Podcasts about congolezen

In de Verenigde Staten verschaft miljardair Elon Musk zich illegaal toegang tot het betalingssysteem van de overheid. In ons land zwaait minister van Pensioenen Jan Jambon (N-VA) met de term fake-news in het pensioendebat, en ‘begrijpt' minister van Defensie Theo Francken (N-VA) dat Trump Groenland bedreigt. In Congo zijn ondertussen miljoenen Congolezen gedood en ontheemd door de vuile oorlog om bloedmineralen. Al dat leed kan stoppen, als Europa geen wapens meer levert aan de M23-rebellen uit Rwanda, zegt Europarlementslid Marc Botenga in gesprek met Peter.Extra achtergrond bij deze aflevering:Muiterij, hoe onze wereld kantelt: https://www.petermertens.be/Bestel uw boek via https://www.groenewaterman.be/nl/boeken/9789462674523/muiterij Speech in Cuba: “Geen Trump, geen oorlog, maar socialisme” https://www.pvda.be/nieuws/geen-trump-geen-oorlog-maar-socialisme Lava: Wat wil Trump ons aandoen in deze turbulente tijden? https://lavamedia.be/wat-wil-trump-ons-aandoen-in-deze-turbulente-tijden/13 ongelukken van Arizona: https://www.instagram.com/p/DFz2PgStpt5/?img_index=1 Overwinning: Europees parlement roept op om medeplichtigheid met Rwanda stop te zetten: Marc Botenga, onze Europees volksvertegenwoordiger en co-auteur van de resolutie, reageert verheugd: “Deze stemming toont dat er zaken aan het veranderen zijn.” https://www.pvda.be/nieuws/congo-overwinning-europees-parlement-roept-op-om-medeplichtigheid-met-rwanda-stop-te-zetten--Over Marc Botenga: https://www.pvda.be/mensen/marc-botenga --Peter Mertens is algemeen secretaris van de PVDA en volksvertegenwoordiger in de Kamer.Meer over Peter: https://www.pvda.be/mensen/peter-mertens Volg Peter Mertens op sociale mediaInstagram https://www.instagram.com/mertens.p/ YouTube https://youtube.com/@petermertenstv?feature=shared Facebook https://www.facebook.com/peter.mertens.pvda TikTok https://www.tiktok.com/@peter.mertens X https://twitter.com/peter_mertens Bluesky https://bsky.app/profile/petermertens.bsky.social Bedankt aan Marc, Gille, Ivo, Stefaan, Morgane, Lilo, Michael, Benjamin, Timothée, Loes, Brecht, Kevin, Johan, Tom, … om Kantelpunt mee mogelijk te maken.

In de Oost-Congolese stad Goma presenteerden de gewelddadige rebellen van M23 zich gisteren officieel als de nieuwe machthebbers. In een voetbalstadion maakten duizenden Congolezen kennis met een nieuwe guerrilla-gouverneur. De boodschap: alles wordt beter, en de opmars door Congo gaat door. Journalist Elien Spillebeen keerde vorige week terug uit Oost-Congo.  (11:58) Duitsland Wunderland: hoe ga je samen verder in een politiek verscheurd land? Duitsland is in rep en roer nadat leider van de christendemocraten Friedrich Merz een voorstel in het parlement liet steunen door de Alternative für Deutschland. Duizenden gingen de straat op, uit overtuiging dat samenwerking met een rechts-radicale partij nooit moet kunnen. Toch stemt naar verwachting een vijfde van de Duitsers straks op de AfD. Hoe kunnen de Duitsers nog met elkaar verder, na de verkiezingen? Dat vraagt journalist en regisseur Britta Hosman zich af in haar nieuwe documentaire voor Tegenlicht, waarvan we vandaag een voorproefje krijgen. Presentatie: Sophie Derkzen

Het is onrustig in het Oosten van Congo. Verschillende gewapende groepen zwaaien daar de scepter. M23 - de grootste rebellengroep in het gebied - is bezig aan een opmars, die grotendeels gefinancierd wordt door illegaal verkregen grondstoffen. Het gevolg? Grote instabiliteit in Oost-Congo, miljoenen Congolezen die ontheemd raakten en een explosie aan geweld. Te gast is Peer Schouten, onderzoeker bij het Deens Instituut voor Internationale Studies. Hij focust zich voornamelijk op Centraal Afrika.

Patrice Lumumba was een Congolees politicus, de voorman van de nationale partij, en de eerste democratisch verkozen premier van de Republiek Congo. Dat was niet helemaal naar de zin van de CIA, van de Belgische regering, en van de Belgische koning Boudewijn I, die in zijn toespraak op de dag van de Onafhankelijkheid, 30 juni 1960, de loftrompet stak over zijn voorganger Leopold II, die in zijn tijd al werd aangeklaagd vanwege de meest schandelijke wanpraktijken in "zijn" Congo Vrijstaat. In een gloedvolle speech rekende Lumumba af met het koloniale verleden, en schetste hij een mooie en vredevolle toekomst voor de Congolezen, die niet langer een slaaf wilden zijn van buitenlandse belangen en bedrijven, maar zeer graag wilden samenwerken met alle mensen van goede wil. Zijn speech maakte dat het in Amerikaanse en Belgische cenakels vast kwam te staan: Lumumba moest ten allen prijze uitgeschakeld worden. Hij werd al snel afgezet, gevangen genomen, op een vreselijke manier mishandeld en uiteindelijk vermoord. In heel Afrika wordt hij nog steeds geëerd als de held van de Afrikaanse onafhankelijkheid.Patrick Bernauw maakte een reconstructie van de speeches van koning Boudewijn, en vooral van Patrice Lumumba, en hij kadert deze speeches in dat specifieke scharniermoment in de tijd. Carl Cauwenbergh publiceerde recent bij vzw de Scriptomanen de historische roman Congo Chalet, die de toespraak van Lumumba als inspiratiebron heeft. Hij schreef een brief aan Patrice Lumumba, waarmee deze aflevering van Ware Misdaad besluit.De montage - tegen een geluidsdecor uit die jaren, en waarbij ook de stemmen van Boudewijn en Lumumba zijn te horen - is van de hand van Antoine Derksen. De cover van de podcast is een foto van een beeld uit de tentoonstelling KRACHT van de Academie voor Beeldende Kunsten in Mechelen, die liep in het voorjaar van 2024. De leerlingen van het derde middelbaar hebben zich onder leiding van Nel De Wever laten inspireren door Afrikaanse maskers. Ze gebruikten voornamelijk karton als materiaal. Vormen werden uitgesneden, op elkaar geplakt en versierd tot een bas-reliëfeffect. Afrikaanse motieven en kleuren zijn op de maskers geschilderd en andere materialen zoals kurk gebruikt als versiering. Van onder naar boven ziet u Masker 1 door Juultje Fyaerts en Anna Houtmeyers, Masker door Nena Roels, Viktoria Bejster en Chloé Lippens, en Masker 3 door Marie Vigne.Deze podcast wordt gelanceerd op 17 januari 2025, exact 64 jaar na de moord op Lumumba, als een eerbetoon aan de Mandela van zijn tijd.Abonneer je nu op WARE MISDAAD zodat je zeker geen aflevering hoeft te missen. Misschien vind je ook de tijd om onze podcast een mooi boeketje sterren toe te kennen op je favoriete platform, of er een review over te schrijven? Wil je ons een onmisbaar financieel steuntje in de rug geven? Dan kun je lid worden van onze SUPPORTERS CLUB... Voor een kleine maandelijkse bijdrage krijg je toegang tot allerlei lekkers. Volg de link: https://www.spreaker.com/podcast/ware-misdaad--5433901/support

Nele Marian is een van de eerste schrijvers van Afrikaanse afkomst in Europa. In de jaren dertig verscheen haar dichtbundel 'Poèmes et Chansons', waarin ze koloniaal onrecht beschrijft. Toch is haar naam amper bekend. Ze schreef in een tijd waarin Congolezen onderdrukt werden en vrouwelijke schrijvers nog vaak genegeerd. In het boek 'Congolina' reconstrueert Nadia Nsayi het leven van Nele Marian, en onderzoekt ze ook de parallellen met haar eigen leven. Ze is te gast bij Bruno Wyndaele.

En Geert Wilders is opeens populair in... Turkije! (00:51) Doet het Westen genoeg tegen de schatkist van Poetin? Dit weekend is het twee jaar sinds de Russische invasie in Oekraïne. Al twee jaar probeert het Westen Rusland te raken met steeds uitgebreidere sancties, maar hoe kan het dat de Russische economie nog steeds zo lekker draait? Na de dood van Navalny klinkt de roep om nieuwe sancties, maar wat kan Europa nog doen om Poetins oorlog te dwarsbomen? Te gast is historicus en Ruslandkenner Hubert Smeets, verbonden aan Raam op Rusland. (09:42) Regionale escalatie in Congo Jong en oud slaan op de vlucht in het oosten van Congo. Daar escaleert het geweld tussen rebellen en het Congolese leger. Zodanig dat de rebellen al bijna aan de poorten staan van Goma, een miljoenenstad die van strategisch belang is. Intussen verwijten Congolezen dat de Westerse wereld alleen maar toekijkt. Te gast is Congokenner Peter Verlinden.  (20:54) Buitenland Uitgelicht: Turkije In onze rubriek Uitgelicht aandacht voor Geert Wilders, die verrassend populair is onder seculiere mensen in Turkije. Collega Cevahir Varan praat ons bij. Presentatie: Tim de Wit

44 miljoen Congolezen trekken vandaag naar de stembus om een nieuwe president te kiezen. Dat wordt waarschijnlijk de zittende president Félix Tshisekedi. Zelfs wanneer hij op een eerlijke manier niet aan voldoende stemmen geraakt, dan heeft hij het staatsapparaat aan zijn kant om hem tot winnaar uit te roepen. Was Tshisekedi niet de man die komaf zou maken met de corrupte praktijken in Congo? En wat is het belang voor ons? See omnystudio.com/listener for privacy information.

(00:59) Aanvallen Gaza en Israël: escalatie dreigt Gisteren vielen er bij een Israëlische inval negen dodelijke slachtoffers in het vluchtelingenkamp van Jenin. Vanuit Gaza reageerde Hamas daarop vannacht met raketaanvallen. Israël antwoordde daarop weer met luchtaanvallen. De situatie is zeer explosief, zeker omdat er toch al hoog oplopende spanningen zijn. In onze studio te gast Ties Brock, die net gestopt is als correspondent. (09:51) De krachtigste longen van de wereld: het Congolese woud Het Congolese regenwoud is voor de inwoners van Congo een onmisbare bron van dagelijkse levensbehoeften, zoals houtskool om te koken, de huizen te verwarmen, of voor medicijnen. Maar ook voor de rest van de wereld is het Afrikaanse woud onmisbaar geworden in de strijd tegen de opwarming van de aarde. Hoe kunnen de Congolezen hun welvaart verbeteren zonder kwetsbare bossen kappen? Journalist John Vandaele deed er onderzoek naar.  (20:35) Uitgelicht: Europa Draait Door De lessen van de Brexit volgens Stefaan De Rynck. Hij was Brexit-onderhandelaar van de Europese Commissie en doet nu een boekje open. Presentatie: Tim de Wit

(00:53) Wat zal de nieuwe Duitse Defensieminister betekenen voor de wapenleveranties aan Oekraïne? Boris Pistorius wordt het nieuwe gezicht van Defensie in Duitsland. Gisteren stapte zijn voorganger Christine Lambrecht op na maandenlange kritiek, omdat ze onbekwaam zou zijn voor deze post. Maar nu moet Pistorius snel aan de bak, want vrijdag vindt er een belangrijke NAVO-top plaats over de steun aan Oekraïne. Welke kant zal Duitsland nu op gaan als het gaat om het leveren van wapens? Te gast is Hanco Jürgens van het Duitsland Instituut. (13:42) De dubbele standaard van de Rwandese president Kagame Rwanda neemt al jarenlang tienduizenden vluchtelingen op uit buurland Congo, waar een bloedige burgeroorlog woedt. Maar de Rwandese president Paul Kagame dreigt die Congolezen nu het land uit te zetten, zo liet hij recent doorschemeren in een toespraak. En dat is opvallend, omdat Kagame ondertussen staat te popelen om controversiële asieldeals te sluiten met Europese landen. Wat is Kagame precies van plan? Hierover Kristof Titeca, hoogleraar aan de Universiteit van Antwerpen. (20:54) Uitgelicht: Italië In onze rubriek Uitgelicht aandacht voor de wereldberoemde Italiaanse dichter en filosoof Dante. Volgens de nieuwe Italiaanse regering zou Dante namelijk ook de stichter van ‘het politiek rechts in Italië' zijn, maar daar is niet iedereen het over eens in Italië. Hierover correspondent Angelo van Schaik.  Presentatie: Tim de Wit

In de week van het vergeten nieuws vandaag: het conflict in Oost-Congo. Congolezen uitten hun frustratie tegenover VN-militairen, die op hun beurt geweld terug gebruiken. Tegelijkertijd zorgen ook buurland Rwanda en de wederopstanding van rebellen voor oplopende spanningen in de regio. In deze pdocast praat Stephan met Kris Berwouts, Congo-expert bij het Vlaamse MO* Magazine.

Ze zeggen dat ik een 68'er ben, zegt hij. Dat is wellicht zacht uitgedrukt. Voor André Cnockaert s.j. was Vaticanum II een zegen. Het betekende het afscheid van die mannekes die toen op den toog stonden en het sparen van zilverpapier voor “de arme negerkes”. In 1961 vertrekt hij naar Congo met de bedoeling een zwarte sociëteit, een Afrikaanse compagnie op te richten. Dat is erg goed gelukt. Toen hij in 2010 terugkeerde, stond hij als enige blanke op de foto met tientallen Congolezen, het tegenovergestelde van hoe het ooit was. Hij windt zich nog altijd op over de hypocrisie van overheden ten aanzien van Congo. 'Ze zijn het land aan het kapotmaken, omdat  internationale mogendheden en multinationals nog altijd, met het oog op loutere zelfverrijking, uit zijn op de grondstoffen van het land.'

Fons Swinnen s.j. is een meeslepend verteller met een uiterst gedetailleerd geheugen. Hij was 25 jaar lang missionaris in Congo. Hij vertrok zoals velen destijds met een inschatting van blanke superioriteit. Die maakte snel plaats voor een juiste waardering in een context van volstrekte medemenselijkheid. Pater Swinnen ging op zoek naar manieren om zijn religiositeit te laten sporen met het aanvoelen en de gebruiken van de Congolezen. Hij ontdekte de dans. Pater Swinnen zag veel goede confraters uittreden. En voor zichzelf zegt hij: “Afrika heeft mijn roeping gered.”

In Nederland was Willem I teleurgesteld dat hij met de afscheiding van België de helft van zijn rijk verloor, maar hij was blind voor de rol die hij daarin zelf had gespeeld. Willem II genoot een reputatie als Held van Waterloo, maar gold ook als warhoofd. En Willem III was een driftkikker die op industriële schaal vreemd ging. Luister ook | Buurland, wat doet u nu? #12: Het Europa van de Lage Landen Ook over de Nederlandse koninginnen valt heel wat te vertellen. Over Wilhelmina, de oorlogskoningin en Neêrlands symbool voor standvastigheid. Over Juliana, die haar oor liet hangen naar een dubieuze gebedsgenezeres, en zo in ruzie kwam met haar man. En Beatrix, de wereldverbeteraar die bij haar inhuldiging werd uitgejouwd. Om te eindigen bij Willem-Alexander, de 'Prins Pils' die verblind door liefde de zonden van zijn schoonvader probeerde weg te wassen. En daarna liefkozend door zijn verloofde werd weggezet als 'je was een beetje dom'. Ook in België valt heel wat te vertellen over de vorsten. Leopold I voelde zich ingesnoerd door de liberale grondwet, en liet dat ook merken. Zijn zoon Leopold II jaagde miljoenen Congolezen de dood in bij de uitbuiting van zijn persoonlijke kolonie. Albert I ontpopte zich tot held van de Eerste Wereldoorlog, maar zijn opvolger Leopold III verpeste het imago van het koningshuis door zich in de Tweede Wereldoorlog tegen de zin van zijn regering over te geven aan nazi-Duitsland. Zijn zoon Boudewijn ontketende met zijn verzet tegen de legalisering van abortus een grondwettelijke crisis, broer Albert II wilde pas zijn buitenechtelijke dochter erkennen nadat een rechter hem had gedwongen tot een DNA-test. Koning Filip ten slotte, presteert beter dan iedereen verwacht, maar dat is vooral omdat de verwachtingen zo laag gespannen waren.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Ons koloniaal verleden blijft de gemoederen beroeren. Kan België ooit goedmaken wat het Congo heeft aangedaan? Of heeft België de Congolezen ook wat goeds bijgebracht? Prof. dr. Henriet Benoît (VUB) wil als historicus geen rechter over het verleden zijn, maar hij wil het verleden in al haar complexiteit helpen uit te leggen. “Want de overlevering van deze geschiedenis, is van cruciaal belang om ook het heden beter te begrijpen.”Deze podcast is een concept van Universiteit van Vlaanderen.Expert: Wim Van Bortel.Redactie en storytelling: Helene Van Lathem.Klank en muziek: Céline Ottenburgh.Presentatie: Tom De Cock.Eindredactie: Katleen Bracke.Deze podcast is mogelijk dankzij de medewerking van KU Leuven, UAntwerpen, UGent, UHasselt, VUB en de Jonge Academie en komt tot stand met de steun van Knack, VRT en de Vlaamse overheid.Privacy Policy and California Privacy Notice.

Noord-Kivu in Congo wordt getroffen door de zoveelste humanitaire crisis. Deze keer heet de boosdoener Niyarangongo, een vulkaan. Ruim 400000 Congolezen zijn op de vlucht geslagen voor een vulkaanuitbarsting in Goma, in Noord-Kivu. De situatie dreigt helemaal uit de hand te lopen als een nieuwe vulkaanuitbarsting een dodelijke gasbel onder het nabijgelegen Kivumeer laat vrijkomen. Hoe groot is de omvang van deze humanitaire ramp nu al? En wat zegt de manier waarop de Congolese overheid de ramp aanpakt over het leiderschap van president Félix Tshisekedi? Vragen, opmerkingen of suggesties? Mail podcast@standaard.be  Journalist Koen Vidal| Presentatie Alexander Lippeveld| Redactie Fien Dillen| Eindredactie Cathérine De Kock| Audioproductie en Muziek Brecht Plasschaert | Chef Podcast Bart Dobbelaere | Extra geluidsfragmenten Reuters

Tijdens de lockdownperiode zijn Nederlanders meer gaan lezen. Nu breekt de zomervakantieperiode aan: een tijd dat er sowieso sneller een boek wordt gepakt. Die ontwikkeling zou eigenlijk moeten blijven. Daarover praten onze Spraakmaker van vandaag Eveline Aendekerk van het CPNB en neuropsycholoog Jelle Jolles, die veel onderzoek heeft gedaan naar de invloed van lezen op onze hersenen. In het Mediaforum zitten Pieter Klok en Angela de Jong.Verder gaan we het hebben over België. Vandaag is het 60 jaar geleden dat Congo onafhankelijk werd van België. Koning Leopold II verwierf Congo in 1885, beschouwde het als zijn privé-bezit en met harde hand dwong hij Congolezen te werken op plantages. Vele miljoenen Congolezen stierven tijdens dit schrikbewind. Een beeld van hem in Gent wordt vandaag verwijderd en tot verrassing van velen is vandaag bekend geworden dat de huidige koning ‘diepste spijt betuigt voor de wonden uit het verleden’. Maar dat zijn geen excuses. Gaat dit ver genoeg? Paul Beloy komt erover praten. Hij werd geboren in Congo, had een carrière als profvoetballer in België en zet zich in voor het terugdringen van racisme.

Congo begon voor mij met het schilderij van een vredig huttendorpje dat heeroom van Congo voor mijn grootmoeder had meegebracht. In 1985 reisde ik hem achterna en begon een avontuur dat me niet alleen naar het hart van Congo zou voeren, maar ook naar dat van de Congolezen. Is zo’n ontmoeting eigenlijk wel mogelijk, na alles wat er tussen Congo en België in het verleden is voorgevallen? Wie stuurde mijn blik? En: wat leerde ik al doende? Lieve Joris is auteur van non-fictieboeken over de Arabische wereld, Oost-Europa, Afrika en China. Haar werk werd bekroond met onder andere de Henriëtte Roland Holst-prijs en de Cultuurprijs van de Vlaamse gemeenschap. Congo is een terugkerend thema in haar oeuvre. Lezing op zondag 8 maart 2020 in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience. Meer over de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience? Website – www.consciencebibliotheek.be Facebook – www.facebook.com/consciencebibliotheek Twitter – www.twitter.com/ehcantwerp

In de Democratische Republiek Congo zijn door toenemend geweld in de laatste twee maanden maar liefst tweehonderdduizend mensen op de vlucht geslagen. In het oosten van het land vecht de regering een bloedig conflict uit met een lokale militie. Doordat het land ook nog eens geteisterd wordt door zowel een corona-, mazelen- én ebola -uitbraak, is er een uiterst giftige cocktail ontstaan. Ellen van der Velden van Artsen zonder Grenzen schets de rand van de afgrond, waar vele Congolezen nu op staan.

waarin deze vorst met zijn Congo-Vrijstaat wellicht de zwartste bladzijde uit de Belgisch-Afrikaanse geschiedenis schrijft. Met BIJDRAGEN van: Yoeri Vanlangendonck (Leopold II), Kristien Maes (voiceover Tekleinbelgië Vakantieland), Jordi Britton (Edmund D. Morel, in een samenwerking met het Centre for Dutch and Flemish Studies van de universiteit van Sheffield) en Filip De Ceuster (inhoudelijk advies) WIJ ZIJN nog altijd: Jonas Goossenaerts (inhoud en vertelstem) en Filip Vekemans (montage) ERRATA en opmerkingen - De toespraak van Leopold II aan missionarissen blijkt om een notoire vervalsing te gaan. Wij hebben het uit het artikel van VRT NWS (zie onder) gehaald. We zijn aan het uitzoeken wanneer dit tot stand kwam en met welke bedoelingen, en hebben besloten het er niet uit te snijden. We wijden hier nog aandacht aan. MEER WETEN? Onze geraadpleegde en geciteerde bronnen: Etambala, M. Z. (2019). Veroverd. Bezet. Gekoloniseerd. Congo 1876-1914 (1st ed.). Gorredijk, Nederland: Sterck & de Vreese. Lauro, A., Goddeeris, I., & Vanthemsche, G. (2020). Koloniaal Congo. Een geschiedenis in vragen. Antwerpen, België: Uitgeverij Polis. Nwembu, D. D. D., & Kiangu, S. (2017). Wanneer we spreken over kolonisatie (1st ed.). Borgerhout, België: Publiekeacties. Canvas. (2018). Kinderen van de kolonie | VRT NU. Retrieved from https://www.vrt.be/vrtnu/a-z/kinderen-van-de-kolonie/ Geheugen Collectief (Ed.). (2018). Knack Historia: Congo, meer dan een kolonie. Zellik, België: Roularta. Nsayi, N. (2020). Dochter van de dekolonisatie (1st ed.). Berchem, België: Epo. van Reybrouck, D. (2019). Congo (41st ed.). Amsterdam, Nederland: De Bezige Bij. Vandebroek, H. (2018, December 11). “Verboden de zwarten eten te geven”: waarom België ooit Congolezen heeft tentoongesteld. Retrieved from https://www.knack.be/…/verbo…/article-longread-1401607.html… VRT NWS. (2010, March 9). Leopold II: koning-bouwheer met privékolonie. Retrieved from https://www.vrt.be/…/leopold_ii_koning-bouwheermetprivekol…/ Huskens, G. (2018, May 11). “De echo's van Leopold II, een koloniale Calimero.” Retrieved from https://www.knack.be/nieuws/geschiedenis/de-echo-s-van-leopold-ii-een-koloniale-calimero/article-opinion-1145919.html?cookie_check=1589124900

De Democratische Republiek Congo is het land van de Congolezen, maar hebben zij wel zeggenschap over hun land, hun leven, hun toekomst? Hebben zij voordeel bij de enorme rijkdom? Ooit gehad, of gekregen tijdens 20 jaar Kabila-regime? Het lokale geweld in onder andere het oosten duurt onverminderd voort, terwijl de economische en sociale malaise in het hele land volkomen lijkt. De schijnbaar permanente crisis wordt alweer een dreigend explosieve situatie –het einde van een regime-, maar MO* kijkt verder en ziet dan ook kracht, opportuniteiten en uitdagingen. Voor Congo, voor de Congolezen en voor België. deburen.eu/programma/4516/motalks-congo-een-democratische-republiek

Precies een maand geleden gaan miljoenen Congolezen stemmen voor presidentsverkiezingen waar ze al jaren op zitten te wachten. De katholieke kerk en heel wat internationale waarnemers zijn er snel zeker van: Martin Fayulu wint makkelijk. Maar de officiële resultaten duiden Felix Tshisekedi aan als opvolger van Kabila. Waarom leggen de Congolezen en de internationale gemeenschap zich daar bij neer? Waar moet het nu naartoe met het land en zijn inwoners? En welke rol zal de oude president in dat verhaal spelen? Stijn Vercruysse zocht antwoorden.

Congo heet officieel de Democratische Republiek Congo, maar democratie is geen vanzelfsprekendheid in het enorme land dat met grote problemen kampt. Daarom is het bijzonder dat de Congolezen komende zondag naar de stembus gaan voorverkiezingen, die bovendien het einde kunnen markeren van 20 jaar de familie Kabila aan de macht. We praten erover met Congo-kenner Marianne Moor van vredesbeweging Pax.

Deze Pompidou-podcast moest het doen zonder de aangekondigde Erwin Mortier wegens griep, maar Geert Clerbout van Canvas viel in. Want na kinderen van de collaboratie is er: Kinderen van de kolonie! Congolezen en Belgen, in Congo en Brussel, over Belgisch Congo over zijn 'Boeken van de troost'. En Chantal had het verder met Jo Coucke over Stephan Balkenhol en met Jeroen Laureyns over Tomas Saraceno.

NANDOLEAKS MULA B : ”IK GING BIJNA DOOD VOOR 30 EURO” | REAL TALK #4 ‘Mula B laat zichzelf écht van een andere kant zien’, is een veelgehoorde reactie na de release van het album Meesterplusser. Een kant die hij naar eigen zeggen altijd al had, maar die anderen tot nu toe nog niet te zien kregen. In de vierde aflevering van Real Talk vertelt Hicham – zoals de rapper eigenlijk heet – over zijn muzikale ambities, zijn jeugd en zijn verleden op straat. ”Wat ik nu maak, is ook gewoon trap. Alleen de definitie van trap is veranderd, het is nu verbonden aan een beat of sound. Maar voor mij betekent trap nog steeds de muziek die in drugspanden ontstaat.” De liefde voor trap ontstond vooral na het horen van Gucci Mane: ”Je hoort gelijk of iemand echt of nep is. Er zijn vast andere mensen die dit soort dingen spitten, maar die geloof ik om één of andere reden niet.” SCHOOL VS. STRAAT Mula B kwam rond zijn vijftiende in de criminaliteit terecht. Op dat moment zat hij op de havo. ”Ik ging nog naar school, dat was mijn houvast. Ik dacht: die criminele dingen doe ik er wel naast, daarna haal ik mijn diploma en leid ik een normaal leven. Ik was best slim en haalde goede cijfers. ” Op zijn achttiende ging Mula B uit huis. Alleen wat doe je als je geen werk hebt en toch je huur moet betalen? Mula B kwam steeds dieper in de criminaliteit terecht. Mula spreekt uit eigen ervaring als hij benadrukt dat je de focus op één ding moet houden. ”Als je naar school gaat, moet je daar je best doen. Als je op de streets wilt zijn, focus je dan daarop.” ”Je moet toch geld verdienen. Als je soms een torie hebt die lukt, heb je geen zin meer in een normale baan. Maar door die dingen kreeg ik stress aan mijn hoofd. Als je op hbo-niveau wil presteren, lukt dat je gewoon niet.’’ Uiteindelijk heeft hij geprobeerd om van opleiding te wisselen en hoewel dat beter ging, moest hij ook op die school vertrekken. ”Ik kwam een jaar vast te zitten, dus ik had teveel gemist. Toen wilden ze me niet meer.’’ Een goed stel hersens dus, en toch op de straat belanden. Hoe kan dat? ”Het heeft volgens mij vooral te maken met het niet bij de maatschappij horen. Dat gevoel hebben veel allochtone jongens. Hoe dat wordt gecreëerd weet ik niet precies, maar als ik in de winkel loop, doe ik mijn best om te laten zien dat ik niets steel. Als je met Nederlanders bent, kun je nooit honderd procent jezelf zijn. Als allochtoon moet je altijd iets beter je best doen. Ik moet extra aardig en extra chill zijn, zodat ze niet bang voor mij gaan worden. ” DERTIG EURO De tijd op straat, was ook een gevaarlijke tijd. In zijn track Struggle rapt hij: ”Ik ging bijna dood voor dertig euro.” Toen hij in de problemen kwam met één van zijn klanten, besefte hij hoe weinig een mensenleven waard is in andermans ogen. ‘’Ik was toen net in de game. Ze zien dat in je ogen. Hij trok aan mijn jas en pakte een mes en wilde mij steken. Mijn jas was gescheurd. Toen deed ik alsof die sannie was gevallen en zei ik: het ligt daar. Hij ging zoeken, maar het lag daar niet. Toen werd ik ineens boos en ging ik juist op hém af.” En dat was niet de enige keer dat Mula B in levensgevaar was. Toen hij in het huis van één van zijn klanten was, werd hij bijna aangevallen met een zwaard. Maar Mula B was niet van plan om zich te laten beroven… ”Ik ben ook een persoon met trots. Ik ga je mijn geld niet geven. Als je mij wilt neerhalen, gaan we samen neer. Dus kies maar.” MEESTERPLUSER Het lukte pas om uit de criminaliteit te komen, toen zijn muziek een succes werd. ”Ik was in die tijd ook een eigen zaak gestart, eigenlijk om mijn familie tevreden te houden. Het werd een kapperszaak en later kon je je er ook laten tatoeëren. Maar mijn zaak werd vooral een broeinest voor veel goede dingen, waaronder voor muziek.” De 911-tape ging keihard, maar het heeft wel even geduurd voordat Mula B zijn plek heeft kunnen vinden binnen de muziekscene. ”Je zit ineens in een andere wereld. Je beseft dat je heel anders bent dan al die mensen. Je voelt dat je er niet bij hoort. Je gaat extra hard lachen, maar je bent niet altijd jezelf.’’ Zijn instelling was totaal omgeslagen toen hij aan het album Meesterplusser begon. ”Op dit album ben ik echt mezelf. Of mensen het nu leuk vinden of niet, ik ga me niet meer anders voordoen. Het maakt me niet uit als mensen me niet mogen of hoe ze over mij denken. Als het slecht gaat, ben je alleen. Dus fuck iedereen, ik doe gewoon mijn ding.” COLOMBIA Nieuwe muziek was hard nodig volgens Mula. Het afgelopen jaar had hij het heel erg druk met boekingen, waardoor er minder tijd overbleef voor het opnemen van nieuwe tracks. Hij had heel erg het gevoel dat het tijd werd voor een hit en uit dat verlangen ontstond al snel Bandolero. Voor de clipopnames ging hij naar Colombia, een plek waar hij al heel lang naartoe zou willen gaan. ”In de Schilderswijk had ik die coke in mijn handen en ik wilde gewoon naar de bron. Bandolero was een track met precies zo’n vibe die erbij paste, dus het was de perfecte reden om te gaan.” In Colombia sprak Mula B ook met John Jairo Velásquez Vásquez, oftewel ‘Popeye’, de rechterhand van Pablo Escobar. Hij heeft meer dan 300 mensen vermoord, maar Mula B voelde geen enkel moment angst voor de ontmoeting. ”Als je van de straat komt, weet je dat niets zomaar gebeurt. Het was heel interessant om met hem te spreken, maar dat betekent niet dat ik zijn daden goedpraat. Zijn ambitie heeft zijn redelijkheid overstegen. Hij deed alles om te krijgen wat hij wou, maar ik ben niet zo. Ik wil iets, maar ik heb wel morele grenzen. Ik zou nooit een mensenleven wegnemen, alleen voor geld.” HALF-MAROKKAANS/HALF-CONGOLEES Mula B groeide zelf op in Den Haag, maar zijn ouders komen uit Brussel. Thuis werd er altijd Frans gesproken, want hij is half-Congolees en half-Marokkaans. Dat lijkt misschien een vreemde combinatie, maar volgens Mula B valt dat hartstikke mee. ”De culturen komen veel meer overeen dan mensen in eerste instantie denken. Ik ben Islamitisch/Marokkaans opgevoed, dat is een sterke cultuur. Het grote verschil is vooral dat Congolezen veel meer van feesten houden.” Mula B gaat voorlopig nog even genieten van het succes van Meesterplusser en de boekingen die daarop zullen volgen. Maar de periode dat hij zijn best deed om aardig gevonden te worden door anderen, laat hij achter zich. Wel laat hij weten dat hij nog steeds heel veel respect heeft voor de hele urban game. ”Het is heel moeilijk en het geeft veel stress, want het kan ieder moment klaar zijn.” Maar als het aan Mula ligt, is hij dat zelf zéker nog lang niet. ”We zitten pas op dertig procent van Mula.”

Op vrijdag 26 januari 2018 organiseerden we, samen met Foundation Max van der Stoel, een debat over de situatie in Congo. We spraken over de toekomst van het land. Zullen verkiezingen bijdragen aan een vredig en democratisch Congo? Wat doen de Congolezen om veranderingen te bewerkstelligen? En welke rol kan de internationale gemeenschap en jij als burger hierin spelen? humanityhouse.org/agenda/onzin-verkiezingen-congo

3.8 miljoen Congolezen zijn ontheemd door aanhoudend geweld in de Democratische Republiek van Congo. Dit maakt het land tot één van de grootste crisisgebieden ter wereld. Naast de grote humanitaire nood is in het land ook nog steeds een politieke impasse. Komen er wel nieuwe verkiezingen in 2018? Schrijver en analist Alphonse Muambi is te gast over deze crisis die niet veel aandacht krijgt.(Foto: AFP PHOTO / JOHN WESSELS)

We zaten in een pracht van een spiegeltent op de boekenbeurs. Het gesprek ging over Congolezen die rijk willen worden in China. We weten nu: de pauk is strikt genomen een soort trompet. Links kwispelen betekent niet hetzelfde als rechts kwispelen. En we hadden een feministe te gast die verslaafd is aan de Bouquet-reeks. Jop De Vrieze, Koen Broucke, Vincent Stuer, Esther Schreuder. Dat waren ze, onze gasten deze week. Het gesprek ging over de kleine kantjes van wetenschappers, de Slag bij en de Slag ván Turnhout – dat zijn twee verschillende veldslagen - authenticiteit in de politiek en zwarte slaven in dienst van de Nederlandse koninklijke familie.

De Democratische Republiek Congo is het land van de Congolezen, maar hebben zij wel zeggenschap over hun land, hun leven, hun toekomst? Hebben zij voordeel bij de enorme rijkdom? Ooit gehad, of gekregen tijdens 20 jaar Kabila-regime? Met Alexander De Croo, Nadia Nsayi en Alphonse Muambi. Meer info: www.mo.be

David Van Reybrouck, Belg, cultuurhistoricus en archeoloog, schreef hét boek over de geschiedenis van Congo. Hij richtte het burgerinitiatief G1000 op want hij wil onze democratie weer pit geven. In dit gesprek, zal Van Reybrouck ingaan op België, Europa, Afrika, Vlaanderen en meer. Waarom wil Djoeke met David Van Reybrouck het Marathoninterview doen? Omdat hij een geniale veelvraat is die prachtig spreekt en enthousiasmerend is in zijn afkeer van cynisme. Schrijver, dichter, archeoloog, cultuurhistoricus, betrokken burger. Ik leerde hem dit jaar kennen tijdens het filmen van de VPRO reisserie Het België van... waar hij één van de hoofdrolspelers was. Ik heb het Westvlaamse land gezien waar hij vandaan komt en ik heb gezien hoe hij alles onderneemt met intensiteit. Ik heb, net als 200.000 andere Nederlandstaligen, zijn boek Congo gelezen. Ik heb gezien hoe hij 700 Belgen in de burgertop G1000 een nieuwe vorm van democratie liet uitvinden. Geweldig om nu drie uur met hem over dit alles in gesprek te gaan, zodat de luisteraars van het Marathoninterview deze inspirerende man nader kunnen leren kennen. Samenvattingen uur 1 en 2 door Laura Stek UUR 1 Het begon, hoe kan het ook anders, met de kersttoespraken, en dan natuurlijk die van de Belgische koning. De koning waarschuwde in zijn jaarlijkse kerstboodschap voor de gevaren van het populisme en maakte een vergelijking met de crisis van de jaren 30 en de opkomst van de NSDAP. Van Reybrouck had daar een duidelijke mening over: een vergelijking met de jaren 30 is niet zinvol. ?Elke nieuwe stroming zien als een herhaling van de NSDAP doet afbreuk aan de complexiteit van het heden, zei hij. Reybrouck's spraakwaterval ging verder, Djoeke Veeninga hoefde hem nauwelijks aan te sporen. Het ging van België naar Europa. We zijn, zo zegt Reybrouck, verveeld met de luxe van Europa. Niet dat hij er niet onverdeeld gelukkig over is: het is te weinig een Europa van de burger, maar het is van een historisch ongeziene waarde dat er al zo lang vrede is. Hij is een optimist en deelt alleen het pessimisme over het pessimisme. Ik hoor zo veel gezeur van Nederlanders over Nederland,; zegt hij. Laat dit een kerstboodschap zijn voor ons. Maar Van Reybrouck was niet altijd een optimist. Ooit was hij eerder een defaitist. Hij is niet van de ene op de andere dag van zijn paard gebliksemt zoals Paulus, zei hij. Hij kan geen dag of nacht aanwijzen waarin hij veranderde. Maar Mandela en Tutu hebben een grote invloed gehad. Toen hij voor zijn eerste boek naar Zuid-Afrika vertrok begon hij hen te lezen. Het werden de belangrijkste boeken uit zijn leven. Hij ontdekte dat politiek een zaak is van idealen en waarden. En dat de geschiedenis niet een onstopbare machine is. Ik geloof dat wij verschil kunnen maken. En niet dat de geschiedenis doordendert, zei hij. Maakbaarheid dus, dat klinkt optimistisch. Het ging ook over taal. Hoewel hij prachtig Vlaams spreekt is hij geen fanatiek Flamingant. Maar, zegt hij, als je hier ziet hoe makkelijk de Nederlandse taal wordt opgeofferd aan het Engels dan is dat wel opvallend. Er lijkt een soort schaamte te bestaan als er geen perfect Engels wordt gesproken.? Met andere woorden trots blijven op je eigen taal, Nederlanders! Dat raadt onze Vlaamse buurman ons aan. Het ging uiteraard ook over De Burger. En de burger in de openbare ruimte. En de burger in de openbare ruimte in crisis. We houden de crisis in stand door hem te benoemen, Een selffulfilling prophecy. Bovendien kunnen we onze frustraties niet meer de baas. ?Het probleem van vandaag is dat we niet meer praten, we schreeuwen onze frustraties uit op twitter en facebook. We hebben niet geleerd hoe om te gaan met agressie. Dus we kroppen het op. We beëindigen de treinrit met een maagzweer. Ik denk dat veel reizigers zich daarin zullen herkennen. Nog een kerstboodschap. We moeten weer gewoon rustig assertief leren zijn. Van Reybrouck denkt dat we aan het begin staan van een fundamentele omwenteling. Hij maakte een parallel met de boekdrukkunst in de middeleeuwen. En dat is nogal wat. De overeenkomst is dat mensen zelf kunnen bepalen welke informatie de wereld in geslingerd wordt. Iedereen is hoofdredacteur en uitgever geworden. Moeten we daar blij mee zijn? Hij denkt dat het twee richtingen op kan gaan. Op dit ogenblik zijn ze nog "stokken in de wielen voor de democratie", maar ooit komt het vast goed. Uiteraard, want Van Reybrouck is een optimist. Over zijn boek Congo heeft hij veel gepraat dit jaar, hij werd er bijna moe van. Maar nog niet moe genoeg om ook daar nog met Djoeke Veeninga over te praten. Wie weet gaan zij er nog op door in het tweede uur. UUR 2 Het begin van het tweede uur stond onmiskenbaar in het teken van Congo, waar David van Reybrouck voornamelijk zijn bekendheid aan te danken heeft. Hij vat het probleem van Congo samen met de zin: "Congo is als een bejaarde die in de Bronx wordt gestuurd met zakken vol diamant." Dat beeld zegt misschien wel genoeg, maar leest u toch nog even zijn prachtige boek als u dat nog niet gedaan heeft. Van de Congolezen naar de missionarissen, waar zijn theaterstuk Missie over gaat, want theaterstukken maakt hij ook. Hij vond dat de beeldvorming simplistisch negatief was. Hij deed er wat aan. Van Reybrouck wilde aantonen dat er een cruciaal verschil bestaat tussen de missionarissen van de jaren 30 en de missionarissen van vandaag. Hij sprak zelf met missionarissen, hoewel hij naar eigen zeggen een Reborn Atheist is. Pardon? "k ben van de post-katholieke stroming van atheistische aard." U hoort het, heel duidelijk. Hij schrijft graag monologen omdat hij vindt dat in iedereen een Corsicaans bergdorp met ruzie schuilt. Weer zo duidelijk. Maar eigenlijk begrijpen we wel wat hij bedoelt. Van Reybrouck maakte spannende momenten mee tijdens het schrijven van zijn boeken. Hij is naar eigen zeggen niet roekeloos, geen thrill-seeker. Ondertussen gaat hij wel midden in oorlogsgebied op zoek naar de grootste warlords, met een geladen wapen van een kindsoldaat op zijn slaap. Ook crashte hij bijna in een aftands vliegtuig. Ik vraag me af of Van Reybrouck's moeder het eens is met zijn idee over de afgewogen risico's. Terug in het brave België haalt zijn angst hem soms opeens in. Dan ziet hij achter iedere brievenbus een rebel. Hij vindt het wel plezant, terwijl waarschijnlijk iedereen zich afvraagt hoe geesten van rebellen plezant kunnen zijn. Hij geeft toe: hij houdt van de intensiteit, van monomaan aan 1 doel werken. En niet van het versnipperde leven. Hoe het dan kan dat hij een krankzinnig veelzijdige CV heeft, legde Van Reybrouck niet uit. Daarna begon hij zich te beklagen over de thee die in de studio geschonken werd. Er werd snel een biertje geregeld, of moeten we zeggen pintje. Misschien vroeg hij wel om alcohol omdat hij voelde dat het gesprek naar een gevoelig onderwerp zou gaan. Iets waar hij niet zo graag over praat, dat was direct te horen in zijn spreektempo. Vijf van zijn beste vrienden kwamen om toen hij 26 was, dat heeft hem getekend. Maar het werd een dubbel trauma. Naast het verlies stelde hij iets bij zich zelf vast waar hij van schrok. Hoe koel en efficiënt hij de ouders kon inlichten over de dood van zijn vrienden. Ik begreep plotseling hoe iemand beul kon worden zei hij. Hij leerde er wel wat van: hij vindt dat iedere vorm van rouw is toegestaan. Daar mag je geen moreel oordeel over geven. De verplichting van verdriet, en het opleggen van emoties is een verschrikkelijke ontwikkeling, vindt van Reybrouck. Er volgde ook een vogelperspectief: "Je kan na zo'n vreselijke ervaring twee dingen doen", zegt van Reybrouck. "Een epicurist worden, een cynicus worden of een Camusiaan worden. Ik kies voor het laatste: voor wie de ervaring van het absurde de aanleiding vormt voor opstandigheid." En daar hoort bier bij.

De Nederlandse Djoeke Veeninga sprak in 2007 drie uur met de Belgische Lieve Joris, die naar aanleiding van haar Congo boek in de Franse krant Libération ‘een van de beste journalisten ter wereld’ werd genoemd. Een gesprek over het leven ver weg en dichtbij. De Belgische schrijfster Lieve Joris heeft zich vanaf haar eerste boek op verschillende plekken ingegraven - het Midden Oosten, Hongarije, Afrika. Zo werkt de schrijfster: een tijdlang wortelen en goed om je heen kijken. Zo beschreef ze in haar debuut De Golf in 1986 al de door snelle economische bloei verscheurde Arabische wereld waar sommige jongeren in een behoefte aan vastigheid teruggrepen op een onbeweeglijk geloof - een thema waar de wereld nog veel van horen zou. In Het uur van de rebellen beschrijft ze de kleine geschiedenis van Assani, een Tutsi rebel, waardoor de grote geschiedenis van de oorlog in Congo en de buurlanden te begrijpen valt. Over één plek schreef ze tot aan 2007 nog niet: het Vlaanderen van haar jeugd. ---------------------------------- Biografie Lieve Joris (geb. 14 juni 1953 te Neerpelt, België) "Mijn sleutel is traagheid" Lieve Joris is een nationaal én internationaal gewaardeerd schrijfster van reisverhalen in het genre dat wel ‘verhalende non-fictie’ dan wel ‘non-fictie literatuur’ wordt genoemd. Met de blik van een fictieschrijfster bekijkt en beschrijft ze de werkelijkheid, en dat doet ze zoals ze zelf zegt in het tempo van een slak: ‘mijn sleutel is traagheid’. Ze werd in 1953 in België geboren en woont sinds 1975 in Nederland, waar zij de School voor de Journalistiek volgde en voor de Haagse Post en NRC Handelsblad reportages schreef. In 1986 debuteerde zij met De Golf, het verslag van een vier maanden durende reis door Saoedi-Arabië, de Emiraten, Katar, Bahrein en Koeweit. Later woonde ze in Caïro, wat onder meer in 1991 het Boekenweek-essay Een Kamer in Cairo opleverde, en nog later trok zij naar Syrië, waar zij het leven van de Syrische Hala spiegelde aan dat van zichzelf, beschreven in De poorten van Damascus. Tussendoor had ze kennisgemaakt met het land dat haar tot de dag vandaag bezighoudt: de voormalige Belgische kolonie Congo. Ze schreef er inmiddels drie indrukwekkende boeken over. In 1987 verscheen Terug naar Congo, waarin zij reist in de voetsporen van haar heeroom die als pater in de koloniale tijd zich over de 'negerkes' ontfermt. Na het vertrek van Mobutu in 1997, keerde ze verschillende malen naar Congo terug en beschreef de jaren van chaos en oorlog. Maar altijd op de manier waarop Lieve Joris werkt: de grote anlayse en geschiedenis haakt ze vast aan de menselijke maat. Dans van de Luipaard uit 2001 en het vorig jaar verschenen Het Uur van de Rebellen zijn de bijbehorende titels. In dat reisleven nestelde ze zich en passant ook nog in de De Melancholieke Revolutie van Hongarijë in 1989, bundelde ze een aantal verhalen in Zangeres op Zanzibar (1992), waarin onder meer het verslag van haar ontmoeting met de schijver V.S. Naipaul op zijn geboorte-eiland Trinidad, en beschreef ze het Westafrikaanse dagelijkse leven in Mali Blues. De schijfster heeft nu net rondgesnuffeld in de Aziatische wereld – om eens voorzichtig te proeven of dat een nieuw gebied voor haar zou kunnen zijn. Opvallend genoeg schreef ze nog nooit over haar geboorteland België en het Vlaamse platteland waar ze opgroeide. Wellicht horen we daar meer over, ergens in het Marathoninterview. Djoeke Veeninga gaat in gesprek met Lieve Joris, die naar aanleiding van haar Congo boek in de Franse krant Libération ‘een van de beste journalisten ter wereld’ werd genoemd. ---------------------------------------------- Samenvatting Marathoninterview Eerste uur: Lieve Joris noemt zich, zo leerden wij het eerste uur, liever geen journalist noemen en al helemaal niet, zoals een Franse krant schreef, een van de beste van de wereld. Dit in tegenstelling tot een van haar grote leermeesters, de Pool Ryszard Kapuscinski. Hoewel die, zoals hij vanuit de geschiedenis de literatuur in dreef, misschien wel meer een dichter is, vanwege zijn prachtige beelden. En van wie Lieve Joris vooral leerde dat je moet durven over kleine dingen te schrijven: zoals over het hondje van Keizer Haile Selassie dat op de schoenen van de minsisters piste. Als je dat kunt, heb je misschien wel een boek. En die andere grote voorganger, V.S. Naipaul, is natuurlijk ook beyond journalism, dus laten we het maar hebben over, zoals Kapuscinski altijd zei ‘non-fiction-literature’. Literatuur die haar in al die jaren vooral vaak naar Congo bracht, waar ze, net als Kapuscinski, maar dan anders, goed kon zorgen dat de mensen goed voor haar zorgen. Zodat ze niet bij die luitjes van de VN hoeft te logeren, met hun tennisbanen en walkie talkies, maar in het buitengewoon dynamische huishouden van haar vriend Cleon. Waar ze zich, wanneer er ‘s ochtend vroeg alweer zes vreemden voor de televisie zaten, wel eens afvroeg: wat doe ik hier? Totdat weer bleek dat daar zes verhalen voor de televisie zaten. Verhalen van de binnenkant. En, ook dat leerde ze van Kapuscinski, omdat zij blijft wanneer de andere blanken weggaan, heeft ze nog het recht om die verhalen op te schrijven ook. Terugkomen in haar tweede vaderland Nederland was, na de laatste keer, na bijna zeven jaar Congo, niet makkelijk. Vernauwing en hufterigheid hadden de overhand gekregen. Al die redenen waarvoor ze ooit uit België was weggegaan, golden niet meer. “Weer Congo?”, vroeg een collega. En het hielp ook niet dat het huis verbouwd werd, want wanneer je zelf een bouwwerk aan het maken bent, is het niet handig als de keuken onttakeld is. Dus schrijven deed ze in België, dat inmiddels meer leek op dat fijne Nederland van vroeger, onder de vleugels van vader abt. En dat ging meteen een stuk beter. “Maar het ging hier toch ook over de islam”, vroeg Djoeke Veeninga, “en dat is toch ook een onderwerp van jou?” “Jawel, maar naast Congo was er geen ruimte in mijn hoofd, en bovendien: ik moet ergens heen, voordat ik er iets over kan zeggen.” Dus gaat Lieve Joris binnenkort weer naar Libanon om uit te zoeken hoe een Grieks-orthodoxe communist erbij komt tegen Hezbollah aan te schurken, en steekt zij langzaam haar voelhorens uit naar Azië, naar Vietnam. Maar inmiddels wel met zoveel bagage, haar eigen dorpje Neerpelt op het Vlaamse platteland, waar haar moeder haar al leerde hoe je voortdurend diensten moet uitwisselen met de medemens, maar ook Congo reist mee naar Vietnam, dat ook zijn oorlog heeft gehad, maar er inmiddels op kan reflecteren. Zo gaat inmiddels alles bij alles horen. En hoort haar dementerende vader er uiteindelijk ook bij. Want wanneer ze iets probeert te betekenen voor de mensen in Congo, moet ze ook haar oude vader niet vergeten. Zoals ze ook blij is dat de Congolezen haar gewoon naar huis duwden toen haar moeder overleed. Dat verdriet van je familie, ook daar moet je heen, ook dat moet je zien. En de tijd nemen om dat te verwerken. Want, zei ze tot slot: je licht je anker niet ongestraft. En dat, dat lichten van het anker, doet ze dan ook minder snel dan vroeger. Want met de jaren komt de mildheid, en is er minder om je tegen af te zetten. En dus minder om achter je te willen laten. Tweede uur: Het sleutelwoord van het afgelopen uur was toch wel schuldgevoel. Schuldgevoel van Lieve Joris over de manier waarop ze altijd maar weg was bij haar familie, om te beginnen met het overlijden van haar grootmoeder, toen ze in Amerika was. Die grootmoeder die er toch juist voor gezorgd had dat zij haar eigen plekje had in dat drukke gezin van negen kinderen in het Vlaamse Neerpelt Maar nu, nu zij zoveel mogelijk voor haar dementerende vader zorgt, van ’s ochtends voeg tot s avonds laat als het even kan, nu haar vader haar Afrika is geworden en ze alle inventiviteit die je nodig hebt wanneer het ergens niet goed gaat, bij hem kan aanwenden, nu is dat schuldgevoel wel ingelost. En misschien wel daarom kon ze met zoveel openheid en liefde over haar acht broers en zusters praten. De oudste in Spanje, mooie Odet, Fonnie die uiteindelijk op zijn 48e aan de drugs ten onder ging, Theo die leed onder Fonnie, Angel die een echte engel is, professor Tonnie in Brussel, Hildeke, “ons mongooltje dat geen vlieg kwaad doet”, en de kleine Wieke, ze kwamen allemaal volledig tot leven. Zoals ze ook haar vader helemaal kan zien, zijn hele leven kwam langs, van het halve weeskind tot de door zijn ambitieuze vrouw tot voortdurende studie gemaande belastingophaler. In potentie een heel belezen man, en nu, nu hij in zijn eigen wereld verblijft, nog steeds met een ontroerend open oog voor beeldende kunst. “En misschien”, zei Lieve Joris op een vraag van Djoeke Veeninga, “is alles wat ik nu doe wel oefening om uiteindelijk zonder sentimenteel te worden te kunnen schrijven over dat waar ik vandaan kom”. Maar wanneer ze het kan, wanneer ze de schaamte kan overwinnen door stijl, misschien hoeft het dan niet eens meer. En dan het schuldgevoel dat Afrika, en voor een Belgische natuurlijk vooral Congo, bij je oproept. Omdat je natuurlijk niet heen kunt om de strooptochten van koning Leopold, maar ook omdat de Afrikanen je bijna dwingen tot paternalisme. Omdat Afrikanen op de een of andere manier nog steeds niet in staat zijn het heft in eigen handen te nemen. De oplossing moet altijd van een ander komen. En dat werkt uiteindelijk niet, want wanneer je iemand uit een put wil trekken, zal hij zelf mee moeten werken. En dat is wel de verademing van Azië, dat de mensen daar hun eigen zaakjes bestieren. En toch was de laatste toon van het gesprek optimistisch. Omdat dat eeuwige wingewest Congo, altijd geplunderd, altijd uitgebuit, altijd gekoloniseerd, bezig is met een noodzakelijke vernietiging. Met de vernietiging van de oude verhoudingen en, hoe gruwelijk ook, op zoek naar nieuwe verhoudingen, naar eigen verhoudingen. En hoe gaat het daarin met je laatste hoofdpersoon, met Asani uit Het Uur van de Rebellen, die als rebel in het oosten probeert zijn plek te vinden in het nieuwe Congo dat met al die barensweeën aan het ontstaan is? Hij is nu in de hoofdstad en hoort bij de verstandige mensen die hopen op een door de internationale gemeenschap gesteunde vrede. En ze is eigenlijk best trots op hem. De andere persoon uit wie Asani is opgebouwd is nu generaal en ook belangrijk geworden. Dat had ze toch maar goed gezien, dat dat niet zomaar mensen waren, maar mensen van de toekomst. Al ligt die toekomst, waar Lieve Joris dus uiteindelijk wel hoopvol over is, nog wel ver weg.

De Nederlandse Djoeke Veeninga sprak in 2007 drie uur met de Belgische Lieve Joris, die naar aanleiding van haar Congo boek in de Franse krant Libération ‘een van de beste journalisten ter wereld’ werd genoemd. Een gesprek over het leven ver weg en dichtbij. De Belgische schrijfster Lieve Joris heeft zich vanaf haar eerste boek op verschillende plekken ingegraven - het Midden Oosten, Hongarije, Afrika. Zo werkt de schrijfster: een tijdlang wortelen en goed om je heen kijken. Zo beschreef ze in haar debuut De Golf in 1986 al de door snelle economische bloei verscheurde Arabische wereld waar sommige jongeren in een behoefte aan vastigheid teruggrepen op een onbeweeglijk geloof - een thema waar de wereld nog veel van horen zou. In Het uur van de rebellen beschrijft ze de kleine geschiedenis van Assani, een Tutsi rebel, waardoor de grote geschiedenis van de oorlog in Congo en de buurlanden te begrijpen valt. Over één plek schreef ze tot aan 2007 nog niet: het Vlaanderen van haar jeugd. ---------------------------------- Biografie Lieve Joris (geb. 14 juni 1953 te Neerpelt, België) "Mijn sleutel is traagheid" Lieve Joris is een nationaal én internationaal gewaardeerd schrijfster van reisverhalen in het genre dat wel ‘verhalende non-fictie’ dan wel ‘non-fictie literatuur’ wordt genoemd. Met de blik van een fictieschrijfster bekijkt en beschrijft ze de werkelijkheid, en dat doet ze zoals ze zelf zegt in het tempo van een slak: ‘mijn sleutel is traagheid’. Ze werd in 1953 in België geboren en woont sinds 1975 in Nederland, waar zij de School voor de Journalistiek volgde en voor de Haagse Post en NRC Handelsblad reportages schreef. In 1986 debuteerde zij met De Golf, het verslag van een vier maanden durende reis door Saoedi-Arabië, de Emiraten, Katar, Bahrein en Koeweit. Later woonde ze in Caïro, wat onder meer in 1991 het Boekenweek-essay Een Kamer in Cairo opleverde, en nog later trok zij naar Syrië, waar zij het leven van de Syrische Hala spiegelde aan dat van zichzelf, beschreven in De poorten van Damascus. Tussendoor had ze kennisgemaakt met het land dat haar tot de dag vandaag bezighoudt: de voormalige Belgische kolonie Congo. Ze schreef er inmiddels drie indrukwekkende boeken over. In 1987 verscheen Terug naar Congo, waarin zij reist in de voetsporen van haar heeroom die als pater in de koloniale tijd zich over de 'negerkes' ontfermt. Na het vertrek van Mobutu in 1997, keerde ze verschillende malen naar Congo terug en beschreef de jaren van chaos en oorlog. Maar altijd op de manier waarop Lieve Joris werkt: de grote anlayse en geschiedenis haakt ze vast aan de menselijke maat. Dans van de Luipaard uit 2001 en het vorig jaar verschenen Het Uur van de Rebellen zijn de bijbehorende titels. In dat reisleven nestelde ze zich en passant ook nog in de De Melancholieke Revolutie van Hongarijë in 1989, bundelde ze een aantal verhalen in Zangeres op Zanzibar (1992), waarin onder meer het verslag van haar ontmoeting met de schijver V.S. Naipaul op zijn geboorte-eiland Trinidad, en beschreef ze het Westafrikaanse dagelijkse leven in Mali Blues. De schijfster heeft nu net rondgesnuffeld in de Aziatische wereld – om eens voorzichtig te proeven of dat een nieuw gebied voor haar zou kunnen zijn. Opvallend genoeg schreef ze nog nooit over haar geboorteland België en het Vlaamse platteland waar ze opgroeide. Wellicht horen we daar meer over, ergens in het Marathoninterview. Djoeke Veeninga gaat in gesprek met Lieve Joris, die naar aanleiding van haar Congo boek in de Franse krant Libération ‘een van de beste journalisten ter wereld’ werd genoemd. ---------------------------------------------- Samenvatting Marathoninterview Eerste uur: Lieve Joris noemt zich, zo leerden wij het eerste uur, liever geen journalist noemen en al helemaal niet, zoals een Franse krant schreef, een van de beste van de wereld. Dit in tegenstelling tot een van haar grote leermeesters, de Pool Ryszard Kapuscinski. Hoewel die, zoals hij vanuit de geschiedenis de literatuur in dreef, misschien wel meer een dichter is, vanwege zijn prachtige beelden. En van wie Lieve Joris vooral leerde dat je moet durven over kleine dingen te schrijven: zoals over het hondje van Keizer Haile Selassie dat op de schoenen van de minsisters piste. Als je dat kunt, heb je misschien wel een boek. En die andere grote voorganger, V.S. Naipaul, is natuurlijk ook beyond journalism, dus laten we het maar hebben over, zoals Kapuscinski altijd zei ‘non-fiction-literature’. Literatuur die haar in al die jaren vooral vaak naar Congo bracht, waar ze, net als Kapuscinski, maar dan anders, goed kon zorgen dat de mensen goed voor haar zorgen. Zodat ze niet bij die luitjes van de VN hoeft te logeren, met hun tennisbanen en walkie talkies, maar in het buitengewoon dynamische huishouden van haar vriend Cleon. Waar ze zich, wanneer er ‘s ochtend vroeg alweer zes vreemden voor de televisie zaten, wel eens afvroeg: wat doe ik hier? Totdat weer bleek dat daar zes verhalen voor de televisie zaten. Verhalen van de binnenkant. En, ook dat leerde ze van Kapuscinski, omdat zij blijft wanneer de andere blanken weggaan, heeft ze nog het recht om die verhalen op te schrijven ook. Terugkomen in haar tweede vaderland Nederland was, na de laatste keer, na bijna zeven jaar Congo, niet makkelijk. Vernauwing en hufterigheid hadden de overhand gekregen. Al die redenen waarvoor ze ooit uit België was weggegaan, golden niet meer. “Weer Congo?”, vroeg een collega. En het hielp ook niet dat het huis verbouwd werd, want wanneer je zelf een bouwwerk aan het maken bent, is het niet handig als de keuken onttakeld is. Dus schrijven deed ze in België, dat inmiddels meer leek op dat fijne Nederland van vroeger, onder de vleugels van vader abt. En dat ging meteen een stuk beter. “Maar het ging hier toch ook over de islam”, vroeg Djoeke Veeninga, “en dat is toch ook een onderwerp van jou?” “Jawel, maar naast Congo was er geen ruimte in mijn hoofd, en bovendien: ik moet ergens heen, voordat ik er iets over kan zeggen.” Dus gaat Lieve Joris binnenkort weer naar Libanon om uit te zoeken hoe een Grieks-orthodoxe communist erbij komt tegen Hezbollah aan te schurken, en steekt zij langzaam haar voelhorens uit naar Azië, naar Vietnam. Maar inmiddels wel met zoveel bagage, haar eigen dorpje Neerpelt op het Vlaamse platteland, waar haar moeder haar al leerde hoe je voortdurend diensten moet uitwisselen met de medemens, maar ook Congo reist mee naar Vietnam, dat ook zijn oorlog heeft gehad, maar er inmiddels op kan reflecteren. Zo gaat inmiddels alles bij alles horen. En hoort haar dementerende vader er uiteindelijk ook bij. Want wanneer ze iets probeert te betekenen voor de mensen in Congo, moet ze ook haar oude vader niet vergeten. Zoals ze ook blij is dat de Congolezen haar gewoon naar huis duwden toen haar moeder overleed. Dat verdriet van je familie, ook daar moet je heen, ook dat moet je zien. En de tijd nemen om dat te verwerken. Want, zei ze tot slot: je licht je anker niet ongestraft. En dat, dat lichten van het anker, doet ze dan ook minder snel dan vroeger. Want met de jaren komt de mildheid, en is er minder om je tegen af te zetten. En dus minder om achter je te willen laten. Tweede uur: Het sleutelwoord van het afgelopen uur was toch wel schuldgevoel. Schuldgevoel van Lieve Joris over de manier waarop ze altijd maar weg was bij haar familie, om te beginnen met het overlijden van haar grootmoeder, toen ze in Amerika was. Die grootmoeder die er toch juist voor gezorgd had dat zij haar eigen plekje had in dat drukke gezin van negen kinderen in het Vlaamse Neerpelt Maar nu, nu zij zoveel mogelijk voor haar dementerende vader zorgt, van ’s ochtends voeg tot s avonds laat als het even kan, nu haar vader haar Afrika is geworden en ze alle inventiviteit die je nodig hebt wanneer het ergens niet goed gaat, bij hem kan aanwenden, nu is dat schuldgevoel wel ingelost. En misschien wel daarom kon ze met zoveel openheid en liefde over haar acht broers en zusters praten. De oudste in Spanje, mooie Odet, Fonnie die uiteindelijk op zijn 48e aan de drugs ten onder ging, Theo die leed onder Fonnie, Angel die een echte engel is, professor Tonnie in Brussel, Hildeke, “ons mongooltje dat geen vlieg kwaad doet”, en de kleine Wieke, ze kwamen allemaal volledig tot leven. Zoals ze ook haar vader helemaal kan zien, zijn hele leven kwam langs, van het halve weeskind tot de door zijn ambitieuze vrouw tot voortdurende studie gemaande belastingophaler. In potentie een heel belezen man, en nu, nu hij in zijn eigen wereld verblijft, nog steeds met een ontroerend open oog voor beeldende kunst. “En misschien”, zei Lieve Joris op een vraag van Djoeke Veeninga, “is alles wat ik nu doe wel oefening om uiteindelijk zonder sentimenteel te worden te kunnen schrijven over dat waar ik vandaan kom”. Maar wanneer ze het kan, wanneer ze de schaamte kan overwinnen door stijl, misschien hoeft het dan niet eens meer. En dan het schuldgevoel dat Afrika, en voor een Belgische natuurlijk vooral Congo, bij je oproept. Omdat je natuurlijk niet heen kunt om de strooptochten van koning Leopold, maar ook omdat de Afrikanen je bijna dwingen tot paternalisme. Omdat Afrikanen op de een of andere manier nog steeds niet in staat zijn het heft in eigen handen te nemen. De oplossing moet altijd van een ander komen. En dat werkt uiteindelijk niet, want wanneer je iemand uit een put wil trekken, zal hij zelf mee moeten werken. En dat is wel de verademing van Azië, dat de mensen daar hun eigen zaakjes bestieren. En toch was de laatste toon van het gesprek optimistisch. Omdat dat eeuwige wingewest Congo, altijd geplunderd, altijd uitgebuit, altijd gekoloniseerd, bezig is met een noodzakelijke vernietiging. Met de vernietiging van de oude verhoudingen en, hoe gruwelijk ook, op zoek naar nieuwe verhoudingen, naar eigen verhoudingen. En hoe gaat het daarin met je laatste hoofdpersoon, met Asani uit Het Uur van de Rebellen, die als rebel in het oosten probeert zijn plek te vinden in het nieuwe Congo dat met al die barensweeën aan het ontstaan is? Hij is nu in de hoofdstad en hoort bij de verstandige mensen die hopen op een door de internationale gemeenschap gesteunde vrede. En ze is eigenlijk best trots op hem. De andere persoon uit wie Asani is opgebouwd is nu generaal en ook belangrijk geworden. Dat had ze toch maar goed gezien, dat dat niet zomaar mensen waren, maar mensen van de toekomst. Al ligt die toekomst, waar Lieve Joris dus uiteindelijk wel hoopvol over is, nog wel ver weg.

De Nederlandse Djoeke Veeninga sprak in 2007 drie uur met de Belgische Lieve Joris, die naar aanleiding van haar Congo boek in de Franse krant Libération ‘een van de beste journalisten ter wereld’ werd genoemd. Een gesprek over het leven ver weg en dichtbij. De Belgische schrijfster Lieve Joris heeft zich vanaf haar eerste boek op verschillende plekken ingegraven - het Midden Oosten, Hongarije, Afrika. Zo werkt de schrijfster: een tijdlang wortelen en goed om je heen kijken. Zo beschreef ze in haar debuut De Golf in 1986 al de door snelle economische bloei verscheurde Arabische wereld waar sommige jongeren in een behoefte aan vastigheid teruggrepen op een onbeweeglijk geloof - een thema waar de wereld nog veel van horen zou. In Het uur van de rebellen beschrijft ze de kleine geschiedenis van Assani, een Tutsi rebel, waardoor de grote geschiedenis van de oorlog in Congo en de buurlanden te begrijpen valt. Over één plek schreef ze tot aan 2007 nog niet: het Vlaanderen van haar jeugd. ---------------------------------- Biografie Lieve Joris (geb. 14 juni 1953 te Neerpelt, België) "Mijn sleutel is traagheid" Lieve Joris is een nationaal én internationaal gewaardeerd schrijfster van reisverhalen in het genre dat wel ‘verhalende non-fictie’ dan wel ‘non-fictie literatuur’ wordt genoemd. Met de blik van een fictieschrijfster bekijkt en beschrijft ze de werkelijkheid, en dat doet ze zoals ze zelf zegt in het tempo van een slak: ‘mijn sleutel is traagheid’. Ze werd in 1953 in België geboren en woont sinds 1975 in Nederland, waar zij de School voor de Journalistiek volgde en voor de Haagse Post en NRC Handelsblad reportages schreef. In 1986 debuteerde zij met De Golf, het verslag van een vier maanden durende reis door Saoedi-Arabië, de Emiraten, Katar, Bahrein en Koeweit. Later woonde ze in Caïro, wat onder meer in 1991 het Boekenweek-essay Een Kamer in Cairo opleverde, en nog later trok zij naar Syrië, waar zij het leven van de Syrische Hala spiegelde aan dat van zichzelf, beschreven in De poorten van Damascus. Tussendoor had ze kennisgemaakt met het land dat haar tot de dag vandaag bezighoudt: de voormalige Belgische kolonie Congo. Ze schreef er inmiddels drie indrukwekkende boeken over. In 1987 verscheen Terug naar Congo, waarin zij reist in de voetsporen van haar heeroom die als pater in de koloniale tijd zich over de 'negerkes' ontfermt. Na het vertrek van Mobutu in 1997, keerde ze verschillende malen naar Congo terug en beschreef de jaren van chaos en oorlog. Maar altijd op de manier waarop Lieve Joris werkt: de grote anlayse en geschiedenis haakt ze vast aan de menselijke maat. Dans van de Luipaard uit 2001 en het vorig jaar verschenen Het Uur van de Rebellen zijn de bijbehorende titels. In dat reisleven nestelde ze zich en passant ook nog in de De Melancholieke Revolutie van Hongarijë in 1989, bundelde ze een aantal verhalen in Zangeres op Zanzibar (1992), waarin onder meer het verslag van haar ontmoeting met de schijver V.S. Naipaul op zijn geboorte-eiland Trinidad, en beschreef ze het Westafrikaanse dagelijkse leven in Mali Blues. De schijfster heeft nu net rondgesnuffeld in de Aziatische wereld – om eens voorzichtig te proeven of dat een nieuw gebied voor haar zou kunnen zijn. Opvallend genoeg schreef ze nog nooit over haar geboorteland België en het Vlaamse platteland waar ze opgroeide. Wellicht horen we daar meer over, ergens in het Marathoninterview. Djoeke Veeninga gaat in gesprek met Lieve Joris, die naar aanleiding van haar Congo boek in de Franse krant Libération ‘een van de beste journalisten ter wereld’ werd genoemd. ---------------------------------------------- Samenvatting Marathoninterview Eerste uur: Lieve Joris noemt zich, zo leerden wij het eerste uur, liever geen journalist noemen en al helemaal niet, zoals een Franse krant schreef, een van de beste van de wereld. Dit in tegenstelling tot een van haar grote leermeesters, de Pool Ryszard Kapuscinski. Hoewel die, zoals hij vanuit de geschiedenis de literatuur in dreef, misschien wel meer een dichter is, vanwege zijn prachtige beelden. En van wie Lieve Joris vooral leerde dat je moet durven over kleine dingen te schrijven: zoals over het hondje van Keizer Haile Selassie dat op de schoenen van de minsisters piste. Als je dat kunt, heb je misschien wel een boek. En die andere grote voorganger, V.S. Naipaul, is natuurlijk ook beyond journalism, dus laten we het maar hebben over, zoals Kapuscinski altijd zei ‘non-fiction-literature’. Literatuur die haar in al die jaren vooral vaak naar Congo bracht, waar ze, net als Kapuscinski, maar dan anders, goed kon zorgen dat de mensen goed voor haar zorgen. Zodat ze niet bij die luitjes van de VN hoeft te logeren, met hun tennisbanen en walkie talkies, maar in het buitengewoon dynamische huishouden van haar vriend Cleon. Waar ze zich, wanneer er ‘s ochtend vroeg alweer zes vreemden voor de televisie zaten, wel eens afvroeg: wat doe ik hier? Totdat weer bleek dat daar zes verhalen voor de televisie zaten. Verhalen van de binnenkant. En, ook dat leerde ze van Kapuscinski, omdat zij blijft wanneer de andere blanken weggaan, heeft ze nog het recht om die verhalen op te schrijven ook. Terugkomen in haar tweede vaderland Nederland was, na de laatste keer, na bijna zeven jaar Congo, niet makkelijk. Vernauwing en hufterigheid hadden de overhand gekregen. Al die redenen waarvoor ze ooit uit België was weggegaan, golden niet meer. “Weer Congo?”, vroeg een collega. En het hielp ook niet dat het huis verbouwd werd, want wanneer je zelf een bouwwerk aan het maken bent, is het niet handig als de keuken onttakeld is. Dus schrijven deed ze in België, dat inmiddels meer leek op dat fijne Nederland van vroeger, onder de vleugels van vader abt. En dat ging meteen een stuk beter. “Maar het ging hier toch ook over de islam”, vroeg Djoeke Veeninga, “en dat is toch ook een onderwerp van jou?” “Jawel, maar naast Congo was er geen ruimte in mijn hoofd, en bovendien: ik moet ergens heen, voordat ik er iets over kan zeggen.” Dus gaat Lieve Joris binnenkort weer naar Libanon om uit te zoeken hoe een Grieks-orthodoxe communist erbij komt tegen Hezbollah aan te schurken, en steekt zij langzaam haar voelhorens uit naar Azië, naar Vietnam. Maar inmiddels wel met zoveel bagage, haar eigen dorpje Neerpelt op het Vlaamse platteland, waar haar moeder haar al leerde hoe je voortdurend diensten moet uitwisselen met de medemens, maar ook Congo reist mee naar Vietnam, dat ook zijn oorlog heeft gehad, maar er inmiddels op kan reflecteren. Zo gaat inmiddels alles bij alles horen. En hoort haar dementerende vader er uiteindelijk ook bij. Want wanneer ze iets probeert te betekenen voor de mensen in Congo, moet ze ook haar oude vader niet vergeten. Zoals ze ook blij is dat de Congolezen haar gewoon naar huis duwden toen haar moeder overleed. Dat verdriet van je familie, ook daar moet je heen, ook dat moet je zien. En de tijd nemen om dat te verwerken. Want, zei ze tot slot: je licht je anker niet ongestraft. En dat, dat lichten van het anker, doet ze dan ook minder snel dan vroeger. Want met de jaren komt de mildheid, en is er minder om je tegen af te zetten. En dus minder om achter je te willen laten. Tweede uur: Het sleutelwoord van het afgelopen uur was toch wel schuldgevoel. Schuldgevoel van Lieve Joris over de manier waarop ze altijd maar weg was bij haar familie, om te beginnen met het overlijden van haar grootmoeder, toen ze in Amerika was. Die grootmoeder die er toch juist voor gezorgd had dat zij haar eigen plekje had in dat drukke gezin van negen kinderen in het Vlaamse Neerpelt Maar nu, nu zij zoveel mogelijk voor haar dementerende vader zorgt, van ’s ochtends voeg tot s avonds laat als het even kan, nu haar vader haar Afrika is geworden en ze alle inventiviteit die je nodig hebt wanneer het ergens niet goed gaat, bij hem kan aanwenden, nu is dat schuldgevoel wel ingelost. En misschien wel daarom kon ze met zoveel openheid en liefde over haar acht broers en zusters praten. De oudste in Spanje, mooie Odet, Fonnie die uiteindelijk op zijn 48e aan de drugs ten onder ging, Theo die leed onder Fonnie, Angel die een echte engel is, professor Tonnie in Brussel, Hildeke, “ons mongooltje dat geen vlieg kwaad doet”, en de kleine Wieke, ze kwamen allemaal volledig tot leven. Zoals ze ook haar vader helemaal kan zien, zijn hele leven kwam langs, van het halve weeskind tot de door zijn ambitieuze vrouw tot voortdurende studie gemaande belastingophaler. In potentie een heel belezen man, en nu, nu hij in zijn eigen wereld verblijft, nog steeds met een ontroerend open oog voor beeldende kunst. “En misschien”, zei Lieve Joris op een vraag van Djoeke Veeninga, “is alles wat ik nu doe wel oefening om uiteindelijk zonder sentimenteel te worden te kunnen schrijven over dat waar ik vandaan kom”. Maar wanneer ze het kan, wanneer ze de schaamte kan overwinnen door stijl, misschien hoeft het dan niet eens meer. En dan het schuldgevoel dat Afrika, en voor een Belgische natuurlijk vooral Congo, bij je oproept. Omdat je natuurlijk niet heen kunt om de strooptochten van koning Leopold, maar ook omdat de Afrikanen je bijna dwingen tot paternalisme. Omdat Afrikanen op de een of andere manier nog steeds niet in staat zijn het heft in eigen handen te nemen. De oplossing moet altijd van een ander komen. En dat werkt uiteindelijk niet, want wanneer je iemand uit een put wil trekken, zal hij zelf mee moeten werken. En dat is wel de verademing van Azië, dat de mensen daar hun eigen zaakjes bestieren. En toch was de laatste toon van het gesprek optimistisch. Omdat dat eeuwige wingewest Congo, altijd geplunderd, altijd uitgebuit, altijd gekoloniseerd, bezig is met een noodzakelijke vernietiging. Met de vernietiging van de oude verhoudingen en, hoe gruwelijk ook, op zoek naar nieuwe verhoudingen, naar eigen verhoudingen. En hoe gaat het daarin met je laatste hoofdpersoon, met Asani uit Het Uur van de Rebellen, die als rebel in het oosten probeert zijn plek te vinden in het nieuwe Congo dat met al die barensweeën aan het ontstaan is? Hij is nu in de hoofdstad en hoort bij de verstandige mensen die hopen op een door de internationale gemeenschap gesteunde vrede. En ze is eigenlijk best trots op hem. De andere persoon uit wie Asani is opgebouwd is nu generaal en ook belangrijk geworden. Dat had ze toch maar goed gezien, dat dat niet zomaar mensen waren, maar mensen van de toekomst. Al ligt die toekomst, waar Lieve Joris dus uiteindelijk wel hoopvol over is, nog wel ver weg.