberalisma (sem er víst það sama) og Kísildalinn.

Rokkhljómsveitin Kino var ein vinsælasta rokksveit heims árið 1990 þegar söngvari hennar lést í bílslysi aðeins 28 ára gamall. Sveitin var þó lítið þekkt á vesturlöndum en var dýrkuð og dáð í Sovétríkjunum. Við rifjum upp söguna af Kino og rómantísku hetjunni Viktor Tsoi í Lestinni í dag. Það hafa fáar heimildarmyndir vakið jafn sterk viðbrögð og palestínsk-ísraelska myndin No Other Land sem er sýnd þessa dagana í Bíó Paradís. Myndin er margverðlaunuð, meðal annars var hún valin besta heimildarmyndin á Óskarsverðlaunahátíðinni. Kolbeinn Rastrick rýnir í myndina.

Við fáum leikstjórann Egil Heiðar Anton Pálsson í samtal um leikhúsið, í seríuna um framtíð sviðslista. Tilkynnt var um það á dögunum að Egill Heiðar hefði verið ráðinn Borgarleikhússtjóri. Hann tekur við starfinu í lok mánaðar. En hvers vegna gerir hann leikhús? Og hvað þarf að vera til staðar í samfélaginu til að listalífið blómstri? Katrín Helga Ólafsdóttir flytur okkur pistil um myndina Animality eftir listamanninn Ai Wei Wei, sem hún sá á CPH:DOX, alþjóðlegri heimildamyndahátíð í Kaupmannahöfn.

Heimurinn er á heljarþröm, fréttirnar uppfullar af stríðum, hnignandi lýðræði og þjóðarmorðum. En maður verður að rækta garðinn sinn, sagði Birtingur í samnefndri skáldsögu, um rétta viðbragðið við hryllingi heimsins. Við tökum orð hans bókstaflega og beinum sjónum okkar að garðrækt í Lestinni í dag. Við heimsækjum Auði Ingibjörgu Ottesen. Við kynnumst líka tónlistarverkefninu Zorza sem er ætlað að tengja saman pólska og íslenska tónlistarsenu. Fyrstu tónleikarnir fara fram í kvöld í Silfurbergi í Hörpu, þegar pólska sveitin Mikromusic og Ari Árelíus stíga á stokk.

Á dögunum var David Sacks útnefndur gervigreindar og rafmynta-keisara hvíta hússins, semsagt helsti ráðgjafi Trump í þessum málefnum. Sacks er gamall skólafélagi Peter Thiel og JD Vance hefur sagt hann sinn nánasta félaga í Kísildalnum. Sacks eignaðist umtalsverða peninga eftir að hann tók þátt í að koma Paypal á kopp, og hefur æ síðan verið áhugasamur um rafmyntir. Í þessum þætti sökkvum við okkur ofan í heim rafmynta og þá hugmyndafræði sem liggur honum til grundvallar - trúna á að tími ríkisvalds og skattheimtu sé að líða undir lok. Þessar hugmyndir koma meðal annars fram í forvitnilegri bók frá 1997 Sovereign Individual eftir þá William Rees-Mogg og James Dale Davidson. Við fáum stutt innlegg frá Eiríki Inga Magnússyni áhugamanni um Bitcoin og Gylfa Magnússyni hagfræðiprófessor.

Sjónvarpsþættirnir Adolescence, eða ungdómur, sem sýndir eru á Netflix eru mikið í umræðunni þessa dagana. Þetta eru fjölskyldudrama um stöðu ungra karlmanna í dag, týnda karlmenn sem falla auðveldlega í faðm eitraðra áhrifavalda. Brynja Hjálmsdóttir rýnir í þættina. Við fáum líka sendingu frá Katrínu Helgu Ólafsdóttir, en hún er útsendari Lestarinnar á Heimildamyndahátíðinni Kaupmannahöfn, CPH DOX. Hún fór og sá nýja heimildarmynd um hinn magnaða japanska teiknimyndagerðarmann Hayao Miyazaki. Katrín segir frá myndinni og ævistarfi Miyazaki. Davíð Roach Gunnarsson segir frá nýrri plötu, Reykjavík Syndrome, og útgáfutónleikum Spacestation sem fóru fram í síðustu viku.

Við hittum Rakel Mjöll Leifsdóttur, söngkonuna í hljómsveitinni Dream Wife. Hljómsveitin hefur aðsetur í London, og þó þau hafi spilað á tónleikum á Íslandi er loksins komið að því að þau haldi sína eigin. Á fimmtudaginn taka Dream Wife yfir sviðið í Iðnó og að því tilefni mælti Una Schram sér mót við Rakel Mjöll. Við flettum aftur í bókinni Þessir djöfulsins karlar, sænskri bók eftir Andrev Walden, sem Þórdís Gísladóttir þýddi og kom út síðasta haust.

Nú um helgina fór í loftið síðasti þátturinn í annarri seríu af Severance, eins mótsagnakennt og það hljómar eru þættirnir vísindaskáldskapur sem gerist að mestu leyti á yfirmáta venjulegri skrifstofu. Dularfullt stórfyrirtæki, Lumon Industries, hefur þróað tækni sem klýfur huga fólks í tvennt en þannig getur fólk skilið fullkomlega milli vinnu og einkalífs . Skapari þáttanna er Dan Ericksen en það er grínleikarinn Ben Stiller sem er aðalframleiðandi og leikstýrir stórum hluta þáttanna. Við ræðum skrifstofu-dystópíur við Bryndísi Óska Ingvarsdóttur og Margréti Hugrúnu. Mickey 17 nefnist nýjasta kvikmynd kóreiska óskarsleikstjórans Bong Joon Ho. Robert Pattinson leikur margar útgáfur af Mickey, sem vinnur við það að deyja. Kolbeinn Rastrick rýnir í myndina. Við minnumst svo hins áhrifamikla sálar-fönk-acidjazz víbrafónleikara Roy Ayers, en flestir ættu að kannast við einhver lög eða að minnsta kosti lagabrot eftir hann - en hann er einn mest samplaði tónlistarmaður heims. Fingraför hans leynast því víða í hip-hop og raftónlist. Davíð Roach segir frá.

Konungurinn lengi lifi, skrifaði Donald Trump um sjálfan sig á samfélagsmiðlum í gær. Frá því að hann tók við embætti forseta í Janúar hefur hann unnið að því að gjörbylta bandarísku stjórnkerfi og samfélagi með suðurafríska tæknimógúlinn Elon Musk sér við hlið. Hugmyndirnar sem þeir styðjast í niðurrifinu og uppbyggingu hins nýja samfélags hafa lengi verið að bruggast í tæknigeiranum - og þær eru róttækari en marga grunar. Lýðræðið er komið á endastöð, og Bandaríkin þurfa snjallan forstjóra sem stýrir samfélaginu eins og sprotafyrirtæki. Það þarf að byggja upp einveldi, nýtt konungsdæmi, segja jafnvel sumir. Þessa dagana sökkvum við okkur ofan í þessar byltingarhugmyndir og hugsuðina á bakvið þær, konungssinnana í Kisildal. Í þætti dagsins kynnum við okkur hugmyndir fjárfestisins Marc Andreessen. Marc hefur þangað til nýlega verið yfirlýstur demókrati en nú styður hann Trump. Hann tók þátt í því að hjálpa Trump að velja inn starfsfólk í nýju Trump-stjórnina og kallar sig ólaunaðan lærling hjá D.O.G.E. Hvað gerðist? Hverjar eru skoðanir Marc Andreessen, sem hefur stundum verið kallaður hugmyndafræðingur Kísildalsins?

Samtalið um framtíð sviðslista heldur áfram, að þessu sinni ræðum við við tvo unga útskriftarnemendur af Sviðshöfundabraut Listaháskólans. Marta Ákadóttir og Grímur Smári Hallgrímsson eru fulltrúar ungu kynslóðarinnar, fulltrúar framtíðar sviðslista á Íslandi.

Ferðasagan er að minnsta kosti 2500 ára gömul bókmenntagrein sem hefur þróast umtalsvert í gegnum tíðina. En hver er staða ferðasögunnar á 21. öldinni, á tímum Tiktok og Tripadvisor, áhrifavalda og eftir-nýlendustefnunnar? Er ferðasagan kannski bara úrelt form? Huldar Breiðfjörð, rithöfundur og handritshöfundur, spjallar um ferðabækur í nútíð og fortíð. Á handritasýningunni Heimur í orðum, sem opnuð var í Eddu í nóvember á síðasta ári, gefst fólki kostur á að sjá íslensku handritin. Þarna eru helstu gersemar úr safni Árna Magnússonar en einnig nokkur handrit sem alla jafna eru varðveitt í Danmörku. Þar á meðal eitt elsta handrit konungasagna, Morkinskinna, sem er frá seinni hluta þrettándu aldar. Anna Gyða Sigurgísladóttir ræðir við Ármann Jakobsson, prófessor, um Morkinskinnu, sem er nú tímabundið á Íslandi i fyrsta sinn í 360 ár.

Konungurinn lengi lifi, skrifaði Donald Trump um sjálfan sig á samfélagsmiðlum í gær. Frá því að hann tók við embætti forseta í Janúar hefur hann unnið að því að gjörbylta bandarísku stjórnkerfi og samfélagi með suðurafríska tæknimógúlinn Elon Musk sér við hlið. Hugmyndirnar sem þeir styðjast í niðurrifinu og uppbyggingu hins nýja samfélags hafa lengi verið að bruggast í tæknigeiranum - og þær eru róttækari en marga grunar. Lýðræðið er komið á endastöð, og Bandaríkin þurfa snjallan forstjóra sem stýrir samfélaginu eins og sprotafyrirtæki. Það þarf að byggja upp einveldi, nýtt konungsdæmi, segja jafnvel sumir. Þessa dagana sökkvum við okkur ofan í þessar byltingarhugmyndir og hugsuðina á bakvið þær, konungssinnana í Kisildal. Í þætti dagsins kynnum við okkur stofnun bandaríska lýðveldisins og veltum fyrir okkur frjálslyndisstefnunni, liberalismanum, sem Peter Thiel og fleiri álíta vera komna á endastöð.

Það er grænlensk vika á Rás 1 og að því tilefni ætlum við að ræða um grænlenskt hip hop við mann sem hefur fylgst lengi með rappsenunni í þessu næsta nágrannalandi okkar. Það er enginn annar en Erpur Eyvindarson sem spjallar við Lestina í dag um grænlenska rappsögu, allt frá frumkvöðlunum í Nuuk Posse til pólitísku rappstjörnunnar Tarrak. Una Gíslrún Schram kíkir í arabískt kaffi til Blazroca. Hvað þýðir þetta orð, woke? Vók? Er hægt að útskýra það á hátt sem allir eru sammála? Í upphafi vikunnar deildu Bjarni Snæbjörnsson, leikari, og Diljá Mist Einarsdóttir, þingkona, um merkingu þessa orðs, í aðsendum pistlum á Vísi. Og þau virtust hafa mjög ólíkar skoðanir á þvi hvað orðið merkir. Við fáum innsendar skilgreiningar á orðinu og hugleiðingar um merkinguna og hvers vegna það gæti verið flókið að útskýra hana.