Czas odzyskany

Wiemy, jaki jest – to człowiek obdarzony bogactwem i dobrym smakiem, jak śpiewał Mick Jagger. No, może nie człowiek, ale przecież, jak sam stwierdza w „Fauście”, nic, co ludzkie nie jest mu obca. O kim mowa? O Belzebubie, o Lucyferze, o Gwieździe Zarannej, o Mefiście, o Przeciwniku, o Królu Much. Miana można mnożyć i mnożyć: mowa o diable, figurze, która od kilku stuleci przyciąga i fascynuje, zjawiając się wszędzie, gdzie można wprowadzić nieporządek. O diable i diabelskości rozmawiam z Andrzejem Chyrą, który gra Mefista w spektaklu „Elizabeth Costello” Krzysztofa Warlikowskiego, a w „Aniołach w Ameryce” tego samego reżysera zagrał Roya Cohna. Do tego, że łotr ma jego twarz, polskich widzów przyzwyczaił już rolą Gerarda w „Długu” Krzysztofa Krauzego prawie trzy dekady temu. Tym odcinkiem zaczyna się nowy sezon „Czasu odzyskanego”, w którym porozmawiam też o Bogu.Podcastu „Czas odzyskany” możesz posłuchać na platformach Spotify, Apple Podcasts oraz YouTube. This podcast uses the following third-party services for analysis: Podtrac - https://analytics.podtrac.com/privacy-policy-gdrp

Gdyby Achilles został w domu, żyłby długo i szczęśliwie. Postanowił jednak pójść na wojnę, bo tylko tam możliwe było zdobycie tego, czego pragnął: wiecznej chwały. Czy dzisiaj na wojnę chodzi się z tego samego powodu? Czy faktycznie się taką chwałę zdobywa, czy jednak, wróciwszy do świata, którego bronił, niegdysiejszy żołnierz jest chodzącym wyrzutem sumienia tych, którzy walczyć nie poszli, zostali w domach?To jedne z kilku tematów rozmowy ze Szczepanem Twardochem, pretekstem do której jest jego najnowsza powieść, „Null”, rozgrywająca się podczas wojny Rosji z Ukrainą. Twardoch widział ja na własne oczy, rozwożąc kupiony ze zrzutek sprzęt dla ukraińskich żołnierzy. Rozmawiamy o wojnie sprawiedliwej i niesprawiedliwej, o Hemingwayu i „Szwejku”, o „Księciu piechoty” i polskich komisjach wojskowych z końca XX wieku. Zapraszam do wysłuchania odcinka.Zdjęcie okładki odcinku: Jacek PorembaPodcastu „Czas odzyskany” możesz posłuchać na platformach Spotify, Apple Podcasts oraz YouTube. This podcast uses the following third-party services for analysis: Podtrac - https://analytics.podtrac.com/privacy-policy-gdrp

„Język się zmienia” – to sformułowanie, które w ostatnich latach, jeśli nie dekadach, urosło do rangi szlagwortu. Warto się nad nim jednak pochylić i spytać: a czy nie jest przypadkiem tak, że jest zmieniany? Czy nie jest tak, że język jest polem bitwy, na którym wydarza się kulturowe starcie, pierwszą instancją oceniająca, co w społeczeństwie dopuszczalne, a co nie?To tematy odcinka „Czas odzyskany” z filologiem Maciejem Makselonem. Rozmawiamy o tym, co wydarzyło się z językiem – konkretnie: językiem polskim – w ostatnich latach, po roku 2020, gdy weszły do niego formy niebinarne i silniej zaczęto zwracać uwagę na elementy języka związane z rasą. Obydwaj traktujemy język zupełnie odmienne – Makselon jako przestrzeń porozumienia, ja: wojny. Zapraszam do wysłuchania, co z tego wynikło.Podcastu „Czas odzyskany” możesz posłuchać na platformach Spotify, Apple Podcasts oraz YouTube. This podcast uses the following third-party services for analysis: Podtrac - https://analytics.podtrac.com/privacy-policy-gdrp

Właściwie, to nie wiadomo, skąd ten termin się wziął, ale wkroczywszy do języka, zdobył go szturmem. O „dziaderstwie”, przez przeciwników używania tego słowa uznawanym za ageistowskie i mizoandryczne, przeczytać można w mediach, ale też usłyszeć na ulicy. Jest elementem naszej wojny kulturowej. Zawarta jest w nim też wizja męskości.W tym odcinku o fenomenie tego terminu staramy się porozmawiać na poważnie, gościem jest zaś Marcin Meller – dziennikarz i pisarz, który właśnie wydał powieść „Dzieci lwa”, traktującą o męskim braterstwie. Rozmawiamy o poczuwaniu się do bycia dziadersem, o wojnach w Gruzji i w Afryce, o zmienianiu się i naiwnej wierze w męskie mity.Podcastu „Czas odzyskany” możesz posłuchać na platformach Spotify, Apple Podcasts oraz YouTube. Zdjęcie okładki odcinku: Robert PastrykThis podcast uses the following third-party services for analysis: Podtrac - https://analytics.podtrac.com/privacy-policy-gdrp

Czy kiedy wydarza się historyczny przełom, ci, którzy w nim uczestniczą, wiedzą, że się wydarza? To pytanie szczególne w kontekście losów III Rzeczpospolitej i tego, jak ona powstała. Czy komuniści i solidarnościowcy wiedzieli, że pewien ustrój pada, i czy wierzyli w ten padający ustrój? Jaki pomysł mieli na nowy? Kto pierwszy zauważył, że Polska stała się ziemią niczyją i ktoś, kto ma odrobinę talentu, ma też szansę dużo na niej zarobić? III RP jest tematem rozmowy z prof. Antonim Dudkiem – historykiem, który właśnie narodzinom tego kraju poświęcił swoją najnowszą książkę. Rozmawiamy o Mazowieckim, Wałęsie i o Tymińskim; o aferze Art-B i o sznapsaferze, o generale Jaruzelskim i o Jacku Kuroniu. A także – o modelach władzy i życia społecznego, które narodziły się wtedy, a dziś wciąż są żywe.Podcastu „Czas odzyskany” możesz posłuchać na platformach Spotify, Apple Podcasts oraz YouTube. This podcast uses the following third-party services for analysis: Podtrac - https://analytics.podtrac.com/privacy-policy-gdrp

Wyobraź sobie świat, w którym praca nie jest konieczna, bo wszelkie podstawowe potrzeby człowiek ma zapewnione. Co znika? Sens życia, którego praca jest najlepszym i najbardziej podstawowym dostarczycielem. Rodzi się potrzeba uczynienia z naszej egzystencji gry, przeskakiwania kolejnych leveli, wykonywania questa za questem, byle tylko móc odpowiedzieć sobie na pytanie: Po co jest się na tej planecie?. Bez gamifikacji codzienności człowiek pogrążyłby się w apatii i w rozpaczy.O takim właśnie, zgamifikowanym świecie traktuje „Linia oporu” Jacka Dukaja – nowe wydanie, które jest pretekstem do rozmowy o samym zjawisku. Do tej rozmowy zaprosiłem Tomka Bagińskiego, twórcę filmowego („Katedra”, „Wiedźmin”), grafika, a w terminologii „Linii oporu” – „dostarczyciela sensów". Jak się je robi i czy są narodowe, czy uniwersalne, czy są popkulturową papką, czy może kośćcem ludzkiego życia. To tematy naszej rozmowy.Podcastu „Czas odzyskany” możesz posłuchać na platformach Spotify, Apple Podcasts oraz YouTube. This podcast uses the following third-party services for analysis: Podtrac - https://analytics.podtrac.com/privacy-policy-gdrpChartable - https://chartable.com/privacy

Pornografia była zawsze – tak powiedzą niektórzy. Na greckiej czy etruskiej wazie przedstawiano erotyczne stosunki, w pałacach arystokratów wisiały obrazy pełne nagich ciał. To uniwersalne, że po takie manifestacje sekretnej sfery naszego życia sięgamy, dając się zaspokoić popędom, i technologiczne przemiany nie mają tu nic do rzeczy. To pogląd, jaki staram się w tym odcinku z moją gościnią zwalczyć.Z dr. Ewą Stusińska, autorką książek „Miła robótka” – o pornografii PRL-owskiej – i „Deus sex machina” – o życiu z seksrobotem tu i teraz, w Polsce lat 20. XXI w. – rozmawiamy o tym, w jaki sposób zmieniające się środki i formuły komunikacji wpływają na nasze życie sekretne. Na koniec zaś pada pytanie kluczowe: czy za kilka lat prowadzenie tego życia z drugim człowiekiem, a nie z AI, nie będzie przypadkiem luksusem?Podcastu „Czas odzyskany” możesz posłuchać na platformach Spotify, Apple Podcasts oraz YouTube. This podcast uses the following third-party services for analysis: Podtrac - https://analytics.podtrac.com/privacy-policy-gdrpChartable - https://chartable.com/privacy

Udało się jemu lub jej, ponieważ po prostu się udało, bo tak złożyły się nad nim albo nad nią gwiazdy. Przyszło łatwo, jako konsekwencja naturalnych zdolności, wrodzonego talentu. Albo dlatego, że wszystko załatwili rodzice, bo za sprawą urodzenia w takim a takim domu miał albo miała w życiu łatwiej – to komentarze, które często słyszy się po czyimś wielkim sukcesie w dziedzinie, która nie może być udziałem każdego, czyli w sztuce albo sporcie. Co z nich przebija, to brak zrozumienia dla wysiłku, jaki za sukcesem stoi, i właśnie o wysiłku traktuje nowy odcinek „Czasu odzyskanego”.Pretekstem do niego jest „Kulej. Dwie strony medalu” – film biograficzny o polskim bokserze Jerzym Kuleju, medaliście igrzysk w Tokio i w Meksyku, wyreżyserowany przez Xawerego Żuławskiego. Z Żuławskim rozmawiam o wysiłku w jego życiu i byciu ocenianym nie przez pryzmat własnych osiągnięć, ale nazwiska; o inwestowaniu wysiłku w projekty, które nie wyszły; o tym, kto musi zapłacić za czyjś wysiłek – czasem zwieńczony sukcesem, a czasem nie; o tym, co po kinie i czy w ogóle reżyser może robić coś innego, niż reżyserować filmy. Zapraszam do słuchania.Podcastu „Czas odzyskany” możesz posłuchać na platformach Spotify, Apple Podcasts oraz oglądać na YouTube. This podcast uses the following third-party services for analysis: Podtrac - https://analytics.podtrac.com/privacy-policy-gdrpChartable - https://chartable.com/privacy

Co łączy Polaków AD 2024 z tymi z 1914 albo z 1814 roku? Czy można mówić, że jedni z drugich wynikają? A może ciągłość naszej historii została kiedyś zerwana, więc wszystko zaczęło się na nowo? Może zaczyna się na nowo przy okazji każdych wyborów, które wygrywa niegdyś opozycyjna partia? Jak znaleźć w samym sobie to, co Amerykanie nazywają integrity, pewnego rodzaju konsekwencję, za sprawą której jedno zachowanie będzie pasować do drugiego?Ciągłość jest tematem rozmowy z Pawłem Sołtysem, Pablopavo. Pretekst do rozmowy to jego ostatnia powieść „Sierpień”, a przede wszystkim to, jak przedstawiona jest w niej Warszawa: miasto, które, podlega nieustającym przemianom, ale zachowuje swoją substancję. Rozmawiamy o ciągłości w życiu narodu, nie tylko polskiego, także rosyjskiego, i pojedynczego człowieka, o tym, w jaki sposób pojawia się pokusa, by się z ciągłości wyzwolić.Podcastu „Czas odzyskany” możesz posłuchać na platformach Spotify, Apple Podcasts oraz YouTube. This podcast uses the following third-party services for analysis: Podtrac - https://analytics.podtrac.com/privacy-policy-gdrpChartable - https://chartable.com/privacy

Cezar, Napoleon, Piłsudski, de Gaulle, Obama: historię świata można by napisać nazwiskami wielkich politycznych przywódców. Oczywiście, byłaby to pewna wersja tej historii, istotne jest jednak, że zapotrzebowanie na nią się pojawia, co znajduje swoje odbicie w innym zapotrzebowaniu: na wielkiego przywódcę w naszej epoce. Nie chodzi o polityka, który będzie dzierżył stanowisko prezydenta albo premiera tylko o kogoś, kto porwie tłumy, zmieni sposób myślenia ludzi i wskaże, do czego mają dążyć.Dlaczego jedni politycy zostają przywódcami, a inni nie? To temat szczególnie istotny z racji nadchodzących wyborów w Stanach Zjednoczonych. Gościnią specjalnego odcinka „Czasu odzyskanego” jest dr hab. Małgorzata Zachara-Szymańska z Uniwersytetu Jagiellońskiego i European University Institute we Florencji, autorka, m.in. „Global Political Leadership: In Search of Synergy”, twórczyni podcastu „Vogue Polska”, „Wolna Amerykanka”.Podcastu „Wolna Amerykanka” możesz posłuchać na platformach Spotify, Apple Podcasts oraz YouTube. This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Pod Troją walczył dekadę.Kolejną wędrował przez Morze Jońskie. Był pierwszym nowoczesnym bohaterem literackim – nie nośnikiem mitu, ale człowiekiem, skomplikowanym i niejednoznacznym. Mowa, oczywiście, o Odyseuszu, który jest bohaterem ostatniego odcinka „Czasu odzyskanego” w tym sezonie. Nowe, dokonane przez Antoniego Liberę, tłumaczenie eposu Homera na język polski jest pretekstem do rozmowy. Gościem jest Wit Szostak, pisarz i filozof, autor esejów nawiązujących do „Odysei” – „Tratwy Odysa” i „Zagrody zębów”. Wspólnie z Szostakiem zastanawiamy się, kim właściwie był Odyseusz i jak jego figura może posłużyć do interpretowania problemów istotnych dla naszych czasów, z których kluczowy jest kryzys uchodźczy. Czy Odyseusz był jednym z nich, skoro wracał do domu na tratwie podobnej do tych, które płyną dziś do Europy z północnej Afryki? Czy może jednak nie, skoro płynął do domu, który zostawił? Czy dom, który zostawił i dom, do którego wracał, były tym samym domem? Jaka jest sytuacja człowieka bezdomnego, w Starożytnej Grecji i dzisiaj? Zapraszam do słuchania.This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

It's the singer, not the song – stwierdził kiedyś Mick Jagger. Nie chodzi o to, co ktoś, kto śpiewa – śpiewa, co ktoś, kto maluje –maluje, co ktoś, kto pisze – pisze, ale o to, kim on sam bądź ona sama jest, ponieważ to właśnie taka persona działa na publiczność jak światło, do którego zlatują się ćmy. W tym odcinku „Czasu odzyskanego” zajmujemy się wymyślaniem samego siebie, tworzeniem własnego wizerunku i tym, jak odbiega on od prawdy, jak również: tym, jak prawda, niczym właściciel psa, zaczyna go przypominać. Towarzyszy nam w tej podróży dwóch pisarzy, twórców literatury faktu.Pierwszym jest Truman Capote, bo to serial o nim („Konflikt: Capote kontra socjeta”) jest do tego odcinka pretekstem. Drugim – autor o Trumanie Capocie eseju (wydrukowanego w zbiorze „Fakty muszą zatańczyć”), jeden z najwybitniejszych polskich reporterów, Mariusz Szczygieł. Pytam go o to, jak dawno temu, jeszcze jako chłopak ze Złotoryi, pierwszy raz się wymyślił – i na czym polegało wymyślenie numer dwa, już w Warszawie, gdy przestał pracować w telewizji i został reporterem; o to, na ile umieszczenie samego siebie w reportażu może reportera zniszczyć (jak Capote'a zniszczyły „Wysłuchane modlitwy”); o to, czy gdyby zaczynał swoją karierę w świecie, w którym istniał internet, miałaby ona szansę tak się udać.Zdjęcie okładki odcinku: Michał MutorThis podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Wszyscy diagnozują u siebie traumy. Wszyscy szukają we własnej przeszłości wydarzeń, które ich negatywnie ukształtowały, a ich wyparcie zaważyło na ich życiu. Ten odcinek „Czasu odzyskanego” opowiada nie o traumie indywidualnej, lecz o narodowej. Pretekstem jest „Traumaland”, nowa książka prof. Michała Bilewicza z Centrum Badań nad Uprzedzeniami na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego. W „Traumalandzie” Bilewicz skupia się na doświadczeniu dwóch narodów – polskiego i izraelskiego. Sprawdza, w jaki sposób wydarzenia, które miały miejsce na „skrwawionych ziemiach”, jak nazywa je Timothy Snyder, w czasie II wojny światowej i Zagłady, doprowadziły do politycznych zachowań, które mają miejsce dzisiaj. W jaki sposób trauma, wykorzystywana przez partie i ideologie, prowadzi do narodzin narodowych tożsamości?This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Wiadomo, że zdradził i dostał za to trzydzieści srebrników – mało, jak na ówczesną siłę nabywczą tej kwoty. Dlaczego zdradził, skoro nie dla pieniędzy? Może dlatego, że widział w Jezusie politycznego przywódcę, który wyzwoli Jerozolimę spod panowania Rzymian? A może był do tego predestynowany?W drugiej części dyptyku na temat zdrady przyglądamy się historii Judasza, a gościem, który o nim opowiada, jest Tomasz Terlikowski, autor książki „To ja, Judasz. Biografia apostoła”. Terlikowski sam był i jest oskarżany o bycie Judaszem, bo z pozycji prawicowych przeszedł w polskim dyskursie, jeśli nie na pozycję centrową, to na pewno pozycję dialogu. This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Ja wiem, że ty jesteś umoczony, ty zaś wiesz, że ja jestem umoczony. Wiemy też, że umoczeni są nasi koledzy i oni wiedzą, że umoczeni jesteśmy my. Tak, w skrócie, wygląda schemat brudnej wspólnoty, której uczestnicy mają się wzajemnie w szachu, a patologiczne zachowania są na porządku dziennym. Brudnymi wspólnotami mogą być polityczne oligarchie, ale też grupy ludzi, których połączyło to, że zrobili coś złego.Tak jest w nowej powieści Katarzyny Bondy, „Efekcie morza”, zainspirowanej sprawą zaginięcia Iwony Wieczorek. Z Bondą rozmawiam o tym, jak brudne wspólnoty się tworzą, jaki wpływ na nie mają wiek, klasa społeczna i gender uczestników, jak zmieniały się w Polsce po 1989 roku.This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Są takie nazwy własne, które – chociaż odnoszą się do wydarzeń sprzed lat – zrozumiałe są świetnie i dzisiaj. W Polsce należy do nich „Targowica”. Miejsce podpisania konfederacji przeciwników reformowania Rzeczpospolitej Obojga Narodów podjętego przez Sejm Czteroletni przenikło do naszej zbiorowej wyobraźni jako synonim zdrady, czy też szczególnego jej rodzaju – zdrady narodowej. O niej traktuje dzisiejszy odcinek, do którego pretekstem może być niedawny film Marcina Koszałki o „Goralenvolk”. O zdradzie rozmawiam z dr Jarosławem Kuiszem.This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Gościem nowego odcinka „Czasu odzyskanego” jest prof. Wojciech Sadurski, konstytucjonalista związany z Uniwersytetem w Sydney, visiting professor na uczelniach Princeton, Yale i w Nowym Jorku, autor książki „Pandemia populistów”. Analizujemy, jak populizm działa – w jaki sposób zagarnia instytucje, wynaturza je i sprawia, że pracują na jego korzyść. A po co właściwie poruszać ten temat? Zagrożenie populizmem wcale nie minęło, a najlepszym na to dowodem jest nerwowe oczekiwanie na najbliższe wybory w Stanach Zjednoczonych i we Francji.This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Ponad pół wieku zajęło filmowi Jerzego Skolimowskiego „Na samym dnie”, by trafić na polskie ekrany. Obraz opowiada o szczególnym momencie w dziejach świata, gdy ludzie byli głodni życia. Dojrzały wówczas dwa pokolenia – ostatnie przedwojenne i wojenne oraz pierwsze powojenne.Gościem premierowego odcinka piątego sezonu „Czasu odzyskanego” jest Jerzy Skolimowski, reżyser, malarz, laureat nagród na festiwalach w Cannes, Berlinie i Wenecji, w 2023 r. nominowany do Oscara za film „IO”. Rozmawiamy o tym, jak w drugiej połowie lat 60. XX wieku trafił do Londynu, gdzie toczy się akcja „Na samym dnie”.This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Wyobraź sobie taką scenę: oto jesteś na sali sądowej, gdzie po wielu latach sędzia skazuje twojego oponenta w procesie na karę wieloletniego więzienia. Co czujesz? Czy satysfakcję, że sprawiedliwości stało się zadość i został przywrócony ład społeczny, czy może radość, że ktoś, komu nie życzyłeś(-aś) dobrze, został pognębiony i jego życie nie będzie już odtąd specjalnie wesołe? W wypadku numer dwa używasz prawa jako narzędzia, by się na tej osobie zemścić.Póki dzieje się to między dwójką ludzi – może dowodzić małostkowości, ale nie jest groźne. Gorzej robi się, gdy w kategoriach zemsty zaczyna myśleć cały kraj. Wówczas trudno temu ostatniemu, i prawu, które w nim obowiązuje, funkcjonować.Jakie są takiej ogólnonarodowej, prawnej zemsty skutki – to właśnie jest temat rozmowy z gościem ostatniego odcinka tego sezonu, prawnikiem Jarosławem Gwizdakiem: byłym sędzią, dziś adwokatem, publicystą i społecznikiem.This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Oto trzeci odcinek minicyklu „Czasu odzyskanego” o XX wieku – a w nim obecność tego stulecia ciążąca nad nami dziś; obecność, której intensywność jest tym większa, im więcej dzieje się na świecie zła. Ostatnio uwidoczniła się po ataku Hamasu na Izrael z 7 października 2023 roku, gdy nagle do dyskursu wróciły takie terminy, jak „Deklaracja Balfoura”, „Deklaracja niepodległości z 1948 roku”, „wojna sześciodniowa” czy „wojna Jom Kippur” – a wróciwszy, zostały włączone do rozważania jak najbardziej współczesnych problemów.Jak historia ciąży, jak człowiek się z niej wyzwala i czy w ogóle to robi – o tym rozmawiam z Wilhelmem Sasnalem, malarzem, w którego twórczości powracającym tematem jest właśnie doświadczenie wieku XX i Holokaustu. Sasnal ma unikatową perspektywę, bo z jednej strony jest zakorzeniony tu, w Polsce, z drugiej – z największymi wśród Polaków sukcesami funkcjonuje w światowym obiegu sztuki. Dlaczego uciekłby z Polski, gdy tylko ta ostatnia zostałaby zaatakowana, kogo uznaje za nieudacznika w świecie malarstwa? To tylko niektóre wątki naszej rozmowy.This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Nie rozumiesz świata, a chciałbyś bądź chciałabyś go zrozumieć, i to w stu procentach? Nic prostszego – powie ideolog. Oto metoda, by go całościowo wyjaśnić, wyjaśnić też, czemu nie wygląda tak, jak powinien, i stwierdzić, punkt po punkcie, co musi się w nim zmienić. – Bierz! –doda, a w niektórych okresach posłucha go całkiem sporo zrozpaczonych osób. Takim momentem był XX wiek, szczególnie jego pierwsza połowa, a tymi, którzy posłuchali, byli na przykład Stramerowie.Fikcyjna rodzina Żydów z Tarnowa – inspirowana jego własną rodziną – to bohaterowie powieści Mikołaja Łozińskiego pod tym właśnie tytułem. W pierwszym tomie, „Stramerze”, czytelnik poznawał ich młodzieńcze komunizowanie. W tomie drugim widzi, jak w nowej Polsce wchodzą do kręgu władzy. Czy wiedzą o tym, kto tę władzę w Warszawie zainstalował? Dlaczego uznają to za dziejową sprawiedliwość i czy mszczą się za doznane niegdyś krzywdy? To tematy drugiej rozmowy z mini-cyklu o XX wieku, której gościem jest Mikołaj Łoziński.This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

To nie literówka w nazwie odcinka, bo nie ma co się oszukiwać, że jest jedna. Są – to na sto procent – Polski dwie, a może jeszcze więcej. I jeżeli coś je łączy, to to, że jedna żywi niechęć do drugiej, uważając, że lepiej by było, gdyby zniknęła, a przynajmniej: nie odzywała się, kiedy druga urządza cały kraj. Niektórzy twierdzą, że te Polski to trumny Piłsudskiego i Dmowskiego, inni – że to oświeceniowcy i ich przeciwnicy, jeszcze inni – że to spór między Gombrowiczem i Miłoszem a ONR-em. W tym odcinku „Czasu odzyskanego”, do którego pretekstem jest ustanowienie przez Senat RP 2024 rokiem Miłosza i Gombrowicza, w związku z 120. rocznicą urodzin pisarza i 20. rocznicą śmierci poety, rozmawiamy o sporze ich Polski z pierwszą. Gościem jest Andrzej Seweryn, dyrektor Teatru Polskiego w Warszawie i aktor, odtwórca roli Gombrowicza właśnie w spektaklu Macieja Wojtyszki „Deprawator”.This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Himilsbach, który wódką wprowadzał baśniowy element do rzeczywistości; Zbyszek Cybulski podpalający u Wajdy w „Popiele i diamencie” kieliszki spirytusu; zakąszający wódkę erudycyjnymi cytatami bohater „Pod Mocnym Aniołem” Pilcha. Dlaczego w powojennej polskiej kulturze właśnie tak, z życzliwością i fascynacją, podchodzono do nałogu alkoholowego? Jakub Żulczyk twierdzi: bo wódką znieczulano się po zbiorowej traumie, i w 2023 r. też się człowiek po niej znieczula.Z Żulczykiem spotykam się z racji dwóch premier: serialu Netflixa na podstawie jego powieści „Informacja zwrotna” oraz książki „Dawno temu w Warszawie”, kontynuacji „Ślepnąc od świateł”. Rozmawiamy o tym, od jakich emocji chce w dzisiejszej Polsce uciec człowiek uzależniony i od jakich chciał uciec dawniej; o tym, w czym nałóg podobny jest do pieniędzy; o tym, co koronawirus zrobił z najmłodszym pokoleniem uzależnionych, a także dlaczego tak popularne wśród młodzieży stały się opioidy.This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Szczepionki powodują autyzm. „Protokoły mędrców Syjonu” to dowód na żydowski spisek, przedsięwzięty celem rządzenia światem. Nie było pandemii, to wszystko wymyślone. Przykłady współczesnych zabobonów można mnożyć – ale można też zauważyć, że lwia część z nich, zwłaszcza ta odnosząca się do sfery medycyny, ma sporo przodków i przodkiń, którzy i które kształtowali zbiorową wyobraźnię w poprzednich stuleciach. Czym więc jest zabobon? Do rozmowy na ten temat – pretekstem której jest nowy „Znachor” w reżyserii Michała Gazdy – zaprosiłem prof. Adama Leszczyńskiego.Prof. Leszczyński to autor m.in. takich prac, jak „Ludowa historia Polski” – bodaj najdonioślejszego, a z pewnością najbardziej znanego dzieła z ostatniego „zwrotu ludowego” w polskiej historiografii – czy niedawni „Obrońcy pańszczyzny”, w których sprawdził, jak warstwy teoretycznie oświecone domagały się w Polsce utrzymania tego systemu ekonomicznego zarządzania. Jak zabobon kształtował się w Polsce historycznie? Komu był na rękę i jakie jego inkarnacje jeszcze będą komuś na rękę? To temat naszej rozmowy.This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Skąd się wzięli incele? Jak sami siebie postrzegają? Czy oprócz przymusowego celibatu coś ich wyróżnia? Nienawiść do kobiet? Poczucie zagubienia? Bunt przeciwko systemowi? O przegrywach rozmawiam z Patrycją Wieczorkiewicz, która razem z Aleksandrą Herzyk napisała książkę „Przegryw. Mężczyźni w pułapce gniewu i samotności”. This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Donald Trump wygrał wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych. Brexit okaże się dla Wielkiej Brytanii wielką ekonomiczną dźwignią. W Ukrainie rządzą faszyści, rosyjscy żołnierze tylko ten kraj denazyfikują, a właściwie to nie ma tam żadnych rosyjskich żołnierzy. To tylko kilka przykładów fake newsów, jakie zalewały przestrzeń dyskursu w ostatnich latach. Były kłamstwem, ale przez wielu ich odbiorców zostały uznane za prawdziwe. W pierwszym w sezonie jesiennym odcinku „Czasu odzyskanego” gościem jest Jacek Dukaj, biznesmen, filozof i pisarz, autor m.in. „Lodu” i „Czarnych oceanów”. Rozmawiamy o prawdzie. Co w epoce post-piśmiennej stanie się z prawdą, a wraz z nią z instytucjami, które stoją na jej straży? Zapraszam do słuchania.This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Korumpuje. Jest pożądana. Służy do zmieniania świata, jest się też przez nią zmienianym. Jest ograniczana i próbuje się wyrwać na wolność – jak gwałtownie, zależy od tego, kto ją dzierży. To, oczywiście, władza – temat specjalnego odcinka „Czasu odzyskanego”, którego gościem jest Aleksander Kwaśniewski, prezydent Polski w latach 1995-2005, jeden z architektów III RP. Aleksander Kwaśniewski sprawował władzę – a właściwie jej kilka rodzajów: oprócz tego, że był prezydentem, to także ministrem, redaktorem naczelnym dużego tygodnika, szefem partii – w kluczowym dla Polski momencie: przejścia od jednego ustroju do drugiego, tworzenia konstytucji, wstąpienia do NATO i do Unii Europejskiej. Kiedy poczuł, że władza jest w jego rękach – a kiedy, że się z nich wymyka? Jakie pokusy się z nią wiązały i jak bardzo bolało, gdy została stracona? W którym momencie poświęcił indywidualną karierę dla wymagań historii? To tylko kilka z tematów naszej rozmowy, przeprowadzonej 3 października w warszawskim KinoGramie na nagraniu z udziałem publiczności.This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Ten temat - i to nie tylko jego praktyczne realizacje - fascynuje, i są na to twarde dowody: lwia część rynku książkowego na świecie to kryminały, podcasty true crime są w czołówce najchętniej słuchanych i w USA, i u nas, co popularniejszy serial to kryminał. Dlaczego pragniemy to czytać, tego słuchać, to oglądać? Czy interesuje nas tylko, że X wziął nóż i pozbawił życia Y-a, czy może jednak coś jeszcze: problem tego, dlaczego to zrobił? A jeśli to to drugie pytanie, to gdzie szukać na nie odpowiedzi - w indywidualnych predyspozycjach zbrodniarza? Klasowej strukturze społeczeństwa? Nieprzepracowanych narodowych winach?O tym wszystkim w finałowym odcinku tego sezonu „Czasu odzyskanego” rozmawiam z Wojciechem Chmielarzem - pisarzem, autorem m. in. „Żmijowiska” i „Wyrwy”, obydwu sfilmowanych przez Canal+, laureatem Nagrody Wielkiego Kalibru. Zastanawiamy się, co dziś w Polsce może doprowadzić do zbrodni będącej dobrym tematem dla kryminału. Chmielarz wskazuje m. in. subkulturę inceli, mówiąc, jakie społeczne zależności za nią stoją i w co może wyewoluować. Opowiada także o tym, jakiego tematu w swoich książkach by nigdy nie poruszył, i skąd wziął się w Polsce „kryminalny trend”. Zapraszam.This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Podobno jest tam ciepło, ba, bywa, że gorąco. Podobno są tam palmy. Podobno w miasteczkach są wąskie uliczki, a na dziedzińcach domów fontanny, w domach zaś żyją mężczyźni z haremami żon. Podobno na targach trzeba się - zgodnie z nazwą - targować, kupując kolorowe przyprawy. Podobno na prowincji jest mnóstwo kóz. Podobno, podobno, podobno. Oto Orient - nie faktyczna strona świata, lecz wyobrażenie na jej temat, obecne w zachodnim imaginarium.Pretekstów do rozmowy na ten temat można wymienić wiele - raz, że wakacje, dwa, że „Noce zarazy”, nowa powieść Orhana Pamuka, w której noblista opowiada o tym, jak Orient wyzwala się (pod wpływem, między innymi, epidemii) z orientalizacji, formując własną narodową świadomość. Gościnią odcinka jest Jagoda Grondecka - dziennikarka, korespondentka polskich mediów w Afganistanie i w Pakistanie, która świadkowała upadkowi Kabulu.This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Poruszanie tego tematu budzi oczywisty i jasny sprzeciw. W końcu: to stan, który dotyka boleśnie, a nie służy podcastowej rozmowie. Dlaczego go więc, mimo wszystko, brać na warsztat? Dlatego, że, jak bogactwo, omawiane w odcinku poprzednim, z Janem J. Zygmuntowskim, jest tematem dzisiejszej kultury, tak jest nim też bieda: starczy przypomnieć Parasite, Beef, Squid Game. Dzisiejsze spojrzenie na nią różni się od tego, jakie dominowało kiedyś, i warto spytać, co spowodowało te różnice; jakie wydarzenia w ostatnich dekadach kazały wyzbyć się ówczesnego widzenia niedostatku.Gościem tego odcinka jest Jan Śpiewak - socjolog, aktywista i publicysta, były radny Dzielnicy Śródmieście M. St. Warszawy. Rozmawiam z nim jako z człowiekiem, który ujawnił tę polską aferę, która była jednym z donioślejszych przykładów żerowania na ludzkiej biedzie, tj. aferę reprywatyzacyjną. Rozmawiamy o tym, jak różniło się widzenie biedy w PRL-u - ustroju, w którego początkach istniała godnościowa polityka i prędko została zaprzestana - i w III RP; jak w tej ostatniej rodziło się dyskursywne postrzeganie niedostatku. Nie ma zapewne nikogo, komu ten odcinek się spodoba - i być może to bardzo dobrze.This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Oglądamy ich, i to, jakimi pieniędzmi obracają, pociąga nas - głównie dlatego, że są one nie do pomyślenia, i to, co można za nie kupić, także. Lot prywatnym samolotem ze Stanów do Europy? Rezydencje rozsiane po całym świecie? Koszulka polo za przeciętną roczną pensję niewykwalifikowanego pracownika? To wszystko rzeczy, których lwia część ludzi nigdy nie doświadczy i nigdy nie będzie ich posiadała, ale może je ujrzeć na ekranie: w „Sukcesji', w „Białym Lotosie”, w „Billions”. Pytanie jednak, czy sprawy te nie przestały być przedmiotem zazdrości już jakiś czas temu, a dziś są raczej obiektem wzgardy i śmiechu.Dzisiejszy odcinek „Czasu odzyskanego” traktuje o bogactwie i o tym, co ono w 2023 r. właściwie znaczy. By znajdywać się w 10% najlepiej zarabiających w Polsce - mówi gość, ekonomista Jan J. Zygmuntowski z Polskiej Sieci Ekonomii - wystarczy co miesiąc dostawać 13 tysięcy na rękę. Dużo? Obiektywnie tak, ale starczy taka pensja na 3 noce w znakomitym hotelu w Monako i może dwie godziny wynajęcia najwyższej klasy jachtu motorowego. Skoro to nie jest więc bogactwo, to czym ono jest? Jak się w Polsce rodziło, jak wyglądało w PRL-u, i na jakie przeszkody napotykało? Wreszcie: czy naprawdę wciąż jest obiektem pożądania?This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Zalewa nas literatura konfesyjna. Jest jej mnóstwo, jest na szczytach list bestsellerów, nie tylko w Polsce, ale też w krajach anglo-, francusko- i niemieckojęzycznych. Zostaje uhonorowana najważniejszymi nagrodami (najlepszym dowodem na to Nobel dla Annie Ernaux). Skąd wzięła się jej popularność? Dlaczego w 2023 r. chcemy czytać ludzi, którzy piszą o sobie. I nie udają, że tego nie robią, nie ubierają swego doświadczenia w szaty fikcji (Emilia Dłużewska i jej „Jak płakać w miejscach publicznych”, „Oto ciało moje” Aleksandry Pakieły i mnóstwo innych książek z tego gatunku)? Dlaczego chcemy czytać o tym, o czym literatura konfesyjna traktuje najczęściej: o depresjach, bulimiach, kłopotach z rodzicami, partnerami i otoczeniem? I, przede wszystkim: czy to już kiedyś było? Marek Bieńczyk – eseista, laureat Nagrody Literackiej NIKE za „Książkę twarzy”– twierdzi, że tak. Razem z nim wyruszam w podróż do początków literatury konfesyjnej w XVII- i XVIII-wiecznej Francji, sprawdzając, czym „Wyznania” Jana Jakuba Rousseau różnią się od współczesnej produkcji literackiej. Rozmawiamy o Dostojewskim i o Prouście, o odsłanianiu się i zasłanianiu, przezroczystych sukienkach, prezentowaniu publicznie wyników badań lekarskich, wstydzie i pędzie do ujawniania tego, co najintymniejsze.This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Ukazuje się reportaż jednej ze stacji telewizyjnych, którego autorzy dowodzą, że Jan Paweł II wiedział o przypadkach molestowania w kurii krakowskiej - poparcie dla papieża rośnie. Ukazuje się film braci Sekielskich „Tylko nie mów nikomu” - reakcją społeczeństwa jest wsparcie dla Kościoła. Ale też: mają miejsce największe po 1989 r. protesty i jeśli są skierowane przeciwko jakiejś instytucji, to skierowane są przeciwko Kościołowi. O co chodzi w splocie polskości i katolicyzmu? Skąd on się wziął, dokąd sięgają jego źródła, jaką ma przyszłość?O tym - w odcinku, pretekstem do którego jest 30-lecie konkordatu Polski i Watykanu - opowiada prof. Andrzej Leder, filozof z Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, autor m. in. Prześnionej rewolucji. Leder odkrywa przed słuchaczami dziwne polityczne losy Kościoła w Polsce, od Potopu Szwedzkiego, przez rewolucję 1905 r. i PRL, opowiada o Kościele opozycyjnym i tym, który wspierał Władysława Gomułkę - aż do III RP. To wielka podróż przez naszą tożsamość.This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Kiedy Putin najechał Ukrainę, mnóstwo obywateli Rosji uciekło ze swojego kraju. Spotkali się wówczas z reakcją: „powinni tam wracać i walczyć z tyranem, nie są naszym problemem”. Czy tyran jednak jest ich? Do jakiego stopnia bycie obywatelem danego państwa nas definiuje, wyznacza nasze obowiązki? Dlaczego nie możemy się od niego odciąć i po prostu żyć? Co to w ogóle w post-narodowym świecie znaczy „być obywatelem”?Na te pytania odpowiada prof. dr hab. Adam Bodnar, były rzecznik praw obywatelskich i dziekan Wydziału Prawa Uniwersytetu SWPS. Z prof. Bodnarem rozmawiam też o tym, gdzie byłby teraz, gdyby zakończył kadencję rzecznika za innej władzy; jakie ma plany polityczne i czy rzeczywiście chce być ministrem sprawiedliwości; o tym, jakie przemiany dokonały się w polskim podejściu do obywatelstwa w ostatnich ośmiu latach, a także czy z deform, które zostały dokonane, jest droga wyjścia.This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

1 stycznia wszystko ulegnie metamorfozie, ponieważ zaczął się nowy rok. Albo 1 marca, ponieważ zaczął się nowy miesiąc. Albo, gdy opozycja wygra wybory parlamentarne w Polsce. Albo, kiedy umrze Władimir Putin. Kiedy będę w związku z tą kobietą bądź z tym mężczyzną. Gdy zrzucę kilka kilogramów, kiedy ubiorę się w lepsze ciuchy, nabędę nowy samochód, telefon, komputer. Kiedy się przeprowadzę. Kiedy osiągnę magiczny wiek 18-tu, 30-tu, 40-tu lat. Kiedy przejdę na emeryturę. Kiedy zmienię pracę. Nieistotne, jaki punkt w określonej bądź nieokreślonej przyszłości wyznacza moment przejścia; istotne, że po przekroczeniu tego punktu wszystko ma być inaczej. Pragnienie, które organizuje takie myślenie, to pragnienie wielkiej, olbrzymiej, właściwie: wszechogarniającej zmiany.Co jednak uczynić, kiedy zmiana przychodzi sama i wcale nie jest taka, jakiej pragniemy? Z tym pytaniem - jak również z opisaną wyżej tendencją - zmagają się bohaterki „Ucieczki niedźwiedzicy”, nowego zbioru opowiadań dzisiejszej gościni „Czasu odzyskanego”, Joanny Bator, jednej z najważniejszych współczesnych polskich pisarek, laureatki Nagrody Literackiej NIKE (za „Ciemno, prawie noc”) i Nagrody Literackiej im. Hermanna Hessego. Z Bator, której życie poznaczyły nagłe zmiany - między innymi miejsca zamieszkania, z Polski na Japonię a potem znów Polskę, jak również kariery, z naukowej na pisarską - rozmawiam o pragnieniu zmiany i o tym, kiedy obraca się ono przeciw tym, którzy jeszcze niedawno jak na kołku zawieszali na nim swoje życie.This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Ja widzę ten problem - aborcję, in vitro, związki partnerskie, cokolwiek, co rozpala emocje Polaków - w ten sposób, ty je widzisz w inny; porozmawiajmy więc. Kiedyś, być może, tak wyglądało podejście do istotnych problemów, ale dzisiaj już nie wygląda. Dialog, jeśli się odbywa, to między zwolennikami tego samego zdania na ich temat, którzy rozmawiają ze sobą po to, by się w danym przekonaniu utwierdzić - i, utwierdzając, cieszyć się swoją polityczną, moralną i każdą inną wyższością nad tymi, którzy wyznają przekonanie inne. Anglosasi nazywają to zjawiskoecho chamber, Polacy - zamykaniem się w swoich bańkach.Czasem jednak zdarza się ktoś, kto z bańki wychodzi. To uczyniła prof. dr hab. Karolina Wigura, polska filozofka i socjolożka, związana z Wydziałem Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, Freie Universität Berlin i tygodnikiem internetowym „Kultura Liberalna”. Wraz z kojarzonym z zupełnie inną opcją polityczną filozofem i publicystą Tomaszem Terlikowskim napisała książkę „Polka ateistka kontra Polak katolik”, w której spierają się na szereg najistotniejszych w Polsce tematów. Czy warto taką rozmowę podejmować, gdy uznajemy, że nasze poglądy są najlepsze na świecie, a to, co nasz interlokutor wygaduje o związkach partnerskich czy in vitro jest barbarzyństwem - to temat, który przyświeca naszemu spotkaniu.This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Dla 83 proc. Polaków „szczęście rodzinne” wciąż jest wartością nadrzędną – tak przynajmniej wskazuje badanie CBOS z 2019 roku. Nie precyzuje jednak, co znaczy dla nas rodzinność. Czy chodzi o wszystkich splecionych więzami pokrewieństwa i powinowactwa? A może tylko o wybranych? A może o rodzinę z wyboru? Co więcej, co to jest „szczęście”? Czy mówimy o zdrowej relacji, w której wnuk, stryj, matka, babcie i siostra respektują wzajemnie swoje odmienności, czy o takiej, w której tego szacunku brakuje?O rodzinie rozmawiam z Katarzyną Figurą, odtwórczynią głównej roli w filmie „Chrzciny”. Figura była pierwszą polską aktorką, która – już dekadę temu – publicznie opowiedziała o przemocy domowej. W jaki sposób zmieniało się jej podejście do rodzinności i jak można – jeśli w ogóle – otworzyć się na nią po doświadczeniu domowego piekła.This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Masowe zwolnienia w firmach technologicznych. Widmo bankructwa Twittera, niedawno zakupionego przez Elona Muska za prawie 50 miliardów dolarów. Lecące na łeb, na szyję kursy kryptowalut, skokowy spadek wartości NFT, które jeszcze na początku 2022 roku były warte ciężkie pieniądze. Tryumf chatu GPT 3 - sztuczna inteligencja potrafi już pisać wiersze i piosenki, potrafi także tworzyć coś, co niby jest obrazem, z pewnością nie jest jednak dziełem sztuki. Nieudane metaversum Marka Zuckerberga. Podczas ostatnich 12 miesięcy w świecie technologii i technologicznego dyskursu wydarzyła się cała epoka. O tym zaś, co ta epoka znaczy i dlaczego rok 2022 był tak przełomowy, opowiada w „Czasie odzyskanym” prof. dr hab. Aleksandra Przegalińska. To polska futurolożka i filozofka, absolwentka nowojorskiej New School for Social Research, profesor wizytująca w MIT, prorektorka Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie. Przegalińska jest specjalistką od sztucznej inteligencji - jak też jej użytkowniczką. Rozmawiamy o tym, kiedy technologia, niegdyś niosąca wolność i demokrację, okazała się czymś groźnym - i jaka przyszłość rysuje się przed jej użytkownikami.This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Niewłaściwie użyty sztuciec podczas eleganckiej kolacji. Poczucie, że nie jesteśmy wystarczająco dobrze ubrani, bo nas na to nie stać. Przekonanie, że wszyscy o czymś wiedzą, tylko my nie wiemy, a nie wiemy dlatego, że jesteśmy z niższej warstwy społecznej. Możliwych jest wiele innych zachowań, które łączy ta potworna emocja: wstyd, o zabarwieniu - przede wszystkim - klasowym. O takim wstydzie pisze w swoich „Bliskich”, tegoroczna noblistka Annie Ernaux, a w tym odcinku „Czasu odzyskanego” sprawdzamy, jak podobny wstyd wygląda w Polsce.Przewodnikiem po owym klasowym wstydzie u nas jest Jacek Poniedziałek - aktor i tłumacz, autor „(Nie)dziennika”. W tym ostatnim opisał swoje boje z pochodzeniem - urodził się w biednej rodzinie w Krakowie - i tym, jak ciążyło mu, gdy wchodził do sfer artystycznych i towarzyskich. To szczera rozmowa o tym, kogo udajemy, by nas w takich sferach przyjęto, a także o tym, dlaczego samych siebie potem nienawidzimy i mamy wrażenie, że - jak nazywa to Ernaux - zdradziliśmy swoją klasę społeczną. This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Była sobie raz Europa, która była unikalna, inna od Wschodu i od Zachodu - i pewnego razu ta Europa została porwana. Kulturowo zachodnia, politycznie stała się Wschodem - i do dzisiaj stara się z tego porwania, z którego w międzyczasie została ocalona, wygrzebać. Tak przynajmniej brzmi teza ze słynnego eseju Milana Kundery „Zachód porwany albo tragedia Europy Środkowej”. Czym dziś jest ten region - nasz region, region, w którym mieszkamy? W jaki sposób mieszkanie w Krakowie, Wiedniu, Budapeszcie różni się od mieszkania w Paryżu, Nowosybirsku i Brukseli? Jaka jest nasza specyfika? To temat rozmowy z Ziemowitem Szczerkiem - pisarzem, reporterem i eseistą, do której pretekstem jest jego nowa książka „Wymyślone miasto Lwów”. Opisując, czym jest, czym było i czym stało się po Rewolucji Godności to miasto, które po wojnie ukraińscy uchodźcy traktowali jako pierwszy przystanek w drodze poza kraj ogarnięty wojną, Szczerek dokonuje rekapitulacji dziejów Europy Środkowej, jej krańca i spełnienia. Pyta także o przyszłość regionu, który z racji wojny stał się znów zaognioną przestrzenią konfliktu Wschodu i Zachodu - być może tracąc w tym konflikcie siebie.This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Dane są nieubłagane: młode Polki i młodzi Polacy to już niemal dwa różne narody. Podczas gdy te pierwsze na potęgę się liberalizują, zdobywają wykształcenie i przeprowadzają się ze wsi do miast, ci drudzy częściej idą radykalnie na prawo, wykształcenie lekceważą i zostają w miejscowościach, w których się urodzili. Te pierwsze szukają partnerów, ci drudzy – partnerek, trudno jednak oczekiwać, by udało im się ich zdobyć w sobie nawzajem. Czy można w takim wypadku mówić już o współczesnej nam wojnie płci? I, w dodatku, jak o tym mówić w momencie, w którym sam termin „płeć”, wcześniej binarny, zmienia znaczenie?To temat rozmowy z prof. dr hab. Magdaleną Środą – filozofką, etyczką, jedną z weteranek polskiego feminizmu i twórczyń Kongresu Kobiet. Prof. Środa opowiada o tym, jak zmieniło się polskie postrzeganie płci po roku 2017 i #MeToo, jak też odpiera zarzuty najmłodszego pokolenia feministek, że nie jest w swoich przekonaniach wystarczająco radykalna. Wyjaśnia także, jak dalsze bitwy w polskiej wojnie płci mogą się potoczyć – a mogą się potoczyć niewesoło.This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Świat, w którym nie ma zmartwień i życie, w którym nie ma zobowiązań: stałych związków, dzieci, odpowiedzialności za drugiego człowieka. Jest za to: dobra zabawa i spore pieniądze płynące z niezbyt ciężkiej - przynajmniej na pierwszy rzut oka - pracy. Brzmi jak marzenie, czy jednak jak udręka? A może brzmi niemoralnie, kiedy innym zaczyna się żyć coraz ciężej - ponieważ wojna, ponieważ inflacja i ponieważ światowy chaos? O tym wszystkim rozmawiam z komikiem Michałem Kempą, zaś powodem rozmowy jest jego książka „Ostatni rok lekkiego życia”.Kempa opisuje w niej życie wielkomiejskiego trzydziestolatka, który wciąż nie dojrzał - i powoli zaczyna mu to ciążyć; wciąż przesuwa w lewo i prawo profile na Tinderze, jeździ po świecie, choć skończył studia prawnicze, zarabia na życie rozśmieszaniem ludzi w komediowych klubach i w telewizji. Podczas gdy jego znajomi dawno zdążyli się ustatkować, on - nie. W pewnym momencie ta beztroska staje się straszna, i tym, za czym się tęskni, okazuje się troska właśnie. Co wyniknie z tej tęsknoty? I czy nadmiar życia spędzonego na próżnowaniu nie sprawia, że człowiek ma ochotę stwierdzić, iż było ono nic niewarte?This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Trafi w nas wielki meteoryt. Ugotujemy się w wyniku apokalipsy klimatycznej. Rozgorzeje nuklearna wojna między Rosją i Stanami Zjednoczonymi, a prędko po nuklearnej wojnie nastąpi nuklearna zima. Ziemia wybuchnie, bo tak przewidzieli lata temu Majowie. Tajemnicza choroba wybije pół ludzkości - zresztą, co tam: pół, całą ludzkość. Obdarzone sztuczną inteligencją roboty zyskają samoświadomość i zemszczą się na ludzkości. To tylko kilka przykładów wyobraźni, która we współczesnej nam epoce jest dominującą - wyobraźni apokaliptycznej. Apokalipsa straszy nas i uwodzi, bo w końcu: jest coś pociągającego w perspektywie tego, że nic już się nie da zrobić, że i tak świat się skończy. O tym, jak się apokalipsie nie dać uwieść, a jednocześnie być świadomym zagrożeń, które na ludzkość czekają, opowiada w „Czasie odzyskanym” filozof Tomasz Stawiszyński, autor „Reguł na czas chaosu”.This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Najmłodsze pokolenie, domagające się zmienienia świata pracy, nie robi żadnej rewolucji i wszelkie jego internetowe akcje są niewiele warte, komentuje dziennikarz i publicysta Jacek Żakowski, po tym jak trochę uspokoiła się burza po słowach prof. Marcina Matczaka o braku gotowości u młodych pracowania po 16 godzin na dobę, żeby osiągnąć sukces. O tym bowiem rozmawiamy: o wojnie pokoleń. Czy w ostatnich latach rozgorzała w Polsce? Dlaczego to warunki zatrudnienia – czas pracy, płace, traktowanie pracownika przez pracodawcę – stały się jej przestrzenią, tak jak przestrzenią wojny pokoleń w 1968 roku na Zachodzie był świat seksu i erotyki? A może wcale nie jest wojną pokoleń, tylko wojną klasową, i przedstawienie jej jako starcia generacji to tylko wygodna wymówka?Rozmowy na podobny temat w Polsce często nie pozostają rozmowami, tylko wyrzucaniem sobie wzajemnych pretensji. Ta jest inna, bo pretensji w niej nie ma, a rozmówcy, jeden urodzony za Gomułki, a drugi za Suchockiej, nie traktują siebie wzajemnie jako monolitów, których ukształtowały ich generacje – i tylko one. Niech posłuży za pretekst do szerszej dyskusji.This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Dorosłość nie jest dziś w cenie. Jej kulturowych eksponentów spotyka zawołanie: „OK, boomer” i oskarżenia o to, że zniszczyli świat; że nie rozumieją rzeczywistości, w której żyją, bo tę ostatnią, tak właściwie, należy raczej czuć, niż rozumieć. Dorosłym nikt nie chce być, zresztą – wielu nie może. Materialne wskaźniki dorosłości – takie jak na przykład własne mieszkanie – są w naszych czasach niedostępne coraz szerszym rzeszom tych, którzy jeszcze dekadę czy dwie temu by po nie sięgnęli, a lepiej nie chcieć tego, czego i tak nie może się dostać.A może w dorosłości jest jednak coś pozytywnego? To temat spotkania z Andrzejem Saramonowiczem, reżyserem i scenarzystą. Rozmawiam z nim o tym, kiedy sam pierwszy raz poczuł się dorosły i dlaczego tak późno. Jak wyglądało to w jego pokoleniu – dzisiejszych 50- i 60-latków – i jak wygląda w pokoleniu jego córek. Jak na przestrzeni lat w Polsce zmieniały się wskaźniki dorosłości, kiedy i czy w ogóle stały się nimi pieniądze, a także o tym, czego brakuje mu z młodości i jak przygotowuje się na to, że kiedyś go nie będzie.This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Największy filmowy hit ostatniego lata - Top Gun: Maverick, kontynuacja hitu sprzed ponad trzech dekad. Najpopularniejsze seriale tej jesieni - Pierścienie Władzy, ponowne zanurzenie w świat Śródziemia znany z trylogii Petera Jacksona, i Ród smoka, powrót do Westeros. Jurassic World, czyli sequel Parku Jurajskiego. Kolejne odsłony franczyz Marvela i DC. Powroty do postaci i aktorów z Gwiezdnych wojen. O czym to wszystko świadczy? O tym, że popkulturę opanowała nostalgia. Nie powstają już oryginalne dzieła filmowe czy serialowe - cofamy się do tych, które niegdyś osiągnęły sukces; do historii, które znamy, wypełniając je nowymi szczegółami. Czy zawsze tak było? Nie, to zjawisko unikalne dla naszych czasów, przejścia od epoki pisma do momentu post-piśmiennego - twierdzi prof. dr hab. Marcin Napiórkowski, semiotyk kultury z Uniwersytetu Warszawskiego. Wspólnie z nim wyruszamy w podróż przez opowieści i motywy, z których składa się popkultura: od najstarszych mitów opowiadanych przy ogniskach, po przedstawienia na greckich dionizjach, apokryfy do Ewangelii, komiksy z lat 30., do dzisiejszych kinowych blockbusterów. I zadajemy pytanie: skoro popkultura zaczęła zjadać samą siebie, co z niej zostanie?This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Wielkie marsze Black Lives Matter w wakacje roku 2020, po śmierci George'a Floyda. Setki niechętnych komentarzy, gdy okaże się, że któryś serwis streamingowy postanowił obsadzić czarnoskórą osobę w miejscu białej. Renesans zainteresowania losami pańszczyzny w Polsce. Obalanie pomników George'a Washingtona, właściciela niewolników, i Winstona Churchilla, który swą karierę zapoczątkował w kolonialnych, brytyjskich Indiach. Nów, czarna szkoła amerykańskiego horroru, z filmami takimi, jak „Nie!” Jordana Peele'a i „Candyman” Nii DaCosty. Co wszystkie te zjawiska łączy?To otóż, że są dowodami na to, że pojęcie rasy staje się w naszych czasach jednym z kluczowych, które organizują zbiorową wyobraźnię - i to, że każdy ma na temat tego, co to pojęcie znaczy, własne zdanie. Niektórzy używają go wyłącznie w odniesieniu do osób czarnoskórych, inni - nie. By porozmawiać o tym, skąd się w ogóle przekonanie o rasowości wśród ludzi wzięło, jak było sprzężone z rozwojem światowego kapitalizmu i co łączy traktowanie Hindusa w Indiach, chłopa pańszczyźnianego w Polsce i czarnoskórych w USA, zaprosiłem Przemysława Wielgosza, autora nominowanego do Nagrody Literackiej NIKE eseju „Gra w rasy”. This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Był rok 1955. Stalin umarł dwa lata wcześniej, Bierut jeszcze żył, ale w powietrzu czuć było nadchodzącą odwilż. W takich okolicznościach w Warszawie odbył się V Światowy Festiwal Młodzieży i Studentów. Do Polski zjechali młodzi ludzie z krajów demokracji ludowej, by Polaków poznać i, być może przede wszystkim, iść z nimi do łóżka. Festiwal był momentem polskiej rewolucji seksualnej.Czy jednak: momentem jedynym? Jak zmieniało się polskie podejście do seksu – od przedwojennej, silnie zerotyzowanej epoki przez okupację i komunizm? Co działo się w Polsce w roku 1968, kiedy we Francji i w Stanach Zjednoczonych rozpoczęła się światowa rewolta w dziedzinie erotyki? Jak to wszystko zmienił rok 1989 – wejście do naszego kraju pornografii i pism radzących, jak mieć dobry orgazm – a jak akces do Unii Europejskiej, otwarcie granic i program Erasmus? Co przyniósł Tinder, a co wydarzenia roku 2020?To temat rozmowy z Sylwią Chutnik – pisarką, autorką powieści „Tyłem do kierunku jazdy”, która o seksie traktuje i właśnie podczas festiwalu w 1955 r. się zaczyna. Wraz z prozaiczką przyglądamy się kolejom polskiego życia erotycznego i temu, co je ukształtowało. Bez gry wstępnej – oto rozmowa.This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Dlaczego w późnym PRL-u polska widownia pokochała komedie erotyczne w stylu „Och, Karol”, po 2004 r. - cukierkową stylistykę w rodzaju „Magdy M.” i „Tylko mnie kochaj”, a potem brutalne filmy Wojciecha Smarzowskiego i Patryka Vegi? Co taki wybór filmów i seriali mówi o nas jako o społeczeństwie, i w którą stronę wajcha publicznych gustów przechyli się w najbliższym czasie? O tym wszystkim mówi Ilona Łepkowska - scenarzystka i producentka najpopularniejszych polskich telenowel.Rozmowa z Łepkowską - której filmowa autobiografia, „Zołza”, trafiła ostatnio na ekrany - to podróż po polskiej estetyce i polskich podświadomych pragnieniach ostatnich trzech dekad. Scenarzystka wspomina, jak polscy aktorzy na przełomie wieków obawiali się grania w popularnych serialach postaci homoseksualnych; jak w pracowniach scenariuszowych i reżyserkach telenowel wykuwały się późniejsze talenty kina festiwalowego; jak wyglądały naciski ze strony TVP za różnych prezesur.This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

– W pewnym momencie po prostu przestałem spoglądać na ceny – mówi gość pierwszego odcinka drugiego sezonu „Czasu odzyskanego” Hubert Urbański. Rozmawiamy z nim o tym, z czym z racji prowadzenia „Milionerów”, nieodmiennie się kojarzy – o pieniądzach. Jakie miejsce zajmują w naszej wyobraźni?Dlaczego bowiem to milion, wart dzisiaj o wiele mniej niż kiedy „Milionerzy” trafili na antenę, stał się nie tylko w Polsce symbolem wielkich pieniędzy? W jaki sposób pieniądze zdobywało i wydawało pokolenie, które je ciułało, a w jaki sposób wydaje najmłodsze? Czy są takie osoby, które dużych pieniędzy zdecydowanie nie powinny mieć, bo wiąże się to ze zbyt wielką odpowiedzialnością? I wreszcie – jak smakuje upadek z wysokiego finansowego konia w niezarabianie, który kilka lat temu zdarzył się Urbańskiemu? Odpowiedzi na te pytania w podcaście.This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy

Nie ma chyba potężniejszego narkotyku, bo ten pociąga za sobą wszystkie inne: pieniądze, zainteresowanie erotyczne, władzę nad tym, co ludzie myślą i co robią. Oto ona: sława. W tym odcinku „Czasu odzyskanego” przyglądamy się temu, jak się zmieniała na przestrzeni wieków, szczególnie: w Polsce po upadku żelaznej kurtyny, korzystając z wiedzy dwójki gości: praktyka i teoretyczki. Pretekstem jest film Baza Luhrmanna o Elvisie Presleyu, zaś w podkaście występują: Muniek Staszczyk i Karolina Korwin Piotrowska.Każde z nich przynosi do rozmowy inną perspektywę. Muniek, który - jak śpiewa na ostatniej płycie T.Love „trzy czwarte sławy zjadł grubą łyżką” - opowiada, jak z rozpoznawalnego tylko w pewnych kręgach wokalisty w latach 90. stał się gwiazdą pierwszego rzędu, sprzedającą 270 tysięcy egzemplarzy jednej płyty. To: było wtedy, kiedy tryumfy święcił „King” i „Warszawa”. Teraz Muniek wraca, ze składem z tego pierwszego albumu. Jak jego podejście do bycia znanym i profitów z tego wynikających się zmieniło? Ba: jak zmieniły się same profity?Karolina Korwin Piotrowska opowiada z kolei o tym, jak koncept taki, jak sława w ogóle się narodził, i jak nam przez wieki towarzyszył. Z jednej bowiem strony można powiedzieć, że ludzie sławni byli zawsze, z drugiej - że to czasy, w których było się sławnym, definiowały to, co to znaczy takim być. Jak zaś wyglądało to w PRL-u? Dlaczego wiele jego gwiazd przegrało na przejściu do III RP? Kto świetnie się w niej odnalazł, a kto przyszedł za wcześnie? Oto tematy naszej rozmowy.This podcast uses the following third-party services for analysis: Chartable - https://chartable.com/privacy