Podcasts about uniwersytetu

Początkowo mit sarmacki mówił, że Sarmatami są wszyscy mieszkańcy Rzeczypospolitej. – A gdy szlachcie się spodobał ten mit, to zaczęła go zawłaszczać – opowiada dr Joanna Orzeł, historyczka z Uniwersytetu Łódzkiego i autorka książki „My, Sarmaci. Mity i rzeczywistość szlachty Rzeczypospolitej”. Potwierdzenie swojej wyjątkowości i nadrzędności nad chłopstwem szlachcice znaleźli… w Biblii. Przyjęło się, że owszem, Sarmaci wywodzą się od synów Noego, ale dwóch różnych: szlachta od Jafeta, a chłopi od Chama, dlatego muszą się zajmować podrzędną pracą.***Sięgasz po nasze treści regularnie kiedy jesteś w trasie, na spacerze czy przy bieganiu? Zajrzyj i przemyśl czy warto się dorzucić: https://patronite.pl/radionaukowe***Szlachcic też oczywiście musiał pracować, hasło „szlachta nie pracuje” może i chwytliwe, ale nieprawdziwe. Pracował jednak inaczej, a zakres obowiązków i ich ciężaru zależał od zamożności. W XVII wieku naprawdę opływających w bogactwa jest w Rzeczypospolitej Obojga Narodów niedużo: bogata szlachta to około 1,2 % społeczeństwa, a magnateria 0,3%. Jeśli chodzi o podział w samej tej warstwie społecznej, to około 20% szlachciców nie posiadało w ogóle ziemi, to była tak zwana gołota. Kolejnych 40% to szlachta zagrodowa, szlachcice, którzy ziemię wprawdzie mają, ale bez poddanych, sami zajmują się jej uprawą. – To znaczy, że większość, 60% szlachty, żyje tak naprawdę podobnie jak chłopi – opowiada dr Orzeł. – My często mamy ten obraz szlachcica tego bogatego w głowie, nie myślimy o tym, że zdecydowana większość szlachty wiodła życie bardzo biedne.„Wszystko, co mam, odziedziczyłem sam, a całą resztę osiągnąłem ciężką pracą własnych chłopów” – mówi serialowy Jan Paweł (tak, tak, oczywiście odnosimy się też do serialu „1670”!), co stawia go w wąskim gronie szlachty zamożniejszej. Taki szlachcic, posiadacz wsi (lub większej połowy) zajmował się zarządzaniem swoimi włościami. Nie wypadało, by szlachcic parał się rzemiosłem lub handlem. W razie wojny szlachcic oczywiście ruszał z zaciągiem, by walczyć. Czas wypełniało mu też pełnienie funkcji politycznych, czy to na szczeblu lokalnym, czy (w przypadku najzamożniejszych i najbardziej wpływowych) na szczeblu państwowym.Sytuacja szlachcianek mocno zależała od tego, w jak zamożnej rodzinie się urodziły. – Nie było czegoś takiego jak singielstwo. Albo było się żoną czyjąś, albo się szło do klasztoru – mówi dr Orzeł. A decyzja najczęściej zapadała jeszcze zanim dziewczynka weszła na rynek matrymonialny. Jeśli córek było więcej, od razu wiadomo było, że któraś pójdzie do klasztoru – to taniej niż szykować posag. W wyjątkowej pozycji były tylko wdowy. – Wdowa nabierała prawnych przywilejów takich jak mężczyzna – wyjaśnia historyczka. Sama decydowała o swoim majątku, o ewentualnym drugim zamążpójściu, reprezentowała siebie w sądach. To zakres swobód niedostępny dla szlacheckiej żony czy tym bardziej córki. Synowie też nie mieli pełnej wolności, podobnie jak z córkami – praktyczniej było wysłać któregoś z synów na księdza, bo zmniejszało to rozdrobnienie majątku.Z odcinka dowiecie się też, czym był w szlacheckim domu kredens i dlaczego w drodze do niego ubywało potraw, czy opisywane w źródłach imprezy (bywało grubo) to był szlachecki standard, jaką powieść przeczytać, żeby poznać realia życia szlachty w Rzeczpospolitej Obojga Narodów (bynajmniej nie Sienkiewicza – zdaniem dr Orzeł) i za co cenili Rzeczpospolitą podróżnicy z innych krajów. Gorąco polecam!***Uzbierało sie nam odcinków historycznych z okresu Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Częstujcie się:Unia Lubelska - jak dwa państwa i narody w jeden lud zniosła i spoiła? | prof. Henryk Gmiterekhttps://open.spotify.com/episode/41998PcCuhS49iBQ0Vaz8d?si=sTb4YiaUQBaISJJnEPZPVQKuchnia staropolska - co jadali magnaci, a co chłopi? | prof. Jarosław Dumanowskihttps://open.spotify.com/episode/0LEyGOzoL8gYjdP1184D8p?si=EzKcz-S6SZSKBZs-nMjYeAKiedyś Sarmacja, teraz Wielka Lechia? Dlaczego potrzebujemy mitów historycznych | dr Joanna Orzełhttps://open.spotify.com/episode/64qQrxNjyOafdiizkMDMoN?si=siopxNJjSGmRtH7FC5uTvQHoryzonty polskiego szlachcica - jak wyglądała edukacja w I Rzeczypospolitej? | dr Joanna Orzełhttps://open.spotify.com/episode/1cc7tAeOnXPTc0FAuYtV5T?si=_x4yQCADQAairc4AVEdthg

Wilno przecież nieustannie podkreśla, że Rosja i Białoruś wykorzystują cały wachlarz narzędzi przeciwko Polsce i państwom bałtyckim - mówi politolog z Uniwersytetu Łódzkiego. Teraz słychać głosy, że tak naprawdę nie wiadomo ile tych wagonów się pali, jak wygląda sytuacja. Oprócz tego, że pożaru nie udało się ugasić. Gaz musi się wypalić i o ile jeszcze rano mieszkańcy otrzymali informację, że powinni się ewakuować w promieniu jednego kilometra, to teraz słyszymy już o pięciu kilometrów. Więc zapaliły się wagony, mieszkańcy otrzymali alert smsowy z sugestią pozostania w domu, zamknięcia okien, ale następnie już pojawiła się informacja o tym, że należy się ewakuować  tak wedle relacji Barbary Jundo-Kaliszewskiej 10 września rano i popołudniu wyglądała sytuacja w okolicach litewskiej stolicy. Politolog dodaje, że pomimo iż Litwini muszą sami mierzyć się z hybrydowymi atakami, to i tak uważnie obserwują rozwój sytuacji w sąsiedniej Polsce. 

W nocy z wtorku na środę Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych poinformowało, że w trakcie ataku Federacji Rosyjskiej na Ukrainę polska przestrzeń powietrzna została wielokrotnie naruszona przez drony. Komentarz dr Mateusza Piątkowskiego z Uniwersytetu Łódzkiego.

Kończy się lato, ale nie kończy się sezon "patroli moralnych" - jak same siebie nazywają grupy, które od miesięcy pojawiają się w przestrzeni publicznej, by tropić i piętnować rzekome przejawy "demoralizacji". Kim są samozwańczy stróże obyczajowości? Co mówią o nas jako społeczeństwie i jakie konsekwencje ich działania mogą mieć dla ofiar? Goście: Arkadiusz Michałowski z portalu dyżurnet.pl, iranistka Karolina Cieślik-Jakubiak oraz socjolożka z Uniwersytetu Łódzkiego - prof. Izabela Desperak.

Dziś w programie: prezydent Karol Nawrocki składa oficjalną wizytę na Litwie. W jej programie odbyły się rozmowy z prezydentem Gitanasem Nausedą oraz spotkanie z mniejszością polską. W Puźnikach na Ukrainie pochowano szczątki polskich ofiar UPA. W uroczystej mszy żałobnej uczestniczyły rodziny pomordowanych, ale też przedstawiciele rządów Polski i Ukrainy. Polacy apelowali o kontynuację prac poszukiwawczych i ekshumację kolejnych ofiar zamordowanych przez ukraińskich nacjonalistów. Polskie uczelnie aktywnie promują się w środowiskach polonijnych, uczestniczyły choćby w Targach Akademickich. Rozmawiamy z prof. Jakubem Jakubowskim z Uniwersytetu im. Jana Długosza w Częstochowie. Naszym gościem jest ks. Tomasz Materna, proboszcz rzymskokatolickiej Katedry św. Piotra i Pawła w TallinieRozmawiamy m.in. o Polakach w Estonii i o beatyfikacji abpa Eduarda Profittlicha. Jest to historyczne wydarzenie dla niewielkiej wspólnoty katolików w Estonii. To pierwsza beatyfikacja na terenie Estonii i prawdopodobnie pierwsza od czasów reformacji beatyfikacja w północnej Europie. Zap

Ponad 5 tysięcy osób podpisało się pod petycją w obronie Ostrowa Tumskiego. Historyk alarmuje: budowa osiedla na wyspie katedralnej byłaby „hańbą” i zagrożeniem dla najstarszych zabytków Polski. Spór o przyszłość Ostrowa Tumskiego w Poznaniu narasta. Jak mówi prof. Jacek Kowalski, historyk sztuki z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, sprawa dotyczy nie tylko mieszkańców miasta, ale wszystkich Polaków.To nasza kolebka państwowości. Nie możemy dopuścić, by w jej sąsiedztwie powstało blokowisko– podkreśla w rozmowie z Katarzyna Adamiak.Protesty i poparcie społeczneOd kilku tygodni rośnie fala sprzeciwu wobec projektu zagospodarowania północnej części Ostrowa Tumskiego. Petycję przeciwko zabudowie podpisało już ponad 5 tysięcy osób. Głos zabrali również specjaliści – piętnastu profesorów historii sztuki z całej Polski, w tym uznani nestorzy jak prof. Piotr Skubiszewski i prof. Adam Labuda.To nie jest miejsce na budowę osiedla mieszkaniowego. Tu chodzi o ochronę krajobrazu, o kwestie geologiczne, o zachowanie wyjątkowego dziedzictwa historycznego– mówi prof. Jacek Kowalski.Reakcja władz miastaPrezydent Poznania Jacek Jaśkowiak odpowiedział na protesty nerwowo, twierdząc, że mają one charakter polityczny.To kuriozum, bo wśród sygnatariuszy są osoby z różnych środowisk i stron sceny politycznej– komentuje profesor. Dodatkowo Jaśkowiak zarzucił protestującym manipulację wizualizacją projektu, a nawet zagroził procesem.Kilka stowarzyszeń zdecydowało się w tej sprawie złożyć skargę do Rzecznika Praw Obywatelskich, broniąc dobrego imienia zaangażowanych ekspertów i mieszkańców.Ostrów Tumski – symbol i dziedzictwoGość "Poranka Wnet" przypomina, że Ostrów Tumski to jedno z najważniejszych miejsc w historii Polski – obok Wawelu, Gniezna i Zamku Królewskiego w Warszawie. To właśnie tam powstała pierwsza katedra i rezydencja w państwie Piastów.Planowane osiedle miałoby się znaleźć na północnej części wyspy, gdzie dziś znajdują się tereny poprzemysłowe i zielone.Nie chcemy, by ten obszar pozostał zaniedbany. Ale zamiast bloków powinien powstać park albo przestrzeń dla kultury. Budowa kilkudziesięciometrowych bloków mogłaby naruszyć stabilność zabytków i zmienić układ wód gruntowych. To byłoby zbrodnicze działanie– ostrzega prof. Jacek Kowalski.Deweloperzy w cieniuChoć oficjalnie żaden inwestor nie zgłosił się do projektu, w kuluarach mówi się o rozmowach prowadzonych z deweloperami.Wszystko wskazuje na to, że inwestor już czeka. Stąd nerwowość i presja na szybkie przyjęcie planu zagospodarowania– ocenia rozmówca Katarzyny Adamiak.Decydujące głosowanie ma odbyć się jesienią w Radzie Miasta.Jak wesprzeć protest?Inicjatorzy akcji apelują o podpisywanie petycji na stronie petycje.pl. Stowarzyszenie Historyków Sztuki prowadzi też kanał na YouTube, gdzie wypowiadają się artyści, profesorowie i społecznicy. Wkrótce ruszy także specjalna strona internetowa z dokumentami i materiałami dotyczącymi sprawy.To miejsce nie może zostać stracone w tak głupi sposób. Ostrów Tumski to nasza wspólna historia i odpowiedzialność– podsumowuje prof. Jacek Kowalski.

Rozmowa Piotra Szczepańskiego z Magdaleną El Ghamari i Jerzym Markiem Nowakowskim w ramach cyklu #rozmowywszechnicy [6 sierpnia 2025 r.]Palestyna, Kosowo, Bliski Wchód - dlaczego te miejsca można uznać punkty zmagań cywilizacji i czy tylko tam toczy się wojna cywilizacji? A do tego operacja w Gazie dzieli Zachód. Dyplomatyczny zgrzyt polsko-amerykański jest tego wyrazem. Oprócz sprawy Palestyńskiej jest jeszcze Syria, która szuka sposobu na istnienie. A dlaczego Kosowo jest też przejawem wojny cywilizacji? O tym Magdalena El Ghamari i Jerzy Marek Nowakowski w rozmowach międzynarodowych Wszechnicy. Dr Magdalena El Ghamari – ekspertka w dziedzinie bezpieczeństwa międzynarodowego, wykładowczyni Uniwersytetu w Białymstoku i analityczka portalu Defence24. Zastępca prezesa Fundacji Po.Int, członkini m.in. European Security Association i Stowarzyszenia Kombatantów Misji Pokojowych ONZ. Doktorat obroniła w Akademii Obrony Narodowej, obecnie prowadzi drugi przewód w PAN. Prowadziła szkolenia dla instytucji wojskowych i służb mundurowych, współpracowała z organizacjami międzynarodowymi (UNESCO, Frontex, NATO-CCOE). Autorka publikacji o tematyce islamu, terroryzmu i operacji wojskowych, kierowała projektami badawczymi dotyczącymi Bałkanów i migracji. Wykładała również za granicą, m.in. w Albanii i Kosowie.Jerzy Marek Nowakowski - historyk, dziennikarz, publicysta i dyplomata. Absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Warszawskiego, doktor nauk historycznych. W latach 1997–2001 pełnił funkcję podsekretarza stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, był głównym doradcą premiera Jerzego Buzka ds. międzynarodowych. Ambasador RP na Łotwie (2010–2014) i w Armenii (2014–2017). Współpracownik „Solidarności” w latach 80., pracował jako dziennikarz i redaktor, m.in. w „Tygodniku Polskim” i tygodniku „Wprost”. Wykładowca Studium Europy Wschodniej UW, prezes Fundacji Pomoc Polakom na Wschodzie, a od 2020 – Stowarzyszenia Euro-Atlantyckiego. Autor publikacji poświęconych polityce wschodniej i krajom byłego ZSRR. Odznaczony m.in. Orderem Trzech Gwiazd (Łotwa) i Orderem „Za Zasługi dla Litwy”.Jeśli chcesz wspierać Wszechnicę w dalszym tworzeniu treści, organizowaniu kolejnych #rozmówWszechnicy, możesz:1. Zostać Patronem Wszechnicy FWW w serwisie https://patronite.pl/wszechnicafwwPrzez portal Patronite możesz wesprzeć tworzenie cyklu #rozmowyWszechnicy nie tylko dobrym słowem, ale i finansowo. Będąc Patronką/Patronem wpłacasz regularne, comiesięczne kwoty na konto Wszechnicy, a my dzięki Twojemu wsparciu możemy dalej rozwijać naszą działalność. W ramach podziękowania mamy dla Was drobne nagrody.2. Możesz wspierać nas, robiąc zakupy za pomocą serwisu Fanimani.pl - https://tiny.pl/wkwpkJeżeli robisz zakupy w internecie, możesz nas bezpłatnie wspierać. Z każdego Twojego zakupu średnio 2,5% jego wartości trafi do Wszechnicy, jeśli zaczniesz korzystać z serwisu FaniMani.pl Ty nic nie dopłacasz!3. Możesz przekazać nam darowiznę na cele statutowe tradycyjnym przelewemDarowizny dla Fundacji Wspomagania Wsi można przekazywać na konto nr:33 1600 1462 1808 7033 4000 0001Fundacja Wspomagania WsiZnajdź nas: https://www.youtube.com/c/WszechnicaFWW/https://www.facebook.com/WszechnicaFWW1/https://anchor.fm/wszechnicaorgpl---historiahttps://anchor.fm/wszechnica-fww-naukahttps://wszechnica.org.pl/#rozmowywszechnicy #polityka #bliskiwschód #palestyna #kosowo #izrael #gaza #syria #wojna

W 102. odcinku gości u nas Magdalena Bańdo – studentka i zawodniczka Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Rozmawiamy o górach, studiach i języku arabskim. Wszystko to składa się na życiorys narciarki, która zdobywania nagród się nie boi. Co jest ważniejsze - sport czy studia? Odpowiedź nie jest taka oczywista.Bartek Wasilewski zapraszam!

Tożsamość kulturowa każdego z nas kształtuje się pod wpływem wielu czynników – takich jak historia, język, środowisko rodzinne, ale również szkoła i edukacja regionalna od najmłodszych lat. W tym odcinku rozmawiamy z absolwentką pedagogiki przedszkolnej i wczesnoszkolnej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, mgr Eweliną Kulas, o roli, jaką pełnią placówki oświatowe w procesie budowania tożsamości wśród najmłodszych mieszkańców Górnego Śląska. Zastanawiamy się również nad tym, jak stosunek rodziny do języka śląskiego i śląskiej kultury wpływa na dzieci.W centrum naszej rozmowy pojawia się pytanie o to, jak wspierać dzieci w rozwijaniu poczucia przynależności kulturowej – z otwartością, akceptacją i bez ciężaru wstydu, który nierzadko bywa przekazywany nieświadomie przez dorosłych, jako echo dawnych traum czy wykluczenia.Zaprasza Klaudia Sobolewskafot. Patryk Osadnik

Marię Kazimierę d'Arquien znamy jako „Marysieńkę”, ale to zdrobnienie niesłusznie umniejsza rangę tej postaci. Francuska szlachcianka przeszła długą drogę: od dwórki Marii Ludwiki Gonzagi, przez nieszczęśliwe małżeństwo z potężnym magnatem Janem Zamoyskim, aż po koronę królowej Rzeczypospolitej.Związek Marii Kazimiery z Janem Sobieskim był wyjątkowy. W świecie małżeństw aranżowanych, opartych na politycznej kalkulacji, połączyły ich nie tylko uczucia, lecz także wspólne lektury i intelektualne porozumienie. Choć nie ingerowała bezpośrednio w politykę męża, odgrywała na dworze fundamentalną rolę. Zabiegała o stworzenie dynastii.Kim była Maria Kazimiera? Dlaczego była tak ważna dla królowej Marii Ludwiki Gonzagi? Co kryje w sobie jej słynna korespondencja z Janem Sobieskim? I dlaczego wielu historyków przez lata umniejszało jej znaczenie?O tym wszystkim w Podcaście Muzeum Historii Polski z serii Inne historie Polski. Rozmawiają Cezary Korycki i jego gość, prof. Aleksandra Skrzypietz z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.Podcast zrealizowano w ramach zadania: kontynuacja i rozbudowa multimedialnego projektu informacyjno-edukacyjnego - Portal Historyczny Dzieje.pl

Tu zaczęła się Polska – dosłownie. Ostrów Tumski w Poznaniu to pierwsze centrum władzy, wiary i kultury piastowskiego państwa. O jego wyjątkowym dziedzictwie mówił w Radiu Wnet dr Jacek Kowalski.Deweloperzy planują postawić bloki mieszkalne tuż obok Katedry Poznańskiej – w historycznym sercu Ostrowa Tumskiego. Według doniesień medialnych, powstać ma nawet 9‑piętrowa zabudowa. Obszar inwestycji znajduje się na terenach dawnej elektrociepłowni i ma być przekształcony w duże osiedle – przewiduje się tysiące mieszkań wraz z miejscami parkingowymi. Inwestycja wzbudza silny sprzeciw mieszkańców, historyków i ekologów, którzy obawiają się zniszczenia historycznego charakteru Ostrowa Tumskiego.Ostrów Tumski to nie tylko wyspa katedralna, ale jądro pierwszego państwa Piastów– mówił w Poranku Radia Wnet dr Jacek Kowalski, historyk sztuki, poeta i wykładowca Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.To było centrum, gniazdo. Gniazdo jest też w Gnieźnie, ale tutaj także biło serce tego pierwszego państwa– mówił dr Kowalski, przypominając, że zanim jeszcze powstała pierwsza katedra, na Ostrowie Tumskim działała prawdopodobnie stacja biskupa Jordana, który przybył, by ewangelizować ziemie Polan.Jak to się zaczęło w PoznaniuW tym samym miejscu rozpoczęto budowę dużego jak na owe czasy kościoła, jeszcze zanim powstała archidiecezja gnieźnieńska. Dziś w podziemiach gotyckiej katedry można zobaczyć pozostałości katedry przedromańskiej – fundamenty i filary pierwszego wielkiego kościoła w Polsce. Obok niej znajdowało się palatium książęce z kaplicą, którą historycy uznają za najstarszą chrześcijańską świątynię w państwie Polan. Nad jej fundamentami wznosi się dziś gotycka kolegiata Najświętszej Marii Panny.Jak podkreślał gość Poranka Radia Wnet, świadomość wyjątkowości tego miejsca przetrwała przez stulecia. Jeszcze w XV wieku ksiądz rezydujący przy kolegiacie nosił tytuł kapelana królewskiego – mimo że król od dawna już tam nie rezydował.Ostrów Tumski z czasem stał się duchowym miasteczkiem. Po lokacji Poznania w XIII wieku i powstaniu Starego Miasta po drugiej stronie Warty, wyspa została przekazana kapitule i biskupowi. Otoczona gotyckimi murami, wypełniona kanoniami, katedrą i innymi świątyniami, przypominała w swej strukturze miejsca takie jak Wawel czy Ostrowy w Płocku i Wrocławiu. Poznańska katedra, jak zauważył Kowalski, była jednak najstarsza – zarówno jako budowla, jak i prawdopodobnie jako katedra diecezjalna.Na Ostrowie Tumskim znajduje się również późnogotyckie Kolegium Lubrańskiego – drugi, obok krakowskiego Kolegium Maius, zachowany w Polsce przykład średniowiecznego kolegium.To miejsce wspólnego przebywania uczonych i uczących się. Powstało na początku XVI wieku i jest bardzo ważne w historii sztuki i nauki polskiej– zaznaczył.Jak zmieniała się okolica Ostrowa TumskiegoDr Kowalski przywołał także swoje osobiste wspomnienia z dzieciństwa, gdy jako mały chłopiec wchodził na Ostrów Tumski z poczuciem, że dotyka tysiąca lat historii.Pamiętam tę niezwykłą ciszę. A potem – taki szok– dodał, nawiązując do brutalnych zmian, jakie przyniosły lata 60.W tamtym czasie przez Ostrów Tumski przeciągnięto trasę dwupasmową, odcinając katedrę i pałac arcybiskupi od seminarium duchownego. Zlikwidowano także most prowadzący na Śródkę — dzielnicę, z której parafianie przez wieki chodzili do katedry.To był cios w miasteczko duchownych, cios w archidiecezję, w wiernych. W imię nowoczesności zniszczono cały układ przestrzenny– mówił.Dziś, jak ostrzegł, pojawiają się pomysły, które mogą być powtórzeniem tamtego błędu. Dlatego, podkreślił, trzeba z wielką ostrożnością podchodzić do każdej ingerencji w to wyjątkowe miejsce.Ostrów Tumski to jądro naszego państwa, miejsce, gdzie zaczęła się Polska– podsumował dr Jacek Kowalski.

Dziś w audycji mówimy o spotkaniu premiera Donalda Tuska z nowym dowódcą wojsk NATO w Europie, gen. Alexusem Grynkewichem, o wyprawie naukowej studentów Uniwersytetu Wrocławskiego na Spitsbergen, wyzwaniach stojących przed polskim szkolnictwem w Stanach Zjednoczonych oraz  działalności Polskiego Radia w Górnej Austrii. Zapraszamy do słuchania!

Rozmowa z prof. Krzysztofem Podemskim z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu dotyczyła sytuacji politycznej w Polsce po wyborach prezydenckich i rekonstrukcji rządu. Profesor opisał polskie społeczeństwo jako skrajnie spolaryzowane, podzielone na zwolenników społeczeństwa otwartego i zamkniętego. Omówiono także wzrost radykalizmu prawicowego w Europie i jego przyczyny, w tym ubożenie klasy średniej i wzrost wpływów elit. Podemski mówił również o pracy komisji, której jest członkiem, badającej represje wobec społeczeństwa obywatelskiego w latach 2015-2023, oraz o potrzebie kontynuacji jej działań. Rozmowa poruszyła również kwestię odpowiedzialności za przekroczenia uprawnień funkcjonariuszy publicznych podczas protestów.

W tym wydaniu: o sytuacji w strefie Gazy, o rządowych planach przedłużenia zawieszenia prawa do azylu na granicy białoruskiej, o rozdaniu dyplomów w wileńskiej filii Uniwersytetu w Białymstoku oraz o znaczeniu Polonia Camp – spotkania młodzieży polonijnej w Warszawie. Zapraszamy do słuchania!

W tym wydaniu: o potencjalnych negocjacjach na linii Ukraina-Rosja; o podejrzeniu cholery w Polsce; rozmowa z Małgorzatą Kidawą-Błońską, marszałek Senatu, o polonijnym zjeździe młodych w Warszawie; spotkanie z Andżeliką Borys, członkinią Polonijnej Rady Konsultacyjnej przy Marszałku Senatu, liderką środowiska polskiego na Białorusi; rozdanie dyplomów w wileńskiej filii Uniwersytetu w Białymstoku. Zapraszamy do słuchania!

Star Wars i sztuka dyplomacji: Konflikty, sojusze i władza w odległej galaktyce. Zapraszam na audycję z dr Jakubem Stępniem z Uniwersytetu Łódzkiego.Fot. Dick Thomas Johnson, licencja CC BY 2.0https://live.staticflickr.com/65535/49639611383_67c37917c3_b.jpg

Masz to w genach. Często używamy tego zdania, kiedy chcemy nawiązać do podobieństwa, upodobań czy też uzdolnień obecnych w naszej rodzinie. Mamy na myśli zazwyczaj rodziców, dziadków, czy pradziadków, po których dziedziczymy. Rzadko, a właściwie w ogóle nie sięgamy do głębszej przeszłości genowej. Tymczasem ciekawe jest to, co dziedziczymy po neandertalczyku, który żył ponad 40 tysięcy lat temu? Na to pytanie odpowie wykład w Szkole Bardzo Wieczorowej zatytułowany „Prehistoria w genach człowieka”. Z dr. Andrzejem Boczarowskim, naukowcem interdyscyplinarnym, grafikiem i popularyzatorem nauki, pracownikiem Uniwersytetu Śląskiego rozmawia Beata Tomanek.

Dr Paweł Szadkowski z Uniwersytetu w Białmystoku prowadzi nas przez dzieje Półwyspu Iberyjskiego, gdzie warstwy Iberów, Basków, Rzymian, Wizygotów i Arabów ułożyły skomplikowaną mozaikę kultur. Od uprzemysłowionego Kraju Basków i rybackiej Asturii, przez dumną Katalonię, po wielokulturową Andaluzję odkrywamy, że wspólna flaga zasłania plątaninę języków, mitów i ambicji. Rozmawiamy o rekonkwiście, dziś chętnie przywoływanej przez skrajną prawicę, o inkwizycji demonizowanej bardziej, niż na to zasługuje, i o tym, jak Cortés, Karol V oraz złoto Ameryk zbudowały pierwsze globalne imperium, którego Hiszpania nie potrafiła utrzymać. To historia kraju rozdartego między idealizmem Don Kichota a pragmatyzmem Sancho Pansy. Kim byli pierwsi mieszkańcy Półwyspu Iberyjskiego i jakie ślady po nich pozostały? Jak naprawdę wyglądała rekonkwista? Na czym polegał hiszpański model kolonializmu? Czym jest Hispanidad? Dlaczego Hiszpania utraciła swoje światowe imperium? Chcesz więcej rzetelnych treści historycznych? U nas znajdziesz analizy, rozmowy z badaczami i książki, które warto znać. Skorzystaj ze specjalnej oferty: 30% zniżki na roczną subskrypcję z kodem HISTORIA30 na stronie www.polityka.pl/kod/historia30.

Nie masz jeszcze planów na weekend? Ryga to idealna propozycja na szybki wypad. Gotycka starówka, secesyjne kamienice, rejs po Dźwinie, plaża w Jurmale i klimatyczne targowiska w dawnych hangarach sterowców – wszystko w zasięgu krótkiego spaceru. Niby blisko, a zupełnie inny świat.Zapraszam do obejrzenia krótkiej relacji z tego kraju. Towarzyszył mi dr Edward Seliszka z Uniwersytetu w Rydze.

Pod koniec ub. roku dwóch dżentelmenów, ważnych figur świata AI, zawarło zakład dotyczący rozwoju sztucznej inteligencji.Czy AI do 2027 będzie w stanie:• samodzielnie przeanalizować i omówić film i powieść;• napisać biogram albo nekrolog, angażujący i bez konfabulacji;• opanować każdą nową grę wideo w ciągu minut lub przynajmniej godzin;• pisać pisma prawnicze bez błędów w casusach;• programować bez błędu kod o długości ponad 10 tys. linii na podstawie polecenia w człowieka, który nie jest ekspertem;• napisać powieść lub dokument zasługujący na nagrodę Pulitzera;• stworzyć scenariusz filmowy godny Oscara;• dokonać przełomowego odkrycia naukowego zasługującego na nagrodę Nobla;• dokonać konwersji dowodów matematycznych napisanych w języku naturalnym w formę symboliczną?Uczestnikami zakładu są Gary Marcus, amerykański naukowiec (psycholog z MIT), przedsiębiorca i autor zajmujący się sztuczną inteligencją (pomysłodawca zakładu) i Miles Brundage, niezależny badacz AI, od 2018 do 2024 r. pracował w OpenAI, min. na ważnym stanowisku starszego doradcy ds. gotowości AGI (pol. Ogólnej Sztucznej Inteligencji). Marcus stawia, że AI nie będzie umiało wykonać więcej niż 4 zadań z tej listy; Brundage - stawia, że będzie potrafiło zrealizować przynajmniej 8.10 prac AI i szanse obu stron komentuje gość Limes inferior, Robert Trypuz, badacz i entuzjasta AI, specjalista w dziedzinie Semantic Web i inżynierii danych. Doktor informatyki i telekomunikacji Uniwersytetu w Trydencie, dr habilitowany filozofii na KUL. Od ponad 15 lat angażuje się w implementację rozwiązań z obszaru sztucznej inteligencji, współpracując z licznymi firmami z sektora ICT. Jest autorem ponad 80 publikacji naukowych i laureatem prestiżowych nagród. Prywatnie chrześcijanin, mąż i ojciec; właściciel psa i kanarka. Był już gościem naszej audycji, kiedy premierę miała książka popularyzatorska - “Prosto o AI. Jak działa i myśli sztuczna inteligencja?”

Na czym polega Kościół? Czy potrzebuje struktur organizacyjnych? Jak rodziły się pierwsze wspólnoty? Do czego służy episkopat? Czym są wspólnoty podstawowe i czego mogą nas nauczyć o Kościele? Czy (i do czego) wspólnota potrzebuje księdza? Czy Ewangelia jest lewicowa? I czy Jezusowi chodziło o bycie dobrym człowiekiem?O Kościele bliskim i oddolnym opowiada dr hab. Marek Kita, teolog z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, związany ze wspólnotą Chemin Neuf.—Zapraszamy na nasz profil na Patronite.pl:⁠Smak Karmelu na Patronite

Rozmowa Piotra Szczepańskiego z Magdaleną El Ghamari i Jerzym Markiem Nowakowskim w ramach cyklu #rozmowywszechnicy [18 czerwca 2025 r.]Gdy przywódcy Hamasu planowali atak na Izrael, zapewne nie spodziewali się, że wywołają konflikt, który zagrozi ich egzystencji, osłabi Hezbollah i postawi pod znakiem zapytania przyszłość rządzących w Iranie. Nie mogli też przewidzieć tego irańscy ajatollahowie, którzy liczyli na silne związki z Rosją oraz wsparcie Chin. Ich celem było zapewne podważenie finalizacji paktu "Abrahamowego", mającego na celu stabilizację relacji między częścią państw arabskich a Izraelem. Na Bliskim Wschodzie zbieżność interesów wielu dużych i średnich mocarstw sprawia, że wynik tej wojny będzie miał wpływ na ich przyszłość i będzie okazją do zmian. Zatem, kto i jakie interesy ma w tej wojnie?Dr Magdalena El Ghamari – ekspertka w dziedzinie bezpieczeństwa międzynarodowego, wykładowczyni Uniwersytetu w Białymstoku i analityczka portalu Defence24. Zastępca prezesa Fundacji Po.Int, członkini m.in. European Security Association i Stowarzyszenia Kombatantów Misji Pokojowych ONZ. Doktorat obroniła w Akademii Obrony Narodowej, obecnie prowadzi drugi przewód w PAN. Prowadziła szkolenia dla instytucji wojskowych i służb mundurowych, współpracowała z organizacjami międzynarodowymi (UNESCO, Frontex, NATO-CCOE). Autorka publikacji o tematyce islamu, terroryzmu i operacji wojskowych, kierowała projektami badawczymi dotyczącymi Bałkanów i migracji. Wykładała również za granicą, m.in. w Albanii i Kosowie.Jerzy Marek Nowakowski - historyk, dziennikarz, publicysta i dyplomata. Absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Warszawskiego, doktor nauk historycznych. W latach 1997–2001 pełnił funkcję podsekretarza stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, był głównym doradcą premiera Jerzego Buzka ds. międzynarodowych. Ambasador RP na Łotwie (2010–2014) i w Armenii (2014–2017). Współpracownik „Solidarności” w latach 80., pracował jako dziennikarz i redaktor, m.in. w „Tygodniku Polskim” i tygodniku „Wprost”. Wykładowca Studium Europy Wschodniej UW, prezes Fundacji Pomoc Polakom na Wschodzie, a od 2020 – Stowarzyszenia Euro-Atlantyckiego. Autor publikacji poświęconych polityce wschodniej i krajom byłego ZSRR. Odznaczony m.in. Orderem Trzech Gwiazd (Łotwa) i Orderem „Za Zasługi dla Litwy”.Jeśli chcesz wspierać Wszechnicę w dalszym tworzeniu treści, organizowaniu kolejnych #rozmówWszechnicy, możesz:1. Zostać Patronem Wszechnicy FWW w serwisie https://patronite.pl/wszechnicafwwPrzez portal Patronite możesz wesprzeć tworzenie cyklu #rozmowyWszechnicy nie tylko dobrym słowem, ale i finansowo. Będąc Patronką/Patronem wpłacasz regularne, comiesięczne kwoty na konto Wszechnicy, a my dzięki Twojemu wsparciu możemy dalej rozwijać naszą działalność. W ramach podziękowania mamy dla Was drobne nagrody.2. Możesz wspierać nas, robiąc zakupy za pomocą serwisu Fanimani.pl - https://tiny.pl/wkwpkJeżeli robisz zakupy w internecie, możesz nas bezpłatnie wspierać. Z każdego Twojego zakupu średnio 2,5% jego wartości trafi do Wszechnicy, jeśli zaczniesz korzystać z serwisu FaniMani.pl Ty nic nie dopłacasz!3. Możesz przekazać nam darowiznę na cele statutowe tradycyjnym przelewemDarowizny dla Fundacji Wspomagania Wsi można przekazywać na konto nr:33 1600 1462 1808 7033 4000 0001Fundacja Wspomagania WsiZnajdź nas: https://www.youtube.com/c/WszechnicaFWW/https://www.facebook.com/WszechnicaFWW1/https://anchor.fm/wszechnicaorgpl---historiahttps://anchor.fm/wszechnica-fww-naukahttps://wszechnica.org.pl/#iran #izrael #wojna #rozmowywszechnicy #polityka #bliskiwschód

Ajatollah Chamenei przeniesiony do podziemnego bunkra. Co to oznacza? W obliczu rosnącego napięcia na Bliskim Wschodzie i nasilających się ataków na Teheran, najwyższy przywódca Iranu – Ali Chamenei – miał zostać ewakuowany do tajnego podziemnego schronu w dzielnicy Lawizan. Komentarz prof. Roberta Czuldy z Uniwersytetu Łódzkiego.

Ropa w poniedziałek wyraźnie w dół, mimo że rakiety nadal spadają, a po pierwszym uderzeniu Izraela cena surowca wystrzeliła do góry. Czyżby ropa była jednak odporna na tak dramatyczne zaostrzenie sytuacji w naftowym rejonie świata? W USA hamują oczekiwania inflacyjne, a w Polsce inflacja. Ale 9 lipca zbliża się wielkimi krokami, a z nim koniec moratorium na cła. Jakie są możliwe scenariusze? O tym Robert Stanilewicz rozmawia z Rafałem Bogusławskim. A potem... BTC!! Czyli inwestowanie indeksowe w kryptowaluty na polskim rynku. Niedługo będzie można korzystać z dwóch rozwiązań, by zainwestować na rynku cyfrowym bez kupowania samego BTC i o tym opowiada specjalista od inwestowania indeksowego, czyli Tomasz Miziołek, prof. Uniwersytetu Łódzkiego, etf.com.pl. Zapraszamy!!  

Opowieści o królach, o możnych rodach, o poetach, o wojnach, biskupach, a w dużej mierze… o alkoholu. Sagi islandzkie powstawały od XII do XV wieku, spisywano wtedy historie, które w ustnej tradycji krążyły o wiele dłużej. Wiemy to, bo pojawiają się w nich postaci historyczne z X wieku. – Jest to bardzo szeroki wachlarz opowieści, a ten wspólny mianownik to to, że na pewnym etapie w Islandii one są po prostu spisywane – tłumaczy znany wam już prof. Jakub Morawiec z Uniwersytetu Śląskiego. Z nim i dr Martą Rey-Radlińską z Uniwersytetu Jagiellońskiego rozmawiamy o fenomenie sag islandzkich.Najstarsze sagi to poematy, dopiero później zaczęto je tworzyć prozą. Wygląda na to, że Islandczycy darzyli twórczość skaldów szczególną estymą. – W bitwie [pod Hjörungavágr] brało udział czterech Islandczyków i wszyscy byli poetami – śmieje się dr Rey-Radlińska. Co wyjątkowe na tle innych państw skandynawskich, po przyjęciu chrześcijaństwa (Islandia zrobiła to w 1000 roku) nie tępiono przejawów wcześniejszej kultury. Chrześcijańscy poeci i pisarze, jak Snorri Sturluson, chętnie sięgali po dawne opowieści, dzięki czemu zachowały się do dzisiaj.Bohater sagi ma jedno zadanie: rozpoznać znaki i zrozumieć, jaki przeznaczono mu los. – Dobrze spełnione życie to jest takie, które wiąże się z wypełnieniem tego losu – opowiada prof. Morawiec. Ale nawet bohater może zbłądzić, w czym wybitnie pomaga alkohol. W „Sadze o Jomswikingach”, którą właśnie przetłumaczyli moi goście, ambitny, dzielny jarl Sigwaldi pada ofiarą podstępu duńskiego króla Swena. Na uczcie przesadza z alkoholem i składa obietnicę, że wyruszy na Norwegię, by pokonać jej władcę, jarla Haakona. Alkoholowych przechwałek nie da się odwołać, Jomswikingowie pakują się więc w wojnę z Norwegami i ponoszą srogie konsekwencje.W odcinku posłuchacie też o tym, jak współcześni Islandczycy traktują sagi, dlaczego islandzcy chrześcijanie stali się promotorami rodzimej kultury, czy w sagach można znaleźć polskie ślady i czy oferowanie bogom siedmioletniego syna to dobra strategia na bitwę.W dniach 3-8 sierpnia w Katowicach i Krakowie odbędzie się wspaniała konferencja nordystyczna o nazwie „Sagas and Otherness”. Wystąpienia będą otwarte dla publiczności, więc jeśli komuś po drodze, to wybierzcie się posłuchać światowej klasy specjalistów od sag! A kto woli poczytać w domowym zaciszu, może zajrzeć na stronę Wydawnictwa Uniwersytetu Śląskiego w poszukiwaniu „Sagi o Jomswikingach” w przekładzie moich dzisiejszych gości.Link do informacji o konferencji: https://us.edu.pl/wydzial/wh/en/konferencje-naukowe/sagaconference2025/ 

Jak wygląda praca emocjonalna w polskim kontekście - od życia domowego, przez sektor usług, aż po temat zawodowego wypalenia i nierówności emocjonalnych obciążeń. Rose Hackman i jej wnikliwa analiza pracy emocjonalnej - codziennego, nieraz ukrytego wysiłku regulowania własnych emocji dla dobra innych. Przedstawiamy zbiór praktycznych narzędzi, które pomagają odzyskać równowagę i docenić jej wartość. Gościnie: Rose Hackman, autorka książki "Praca emocjonalna. Jak niewidzialna praca kształtuje nasze życie i jak poznać się na własnej sile" oraz Natalia Sarata, edukatorka antydyskryminacyjna oraz trenerka przeciwdziałania wypaleniu i dr Małgorzata Skowrońska, socjolożką z Uniwersytetu w Białymstoku - ekspertką zajmującą się badaniem zjawisk związanych z emocjami w pracy oraz strukturą społeczną polskiego rynku pracy.

Nowy gracz w globalnym wymiarze sprawiedliwości. Chiny rzucają wyzwanie Hadze. Komentarz dr Mateusza Piątkowskiego z Uniwersytetu Łódzkiego.

Rozmowa Piotra Szczepańskiego z Magdaleną El Ghamari i Jerzym Markiem Nowakowskim w ramach cyklu #rozmowywszechnicy [28 maja 2025 r.]W Polsce debaty wyborcze przyćmiły wiele globalnych wydarzeń. Tymczasem na świecie dzieją się ważne rzeczy, a rywalizacja mocarstw trwa, obejmując nie tylko wojny celne. Ostatnia wizyta prezydenta Donalda Trumpa na Bliskim Wschodzie oraz jego rozmowy i decyzje zaskoczyły wielu obserwatorów. Na ile te zmiany są trwałe i jakie mają znaczenie w kontekście rywalizacji z Chinami oraz w stosunkach Stanów Zjednoczonych z Izraelem, Iranem, Syrią, Arabią Saudyjską...?Dr Magdalena El Ghamari – ekspertka w dziedzinie bezpieczeństwa międzynarodowego, wykładowczyni Uniwersytetu w Białymstoku i analityczka portalu Defence24. Zastępca prezesa Fundacji Po.Int, członkini m.in. European Security Association i Stowarzyszenia Kombatantów Misji Pokojowych ONZ. Doktorat obroniła w Akademii Obrony Narodowej, obecnie prowadzi drugi przewód w PAN. Prowadziła szkolenia dla instytucji wojskowych i służb mundurowych, współpracowała z organizacjami międzynarodowymi (UNESCO, Frontex, NATO-CCOE). Autorka publikacji o tematyce islamu, terroryzmu i operacji wojskowych, kierowała projektami badawczymi dotyczącymi Bałkanów i migracji. Wykładała również za granicą, m.in. w Albanii i Kosowie.Jerzy Marek Nowakowski - historyk, dziennikarz, publicysta i dyplomata. Absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Warszawskiego, doktor nauk historycznych. W latach 1997–2001 pełnił funkcję podsekretarza stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, był głównym doradcą premiera Jerzego Buzka ds. międzynarodowych. Ambasador RP na Łotwie (2010–2014) i w Armenii (2014–2017). Współpracownik „Solidarności” w latach 80., pracował jako dziennikarz i redaktor, m.in. w „Tygodniku Polskim” i tygodniku „Wprost”. Wykładowca Studium Europy Wschodniej UW, prezes Fundacji Pomoc Polakom na Wschodzie, a od 2020 – Stowarzyszenia Euro-Atlantyckiego. Autor publikacji poświęconych polityce wschodniej i krajom byłego ZSRR. Odznaczony m.in. Orderem Trzech Gwiazd (Łotwa) i Orderem „Za Zasługi dla Litwy”.Jeśli chcesz wspierać Wszechnicę w dalszym tworzeniu treści, organizowaniu kolejnych #rozmówWszechnicy, możesz:1. Zostać Patronem Wszechnicy FWW w serwisie https://patronite.pl/wszechnicafww2. Możesz wspierać nas, robiąc zakupy za pomocą serwisu Fanimani.pl - https://tiny.pl/wkwpk3. Możesz przekazać nam darowiznę na cele statutowe tradycyjnym przelewemDarowizny dla Fundacji Wspomagania Wsi można przekazywać na konto nr:33 1600 1462 1808 7033 4000 0001Fundacja Wspomagania WsiZnajdź nas: https://www.youtube.com/c/WszechnicaFWW/https://www.facebook.com/WszechnicaFWW1/https://anchor.fm/wszechnicaorgpl---historiahttps://anchor.fm/wszechnica-fww-naukahttps://wszechnica.org.pl/#rozmowywszechnicy #polityka #politykazagraniczna #bliskiwschód #wschód

Gościem Rozmowy Dnia był dr Paweł Ramiączek, politolog z Uniwersytetu WSB Merito w Łodzi.

O śląskiej konstytucji z XVI wieku mówiła prof. Małgorzata Myśliwiec z Uniwersytetu Śląskiego.

W najnowszej odsłonie „Skądinąd” gości prof. Arkadiusz Stempin, politolog i historyk z Uczelni Korczaka w Warszawie i Uniwersytetu we Fryburgu. A rozmawiamy o populizmie i demokracji. Rozmawiamy także o „zwrocie konserwatywnym”.  O różnicy pomiędzy populizmem a polityką demokratyczną (prawicową lub lewicową). O abdykacji Benedykta XVI jako początku nowej epoki politycznej. O wyborach w Polsce i Stanach Zjednoczonych. O momencie dziejowym, w którym jesteśmy i o tym, jak rysują się scenariusze na przyszłość. A także o wielu jeszcze innych sprawach. Owocnego słuchania!

Rozmawiamy o tym, jak zmieniła się Czeczenia pod rządami Ramzana Kadyrowa i czy jego problemy zdrowotne doprowadzą do zmiany władzy w Groznym? Mówimy także o Turkmenistanie, który jest jednym z najbardziej zamkniętych państw świata.Naszym gościem jest ekspert ds. Azji Centralnej i Kaukazu, dr Jerzy Szukalski - historyk i prawnik z Uniwersytetu w Siedlcach.

Naukowcy z Uniwersytetu Szczecińskiego, Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu i Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach chcą sprawdzić, czy drożdże zmodyfikowane przy pomocy genów niesporczaka, organizmu odpornego na ekstremalne warunki, mogą dostarczyć astronautom pożywienia w trakcie długotrwałych misji kosmicznych. Eksperyment "Yeast Tardigrade Gene" będzie jednym z trzynastu realizowanych przez Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego w ramach misji IGNIS na Międzynarodową Stację Kosmiczną. O jego szczegółach mówi w rozmowie z RMF FM prof. Ewa Szuszkiewicz, astrofizyk i astrobiolog z Uniwersytetu Szczecińskiego, członkini Komitetu Badań Kosmicznych i Satelitarnych Polskiej Akademii Nauk.

Białoruska SRR wychodzi z wojny jako jedna z najbardziej zniszczonych republik ZSRR. Śmierć Stalina. Okres rządów Piotra Maszerowa. Odkrycie masowych grobów w Kuropatach.Zapraszam na II część "Historii Białorusi", moim Gościem był prof. Oleg Łatyszonek z Uniwersytetu w Białymstoku.

- Podczas kampanii wyborczej, każde wydarzenie historyczne, będzie wykorzystywane do ataków na konkurentów. Jedyną granicą tego co wtedy mówią politycy, są rady ich doradców politycznych, że pewnymi wypowiedziami szkodzą sobie i swojej formacji politycznej - powiedział w Polskim Radiu 24 dr Maciej Onasz, politolog z Uniwersytetu Łódzkiego. 

W najnowszym odcinku podcastu 8.10 Gazety Wyborczej redaktor Łukasz Grzymisławski rozmawia z dr Tomaszem Makarewiczem, ekonomistą z Uniwersytetu w Bielefeld i ekspertem organizacji Dobrobyt Na Pokolenia. Tematem rozmowy jest wojna handlowa zainicjowana przez administrację Donalda Trumpa — jej kulisy, konsekwencje oraz potencjalny wpływ na przyszłość globalnego systemu finansowego. Ekspert analizuje chaotyczną politykę celną USA, błędne założenia protekcjonizmu i ich realny wpływ na amerykańską oraz europejską gospodarkę, z uwzględnieniem niemieckiego przemysłu motoryzacyjnego. Poruszamy również temat amerykańskiego długu publicznego jako fundamentu współczesnego kapitalizmu, idei „dobrego długu” i roli USA jako producenta bezpiecznych aktywów finansowych. Jakie kraje budują swoją siłę na długu? Czy warto dziś inwestować w USA? Czy Trump chce ustanowić nowy porządek gospodarczy — i czy wie, jak miałby on wyglądać?

"Nie wiem, czy prezydent ma świadomość, jak to jest niespójne z jego stanowiskiem" - tak wiceprezydent J.D. Vance skomentował decyzję Donalda Trumpa o bombardowaniach w Jemenie. Wiadomość wysłana przez Vance'a do innych członków administracji rozzłościła niektórych republikanów, którzy uznali ją za próbę zablokowania decyzji prezydenta. Kim jest J.D. Vance, który w tak krótkim czasie zrobił oszałamiającą karierę? Czy szykuje się do zostania prezydentem USA? A może chciałby zostać nim przed upływem kadencji Trumpa? O tym w nowym odcinku podcastu Thomas Orchowski rozmawia z profesorem Michałem Urbańczykiem, amerykanistą z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Na ile opis procesu Jezusa w Nowym Testamencie jest wiarygodny? Czy rzeczywiście była prawna możliwość uwolnienia Barabasza? Czy w kolejnych wiekach podejmowano próby rewizji wyroku? O procesie Chrystusa mówi prof. Maksymilian Stanulewicz - historyk prawa i specjalista prawa wyznaniowego z Zakładu Badań nad Ustrojem Państwa i Myślą Polityczno-Prawną, Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Dr Tomasz Woźniak, ekonomista z Uniwersytetu w Melbourne, komentuje przedwyborcze założenia budżetowe rządzącej Partii Pracy w Australii.

- Koalicja Obywatelska oraz Prawo i Sprawiedliwość starają się coś ugrać na śmierci Barbary Skrzypek, oczywiście grając na swoich fortepianach. Dla KO jest to sposób na pokazanie, że dążą do rozliczenia z niegospodarności poprzedniego rządu, a dla PiS do zarzucania rządowi Donalda Tuska, upolitycznienia prokuratury - powiedział w Polskim Radiu 24 dr Maciej Onasz, politolog z Uniwersytetu Łódzkiego. 

Czy modele sztucznej inteligencji są sojusznikami czy stanowią problem dla naukowców? Jak zmieniają ich codzienną pracę? Czy naukowcy powinni się obawiać? A może istnieją dziedziny nauki, które staną się zbędne? O pracy naukowca w dobie sztucznej inteligencji, wykorzystywaniu algorytmów do pisania artykułów naukowych i zmianach jakie niesie technologia, Kasper Kalinowski z "Gazety Wyborczej" rozmawia z prof. Łukaszem Kaczmarkiem z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, psychologiem i badaczem emocji pozytywnych. Więcej tekstów i rozmów o przyszłości znajdziesz w najnowszej edycji programu "Jutronauci": https://wyborcza.pl/jutronauci

W podcaście z cyklu "Mniejszości w większości" Bartosz T. Wieliński, wicenaczelny "Gazety Wyborczej", rozmawia z prof. Jerzym Gorzelikiem, przewodniczącym Ruchu Autonomii Śląska, profesorem Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Co wyróżnia Górny Śląsk? Dlaczego polskie elity obawiają się autonomii tego regionu? Skąd mit o dążeniu Ślązaków do przyłączenia się do Niemiec? Kiedy pojawiła się tożsamość śląska i w jaki sposób Kościół Katolicki przyczynił się do jej powstania? Kto dzisiaj jest Ślązakiem? Współpraca w ramach projektu PULSE z n-ost (Niemcy). Więcej podcastów na: https://wyborcza.pl/podcast. Piszcie do nas w każdej sprawie na: listy@wyborcza.pl.

Gościem dzisiejszego podkastu z cyklu “Prawo do niuansu” jest Wojciech Sadurski profesor nauk prawnych, filozof i politolog, profesor Europejskiego Instytutu Uniwersyteckiego we Florencji, profesor Uniwersytetu w Sydney, profesor nadzwyczajny Uniwersytetu Warszawskiego, autor książek w tym najnowszej „Pandemia populistów” (wyd. Znak). Tematem dzisiejszego odcinka są pierwsze decyzje Donalda Trumpa w roli prezydenta Stanów Zjednoczonych oraz ich konsekwencje. Czy demokracja w USA jest zagrożona? A może mamy w USA już do czynienia z oligarchią? Nasz gość opowiada również o podobieństwach w stylu uprawiania polityki między populistyczną prawicą w USA a w Polsce. Czy da się roliczać populistów z przestępstw jakie popełnili za czasów sprawowania władzy? Jak rozliczać PiS i czy da się zabezpieczyć stabilność demokracji przed autorytarną prawicą? Na rozmowę zaprasza Jarosław Kuisz, redaktor naczelny Kultury Liberalnej.

Jeśli sięgniecie po prestiżowe czasopismo Nature, a konkretnie po wydanie numer 8042 z 12 grudnia 2024 roku, na okładce zobaczycie dwa dinozaury i tytuł artykułu o tym, jak badanie skamieniałych odchodów i wymiocin pomogło ustalić, w jaki sposób te zwierzęta zdominowały dawne ekosystemy. Jednym z autorów tego artykułu jest mój dzisiejszy gość, dr Grzegorz Niedźwiedzki z Uniwersytetu w Uppsali i Państwowego Instytutu Geologicznego. Jest jednym z najciekawszych polskich paleobiologów, a  artykuł w Nature to podsumowanie 25 lat jego pracy jego i zespołu nad zaledwie jednym tematem. Ma ich w zanadrzu o wiele więcej. W tym odcinku rozmawiamy o odkryciach paleontologicznych na terenie Polski.Dinozaury zdominowały świat przede wszystkim w okresie jurajskim, ok. 201-145 milionów lat temu. Najsłabiej poznany jest początek tego okresu, pierwsze 30 milionów lat. Tak się składa, że w Polsce (na Mazowszu, w Świętokrzyskiem, na Śląsku) mamy świetne stanowiska paleontologiczne z bardzo ciekawymi znaleziskami z tego okresu. W okolicach Radomia, Szydłowca czy mojego rodzinnego Skarżyska znaleziono nieco kości, sporo tropów dinozaurów oraz dużo koprolitów, czyli… skamieniałych odchodów.Odchody były zwykle bagatelizowane przez paleontologię, a niesłusznie. – W koprolitach jest zawarta niesamowita ilość informacji – opowiada mój gość. Skamieniała kupa nie śmierdzi i nie brudzi, a zawiera świetnie zachowane to, czego nie strawił dinozaur. Mogą to być resztki roślin, ale też szczątki ofiar: pokruszone kości, fragmenty zębów, łuski ryb czy nawet całe, kompletne owady. Podobną dawkę informacji niosą skamieniałe tzw. pellety gastralne, czyli niestrawione resztki pokarmu, które zwierzę zwymiotowało. Badania tych materiałów przyniosły dużo rewelacji. Wiemy na przykład, że silezaury (wczesne dinozaury lub zwierzęta z nimi spokrewnione, ich wspaniałe skamieniałości znaleziono w Krasiejowie w woj. opolskim) nie były wcale roślinożerne (tak oceniono po zębach z zachowanych szkieletów), ale wszystkożerne. Wiemy też, że pierwsze drapieżne dinozaury były nieduże i żywiły się głównie rybami.W odcinku usłyszycie też niesamowitą historię o najstarszych na świecie śladach pierwszych czworonogów, które dr Niedźwiedzki odkrył w świętokrzyskim Zachełmiu, oraz dowiecie się, co to są skały nieme paleontologicznie, czym zszokował dr Niedźwiedzki nobliwych fizyków z Grenoble, czego szuka paleobiolog na Grenlandii i dlaczego sukces dinozaurów mieści się w pudełku po zapałkach. Polecam, to fascynująca opowieść o bogactwie polskiej paleontologii!***Radio Naukowe zaczyna właśnie piąty rok nieprzerwanej działalności! Nagraliśmy grubo ponad 200 odcinków, odbyliśmy 13 podróży do miast akademickich, zdobyliśmy kilka nagród i wyróżnień, a nawet założyliśmy Wydawnictw RN. To wszystko jest możliwe dzięki patronom i patronkom, którzy wspierają nasza działalność. Wielkie, wielkie dzięki! Mamy w planach jeszcze wiece radia w Radiu Naukowym. Jeśli chcecie w tym pomóc, dołączcie: patronite.pl/radionaukowe

Historia rozwoju Łodzi jest nietypowa dla Polski, wręcz nieco amerykańska. Od rolniczego miasteczka w ciągu kilku dekad XIX wieku rozrasta się do prężnego ośrodek przemysłowego, tygla kulturowego, w którym pod koniec wieku na gorąco kształtuje się nowoczesne społeczeństwo. O fenomenie Łodzi przemysłowej rozmawiam z prof. Kamilem Śmiechowskim, historykiem z Uniwersytetu Łódzkiego.Poznaj nasze wydawnictwo: https://radionaukowe.pl/wydawnictwoKup książki: https://wydawnictwoRN.plKod na audiobooki: sluchamRNZostań Patronem: https://patronite.pl/radionaukoweWesprzyj jednorazowo: https://suppi.pl/radionaukowePomysł na założenie osady fabrycznej w Łodzi (ale i innych pobliskich miastach, np. w Zgierzu czy Gostyninie) narodził się, gdy tereny te były częścią Królestwa Kongresowego, autonomicznego organizmu w ramach Cesarstwa Rosyjskiego. Kongresówka była słaba gospodarczo, władze rozglądały się więc za możliwościami wzmocnienia, a przemysł włókienniczy wymagał stosunkowo niewielkich nakładów inwestycyjnych. Kongresówka miała też armię z dużym zapotrzebowaniem na tkaniny. Jedną z najważniejszych postaci tamtego okresu jest Rajmund Rembieliński, osobiście odpowiedzialny za początkowy rozwój Łodzi (ale i innych osad, co już nie wyszło mu tak spektakularnie).W 1821 r. tuż obok maleńkiego miasteczka Łódź wytyczono więc nowoczesne Nowe Miasto (jego osią została słynna do dziś ul. Piotrkowska), przemysłową osadę Łódka oraz teren pod budowę wielkich zakładów przemysłowych nad rzeką Jasień – sam Stanisław Staszic zachwycił się warunkami hydrologicznymi Łodzi! Do pracy sprowadzono osadników, którzy pochodzili z różnych części Europy (Niemcy, Czechy, Śląsk, Holandia), ale łączyło ich jedno. – To są raczej ludzie przynależni do kultury niemieckojęzycznej – opowiada historyk.Od połowy XIX wieku następuje ogromna migracja polskiej ludności wiejskiej do Łodzi, zmienia się struktura narodowościowa. Polaków jest mniej więcej 50%, to głównie robotnicy i inteligencja (np. adwokaci). Około 30% mieszkańców stanowią Żydzi, zaś Niemcy to 20%.Charakterystyczne dla miasta jest ogromne rozwarstwienie społeczne. W ciągu parudziesięciu lat utrwaliły się fortuny kilku fabrykantów, najsłynniejsi to Karol Scheibler i Izrael Poznański. Państwo uprawia w Łodzi daleko idący leseferyzm: nie ma publicznych szkół czy szpitali, nawet tramwaj miejski to prywatny biznes. Organizacją ochronek i opieki zdrowotnej dla robotników zajmują się fabrykanci. Ci sami, którzy jednak oszczędzają na wypłatach. Budują domy dla robotników, w których jest miejsce tylko dla nielicznych, najlepiej wykwalifikowanych. Pozostali wiążą koniec z końcem, wynajmując w mieście pokoik (lub nawet łóżko na zmiany!). Panuje przeludnienie, robotnicy zarabiają marnie. – Mamy do czynienia z miastem, które jest na pewno tykającą bombą zegarową – wskazuje mój rozmówca. A jednocześnie jest magnesem, bo warunki do życia i tak są lepsze niż na biednej, przeludnionej wsi. Kształtuje się tu zupełnie inna społeczność: niezależna, mniej patriarchalna, otwarta i przystosowująca się do zmian. Kiedy tylko warunki polityczne zmieniają się na bardziej korzystne, w dwudziestoleciu międzywojennym następuje błyskawiczny rozwój społeczno-cywilizacyjny.W odcinku usłyszycie też, jak to jest z wielokulturowością Łodzi, gdzie możecie dziś znaleźć pozostałości dawnych potęg fabrykanckich, dlaczego w latach 70. XX wieku włókniarki pracowały na angielskich maszynach z początku XIX wieku, jakie amerykańskie cechy przejawiają mieszkańcy współczesnej Łodzi oraz za co obrywa się Reymontowi. Gorąco polecam!Odcinek jest efektem XIII podróży Radia Naukowego, rzecz jasna do Łodzi. Łącznie przywieźliśmy dla Was pięć rozmów.

"Rosjanie coraz śmielej sobie poczynają. Ich operacje, które kiedyś znane były z różnego rodzaju subtelności, dzisiaj przestały takie być" - powiedział w Popołudniowej rozmowie w RMF FM prof. Daniel Boćkowski, ekspert w zakresie stosunków międzynarodowych i bezpieczeństwa z Uniwersytetu w Białymstoku oraz Instytutu Historii PAN w Warszawie. Dodał, że Rosja prowadzi półkinetyczne działania w kierunku Europy. "Ich cel jest prosty: Mamy zacząć się bać".

Badanie skuteczności interwencji jest czymś innym, niż badaniem skuteczności psychoterapii w ogóle. W zawodzie zaufania publicznego (których jest 19) tylko jeden (biegły rewident) nie ma żadnych standardów dotyczących wykształcenia bazowego. Dlaczego, będąc takim zawodem, nie byłoby zasadnym wymagać od psychoterapeutów wykształcenia psychologicznego? Czy jakość kształcenia psychologów satysfakcjonuje? Co można w tej materii zmienić? U osób z jakimi kompetencjami chcą korzystać z psychoterapii Polacy i Polki? Oraz czy ich głos ma jakiekolwiek znaczenie? Psychologowie i psychoterapeuci są jak prostokąty i kwadraty. Jednak, nie w świetle aktualnego (bez)prawa. O porządkowaniu chaosu rozmawiam z Martą Boczkowską, specjalistką psychologii klinicznej, badaczką, pierwszą autorką raportu “Potrzeby i preferencje Polek i Polaków w zakresie usług psychoterapeutycznych.”Za możliwość realizacji i dystrybucji podcastu dziękuję Patronom i Patronkom.Marta Boczkowska - specjalistka psychologii klinicznej chorób somatycznych (006/2022.2/139), interwentka kryzysowa, mediatorkaAbsolwentka psychologii Uniwersytetu Łódzkiego, Interdyscyplinarnych Studiów Doktoranckich w Uniwersytecie SWPS w Warszawie. Pracuje jako specjalistka psychologii klinicznej w Wojewódzkim Wielospecjalistycznym Centrum Onkologii i Traumatologii im. M. Kopernika w Łodzi. Wcześniejsze doświadczenie zawodowe zdobywała w Z.O.Z. Miejskim Ośrodku Profilaktyki Zdrowotnej: Ośrodku Interwencji Kryzysowej w Łodzi; Komendzie Wojewódzkiej Policji w Łodzi; Zakładzie Psychologii Lekarskiej UMed w Łodzi. Praktykę kliniczną łączy z pracą badawczo-dydaktyczną. Jest stypendystką-badaczką w Instytucie Psychologii PAN. Współpracuje z Centrum Badań nad Traumą i Kryzysami Życiowymi Uniwersytetu SWPS. Dwukrotnie wyróżniona stypendium NCN.Członkini Polskiego Towarzystwa Psychologicznego – Komisji ds. Psychoterapii, Polskiego Towarzystwa Psychologii Klinicznej i Psychoterapii EBP. Polskiego Towarzystwa Badań nad Stresem Traumatycznym oraz European Society for Traumatic Stress Studies, delegatka American Psychological Association. Jest recenzentką czasopism naukowych: Personal Relationships, Annals of Psychology.Od ponad dekady bada oddziaływania psychologiczne i psychoterapeutyczne wobec grup pacjentów chorych somatycznie i osób które doświadczyły traumy. Realizowała w tym zakresie granty NCN, NCBiR i ABM oraz zajmowała się wdrażaniem zbadanych interwencji w ramach programów psychoterapeutycznych w szpitalach i poradniach NFZ.Współautorka raportu: Potrzeby i preferencje Polek i Polaków w zakresie usług psychoterapeutycznych.ORCID: 0000-0003-2642-682X