Nottebohmlezingen

Het verlangen naar zee Nottebohmlezing door Jeroen Cornilly Jeroen Cornilly doet ons verlangen naar zee en brengt voor het eerst het grote verhaal van twee eeuwen kusttoerisme en bouwen aan zee. De Belgische kust ontwikkelde zich in de loop van de negentiende eeuw tot een belangrijke vakantiebestemming voor een elitair publiek uit vijf continenten. Na de Eerste Wereldoorlog werd het de vakantiebestemming bij uitstek van zowat elke Belg. Tweehonderd jaar vakantie aan zee heeft zijn sporen nagelaten in het verstedelijkte landschap van de kust. Architecten uit heel België leverden een belangrijke bijdrage aan hoe de kust evolueerde en er vandaag nog uitziet. De aanwezigheid van al deze architecten – soms met één gebouw, soms de spiegel van een architectencarrière – maakt dat de Belgische kust een boeiende staalkaart van de Belgische architectuurgeschiedenis biedt. Bio Jeroen Cornilly Jeroen Cornilly (°1974) is licentiaat in de kunstwetenschappen, master in de monumentenzorg en doctor in de ingenieurswetenschappen (architectuur). Hij was bijna twintig jaar verbonden aan de Dienst Erfgoed van de Provincie West-Vlaanderen. Sinds 2018 is hij archivaris in het Letterenhuis. Hij doet onderzoek naar diverse aspecten van de Belgische architectuurgeschiedenis van de negentiende en de twintigste eeuw. In 2024 publiceerde hij Het verlangen naar zee. Tweehonderd jaar vakantie aan zee en bouwen aan de kust. Momenteel werkt hij aan een boek over het bouwen in Brugge in de periode 1795-1975. Nottebohmlezing op zondag 4 mei 2025 in de Nottebohmzaal van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience

Miræus Lecture • Pierre Assenmaker & Valérie Leyh Christoph Plantin, a player in a multilingual book market. A tour through the Namur collection of Plantin editions 19 maart 2025 om 18u30 Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, Antwerpen In 2020, the already impressive collection of Plantinian editions held at the Bibliothèque Universitaire Moretus Plantin (BUMP) in Namur was considerably enriched by the exceptional collection of Philippe de Dorlodot. The 500th anniversary of Plantin's birth and the arrival of these new editions provided an opportunity to explore this collection in greater depth and to present it in a book that aims to reconcile scientific rigour with a general public approach. Our conference will present the results of this project, focusing on the issue of multilingualism and translation in Plantin's work as a printer and publisher. We will show that the angle of translation makes it possible to observe multiple characteristics of these works: their material aspect, their role within a network of humanists or a particular political context, and even, in some cases, the singular history of particular copies. Pierre Assenmaker en Valérie Leyh zijn verbonden aan de Université de Namur.

Nottebohmlezing door Tine De Koninck Tine De Koninck gaat tijdens haar muzikale lezing in op het bijzondere liedboek voor Dorothea de Berti. In 2023 kon de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience het liedboek voor de Antwerpse Dorothea de Berti verwerven, een uniek manuscript dat in 1621 werd samengesteld ter gelegenheid van haar verloving. Dit prachtig gekalligrafeerde album weerspiegelt de artistieke en literaire smaak van de elite in de Zuidelijke Nederlanden, met Franse hofliederen, liefdesemblemen en poëzie van grote dichters. Tijdens deze lezing wordt de inhoud en cultureel-historische context van dit waardevolle handschrift besproken. Ze wordt muzikaal begeleid door het vocaal ensemble Lyra Antiqua o.l.v. Jan Van Elsacker en luitist Tom Van Eygen van de Podiumacademie Lier, die enkele liederen uit het handschrift laten weerklinken.  Bio Tine De Koninck Tine De Koninck is doctor in de Nederlandse letterkunde en gespecialiseerd in zeventiende-eeuwse literatuur uit de Zuidelijke Nederlanden. Ze publiceert voornamelijk over de vroegmoderne liedcultuur. Momenteel is ze werkzaam als onderwijsdocent aan de Universiteit Antwerpen en de KU Leuven, en is ze beleidsmedewerker bij het Vlaams Talenplatform. Nottebohmlezing op zondag 16 maart 2025 in de Nottebohmzaal van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience

Nottebohmlezing door Martin Schoups In Meesters van de straat toont Martin Schoups hoe Antwerpen in de loop van de negentiende eeuw de meest gepolariseerde stad van het land werd. Antwerpen is een verdeelde stad en dat is al een hele lange tijd zo. In Meesters van de straat toont Martin Schoups hoe Antwerpen in de loop van de negentiende eeuw de meest gepolariseerde stad van het land werd. Liberalen en conservatieven vlogen elkaar in de haren. De bitse schoolstrijd zette de stad onder hoogspanning. Maar ook op andere terreinen werd het hommeles. Politieagenten kregen het zwaar te verduren in de volksbuurten van de stad. Tijdens stakingen zaten stakende arbeiders ‘onderkruipers' achterna om hen hardhandig mores te leren.  Blote vuisten, gebroken ramen, getier en gebrul: dit boek neemt je mee langs woelige Antwerpse straten en pleinen. Betogers en stakers lopen er kriskras door elkaar. Aan de hand van talloze kleine artikeltjes uit de krantencollectie van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience reconstrueert de auteur de sfeer van al die betogingen, stakingen en vechtpartijen in de stad.   Vanwaar die strijd, vraag dit boek zich af. In die jaren – het laatste kwart van de negentiende eeuw – was de stad letterlijk uit haar voegen gebarsten. De oude stadsmuren waren verdwenen, nieuwe stadsdelen ontwikkeld, en de bevolking was in twintig jaar tijd verdubbeld. Die stormachtige ontwikkelingen zetten traditionele ideeën over gemeenschap en identiteit op de helling. Van wie was de stad? Wie hoorde er bij de stad en wie niet? Als ingebeelde 'spiegel van de gemeenschap' vormden de Antwerpse straten het brandpunt van deze strijd. Laat je meevoeren door een verdeelde stad onder hoogspanning.  Bio Martin Schoups Martin Schoups (1992) is historicus. Zijn werk ligt op het kruispunt van sociale en politieke geschiedenis. Straatprotest, sociale bewegingen, politiek retoriek: de afgelopen jaren publiceerde hij over verschillende thema's. In 2022 promoveerde hij aan de UGent met een proefschrift over straatprotest in de negentiende eeuw in Antwerpen. De handelseditie van dat proefschrift verscheen in 2024 bij Amsterdam University Press: Meesters van de straat. Samen met prof. dr. Antoon Vrints schreef hij in 2018 ook het boek De overlevenden. De Belgische oud-strijders tijdens het interbellum. Nottebohmlezing op zondag 16 februari 2025 in de Nottebohmzaal van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience

De gedaanteverwisseling. Franz Kafka en de geboorte van Paul van Ostaijen als prozaïst Nottebohmlezing door Matthijs de Ridder Dit najaar geven we het woord aan auteurs en onderzoekers die op basis van de rijke collectie van de Erfgoedbibliotheek nieuw werk hebben gepubliceerd. Matthijs de Ridder vertelt waarom die ene bijzondere druk van Franz Kafka in onze collectie Paul van Ostaijen inspireerde als prozaïst.  Op 6 juni 1924 overleed Franz Kafka aan tuberculose. Anders dan in dit Kafka-jaar stonden de kranten destijds nauwelijks stil bij de dood van de Tsjechische schrijver. Kafka was nog een onbekende in de Lage Landen. Paul van Ostaijen toonde zich wél bijzonder aangedaan. Hij vertaalde meteen een aantal van Kafka's vroege teksten en schreef een persoonlijke nota over de schrijver die was gestorven aan de ziekte die hij op dat moment wellicht al door zijn eigen lichaam voelde razen.  Bio Matthijs de Ridder Matthijs de Ridder belicht in deze lezing de bijzondere band tussen Franz Kafka en Paul van Ostaijen. Hij bladert door Van Ostaijens exemplaar van Die Verwandlung dat recent door de Erfgoedbibliotheek werd verworven en laat zien dat hoe de leergierige schrijver zijn komische talent scherpte aan het proza van Kafka. Hij staat bovendien stil bij de curieuze gelijkenissen tussen Van Ostaijens groteske Het gevang in de hemel (1920) en Kafka's verhaal Een hongerkunstenaar (1921).

Nottebohmlezing door Bart De Wever Dit najaar geven we het woord aan auteurs en onderzoekers die op basis van de rijke collectie van de Erfgoedbibliotheek nieuw werk hebben gepubliceerd. Bart De Wever doet het verhaal van Antwerpen uit de doeken, en daarvoor had hij onze collectie nodig. Het verhaal van Antwerpen geeft inzicht in de geschiedenis van de stad. Het vertelt waar we vandaan komen, helpt ons te begrijpen wie we zijn en biedt inspiratie om te beseffen wie we willen worden. Uit de verhalen blijkt een liefde voor de stad en een liefde voor de stadsgemeenschap die er thuis is. ‘Het burgemeesterschap is niet gewoon een mandaat van de kiezer. Het is een ambt waarin je groeit. En terwijl je geleidelijk aan met dat ambt versmelt, geraak je in de ban van de stad. Antwerpen heeft een enorm mooi verhaal te vertellen. Maar dat verhaal vertelt ook iets over ons. De stenen van de stad spreken niet alleen over het verleden. Ze maken ons niet alleen fier uit nostalgie. Ze geven ons kracht om zelfbewust een nieuw elan te geven aan onze stadsgemeenschap. Net daarom is het zo belangrijk om dat verhaal te vertellen. Het verhaal van Antwerpen.' — Bart De Wever Nottebohmlezing op zondag 17 november 2024 in de Nottebohmzaal van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience

Nottebohmlezing door Steven Van Impe Dit najaar geven we het woord aan auteurs en onderzoekers die op basis van de rijke collectie van de Erfgoedbibliotheek nieuw werk hebben gepubliceerd. Steven Van Impe neemt je mee naar 1140 toen het oudste boek van Antwerpen geschreven werd. Het Missaal van Berchem is het oudste boek uit Antwerpen. Het werd geschreven rond het jaar 1140 in de verdwenen Sint-Michielsabdij. Zo'n driehonderd jaar later verhuisde het boek naar Berchem, waar het eeuwenlang gebruikt, bewaard en gekoesterd werd. Wat is dat Missaal van Berchem juist? Wat staat erin? Wie heeft het gemaakt? Hoe heeft het al die eeuwen overleefd? Op een deel van die vragen kunnen we nog geen uitgebreide of volledige antwoorden geven: het onderzoek is in veel opzichten nog maar net begonnen. Maar we weten toch al genoeg voor een eerste kennismaking. Gedigitaliseerde versie Bekijk het Missaal van Berchem hier alvast integraal online: https://dams.antwerpen.be/asset/dXfKYTVEkDSNJimKZQq7Njk7. Blader door de 205 gedigitaliseerde folio's of bladen van dit eeuwenoude manuscript. Je kan inzoomen op de kleinste details. Veel kijkplezier! Bio Steven Van Impe Steven Van Impe is master in de geschiedenis (Universiteit Gent) en de informatie-en bibliotheekwetenschappen (Universiteit Antwerpen) en doctor in de Letterkunde (Universiteit Antwerpen). Hij werkt sinds 2006 als conservator oude drukken en handschriften inde Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, en doet onderzoek naar de geschiedenis van de boekdrukkunst in de Zuidelijke Nederlanden in de zeventiende en achttiende eeuw. Nottebohmlezing op zondag 27 oktober 2024 in de Nottebohmzaal van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience

Dit najaar geven we het woord aan auteurs en onderzoekers die op basis van de rijke collectie van de Erfgoedbibliotheek nieuw werk hebben gepubliceerd. Nico Wouters onderzocht hoe Antwerpen zich verzette tegen de Duitse bezetting. Iedereen heeft al wel eens gehoord van de belangrijke rol die het Antwerpse verzet speelde bij de bevrijding van de haven in 1944. Maar waar kwam dat verzet vandaan? Het verzet in Antwerpen blijft vaak nog een grote onbekende. Het boek ‘stad in verzet' brengt voor het eerst onze kennis samen. Hoe ontstond het verzet in Antwerpen en wat waren de belangrijkste organisaties? Welke rol speelde het verzet in de Antwerpse context? En bestond er zoiets als een specifiek Antwerps verzet? In zijn lezing, geeft Nico Wouters eerst een algemeen overzicht en de belangrijkste conclusies. Hij gaat ook in op de belangrijkste kenmerken van het verzet in Antwerpen en wat ons dat kan leren over het verzet in Vlaanderen en België. Bio Nico Wouters Nico Wouters is hoofd van het Studiecentrum Oorlog en Maatschappij (CegeSoma/Rijksarchief) en gastdocent aan de Universiteit van Gent. Hij is een specialist van de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog en de naoorlogse herinneringspolitiek. Hij publiceerde onder meer Oorlogsburgemeesters (2004), de Führerstaat (2007), Gewillig België (2007, als co-auteur) en Bezet Bedrijf (2023) over de NMBS en de deportaties.   Nottebohmlezing op zondag 6 oktober 2024 in de Nottebohmzaal van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience

Hoe klimaatverandering ons erfgoed bedreigt en wat daaraan te doen valt In De toekomst van het verleden luidt de Nederlandse kunsthistoricus Thijs Weststeijn de noodklok: klimaatverandering is een steeds grotere bedreiging voor ons erfgoed. Wereldwijd lopen musea, archieven, erfgoedbibliotheken, maar ook monumenten, binnensteden en cultuurlandschappen acuut gevaar. Naar aanleiding van het boek organiseren deBuren en FARO een discussie in onze schitterende Nottebohmzaal. De stijgende zeespiegel bedreigt Venetië, in Pakistan overstromen de 4.500 jaar oude ruïnes van Mohenjo Daro. Door inklinking van de Engelse veengrond bezwijkt de Muur van Hadrianus en door de toename van zout ontploffen de bakstenen van het opgegraven Babylon. Dichter bij huis beginnen de houten palen onder Amsterdam te rotten en door de waterbom in het oosten van België in 2021 liepen de collecties van archieven, musea en andere erfgoedplekken onherstelbare schade op. Tal van musea zijn al begonnen om hun collecties te verplaatsen naar klimaatbestendige depots. Maar of dat soelaas biedt? Ook in Vlaanderen en Nederland staat het onderwerp steeds hoger op de agenda. In de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience gaat Thijs Weststeijn in op de voornaamste punten in zijn boek. Vervolgens gaat hij onder leiding van VRT-journalist Ann De Bie in gesprek met Bert Watteeuw (directeur Rubenshuis en Rubenianum) en Anne van Oosterwijk (directeur Collectie Musea Brugge). Hoe bedreigt de klimaatverandering erfgoed in de Lage Landen en welke locaties staan nu al onder druk? Hoever staan we met de bescherming van ons tastbare verleden? Gastheer is Thomas Martin van de Erfgoedbibliotheek. Podcast Zin in een voorproefje? Beluister dan de podcast van onze partner FARO, over de vraag hoe musea een verschil kunnen maken in de strijd tegen de klimaatverandering.

Tom Dieusaert vertelt over het gevecht van één man tegen de machtigste multinational van de zeventiende eeuw: de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC). Een gevecht ‘waarbij hij anderhalf miljoen gulden zou verliezen maar toch zijn eer zou bewaren.' Na de scheiding van de Nederlanden door de Tachtigjarige Oorlog was Isaac le Maire één van de honderden calvinistische, kapitaalkrachtige Antwerpse kooplui die einde zestiende eeuw in Amsterdam neerstreken. Daar werd hij een van de pioniers van de Verenigde Oost-Indische Compagnie. Maar zijn individualistische en tegendraadse karakter bracht hem onvermijdelijk op ramkoers met het staatsmonopolie van de VOC. Hij was betrokken bij de ontdekking van wat New York zou worden door Henry Hudson. Hij werd een vertrouweling aan het hof van de Franse koning Hendrik IV. En uiteindelijk zou hij de doorgang ontdekken tussen de Atlantische en Stille Oceaan: de mythische Kaap Hoorn. Tom Dieusaert deed historische onderzoeksjournalistiek en volgde het spoor van deze fascinerende figuur van Antwerpen, Egmond, Den Helder en Amsterdam tot in Patagonië en Kaap Hoorn. Nottebohmlezing op zondag 26 mei 2024 in de Nottebohmzaal van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience'

Een vlaag van natte hond wurmt zich door dikke blauwe wierookwolken in de Onze-Lieve-Vrouwekerk. De penetrante geur van lijken in ontbinding vermengt zich met de parfumwalm van opgetutte kooplui. Aan een van de tientallen zijaltaren rinkelt voor de honderdste keer een bel. Orgelspel en klokkengelui overstemmen de kreet van een marktkramer bij het portaal. In het schemerduister, langs monumentale schilderijen en fluwelen gordijnen, turen heiligen naar de wirwar van kerkgangers. En wat te denken van de vrouwen die afgehakte vingers onder het altaar verstoppen? Laat je in ‘De geuren van de kathedraal' (genomineerd voor de Libris Geschiedenisprijs 2023) meevoeren naar een van dé hotspots van de 16de eeuw: de Onze-Lieve-Vrouwekerk, vanaf 1559 de kathedraal van Antwerpen. Dit majestueuze bouwwerk was het kloppend hart van de stad, waar diepgelovige parochianen het pad kruisten met hondenslagers, pelgrims en veehandelaars. De religieuze sereniteit was er soms ver te zoeken. Het boek vloeit voort uit Wauters' onderzoek waarmee ze promoveerde aan KU Leuven – Kunstwetenschappen. Haar proefschrift, getiteld ‘De beroering van de religieuze ruimte', behandelt de oorspronkelijke omgang met religieuze voorwerpen. Het verloren gegaan interieur van de Antwerpse Onze-Lieve-Vrouwekerk vormt het dynamische decor voor de zintuiglijke waarnemingen van geestelijken en parochianen. Door hun ervaringen te spiegelen aan de breed verspreide kennis van de zintuiglijke waarnemingen, wordt de beleefde realiteit in een logische, relateerbare structuur geplaatst. Quasi anekdotische gegevens en subjectieve getuigenissen worden via deze weg gebruikt om de fysieke en spirituele beleving van kerkgangers te achterhalen. Wendy Wauters (°1983) behaalt in 2005 haar master Beeldende Kunsten aan St. Lukas Brussel. Na een loopbaan als art director gaat ze van start met de studie Kunstwetenschappen aan KU Leuven. In december 2021 promoveert ze aan haar alma mater met een meermaals bekroond proefschrift over de belevingswereld van de laatmiddeleeuwse kerkganger. Sinds 2022 werkt Wauters als hoofd collectievorming non-fictie voor de Antwerpse bibliotheken. Ze is een veelgevraagd spreker en houdt ervan om de kleine verhalen van de 16de eeuw voor het voetlicht te brengen. Nottebohmlezing op zondag 14 april 2024 in de Nottebohmzaal van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience'

Alexander Reeuwijk neemt je mee in de tijd, op ontdekkingsreis, einde achttiende, begin negentiende eeuw. Vaar mee naar het machtige eiland Nieuw-Guinea op het fluitschip La Coquille waar ook René Primevère Lesson aan boord was als scheepschirurg, apotheker en natuuronderzoeker. En zoek mee op de levende exemplaren van de mythische paradijsvogels in de vrije natuur, die in de lucht op een vallende ster gelijken. ‘ De kleine paradijsvogels vliegen sierlijk en met een golvende vlucht; de flankveren zijn achteloos weggestopt en vormen een gracieuze en luchtige pluim, die in de lucht op een vallende ster lijkt.' De afgelopen eeuwen zijn er tal van prachtige, rijk geïllustreerde dierenboeken gemaakt, waarin wetenschap en kunst op een natuurlijke manier samenvallen. De Antwerpen Zoo bezit een grote collectie dierenboeken, die ze de sinds 2007 in langdurige bruikleen hebben gegeven aan de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience. Samen met Steven van Impe en Hay Wijnhoven heeft schrijver Alexander Reeuwijk, twee boeken uit die collectie, een monografie over paradijsvogels van Richard Bowdler Sharpe en een boek over duiven van Coenraad Jacob Temminck en Pauline Knip - de Courcelles, opnieuw uitgegeven en voorzien van inzichtelijke en informatieve inleidingen. Twee boeken, gemaakt door verschillende makers, over verschillende vogelsoorten in een verschillende periode en met een verschillende techniek. In deze lezing vertelt Reeuwijk over deze verschillende aspecten, maar het belang van dit soort vogelboeken en uiteraard ook over de vogels zelf, ondersteund door mooie afbeeldingen uit de boeken. Nottebohmlezing op zondag 17 maart 2024 in de Nottebohmzaal van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience.

Al eeuwenlang heeft de mens de neiging om dingen te verzamelen en te bewaren, altijd koortsachtig op zoek naar nieuwe aanvullingen. Wat bezielt de verzamelaar? Wat schuilt er achter die bezitsdrang? Achter de zoektocht naar veel van hetzelfde? Verzameld! gaat over de passie van verzamelende mannen én vrouwen: kunstenaars en schrijvers, architecten en pantologen, filosofen en gewone mensen. Het gaat over het instrumentarium van de verzamelaar en waar die zijn bezittingen bewaart: huizen worden niet alleen verzameld, maar ook speciaal gebouwd om collecties in onder te brengen. Inge Misschaert verzamelde verhalen over historische en hedendaagse verzamelaars, en bracht ze onder in dit boek. Inge Misschaert (1974) is germaniste, historica, kunsthistorica en archivaris. Ze geeft deeltijds les aan een middelbare school en aan de Universiteit van Gent. Daarnaast werkt ze aan een proefschrift over de Gentse architect-verzamelaar Pierre-Jacques Goetghebuer (1788-1866). Nottebohmlezing op zondag 25 februari 2024 in de Nottebohmzaal van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience.

In haar bakboek 'Van wafel tot koek' verrast Ysewijn de lezer met sprekende beelden en heerlijke recepten van de Lage Landen. Van traditionele roggebroden over knapperige krakelingen tot de vertrouwde Sinterklaaslekkernijen, Regula's creaties nodigen uit om meteen zelf aan de slag te gaan. Regula Ysewijn is culinair auteur en fotograaf. Ze heeft een passie voor historische recepten en hun verhalen. Daarnaast is Regula jurylid van Bake off Vlaanderen, de Vlaamse versie van het Britse programma The Great British Bake Off. Ze vertoeft vaak in Groot-Brittannië, waar ze meewerkt programma's maakt voor BBC en meewerkt aan het magazine van Borough Market. Nottebohmlezing op zondag 10 december in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience.

In de middeleeuwen heetten ze ledighe vrouwen, lichtwiven of lichtekooien. Ze werden verbannen of behangen met schandstenen. Ze hadden een verbond met de duivel en waren slachtoffers van heksenjachten. Vandaag noemen we hen sekswerkers en luxe escorts. Ze vertellen tijdens druk bekeken programma's op tv wat en waarom ze het doen. Prostitutie door de eeuwen heen. Diane De Keyzer neemt je mee langs straten van plezier en huizen van vertier. We maken kennis met straatmadelieven en courtisanes, met bordeelmadames, koppelaarsters en pooiers. En geen prostitutie zonder vraag en dus komt ook de klant in beeld. Vaak is hij heel voornaam en laat zich Sire noemen. We brengen een bezoek aan de rosse buurten in Brussel en Antwerpen, in de negentiende eeuw maar ook vandaag. En we komen te weten wat de grote oorlogen doen met mannen en met vrouwen achter het raam. Quel Bordel is een fascinerende inkijk in het leven van ontelbare vrouwen die al eeuwenlang hun brood verdienden en verdienen met seks. En je verneemt terloops dat het beroep van deze dames nooit het oudste ter wereld is geweest. Diane De Keyzer is een Vlaamse schrijfster van non-fictieverhalen, geeft Nederlandse les en sociale vaardigheden aan anderstaligen in het volwassenenonderwijs en schreef als journaliste af en toe voor de krant De Standaard en een korte periode voor De Morgen. Nottebohmlezing op zondag 5 november 2023 in de Nottebohmzaal van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience.

De geuzen kennen we allemaal uit de geschiedenislessen en de lokale geschiedenis. Maar wie waren deze mannen en vrouwen? In zijn recentste boek  In opstand! vertelt historicus Pieter Serrien het verhaal van deze zestiende-eeuwse opstandelingen aan de hand van toenmalige getuigenissen, prenten en andere bronnen. In een verrassende vertelling met originele muziek, bijzondere lokale anekdotes en rake analyses komt deze vergeten geschiedenis wel erg dichtbij. Serrien neemt de toeschouwer mee naar een tijd van beeldenstormen, Spaanse furie en klimaatverandering, die ook hier in deze streek heel wat teweegbracht.  Pieter Serrien (°1985) is historicus en auteur van acht boeken waarin getuigenissen van beide wereldoorlogen centraal staan. Een jaar geleden verscheen met In opstand! zijn eerste boek over een heel andere periode. Op basis van dagboeken, brieven en andere zestiende-eeuwse getuigenissen schreef hij de geschiedenis van de geuzenopstand. Nottebohmlezing op zondag 15 oktober 2023 in de Nottebohmzaal van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience.

Hoogleraar informatica Luc Steels en schrijver Maarten Inghels debatteren over Artificiële Intelligentie in de wereld van de literatuur. Ze doen dat onder leiding van duelmeester Bert Bultinck, hoofdredacteur van Knack. Er zijn nog heel veel vragen over de rol van Artificial Intelligence (AI), ook in de literaire en taalkundige wereld. AI heeft de grenzen verlegd door autonoom teksten te genereren die nauwelijks te onderscheiden zijn van die van menselijke auteurs. Discussies over auteursrecht bijvoorbeeld steken de kop op. ChatGPT en andere taalmodellen brengen wellicht een revolutie teweeg in de manier waarop we literatuur begrijpen en consumeren. Welke impact AI zal hebben op de samenleving, en dus ook op de literatuur, is ongewis. Duidelijk is al wel dat met deze technologie een nieuw en voorlopig uiterst controversieel hoofdstuk is begonnen van het eeuwenoude verhaal van de literatuur. Een gesprek op initiatief van de Vrienden van het Letterenhuis en de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, op zondag 8 oktober 2023.

De tentoonstelling FINIS TERRAE biedt in de Nottebohmzaal van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience nieuw werk van Jeffe De Brabandere en Gideon Kiefer. Op zondag 4 december gaat curator Eric Rinckhout tijdens een artist talk in gesprek met beide kunstenaars.

Jos Geysels over ‘klimaatrechtvaardigheid', omdat we om de draagkracht van de aarde te bewaren, een breed maatschappelijk draagvlak nodig hebben. Nottebohmlezing op zondag Zondag 16 oktober 2022 in de Nottebohmzaal van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience.

Marie Becuwe over de cruciale rol die kunstenaarsherbergen speelden in de ontwikkeling van de realistische en impressionistische schilderkunst. Nottebohmlezing op zondag Zondag 23 oktober 2022 in de Nottebohmzaal van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience.

Vijftig jaar nadat de Club van Rome de alarmbel luidde met Grenzen aan de Groei, duiken we met Geert Buelens de geschiedenis in. Nottebohmlezing op zondag Zondag 20 november 2022 in de Nottebohmzaal van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience.

Nic Balthazar legt in deze interactieve lezing uit waarom hij zich al zo veel jaren zorgen maakt, wat het ware gevaar is van de klimaatverandering en waarom de oplossingen toch hoopvol en haalbaar zijn. Nottebohmlezing op zondag Zondag 20 november 2022 in de Nottebohmzaal van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience.

In het rijke oeuvre van de Antwerpse beeldhouwer Albert Poels (1903-1984) is Reinaert de Vos alomtegenwoordig. Hoe transformeerde de figuur onder invloed van de veranderende politieke en culturele omstandigheden? Aan de hand van de vossen van Poels vertelt Beyen het verhaal van deze belangrijke Vlaamsgezinde beeldhouwer. Nottebohmlezing op zondag 13 mei 2022 in de Nottebohmzaal van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience.

De vos is weliswaar aaibaar, maar ook raadselachtig en ongrijpbaar. Misschien is de vos wel de nachtzijde van de mens? Of misschien toch niet? Yvan De Maesschalck houdt de vos tegen het licht als personage, symbool of motief in de moderne literatuur. Nottebohmlezing op zondag 10 april 2022 in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience.

Van het Latijnse dierenepos Ysengrimus uit 1150, over de Franse Roman de Renart naar Van den vos Reynaerde in het Middelnederlands. Lisanne Vroomen volgt de kromme paden van Reynaert en kijkt naar de sporen die hij achterlaat. Nottebohmlezing op zondag 27 maart 2022 in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience.

De vos, eeuwenlang net als de wolf verdelgd door de mens. Dirk Draulans over de comeback van de vos, met dank aan efficiënte beschermingsmaatregelen. Nottebohmlezing op zondag 13 maart 2022 in de Nottebohmzaal van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience.

Meer dan twintig jaar geleden schreef Walter Van den Broeck een bewerking van Van den Vos Reynaerde voor een suite van Jan Van Landeghem. Dit werk voor spreker, dwarsfluit, piccolo, hobo, althobo, klarinet, basklarinet, fagot, contrafagot, 2 hoorns en slagwerk werd uitgevoerd door I Solisti del Vento onder leiding van Francis Pollet. De tekst kwam ook in handen van acteur en auteur Karel Vingerhoets, die er niet meteen mee aan de slag kon. Vandaag kan hij dat wel in het kader van de reeks Nottebohmlezingen over de vos in al zijn facetten. Het is tegelijkertijd de gelegenheid om het prachtige verhaal nog eens te recapituleren. Nottebohmlezing op zondag 20 februari 2022 in de Nottebohmzaal van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience.

Gedichtendag 2022 in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, met de zussen Hind en Zahra Eljadid.

Koen Broucke gaat in gesprek met auteur Ronald Grossey over het onversaagde verschijnen van ridders in stripverhalen. Over Bob De Moor en zijn ridderromans, de ontmoetingen met Leopold Vermeiren, Marvano, Willy Vandersteen, Karel Biddeloo, reeksen als Johan en Pirrewiet, De Rode Ridder, de Torens van Schemerwoude... en waarom deze albums een publiek blijven begeesteren. Ronald Grossey (°1956) is uitgever bij Vrijdag en auteur. Hij publiceerde onder andere boeken over de pioniersjaren van de televisie en over strips, Studio Vandersteen en Bob De Moor. Hij schreef voor de legendarische striptijdschriften Kuifje en Robbedoes en was hoofdredacteur van het Suske en Wiske Weekblad. Nottebohmlezing op zondag 12 december in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience.

Tijdens de Nottebohmlezingen dit najaar brengen we de middeleeuwse ridderwereld tot bij u. Jeroen Olyslaegers ontrafelt het mysterie Merlijn. Zowel tovenaar als magiër. Raadgever van Arthur, maar ook geharnaste krijgsheer die zijn zinnen verliest na een verloren veldslag. Nottebohmlezing op zondag 21 november in de Erfgoebibliotheek Hendrik Conscience.

De romans over Koning Arthur en zijn ridders van omstreeks 1200 stuiteren van de emoties. Naast eer is vooral liefde de grote drijfveer voor de hoofse personages. Met hen wordt het publiek heen- en weer geslingerd tussen hoop en teleurstelling, angst en opluchting, diepe smart en ultiem geluk. Hoe worden al die emoties mee-voelbaar gepresenteerd? Frank Brandsma is hoofddocent Literatuurwetenschap (Middeleeuwen) aan de Universiteit Utrecht. Zijn onderzoek gaat over Arthurromans rond 1200, met speciale aandacht voor de structuur en de emotionele werking van de verhalen. Nottebohmlezing op zondag 21 oktober 2021 in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience.

Enkele onvoldragen pogingen niet te na gesproken stak de moderne Vlaamse letterkunde van wal met De Leeuw van Vlaenderen (1838). Hendrik Consciences beroemd en berucht gebleven roman voert de lezer terug naar de riddertijd en lijkt op het eerste oog een ondubbelzinnig huldeblijk aan zwaardkunst, blinkende harnassen en hoofse moed. Na zijn dood kreeg de negentiende-eeuwse schrijver hiervoor de rekening gepresenteerd. Louis Paul Boon bijvoorbeeld vond dat Conscience had weggekeken van sociaal onrecht om de Vlaming te verstrooien met dwaze verhaaltjes over ‘edele ridders en mooie jonkvrouwen'. Boon beschuldigde Conscience ervan ‘de taal der oude ridderverhalen' ondoordacht te recyclen en zo ‘het machtsmisbruik van leenheren en roofridders' te bewieroken. Deze en soortgelijke verwijten domineren tegenwoordig onze visie op Conscience en zijn werk. Maar klopt deze kritiek wel? Welke betekenis heeft de ridder in het oeuvre van Conscience? Op welke manier hebben oude ridderverhalen hem beïnvloed? In deze lezing zoeken we het samen uit: we bespreken fragmenten uit onder meer De Leeuw van Vlaenderen, Jacob van Artevelde, De Kerels van Vlaanderen en Koning Oriand, en brengen die fragmenten in verband met de oorspronkelijke middeleeuwse ridderverhalen alsook met het werk van andere door ridders gefascineerde kunstenaars uit de negentiende eeuw zoals Walter Scott en Richard Wagner. Kevin Absillis is als hoofdocent moderne Nederlandstalige letterkunde en literatuurwetenschap verbonden aan de Universiteit Antwerpen. Nottebohmlezing op zondag 3 oktober 2021 in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience

Optreden van Amina Belôrf in de Nottebohmzaal, ter gelegenheid van Gedichtendag op 28 januari 2021.

Nadia Nsayi is het (klein)kind van Belgisch-Congolese (groot)ouders. Ze is geboren in de Congolese hoofdstad Kinshasa en ze groeide op in het Vlaams-Brabantse Landen. Ze vertelt, op basis van haar boek Dochter van de dekolonisatie (EPO, 2020), over haar familieverhaal, de Belgische kolonisatie in Congo en de koloniale erfenissen in België. Ze eindigt met een pleidooi over het belang van dekoloniseren, zelfs zestig jaar na de onafhankelijkheid van Congo. Nadia Nsayi is politicologe en was parlementair medewerker en beleidsmedewerker bij Broederlijk Delen en Pax Christi Vlaanderen. Sinds 2019 is ze curator beeldvorming bij het Museum Aan de Stroom (MAS) in Antwerpen, waar ze meewerkt aan de tentoonstelling 100 x Congo. Een eeuw Congolese kunst in Antwerpen.

Om de Belgische bevolking voor zijn koloniale zaak te winnen gebruikt Leopold II twee argumenten: de bestrijding van de slavenhandel en het brengen van de beschaving. Het Nederlandstalige Congoproza geschreven door missionarissen, ambtenaren en reizigers hamert hier voortdurend op. Deze haast volmondige ondersteuning van de kolonialistische ideologie getuigt van een maatschappelijke consensus die in onze huidige, versplinterde maatschappij niet meer mogelijk lijkt te zijn. Luc Renders verbleef geruime tijd in Zuid-Afrika waar hij Nederlandse letterkunde doceerde. In 2019 publiceerde hij Koloniseren om te beschaven. Het Nederlandstalige Congoproza van 1596 tot 1960.

Twee maal per jaar organiseert het Dotatiefonds voor Boek en Letteren, de gemeenschappelijke vriendenvereniging van het Letterenhuis en de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, een Duel op Zondag. Op 4 oktober 2020 ging een snedig debat over de mensenrechten door. Op 10 december 1948 nam de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens aan. Meer dan zeventig jaar later heeft filosoof Othman El Hammouchi geen hoge pet op van deze verklaring. Ze ademt voor hem de geest van het Westerse individualisme. Volgens criminoloog en kersvers directeur van het Hannah Arendt Instituut Christophe Busch is de verklaring wel een universeel moreel kompas dat inzet op gelijkheid en verdraagzaamheid tussen individuen en volkeren. Gaan de mensenrechten op de schop? Bert Bultinck, hoofdredacteur van Knack, leidde het debat in goede banen.

Afrika is een continent waar 54 verschillende landen deel van uitmaken. De totale oppervlakte is drie maal zo groot als Europa. De Democratische Republiek Congo bijvoorbeeld is 80 maal groter dan België. Hoe kunnen we vandaag omgaan met de 'koloniale bibliotheek' en welke verhalen vertellen hedendaagse kunstenaars uit Afrika? Het dualisme tussen modernisme en traditionalisme, tussen lokaal en globaal. Phillip Van den Bossche is kunsthistoricus en voormalig directeur van Mu.ZEE in Oostende. Hij werkte de afgelopen jaren samen met kunstenaars zoals Saddie Choua en Jean Katambayi Mukendi. Hij heeft de collectie van Mu.ZEE, waar voorheen alleen Belgische kunstenaars werden verzameld, verbreed door het verzamelbeleid te openen richting diaspora.

Congo begon voor mij met het schilderij van een vredig huttendorpje dat heeroom van Congo voor mijn grootmoeder had meegebracht. In 1985 reisde ik hem achterna en begon een avontuur dat me niet alleen naar het hart van Congo zou voeren, maar ook naar dat van de Congolezen. Is zo’n ontmoeting eigenlijk wel mogelijk, na alles wat er tussen Congo en België in het verleden is voorgevallen? Wie stuurde mijn blik? En: wat leerde ik al doende? Lieve Joris is auteur van non-fictieboeken over de Arabische wereld, Oost-Europa, Afrika en China. Haar werk werd bekroond met onder andere de Henriëtte Roland Holst-prijs en de Cultuurprijs van de Vlaamse gemeenschap. Congo is een terugkerend thema in haar oeuvre. Lezing op zondag 8 maart 2020 in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience. Meer over de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience? Website – www.consciencebibliotheek.be Facebook – www.facebook.com/consciencebibliotheek Twitter – www.twitter.com/ehcantwerp

Vrijmetselaars komen samen in speciaal daartoe ingerichte gebouwen om daar in alle rust samen “iets” te beleven. Minder kan over vrijmetselarij nauwelijks gezegd worden. Vrijmetselarij kenmerkt zich als een initiatiek genootschap: men hoort er bij omdat men is ingewijd en die inwijding gebeurt via een ritueel. Juist dat blijkt dat essentiële “iets” te zijn waar vrijmetselaars zich mee bezig houden.In deze lezing hebben we het over de rol van de muziek bij dat maçonnieke ritueel. Is het louter decoratief of geeft het ook betekenis aan het gebeuren?Er is geen gebrek aan Belgische componisten die in de negentiende eeuw lid waren van de Belgische loges. Een aantal onder hen componeerden ook wat men “maçonnieke muziek” noemt. Aan de hand van een aantal concrete negentiende-eeuwse Belgische case studies, hopen we de band tussen het maçonnieke ritueel en de muziek te kunnen aantonen en te verklaren. David Vergauwen (1978) studeerde geschiedenis, kunstgeschiedenis en musicologie aan de universiteiten van Gent en Brussel en behaalde het doctoraat in de geschiedenis. Hij legt zich toe op de Belgische kunst van de 19e en 20e eeuw en de geschiedenis van de vrijmetselarij. Hij is de auteur van ‘Kolommen van harmonie’ (2015) en ‘Maçonnieke chansons in negentiende-eeuws België’ (2017). Hij woont in Brugge en werkt voor Amarant. Lezing op zondag 15 december 2019 in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience. Meer over de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience? Website – www.consciencebibliotheek.be Facebook – www.facebook.com/consciencebibliotheek Twitter – www.twitter.com/ehcantwerp

Radio Centraal bracht op 19 december 2019 in de rubriek 'Thuisreis' een recensie van de tentoonstelling Porno, Pulp en Literatuur in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience.

Kunst en pornografie lijken elkaar uit te sluiten; het één maakt het mooiste en beste in ons wakker, het andere onderwerpt ons aan hitsigheid en dierlijkheid. En toch is de relatie tussen kunst en pornografie meer genuanceerd dan op het eerste zicht lijkt. In deze lezing kijken we hoe kunstfilosofen over kunst en pornografie denken en ontdekken we dat ze meer gemeenschappelijk hebben en zelfs een perfect huwelijk kunnen aangaan. Petra Van Brabandt is filosofe. Ze werkt op Sint Lucas Antwerpen als hoofd Onderzoek en docente in semiotiek en cultuurkritiek. Ze schrijft over kunst & pornografie, natte esthetiek en kunst&politiek. Lezing op zondag 20 oktober 2019 in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience. Meer over de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience? Website – www.consciencebibliotheek.be Facebook – www.facebook.com/consciencebibliotheek Twitter – www.twitter.com/ehcantwerp

In his lecture, Alessandro Grazi is going to delineate the main traits of his ongoing research project on Italian Jewish prayer books printed in the Nineteenth Century. The aim of this project is to carry out a digital and conceptual analysis of nineteenth-century Italian prayer books, with the purpose of utilizing them as objects of historical inquiry. The tools I will use to carry out this analysis consist of an inventory and digitization of these prayer books, in order to enable a digital analysis with OCR software (Optical Character Recognition). Prayer books encompass every aspect of Jewish life, from everyday prayers to the special occasions of the High Holidays. For this reason, they are the most frequently printed book in Judaism. In spite of their prominence in Jewish life, they have received very little academic attention, because they have been considered as stable factors, unworthy of analyses of its dynamics. Indeed, it is true that prayer books maintained a certain uniformity in space and time, but the small changes of the different editions can actually represent substantial changes in the political and cultural perception of a specific Jewry, in a specific place and time. The OCR is used to single out and address exactly these variations, with the purpose of answering the following questions: How do materiality and spirituality relate to each other? Can we establish changing patterns relating to siddurim and mahzorim as religious/sacred objects over time? How do prayer books attest to the construction of their owners' Jewish identities? Miraeus Lecture op 2 oktober 2019 in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience. Meer over de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience? Website – www.consciencebibliotheek.be Facebook – www.facebook.com/consciencebibliotheek Twitter – www.twitter.com/ehcantwerp

Verschillende historische publicaties hebben de gevorderde religieuze geletterdheid van leken in de vijftiende eeuw laten zien, die soms zelfs gedeeld werd door de sociale middengroepen en incidenteel door arme mensen. Desondanks blijven historische “memes” over de ongeletterdheid van deze groepen, hun onwetendheid, bijgeloof of zelfs hun weerstand tegen religie verspreid worden in de populaire cultuur en in historische handboeken: “The elite’s greater level of literacy gave them the ability to develop their piety through religious readings”; “For most of the middle ages the great majority of people did not read and write” (The Oxford Handbook of Medieval Christianity 2014). Archivalische en codicologische bronnen uit Parijs, Amiens, Douai en Tournai laten daarentegen een volledig ander beeld zien: er is veel documentatie over leken uit de midden- en lagere klassen die geletterd waren en die een of meer religieuze boeken bezaten. Hun overige bezittingen laten zien dat hun huizen vaak gedecoreerd waren met altaarstukken en andere religieuze kunstvoorwerpen, waardoor het privéhuis een ruimte werd waar het heilige aanwezig was, in ieder geval visueel. Leesactiviteiten in het privéhuis vonden plaats in de directe context van deze kunstvoorwerpen en ongetwijfeld soms in relatie ermee. In de geest van “microstoria” zal de materiële cultuur van een aantal van de religieuze privéhuishoudens uit Noord Frankrijk en de Zuidelijke Nederlanden gepresenteerd worden, samen met een aantal voorbeelden van bewaard gebleven boeken die ooit in het bezit waren van gewone stadsbewoners en die door hen gelezen werden. Deze historische documentatie zal het uitgangspunt zijn voor een diepere analyse: Een sociaalhistorische benadering zal de sociale spreiding van religieuze leesactiviteiten in kaart brengen, alsmede de groepen van lezers die gerelateerd waren aan de boeken in privébezit. Een ruimtelijke analyse, gebaseerd op de plaatsen waar boeken aanwezig waren in het privéhuis, zal het dooreenlopen van productiewerk, handel, dagelijks leven en religieuze leesactiviteiten laten zien. Daarnaast zal het privéhuishouden besproken worden als een ruimte met een specifieke betekenis die gegenereerd werd door de aanwezigheid van religieuze objecten en de leesactiviteiten die er plaats vonden. Margriet Hoogvliet is postdoctoraal onderzoeker in het door NWO gefinancieerde project “Cities of Readers: Religious Literacies in the Long Fifteenth Century”, uitgevoerd aan de Rijksuniversiteit Groningen. In het jaar 2019-2020 zal zij verbonden zijn aan het Centre d’Études Supérieures de la Renaissance (CNRS) in Tours met een Smart Loire Valley Fellowship. Miraeus Lecture op 15 mei 2019 in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience. Meer over de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience? Website – www.consciencebibliotheek.be Facebook – www.facebook.com/consciencebibliotheek Twitter – www.twitter.com/ehcantwerp

België behoort tot de meest geseculariseerde landen van Europa. Toch beschouwt een groot deel van de Belgische bevolking zichzelf als ‘religieus of spiritueel georiënteerd’. Spiritualiteit en zingeving zijn dus niet volledig uit onze samenleving verdwenen, maar zijn met het veranderende mensbeeld mee getransformeerd. Praktijken ter ontwikkeling van nieuwe rituelen zijn momenteel een soort broedplek, bedrijvige werkplaatsen waar alternatieven ten volle worden geëxploreerd. In haar boek Cafuné brengt Barbara Raes verslag uit van een zoektocht naar zingeving en vertroosting waarin velen zich kunnen herkennen. Een voorzichtig ontrafelen van het gebied waar kunst, zorg en rituelen elkaar ontmoeten en versterken. Het is een pleidooi om rituelen in onze westerse samenleving opnieuw de plaats te geven die ze verdienen. Barbara Raes werkte als programmator en artistiek leider van Kunstencentra BUDA en Vooruit, tot ze in 2014 afscheid nam van de kunstensector. Sindsdien voert ze aan het KASK, School of Arts (Gent) onderzoek naar nieuwe mentale en fysieke ruimtes voor afscheidsrituelen. In 2016 richtte ze Beyond The Spoken op. In deze werkplaats creëert ze samen met kunstenaars rituelen voor niet-erkend verlies. Lezing op zondag 12 mei 2019 in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience. Meer over de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience? Website – www.consciencebibliotheek.be Facebook – www.facebook.com/consciencebibliotheek Twitter – www.twitter.com/ehcantwerp

Als antropoloog is Koen Peeters al langer gefascineerd door rituelen. Hij ziet ze als een manier om iets nieuws te laten verschijnen, door de dingen te ontsluiten, te forceren, te laten voortgaan. Rituelen zijn nooit een gewone herhaling van iets van vroeger. Geen herdenking. Wel een ontmoeting op een bepaalde plaats, die gelijkstemmigheid veroorzaakt, en in de transfusie kunnen we door elkaars ogen kijken op zeldzame, kostbare, gevoelige levensmomenten. Zelfs diep terug in de tijd. Samen met vrienden ontwikkelde Peeters een - ironische - onderzoeksmethode, het perspectivisme. Hij vertelt hoe hij Paul van Ostaijen terugvond via pianomuziek, én ook hoe hij het grote Permeke-raadsel oploste. Dat is: toen Permeke vijftig werd, leerde hij beeldhouwen en begon hij naakten te schilderen. Plots. Mooie naakten, steeds sierlijker in beeld gebracht: liggend of leunend, staand of zittend, groot en blond, met rode schoentjes aan. Waarom? Koen Peeters vertelt op zijn hoogst literaire manier over recente ervaringen. Koen Peeters (1959) is schrijver en antropoloog. Voor zijn elfde roman De mensengenezer kreeg hij in 2017 de ECI Literatuurprijs. Deze roman gaat over de onzichtbare krachten die sturing geven aan ons leven. Het verhaal vervlecht de Eerste Wereldoorlog, de Belgische koloniale tijd in Congo en het heden. Met Pascal Verbeken, Koen Broucke en Peter Holvoet-Hanssen ondernam hij eerder de Van Ostaijen-expeditie die leidde tot Miavoye. In juni 2019 verschijnt Kamer in Oostende, een roman over een schrijver en een schilder. Lezing op zondag 14 april 2019 in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience. Meer over de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience? Website – www.consciencebibliotheek.be Facebook – www.facebook.com/consciencebibliotheek Twitter – www.twitter.com/ehcantwerp

Onze representatieve democratie zit in het slop. Bij de jongste verkiezingen in 2018 ging een grote groep mensen, ondanks de stemplicht, niet stemmen. Ongeveer 175.000 stemden dan weer blanco of ongeldig. Het wantrouwen in de politiek scheert bij ons en ook elders in Europa hoge toppen, het gedrag van de kiezer wordt steeds grilliger. Fake news en populistische standpunten bedreigen een goed functionerende democratie. Hoe geraken we uit deze impasse? Zijn de gele hesjes louter een symptoom van dit democratisch deficit of is hun protest mee de sleutel tot de oplossing? Hoe veranderen de vele burgerbewegingen de spelregels van het politieke bestel? De parlementaire democratie is aan bijstelling toe. Over deze en tal van andere vragen debatteren Liesbeth Van Impe en Peter Terryn. Als Chef Politiek en hoofdredacteur van Het Nieuwsblad volgt Van Impe het politieke steek- en schaakspel vanop de eerste rij. Terryn, zelfbenoemd ‘minister van agitatie’ en anarchistisch politiek activist, is een snedige dwarsligger. Duelmeester is Philip Heylen (voormalig schepen van cultuur van de stad Antwerpen). Duel op Zondag op 24 maart 2019 in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience. Meer over de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience? Website – www.consciencebibliotheek.be Facebook – www.facebook.com/consciencebibliotheek Twitter – www.twitter.com/ehcantwerp

De klassieke muziek bevindt zich vandaag in een precaire situatie. De canon veroudert en de nieuwe muziek vindt moeilijk haar weg naar het ruime publiek. Terwijl een selecte groep van ingewijden de hedendaagse muziek hoog in het vaandel draagt, ervaren vele luisteraars een vorm van betekenisverlies. De vraag dringt zich op hoe dat komt en of het anders kan. In musicologische middens is een historische verklaring gangbaar. Men wijst erop dat het proces onvermijdelijk was: we botsen op het einde van een Groot Verhaal en er is geen terugweg mogelijk. Tegelijk blijkt dat er niet écht sprake is van betekenisverlies, enkel van een gebrek aan aangepaste luisterstrategieën. Het is slechts een kwestie van tijd vooraleer de nieuwe muziek een ruimer publiek zal kunnen aanspreken. In deze lezing worden enkele vraagtekens geplaatst bij die gangbare verklaring. De intuïtie dat er iets verloren is gegaan wordt serieus genomen, net zoals het blijvende verlangen naar muzikale betekenis. Tegelijk wordt aangetoond dat dit verlies niet noodzakelijk of onafwendbaar is. Er is wel degelijk een uitweg uit de impasse. Marlies De Munck (1979) promoveerde aan het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte in Leuven met een proefschrift over het concept van muzikale betekenis. Zij doceert muziekfilosofie aan het Departement Wijsbegeerte van de Universiteit Antwerpen en aan het Koninklijk Conservatorium in Gent. Daarnaast schrijft ze filosofische artikels over muziek, film, literatuur en schilderkunst en is ze nauw betrokken bij artistiek onderzoek. Haar essay Waarom Chopin de regen niet wilde horen (Letterwerk 2017) werd lovend onthaald in de pers als een heldere inleiding tot de centrale vragen in de muziekfilosofie. Lezing op zondag 10 maart 2019 in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience. Meer over de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience? Website – www.consciencebibliotheek.be Facebook – www.facebook.com/consciencebibliotheek Twitter – www.twitter.com/ehcantwerp

Op zaterdag 23 februari 2019 gaf professor emeritus Hugo Soly exclusief voor de leden van het Dotatiefonds voor boek & letteren een lezing "Corruptie en machtsmisbruik in Antwerpens Gouden Eeuw". We dalen af in de duistere wereld van stadsontwikkelaar Gilbert van Schoonbeke (1519 - 1556). Als visionair ondernemer en grondspeculant gaf hij het zestiende-eeuwse Antwerpen mee vorm. Het Dotatiefonds voor boek & letteren is de gemeenschappelijke vriendenvereniging van het Letterenhuis en de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience. Meer over de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience? Website – www.consciencebibliotheek.be Facebook – www.facebook.com/consciencebibliotheek Twitter – www.twitter.com/ehcantwerp

Vanaf de vroege oudheid hebben auteurs, drukkers en uitgevers het steeds aangedurfd om valse boeken te verspreiden of verhalen over onbestaande boeken te verzinnen. Earle Havens heeft het in deze lezing over vervalsingen in de wereld van het boek. Miraeus Lecture op 20 februari 2016 in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience. Meer over de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience? Website – www.consciencebibliotheek.be Facebook – www.facebook.com/consciencebibliotheek Twitter – www.twitter.com/ehcantwerp

Het is algemeen bekend dat grote aristocratische huizen in heel Europa ooit allemaal waren uitgerust met een imposante bibliotheek. Minder bekend, tenminste in continentaal Europa, is echter dat nog vele honderden van deze bibliotheken bestaan in verscheidene historische huizen in Engeland, Schotland en Wales. Ruim 300 000 boeken uit meer dan 150 bibliotheken zijn overgebleven en worden beschermd door de National Trust, dat ondanks zijn naam geen overheidsinstelling is, maar een private stichting die werd opgericht in de late negentiende eeuw. Andere bibliotheken zijn het eigendom van kleinere particuliere stichtingen en anderen zijn nog steeds in handen van particulieren. Verbazingwekkend genoeg is slechts een miniem deel van deze bibliotheken grondig bestudeerd. Miraeus Lecture op 6 maart 2013 in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience. Meer over de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience? Website – www.consciencebibliotheek.be Facebook – www.facebook.com/consciencebibliotheek Twitter – www.twitter.com/ehcantwerp

Mijn artistieke loopbaan volgde geen lineair pad. In plaats van me op één medium te concentreren verkoos ik een hybride kunstpraktijk uit te bouwen. Naast het tentoonstellen, cureren en werken in opdracht raakte ik gepassioneerd door de narratieve mogelijkheden van het beeldverhaal. Op het einde van de 20ste eeuw ontwikkelde dit zich tot een volwaardige kunstvorm die aspecten uit de beeldende kunsten en literatuur combineert. Een van de belangrijkste hedendaagse genres binnen het stripmedium is de autobiografie. Maar vaak resulteert een puur persoonlijke getuigenis dan in eenvoudige beeldtaal en ligt de nadruk minder op de artistieke vorm. Mijn doctoraatsonderzoek in de Kunsten (promotoren Pascal Lefèvre en Gerda Dendooven) kan ik kaderen binnen een beweging van hedendaagse Europese kunstenaars die op een poëtische manier omgaan met het stripidioom. Na het publiceren van het experimentele beeldverhaal Wij Twee Samen (2015) over het verliezen van mijn dementerende vader, werk ik voor dit onderzoek opnieuw aan een verhaal met een autobiografische kern. Na enkele case study’s waarvoor ik o.a. samenwerkte met muzikanten en schrijvers bouw ik in de huidige fase van mijn doctoraatstraject in korte hoofdstukken een narratief op rond aspecten van het moederschap. Ik onderzoek de mediumspecifieke mogelijkheden van het beeldverhaal en probeer deze langzaamaan open te breken naar een kunstzinnige context. Eva Cardon (Ephameron) behaalde de meestergraden in Schilderkunst en Illustratieve Vormgeving. Ze doceert aan twee kunsthogescholen in België en voert een doctoraatsonderzoek in de Kunsten naar het artistieke autobiografische beeldverhaal. Haar narratief werk bevraagt de gevoelige kant van het leven, waarbij ze alledaagse en intieme drama’s documenteert. Onder kunstenaarsnaam Ephameron publiceerde ze haar illustraties in talrijke dagbladen en magazines zoals The New York Times, De Standaard, De Tijd en Knack. Zij is ook actief als curator en toont haar werk in tentoonstellingen over de hele wereld. Miraeus Lecture op 22 maart 2017 in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience. Meer over de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience? Website – www.consciencebibliotheek.be Facebook – www.facebook.com/consciencebibliotheek Twitter – www.twitter.com/ehcantwerp