Het Vrijheidskwartiertje

In de laatste aflevering van dit seizoen bevinden we ons in het hart van het Vrijheidskwartier in Wageningen. Thera Westerhoud, programmaleider van Stichting Nationaal Vrijheidskwartier geeft ons een rondleiding door Visum Mundi, gevestigd in het gebouw van de voormalige aula van Wageningen University and Research. Eerst komen we langs de expositie Nationale Bevrijdingsverhalen, waarin 9 mensen op hun eigen manier vertellen over de bevrijding. Dan hebben we het even over de Escape Room, die je, eenmaal binnen, alleen maar kunt verlaten door opdrachten uit te voeren waarvoor je sleutels naar de vrijheid kunt verdienen. Vervolgens gaan we naar boven, naar het Schermtheater, waar op de dag van opname in het kader van Vrijheidskwartier In Concert een optreden zal plaatsvinden van het Alma Quartet, het strijkkwartet van het Concertgebouworkest. Het thema van het concert is propaganda en fake news. Het kwartet speelt werken van de componisten Korngold en Shostakovitsch, begeleid door beelden uit de nazi-film Triumph des Willen van Leni Riefenstahl. We spreken tijdens het repeteren en soundchecken met Kilian van Rooij, medebedenker van de concerten, documentairefilmmaker Jessica Gorter, al eerder bij ons te gast en Marc Daniel van Biemen, violist in het Alma Quartet. Ales over de Nationale Bevrijdingsverhalen vind je op www.bevrijdingsverhalen.nl Info over Visum Mundi op www.visummundi.nl Contact met Vincent en Hein: vrijheidskwartiertje@gmail.com

We praten met de Nederlands-Molukse schrijfster Sylvia Pessireron. Ze werd in 1958 geboren in Breskens, in het Molukse woonoord De Haven, dat doorgaans werd aangeduid als het ‘Ambonezenkamp'. Hier heeft zij haar eerste levensjaren doorgebracht. Toen zij meer dan vijftig jaar later haar eerste roman schreef, verwerkte zij daarin de herinneringen aan haar jeugd in Zeeland. Sylvia is de jongste in een gezin met elf kinderen. Haar ouders kwamen uit een dorpje aan de zuidkust van Seram, niet ver van Ambon. Haar vader was sergeant in het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL). Sylvia's moeder vertelde haar elke dag een verhaal, om alles dat de Molukkers in Nederland was overkomen door te geven. We praten over haar jeugd, over de belazering van de Molukkers door de Nederlandse overheid, over de wanhoop en de woede van haar generatie, die leidde tot een aantal gewelddadige acties en over de jaren daarna. Leeft het ideaal van de Vrije Republiek der Molukken nog? Contact met Vincent en Hein: vrijheidskwartiertje@gmail.com

We praten met schrijver/fotograaf Ingeborg Kriegsman over de enorme stroom Belgische vluchtelingen die na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog naar het neutrale Nederland kwam. Ingeborg schreef het boek Hoop Op Toekomst, Verhalen van Belgische vluchtelingen en geïnterneerden die zij publiceerden tijdens hun verblijf in Nederland gedurende de Eerste Wereldoorlog. Het is geschreven aan de hand van de kranten die de Belgische vluchtelingen zelf hebben gepubliceerd tijdens hun opvang in vluchtoorden en interneringskampen in Nederland. Het bevat fragmenten uit de kranten die letterlijk zijn overgenomen, in de schrijfstijl van honderd jaar geleden. Diverse onderwerpen komen aan bod; over de oorlog maar ook over het dagelijks leven. Tot slot beschrijft Ingeborg ons hoe een Belgisch vluchtoord op de hei bij Ede er uitzag. Alle in =fo over het boek Hoop Op Toekomst vind je op https://www.ingeborgkriegsman.com/hoop-op-toekomst/ Contact met Vincent en Hein: vrijheidskwartiertje@gmail.com

We praten met filmmaker Jessica Gorter. Ze studeerde regie-documentaire en montage aan de Nederlandse Televisie Academie in Amsterdam. In haar jeugd woonde ze enkele jaren in de VS en na haar studie verbleef ze langere tijd in Rusland. Haar bekroonde films worden veelvuldig in binnen- en buiteland vertoond. Ze brak internationaal door in 2011 met 900 Dagen, over mythe en werkelijkheid van de blokkade van Leningrad. Haar films zijn nooit eenduidig en kenmerken zich door haar visuele en eigen stijl. Haar nieuwste film, The Dimitriev Affair, gaat over Joeri Dimitriev, een Rus die een aantal massagraven uit het Stalintijdperk blootlegde. Hij gaf naamloze doden die er lagen hun identiteit weer terug. De film is te zien op de site van 2Doc: https://www.2doc.nl/documentaires/collecties/makers/jessica-gorter.html Contact met Vincent en Hein: vrijheidskwartiertje@gmail.com

Vandaag spreken we voor de tweede maal met Hubert Nijgh, sinds 2021 voorzitter van Stichting Koopvaardijpersoneel 1940-1945. De stichting vraagt aandacht voor de erkenning en waardering van de rol die de Nederlandse koopvaardij speelde in de Tweede Wereldoorlog. Dat doet zij door verhalen te verzamelen, het belang van de moed van de zeelieden voor onze vrijheid te benadrukken en het opzetten van een bekroonde databank. Hubert praat ons bij over naar boven gekomen verhalen van nabestaanden en maakt ons deelgenoot van zijn dromen omtrent het werk van de stichting. Alles over de stichting vind je op www.koopvaardijpersoneel40-45.nl Contact met Hein en Vincent: vrijheidskwartiertje@gmail.com

We praten met Bart Nauta. Hij is onderzoeker bij het ARQ Kenniscentrum Oorlog, Vervolging en Geweld. Hij onderzoekt de psychosociale nasleep van daderschap. Genocide en misdaden tegen de menselijkheid hebben in de Twintigste en Eenentwintigste Eeuw het leven van miljoenen onschuldige mensen gekost. Duizenden daders waren direct of indirect betrokken bij massaal geweld tegen ongewapende burgers. In wetenschappelijk onderzoek is er opvallend weinig bekend over wat er met daders gebeurt na geweld. Hoe gaan daders om met de misdaden die ze hebben begaan? Hoe re-integreren ze in hun gemeenschappen? En wat kan Bart's onderzoek bijdragen aan het voorkomen van misdaden tegen de menselijkheid?

We praten met Jaap Meijer, hij schreef het boek Een Lint Van Wanhoop, naar aanleiding van een verhaal dat hij hoorde van zijn oom. Het ging over twee zussen die in de Tweede Wereldoorlog op de vlucht waren van onderduikadres naar onderduikadres. Uiteindelijk, toen niemand ze nog kon of wilde helpen, verdwenen ze. Jaap gaf ze 68 jaar later hun namen terug, Esther en Betje Cohen. Het boek Een Lint van Wanhoop is te bestellen via: www.joodserfgoedwageningen.nl/een-lint-van-wanhoop/

In februari 2024 leidde Laura de Kaper ons rond door de monumentale voormalige aula van de Universiteit Wageningen. Hier tekenden de Duitsers en de Geallieerden op 6 mei 1945 de uitgewerkte capitulatievoorwaarden. De Aula, vlak naast de binnenstad van Wageningen, is niet alleen bijzonder vanwege zijn architectuur maar ook vanwege zijn betekenis. Hij symboliseert de verbinding tussen de Wageningse ingenieurs en het is een plek waar veel mensen persoonlijke hoogtepunten bereikt en gevierd hebben: vele duizenden buluitreikingen en promoties hebben hier plaatsgevonden. De verbouwing was ten tijde van de opname in volle gang, er werd een café en twee zeer bijzondere bioscoopzalen gerealiseerd, die alles te maken hebben met het Wageningse Vrijheidskwartier. Voor de actuele stand van zaken rondom de Aula kun je even kijken op www.vrijheidskwartier.nl Contact met Vincent en Hein: vrijheidskwartiertje@gmail.com

We praten vandaag vanuit Hotel De Wereld in Wageningen met Floor Vermeulen, hij is sinds juni 2021 burgemeester van deze stad van de vrijheid. Het Nationaal Bevrijdingsmonument en het Bevrijdingsvuur zijn bakens van herdenken, eren en vieren, met elk jaar op 4 en 5 mei veel aandacht voor vrede, vrijheid en veiligheid. Wat heeft Wageningen Nederland, Europa en de wereld te bieden? Hoe hou je het vuur van de vrijheid ook de rest van het jaar brandend en hoe interesseer je de jeugd?

We zijn in Ellecom in de Turnhal die de SS in de Tweede Wereldoorlog liet bouwen op landgoed Avegoor. Het werd hier vroeger de Hel van Ellecom genoemd. 142 Joodse mannen werden hier te werk gesteld om onder vreselijke omstandigheden een sportterrein aan te leggen en de grond gereed te maken voor de bouw van de Turnhal. We praten met lokaal historicus John Striker en met Suzanne Her Harmsel en Anne van den Hul van BOEI. BOEI is een non-profitorganisatie die is gespecialiseerd in de herbestemming van industrieel, agrarisch en religieus erfgoed. Suzanne is ontwikkelingsmanager, ze vertelt over hoe je zo'n beladen hal als deze in nauw overleg met inwoners van het dorp Ellecom weer nieuw leven in zou kunnen blazen. Anne is Manager Funding bij BOEI, met haar hebben we het over een aantal andere interessante gebouwen die een nieuw leven wordt gegeven. Met John praten we over de geschiedenis van de hal, die na de oorlog oa dienst heeft gedaan als vakantieverblijf en tennisbaan. Alles over BOEI vind je op www.boei.nl Contact met Vincent en Hein: vrijheidskwartiertje@gmail.com

We zijn in de Stingerbol in Ede. Deze bol was tijdens de Koude Oorlog één groot projectiescherm, waarop beelden van vijandelijke vliegtuigen werden getoond. Dienstplichtigen oefenden in het uit de lucht schieten van die vliegtuigen met Stingerraketten, die vanaf de schouder worden afgeschoten. De bol is nu Verdedigingserfgoed. In het weekend van 19-21 april 2024 vindt er een pupup-expositie plaats, Lessen uit de Koude Oorlog. We praten met gastconservator Ed van Seters, creatief producent en oprichter van Stichting Stingerbol Daan Overeem en fotograaf Martin Bruining die een aantal lanceerplaatsen van Sovjetkernwapens fotografeerde. Alles over de Stingerbol vind je op www.stingerbol.nl Contact met Vincent en Hein: vrijheidskwartiertje@gmail.com

We praten vanuit Hotel De Wereld in Wageningen met Mady Paterernostre. De naam Mady komt van het Duitse Mädeln. Haar oma van moeders kant was Duitse en was in de Tweede Wereldoorlog getrouwd met een Haagse aannemer, haar opa. Die opa bouwde bunkers voor de Duitsers, terwijl haar andere opa, van vaders kant, in het verzet zat. Was de ene kant alleen maar goed en de andere fout? En welke sporen heeft de oorlog bij Mady's moeder achtergelaten? Mady praat graag over deze dilemma's op scholen, ze geeft gastlessen namens het landelijk centrum Na de Oorlog. Ze hoopt dat de druppel die ze daarmee veroorzaakt een grotere kring maakt. Haar motto: Verbeter de wereld, begin bij jezelf. Alles over het Landelijk Centrum Na De Oorlog vind je op www.nadeoorlog.nl Contact met Vincent en Hein: vrijheidskwartiertje@gmail.com

We praten met Martijn Docters. Toen hij ongeveer acht jaar was, ging hij met zijn ouders en opa op bezoek bij zijn tante. Dan ging het over de onderduik van zijn opa en soms hoorde hij de namen Edo en Lexje vallen. Maar als hij er dan bij kwam staan, vielen al die gesprekken over de oorlog stil. Alsof hij dat niet mocht weten... En daarom is hij later alles gaan uitzoeken over zijn neefjes Edo en Lexje Hornemann. Hij laat ons horen hoe hij over ze vertelt op scholen, tijdens gastlessen die hij geeft namens het landelijk centrum Na de Oorlog. Zijn droom is een permanent Hornemannhuis in Eindhoven, waar deze en nog veel meer verhalen die verteld moeten worden een onderdak krijgen. Er is nu een voorlopige locatie. Alles daarover lees je op www.hethornemannhuis.nl Contact met Vincent en Hein: vrijheidskwartiertje@gmail.com

We praten met Jeroen van den Eijnde, hij is directeur van Nationaal Monument Kamp Vught. Dat is een herinneringscentrum dat zich sinds 1990 bevindt op het terrein van het voormalige concentratiekamp Vught, dat in 1942 gebouwd werd. Het motto van het Nationaal Monument is: Herdenken is nadenken. Het wil een bijdrage leveren aan het morele bewustzijn en de herinnering levend houden aan de lotgevallen van iedereen die bij het kamp betrokken raakte, ook na de oorlog. Het is een plaats waar de gruwelijke geschiedenis tot leven komt, maar waar je bin die geschiedenis ook lichtpuntjes kunt ontdekken. Alles over Kamp Vught vind je op www.nmkampvught.nl Contact met Hein en Vincent: vrijheidskwartiertje@gmail.com

We praten met onderzoeksjournalist Rosanne Kropman. Ze werkt oa voor Follow The Money, de Volkskrant en Trouw. Vorig jaar schreef ze het boek Het Donkerste Donker, een geschiedenis van Sobibor. De Nazi's hebben na de opstand die hier in 1943 uitbrak het vernietigingskamp gesloten en er alles aan gedaan om de sporen van deze immense moordmachine zoveel mogelijk te wissen. In 2014 werden door archeologen de fundamenten van de acht gaskamers uitgegraven. Kropman was daarbij. Daarna ging ze op zoek naar de geschiedenis van dit kamp. Ze sprak met mensen die erbij betrokken waren. Overlevenden, daders en omwonenden. Zo werpt ze nieuw licht op deze bijna uit het collectieve geheugen gewiste hel op aarde.

We praten vanuit Hotel De Wereld in Wageningen met Bertien Minco. Ze is sinds mei 2022 algemeen directeur van Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Kamp Westerbork was in de Tweede wereldoorlog een doorgangskamp. Daar werden Joden, Roma en Sinti bijeen bebracht, die vervolgens op transport werden gesteld naar de vernietigingskampen. Minco zei bij haar aantreden: “Maatschappelijke betrokkenheid en kunst en cultuur zijn de rode draad in mijn loopbaan en leven en dit komt direct voort uit de oorlogsgeschiedenis van mijn Joodse familie. Zoiets vormt je en het geeft je richting. Mijn betrokkenheid bij Westerbork komt daar ook direct uit voort. Het is een eervolle en uitdagende opdracht die ik dankbaar aanvaard.”Alle informatie over het Herinneringscentrum vind je op www.kampwesterbork.nl Contact met Vincent en Hein: vrijheidskwartiertje@gmail.com

We praten vanuit Hotel De Wereld in Wageningen met Prof. dr. Emile Schrijver. Hij is algemeen directeur van het Joods Cultureel Kwartier in Amsterdam. Dat omvat het Joods Museum, het Joods Museum junior, de Portugese Synagoge, de Hollandsche Schouwburg en het Nationaal Holocaustmuseum, dat op 11 maart 2024 zal openen. In het directeurschap combineert hij zijn museale, academische en maatschappelijke interesses. Daarnaast is hij bijzonder hoogleraar Geschiedenis van het joodse boek aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is hoofdredacteur van de Encyclopedia of Jewish Book Cultures. Alles over het Joods Cultureel Keartier vind je op www.jck.nl Contact met Vincent en Hein: vrijheidskwartiertje@gmail.com

Vandaag praten we vanuit hotel De Wereld in Wageningen met Jan Durk Tuinier. Hij is directeur van de Stichting Vredeseducatie. Hij heeft een lange ervaring in educatie en leren op het terrein van vrede, conflict, polarisatie, diversiteit, burgerschap, identiteit en de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog. Hij studeerde maatschappelijk werk in Ede, omgangskunde in Amsterdam en sociale pedagogiek in Nijmegen. Vredeseducatie vormt de rode draad in zijn werk. In 1992 richtte hij samen met Geu Visser de Stichting Vredeseducatie op. Hij ontwikkelt op eigen initiatief of in opdracht interactieve tentoonstellingen voor scholieren en (jong)volwassenen over maatschappelijke thema's voor instellingen en musea in Nederland en in een tiental andere landen. Alles over zijn stichting vind je op www.vredeseducatie.nl Contact met Vincent en Hein: vrijheidskwartiertje@gmail.com

Een wat langer Vrijheidskwartiertje dit keer, in verband met het feit dat het twee jaar geleden is dat Rusland Oekraïne binnenviel. We praten vanuit Hotel De Wereld met Roel van Duijn. Hij was Provo, voorman van het provotariaat, toen was hij kabouter, met als leus: er gaan veel kabouters op één zetel, hij was boer, pacifist, GroenLinkser, liefdesverdriettherapeut en hij is schrijver. Op 21 februari 2024 verscheen zijn nieuwe boek Schoonvader van Poetins geheim agent, tien jaar oorlog en liefde. Daarin volgen we het verloop van Poetins vuile oorlogen en dat van Van Duijns huwelijk met zijn Russische vrouw. Het is een zeer menselijk boek over een onbeschrijfelijke tragedie in een lichte stijl die gruwelijkheden niet uit de weg gaat. Roel is zelf door de oorlog veranderd. Hij is van Provo Navo geworden. Hoe denkt de voormalige pacifist, die zelf niet in dienst geweest is, nu over de dienstplicht? Alles over Roel vind je op www.roelvanduijn.nlContact met Hein en Vincent: vrijheidskwartiertje@gmail.com

We praten met Jelle de Gruyter, mede-auteur en initiatiefnemer van het stripboek Het Vuur van de Vrijheid, speciaal gemaakt voor scholieren, om meer te weten te komen over de Tweede Wereldoorlog. Op foto's van de ontmoeting van de Canadese generaal Charles Foulkes met de Duitse generaal Johannes Blaskowitz op 5 mei 1945, hier in Hotel De Wereld, zie je vooral hoge officieren. Maar als je goed kijkt zie je op de achtergrond ook journalisten en fotografen. Eén daarvan is Sjoerd de Vrij. Wie was hij en hoe werd hij de hoofdpersoon in het stripboek Het Vuur van de Vrijheid?Het stripboek is gratis te bestellen. Daarvoor mail je naar educatie@wageningen45.nlcontact met Hein en Vincent: vrijheidskwartiertje@gmail.com

Vanuit Hotel De Wereld in Wageningen praten we met Emma van Proosdij, directeur van Museum Sophiahof in Den Haag. Het museum is de pleisterplaats voor de Indische, Molukse, Papoea, en Chinees-Indonesische gemeenschap en een levendige en dynamische plek, waar culturen worden gevierd, waar geschiedenis levend wordt gehouden en waar de kennis over het verleden en de doorwerking ervan nu en in de toekomst met steeds meer mensen wordt gedeeld. De missie is het actief bijdragen aan de betekenis van het materiële en immateriële erfgoed dat samenhangt met het koloniale verleden in Nederlands- Indië/Indonesië en het levend houden daarvan in het collectieve bewustzijn van alle Nederlanders. We praten eerst over het museum en daarna zoomen we in op Nederlands laatste oorlog, die tussen 1950 en 1962, in het westelijk deel van Nieuw-Guinea. Alle info over het museum en de activiteiten vind je op www.sophiahof.nl Contact met Hein en Vincent: vrijheidskwartiertje@gmail.com

Vanuit Hotel De Wereld, waar vrijheid te gast is, praten we met Patricia Dashorst. Ze is werkzaam als psychiater en systeemtherapeut bij ARQ Centrum '45, het landelijke expertisecentrum voor diagnostiek en behandeling van complexe psychotraumaklachten. Het richt zich onder meer op mensen die door hun werk getraumatiseerd zijn, zoals veteranen, politiemedewerkers, ambulancepersoneel, brandweerlieden en journalisten. Daarnaast behandelt ARQ Centrum '45 overlevenden van de Tweede Wereldoorlog en hun nabestaanden,vluchtelingen, kinderen, jeugdigen, gezinnen en slachtoffers van seksueel geweld. Patiënten hebben vaak een combinatie van psychische klachten of stoornissen, waarvan PTSS (posttraumatische stressstoornis) de meest bekende is. In november 2023 promoveerde Patricia aan de Rijksuniversiteit Groningen. De titel van haar proefschrift: Unraveling Intrusions. Wat zijn dat?

We praten vanuit Hotel De Wereld in Wageningen met Generaal-majoor Buiten Dienst (BD) Nico Geerts. Van 2007-2009 was hij commandant van de Nederlands-Australische Taskforce in Uruzgan, Afghanistan. Zijn hoofdtaak was: realiseren van veiligheid en stabiliteit in de regio en Trainen van lokale militairen, politie en veiligheidsdiensten. Ook werkte zijn taksforce aan de fysieke infrastructuur en legde bruggen en wegen aan. Politiekantoren, scholen en kleinschalige ziekenhuizen werden gebouwd. Vijf van zijn mannen sneuvelden, velen raakten gewond. Dat hakt er in. Samenwerking en kameraadschap was groot. Kameraadschap is ook een belangrijk onderdeel van het veteranengevoel.Als veteranen de dienst hebben verlaten, is die kameraadschap hetgeen wat ze niet meer vinden in de burgermaatschappij en het meest missen. Ze zoeken elkaar vaak op om dat oude gevoel weer te ervaren en hebben dan aan een half woord genoeg om elkaar te begrijpen en te steunen.

We praten vanuit Hotel De Wereld in Wageningen met Pascal Bobbe, Coördinator educatie Nederlands Veteraneninstituut. Na 17 jaar bij Defensie gewerkt te hebben was het voor veteraan Pascal Bobbe tijd voor een nieuwe stap. Hij volgt momenteel een opleiding tot docent geschiedenis en leidt namens het Veteraneninstituut het programma Veteraan in de Klas, waarin bijna 300 veteranen als gastdocent met hun persoonlijke verhaal thema's zoals oorlog, vrede en democratie bespreekbaar maken voor de kinderen in het basisonderwijs en op middelbare scholen.In het onderwijs komen de twee rode draden van zijn carrière, leidinggeven en mensen ontwikkelen, samen.

Vanuit Hotel De Wereld in Wageningen praten we met Maaike van der Kloet. Ze is onderzoeker bij het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH).Al heel lang vragen nabestaanden van de scheepsramp met de Van Imhoff op 19 januari 1942 in de Indische Oceaan om aandacht bij de Nederlandse staat voor deze catastrofe die lang door de regering in de doofpot werd gehouden. In 2021 werd de knoop doorgehakt: de regering financiert een onderzoek naar de scheepsramp. Waarom die doofpot, en wat was het voor ramp?

We spreken in Hotel De Wereld in Wageningen met Hubert Nijgh, sinds 2021 voorzitter van Stichting Koopvaardijpersoneel 1940-1945. De stichting vraagt aandacht voor de erkenning en waardering van de zeer belangrijke rol die de Nederlandse koopvaardij speelde in de Tweede Wereldoorlog. Dat doet zij door verhalen te verzamelen, het opzetten van een onlangs bekroonde databank en het belang van de moed van de zeelieden voor onze vrijheid te benadrukken. Zonder koopvaardijpersoneel, is Nijgh's stellige overtuiging, hadden de geallieerden de oorlog niet gewonnen. Alle informatie over de Stichting en de databank vind je op www.koopvaardijpersoneel40-45.nl Contact met Vincent en Hein kun je opnemen via vrijheidskwartiertje@gmail.com

In Hotel de Wereld in Wageningen praten we met Leila Prjnavorac. Ze is geboren in voormalig Joegoslavië, In Bosnië-Herzegovina. Ze was 9 toen de oorlog uitbrak. Die kwam voor haar als een donderslag bij heldere hemel. Van de ende dag op de andere voelde ze dat er mensen bestonden die vonden dat zij niet mocht bestaan, om wie ze was. Sindsdien is haar leven doordrongen van het besef dat vrijheid ongelofelijk kwetsbaar is. Het gezin Prnjavorac vluchtte naar Nederland. Leila integreerde zeer snel en leerde met behulp van een goede psycholoog haar angst om te zetten in moed. In het werk dat ze nu doet, ze is dagvoorzitter, presentator en vrijheidsambassadeur, brengt ze de thematiek van vrijheid en mogen zijn wie je wilt zijn altijd onder de aandacht. Verrijk jezelf, dompel je onder in de wereld van anderen. Je hebt anderen nodig om te helen. Leila is vaak te gast bij ARQ, het centrum dat zorg op maat biedt voor mensen met complexe psychotraumaklachten.

Rick, eigenaar van House Of Men, voor exclusieve, stijlvolle kleding, werd een jaar of 13 geleden gebeld door de jonge veteraan Roy Schuurmans. Schuurmans vroeg Rick of hij het Veteranenpak wilde ontwerpen. Rick zei: “Nee, ik ben geen ontwerper.” Schuurmans gaf niet op. Hij belde nog een keer. Toen bleek dat Rick een heel verkeerd beeld had van wat een veteraan is. Dam, 4 mei, dodenherdenking, oude mensen, dacht hij. Nu weet hij wel beter. Een veteraan is een militair die in een missie heeft gediend. Hij/zij kan oud zijn, maar ook nog erg jong. Rick werd de ontwerper van het Veteranenpak. Het is een pak geworden dat de veteraan verbindt met “de stomme burgeridioot,” zoals Rick zichzelf noemt. Het pak nodigt uit tot het voeren van gesprekken. Hij organiseert opmeetdagen in ECHOS Homes, ontmoetingsplaatsen voor militairen, waar burgers overigens ook welkom zijn. Soms meet hij ook veteranen thuis op, als ze bijvoorbeeld minder mobiel zijn. De oudste die hij ooit opmat was 101. Hij vertelt er mooie ontroerede verhalen over.

We spreken met Veronika Evers, geboren en getogen in Duitsland, nu wonend en werkend in Nederland. Ze is medisch specialiste en filosofe. We hebben het over haar persoonlijke zoektocht naar identiteit te midden van historische wonden en het in kaart brengen van vooroordelen. Ze kreeg er als Duitse, in de vijftien jaar dat ze hier woont, al veel naar haar hoofd. Ze leiden uiteraard tot verontwaardiging, maar ook tot reflectie. Hoe oordeel ik zelf eigenlijk? Wat zijn onze antwoorden op vooroordelen? Ze laat zich daarbij inspireren door filosofe Hannah Arendt. Wat betekent eigenlijk vrij zijn en voor wie betekent vrijheid wat? Laten we toch vooral de hand in eigen boezem steken en pijnlijke zelfreflectie niet schuwen en beseffen dat er normen en waarden zijn die we nooit moeten loslaten.

Micha van Willigen en Mika van Soelen zitten op het Cambium College in Zaltbommel. Naar aanleiding van de tentoonstelling Monddood, hier in Slot Loevestein, werd bij hun op school het project Onderzoek en Ontwerp gehouden, onder leiding van docent en museummedewerker van Loevestein Ellen Crooymans. Micha en Mika hebben een vr-omgeving geprogrammeerd. Wat houdt dat in, en wat heeft dat met vrijheid van doen? Dachten ze voordat ze met dit project begonnen ook al na over vrijheid en onvrijheid en wat hebben ze ervan geleerd? Ellen vertelt over het project en wat ze zoal nog meer van plan is om jongeren bewust te maken van onze kostbare vrijheid en hoe het voelt als je die vrijheid niet hebt.

Dieuwertje geeft sinds 2019 kidscolleges over vrijheid aan basisschoolleerlingen. Wat betekent vrijheid voor de kids? Hoe brengt ze het begrip vrijheid ter sprake? We hebben het over keuzes. De keuze die je kunt maken om in verzet te komen tegen onvrijheid of om je schouders op te halen en weg te kijken. Je moet altijd, zegt ze tegen de kinderen, proberen je eigen pad te volgen, je eigen keuzes te maken. Ze doet een dilemmaspel met ze, waarbij je moet kiezen tussen twee kwaden. Het gaat dan niet om een goed of een fout antwoord, maar om het nadenken. “Je redt één mensenleven en je wordt rijk en beroemd, of je redt tien mensenlevens maar iedereen vindt je een verschrikkelijk figuur. Kies maar.” Ze maakt het begrip vrijheid persoonlijk, door het te hebben over haar eigen Joodse familie en over alle identiteiten die je zelf hebt. Je bent niet één ding, niet alleen Groninger, jongen, meisje, iemand met groene ogen, al die dingen maken jou tot jou.

Lars is adviseur op het gebied van strategie en beleid bij Amnesty International. Wat doet hij nou zoal de hele dag in die functie? Hoe is Amnesty eigenlijk ontstaan? Kreeg de organisaties snel voet aan de grond? Daarna hebben we het over de ontwikkeling van de Mensenrechten vanaf 1948, het jaar waarin de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens door de Verenigde Naties werd aangenomen. Het wereldwijde beeld van die ontwikkeling is zeker niet alleen positief. Er zijn vorderingen gemaakt, maar er is veel verbetering nodig. De Mensenrechten staan, ook in Nederland, onder druk. En als je, zoals Nederland doet, andere landen de maat neemt op het gebeid van mensenrechten, moet je ze wel zelf op orde hebben. Amnesty spreekt in dat verband bewindslieden aan. Mensenrechten, concluderen, liggen nooit helemaal vast en zijn niet vanzelfsprekend, daarom moeten ze elke dag weer worden getoetst. Alles over Amnesty International vind je op www.amnesty.nl Contact met Vincent en Hein: vrijheidskwartiertje@gmail.com

Het motto van Franc Weerwind is: “Iedereen moet toegang hebben tot het recht, ongeacht je situatie, waar je vandaan komt of wat je in je portemonnee hebt. Ik wil alle mensen in Nederland het vertrouwen geven dat ze altijd kunnen rekenen op een democratische rechtstaat.” We spreken eerst over zijn portefeuille. Kan hij dat motto in praktijk brengen? Daarna hebben we het over de slavernijgeschiedenis. Weerwind is één van de oprichters van de Stichting Vriendschapsbanden Nederland-Suriname. Hij was in Suriname toen Rutte vorig jaar excuses aanbood voor het handelen van de Nederlandse staat tijdens de slavernij. Dat doet Weerwind veel. Hij is van Creoolse afkomst. “Je hoeft maar drie, vier generaties terug te gaan in mijn familie of je komt bij familieleden van mij die tot slaaf gemaakten zijn. Dat stuk geschiedenis is iets dat niet op de middelbare school in het pakket zat.” Er zijn recentelijk grote stappen gemaakt, vindt Weerwind, maar we staan pas aan het begin van de bewustwording van die periode. De excuses waren, zoals Rutte al zei, geen punt, maar een komma.

We spreken over de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, die op 10 december 1948 door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties werd aangenomen. Dat ging niet zonder slag of stoot. Er was nogal wat onenigheid tussen staten met verschillende ideologieën over weke rechten tot Mensenrechten gerekend konden worden. De Verklaring die uiteindelijk werd opgesteld, werd toentertijd niet met gejuich ontvangen, terwijl we haar nu beschouwen als de basis voor een groot aantal internationale verdragen, bijna 300, over burgerrechten, politieke rechten en sociale rechten. In die verdragen zitten mechanismen die controleren of de aangesloten landen zich aan al die verdragen houden. Amnesty International op haar beurt controleert die mechanismen weer. Spreken de landen de waarheid over de mensenrechtensituatie? In de aflevering die hierna volgt diepen we met Lars dit thema verder uit.

We praten met zangeres, componist, tekstschrijver en theatermaker Izaline Calister. Ze heeft in de afgelopen 25 jaar een indrukwekkend oeuvre opgebouwd. Ze zingt met evenveel gemak Nederlandse evergreens, traditionele Curaçaose Tumba, kinderliedjes en zelfgeschreven nummers. In het theaterseizoen 2023-2024 speelt ze met drie muzikanten het theaterconcert Tula & Juliet, over de grote slaafgemaaktenopstand op Curaçao van 1795 die geleid werd door de lang daarna doodgezwegen Tula. Hoe heeft de erfenis van Tula en de opstand het leven van Izaline's betovergrootmoeder Juliet, geboren in slavernij in 1836, beïnvloed? En hoe kwam Izaline op Juliet's spoor? Voor informatie en speeldata kijk je op www.izalinecalister.com voor contact met Vincent en Hein: vrijheidskwartiertje@gmail.com

we gaan het toch nog heel even over Hugo de Groot hebben en de echtheid van de boekenkist, die op slot Loevestein staat. Dan komt Jacob de Witt even ter sprake, de vader van de gebroeders De Witt. Jacob zat in 1650 ook even vast in dit kasteel.Dan hebben we het over de zogenaamde Staatsgezinden, die in de Zeventiende Eeuw voorstander waren van een zuivere republiek. Zij stonden lijnrecht tegenover de Orangisten, de aanhangers van het Huis van Oranje. De Staatsgezinden werden wel de Loevesteinse Factie genoemd, omdat een aantal van hen gevangen waren gezet op Slot Loevestein.We praten over de rol van die factie in de geschiedenis, die veel groter is dan wij vaak denken. Tot diep in de Negentiende Eeuw werden er polemieken gevoerd tussen Orangisten en Loevesteiners.Alles over Slot Loevestein vind je op www.slotloevestein.nlContact met Vincent en Hein kun je opnemen via vrijheidskwartiertje@gmail.com

Ed Dumrese is sinds 2019 directeur van Slot Loevestein en voorzitter van de Stichting Nederlandse Vrienden van Neve Shalom/Wahat al Salam (WaSNS). Ook was hij 13 jaar directeur van het Nationaal Comité Herdenking Capitulaties 1945.We hebben het eerst over de verschrikkelijke gebeurtenissen in Israel en Gaza. Ed was er nog, twee weken voor de opname van de podcast.Dan gaat het over de ontmanteling van de rechtstaat, iets dat we op een aantal plaatsen in de wereld zien gebeuren.Hugo de Groot komt uiteraard even ter sprake, hij was grondlegger van het internationale recht. Hij zat hier in het Slot opgesloten."Ken je geschiedenis" dat straalt Slot Loevestein uit. Want als je weet waar je vandaan komt, kun je makkelijker deze tijd begrijpen.Alles over Slot Loevestein vind je op www.slotloevestein.nlContact met Vincent en Hein: vrijheidskwartiertje@gmail.com

De Tower in Londen, de Loebjanka in Moskou en Robbeneiland bij Kaapstad zijn wereldberoemde plaatsen waar politiek gevangenen werden vastgehouden. Ook Nederland had zo'n gevangenis, namelijk Slot Loevestein. In de zeventiende eeuw werden hier personen die veroordeeld waren wegens vermeende politieke misdrijven gevangengezet. Het was dé staatsgevangenis van Nederland. rondleider Erik Geursen gidst ons door het slot Loevestein en licht de tentoonstelling Monddood toe, waarin mensen uit verleden en heden centraal staan die van hun vrijheid beroofd werden omdat ze een andere mening waren toegedaan dan de machthebbers. We beginnen uiteraard bij Hugo de Groot en we eindigen in het Saoedi-Arabië en China van nu.alle info over Monddood vind je op www.slotloevestein.nl/monddoodContact met Hein van Beek en Vincent Bijlo: vrijheidskwartiertje@gmail.com

Robbert is kunstenaar, ontwerper, friskijker en dwarsdenker. Hij ontwierp het Anjermonument, dat aan de voorgevel van Hotel De Wereld is bevestigd. Het monument is een reactie op alles wat in en rondom Hotel de Wereld gebeurt waarbij de vrijheid en de vrede bezongen wordt. Dat is vaak behoorlijk militair en oorlogsgericht. Vrijheid en vrede zijn zoveel complexer. Daarom koos hij voor een anjer, een heel klein kwetsbaar dingetje, symbool van de broze vrede en vrijheid. Hij kan kapot, hij kan vernield worden, en ook worden vernieuwd. Dat gebeurt dan ook regelmatig, dat vernieuwen. Vrijheid is een rode draad in het werk van Robbert Kamphuis. In zijn Ministerie van in Onbruik geraakte Zaken onderzoekt hij de balans tussen vrijheid en dwang van de vooruitgang. In Hotel de Wereld hangen een aantal schilderijen van Kamphuis, oa één van de pen waarmee generaal Foulkes de documenten in de capitulatiezaal heeft getekend. Maar is het wel de pen? Misschien niet, er schijnen meer pennen te bestaan waarmee hij heeft getekend. Dat maakt dit schilderij, net als het Anjermonument, een verdichting van de waarheid. Aan het eind van de podcast plaatst Vincent Bijlo een anjer in het monument.

We praten vanuit Hotel De Wereld Met Jelle de Gruyter. Hij is voorzitter van het bestuur van de stichting Hotel De Wereld, die ervoor waakt dat het hotel het verhaal van de herwonnen vrijheid en het strijden voor vrijheid blijft vertellen.Op 4 mei 1945 was de onvoorwaardelijke capitulatie van alle Duitse troepen in Nood-West-Europa een feit. Een dag later werd die capitulatie hier verder uitgewerkt. De zogenaamde capitulatiezaal, op de begane grond, geeft een beeld van hoe dat in zijn werk gegaan is. OP de eerste verdieping kun je als hotelgast de vrijheid beleven. Alle hotelkamers hebben één vrijheidsstrijder tot onderwerp. Dat gaat van Gandhi tot Martin Luther King en van Mandela tot Malala.alle info over Hotel De Werled vind je op www.hoteldewereld.nlContact met Vincent en Hein: vrijheidskwartiertje@gmail.com

De evacuees, met Linda Geerdink Linda raakte in haar functie als journalist en verslaggever betrokken bij Ik Kom Terug, een project, tentoonstelling en podcast over de evacuatie van Arnhem en omgeving, vlak na De Slag om Arnhem in 1944. Meer dan 150.000 mensen moesten halsoverkop huis en haard verlaten. Een aantal van hen leeft nog. Ze werden opgeroepen hun verhalen te delen en door te geven.In de podcast worden de evacuees van toen gekoppeld aan jongeren van nu. Alle info over Ik Kom Terug vind je op www.sprekendegeschiedenis.nl/agenda_item/podcastserie-en-buitenexpositie-van-project-ik-kom-terug/ Contact met Hein van Beek en vincent bijlo krijg je via vrijheidskwartiertje@gmail.com

We spreken met conservator Jory Brentjens over Gevlucht om te Vechten, een tentoonstelling die hij samenstelde in het Airborne Museum in Oosterbeek. De expositie gaat over 21 Joodse vluchtelingen uit Duitsland en Oostenrijk die deel uitmaakten van de Britse First Airborne Division. Ze wisten aan het eindvan de dertiger jaren, toen de anti-Joodse maatregelen in Duitsland en Oostenrijksteeds strenger werden naar Groot-Brittannië te vluchten en zich daar te vestigen. Hun pogingen om daar een nieuw leven op te bouwen werden ruw onderbroken door de Duitse invasie van West-Europa. Het wantrouwen ten aanzien van Duitseen Oostenrijkse vluchtelingen nam toe en in juni 1940 besloot de Britse overheid ze te interneren. De enige manier om uit die kampen te komen was dienst nemenbij het Britse leger. Zo kwamen ze uiteindelijk in 1944 in De Slag om Arnhem terecht.

We spreken met Arno Baltussen, voorzitter van de Stichting Driel-Polen. Eerst gaan we in op de rol van de Poolse militairen tijdens De Slag om Arnhem in september 1944. Daarna hebben we het over zijn tante Cora die meteen nadat de Polen het strijdtoneel betraden contact met ze legde. Toen de Slag om Arnhem drie dagen later eindigde, hij werd door de Geallieerden verloren, trokken de Polen zuidwaarts. Ze werden snel vergeten, maar niet door te Cora Baltussen. Ze is haar hele leven bezig geweest ervoor te zorgen dat de Polen de plaats in de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog die ze verdienen ook daadwerkelijk zouden krijgen. Na tante's dood in 1993 is Arno, met een aantal anderen, het contact met de Polen blijven voortzetten. Onlangs interviewde hij nog de inmiddels honderdvierjarige Bolek Ostrowski, de naar alle waarschijnlijkheid enige Poolse veteraan die nog leeft. “De inzet voor de vrijheid,” zei hij, “het moet, het is het waard.” Dat is waarom Driel, en heel Nederland, de Poolse veteranen nooit mag vergeten. Alle info over de Stichting Driel-polen vind je op www.driel-polen.nlContact met Vincent Bijlo en Hein van Beek: vrijheidskwartiertje@gmail.com 

Ronnie Weijers is directeur van het Airbone Museum in Oosterbeek. We spreken met hem over het verloop van de Slag om ARnhem, die op 17 september 1944 begon.Dat doen we aan de hand van een aantal voorwerpen uit de collectie.Waarom herdenken we deze slag eigenlijk, die volkomen mislukte? Wat is het belang van het steeds maar blijven vertellen van de verhalen? En hoe leeft de Slag tegenwoordig in de omgeving van Arnhem?Voor reacties op onze podcast kun je mailen naar vrijheidskwartiertje@gmail.comAlle info over het Airborne Museum tref je aan op www.airbornemuseum.nl

Hein van Beek en Vincent Bijlo praten in ongeveer veertig afleveringen over het belang van vrijheid. Dat doen ze met kunstenaars, wetenschappers, militairen, journalisten, scholieren, veteranen... Eigenlijk met iedereen die een bijdrage levert aan het besef dat onze vrijheid een kwetsbaar en kostbaar goed is.de podcasts worden opgenomen in Hotel De Werled in Wageningen, in het Airbornemuseum in Oosterbeek en in Slot Loevestein.Voor de opening waren we te gast op Landgoed De Zwaluwenberg.

We spreken met van Sprang over de aandacht en de waardering voor veteranen, het belang van internationale missies, het verschil tussen Haagse politici en de mensen in het veld, het vingertje van de dominee en de oorlog in Oekraïne.meer info over de podcast: www.vrijheidskwartier.nl/podcast