Follow the Money interviewt

Een week geleden kleurde Den Haag rood: meer dan 100.000 demonstranten eisten dat Nederland stopt met steun aan Israël zolang het land doorgaat met het plegen van oorlogsmisdaden in Gaza. Follow the Money spreekt met Berber van der Woude, voorzitter van The Rights Forum en medeorganisator van de demonstratie. Berber is blij met de massale opkomst, maar vindt dat het kabinet-Schoof ‘schandalig weinig' heeft laten zien als het gaat om het aanspreken van Israël.

De overheid verzamelt, analyseert en deelt meer data van haar burgers dan ooit. In deze aflevering van FTM interviewt spreekt Annette van Soest met Aleid Wolfsen van de Autoriteit Persoonsgegevens. De voorzitter van de privacywaakhond vertelt over de datahonger van de overheid en de risico's die daaraan kleven.

In 'Follow the Money interviewt' spreken journalisten Annette van Soest en Harm Ede Botje met sleutelfiguren uit verschillende FTM-dossiers. Van toezichthouders en wetenschappers tot politici en juristen. Of het nu gaat om fraude en witwassen, de toekomst van ons landbouwbeleid of onze rechtsstaat: Follow the Money interviewt.

Misinformatie verspreidt zich als een virus in ons brein, zegt Sander van der Linden, auteur van ‘Foolproof: Why Misinformation Infects Our Minds and How to Build Immunity'. Maar waarom geloven we onwaarheden zo makkelijk, en wat maakt ons vatbaar voor complottheorieën? Volgens Van der Linden is voorkomen beter dan genezen. In gesprek met Annette van Soest deelt hij welke tactieken we kunnen inzetten om onszelf te beschermen tegen desinformatie.

In 'Follow the Money interviewt' spreken journalisten Annette van Soest en Harm Ede Botje met sleutelfiguren uit verschillende FTM-dossiers. Van toezichthouders en wetenschappers tot politici en juristen. Of het nu gaat om fraude en witwassen, de toekomst van ons landbouwbeleid of onze rechtsstaat: Follow the Money interviewt.

Steeds vaker stappen omwonenden van leliebollenvelden naar de rechter om ‘spuitvrije zones' rond hun huizen af te dwingen. Er zijn aanwijzingen voor een verband tussen pesticidengebruik en ziektes zoals Parkinson en Alzheimer. Annette van Soest interviewt advocaten Stef Nuijen en Marijn Kingma die deze omwonenden bijstaan.

Voorzitter van de Raad voor de rechtspraak Henk Naves wil een einde aan de invloed van de minister van Justitie op rechterlijke benoemingen. Op die manier moet de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht worden verstevigd. ‘Door de onrust in Polen hebben we onszelf de vraag gesteld: hoe is het eigenlijk in Nederland georganiseerd?'

Rusland heeft het aantal geheime sabotage- en ondermijningsoperaties in Europa stevig opgevoerd het afgelopen jaar. Het zwaartepunt verschuift naar het westen en acties worden steeds agressiever van aard. In deze aflevering interviewt Annette van Soest hoogleraar Terrorisme en Politiek Geweld Bart Schuurman. Hij bracht de aard en de omvang van deze acties in kaart.

‘Nederland heeft een ereschuld aan Afghanen die hun leven in de waagschaal stelden voor onze diplomaten en militairen. Los van de politieke kleur van een kabinet: die schuld moet worden ingelost.' Anne-Marie Snels en Sara de Jong – twee prominente leden van een netwerk van vrijwilligers dat zich inzet voor in Afghanistan achtergebleven bondgenoten – vinden het ‘ongehoord' dat het kabinet-Schoof eerdere toezeggingen niet nakomt.

In deze aflevering interviewt Annette van Soest Europees aanklager Miranda de Meijer van het Europees Openbaar Ministerie. Criminele netwerken verleggen hun verdienmodel van drugs- en wapenhandel naar complexe financiële fraudeconstructies zoals btw-carrouselfraude, ziet zij.

Burgers zijn nauwelijks beschermd als de politie en marechaussee met het oog op terrorismebestrijding gegevens verzamelen en delen, vindt de Nationale ombudsman Reinier van Zutphen. Hij pleit in een deze week gepubliceerd rapport voor een nieuwe onafhankelijke toezichthouder.

In deze aflevering interviewt Annette van Soest hoogleraar Koreastudies Remco Breuker. Noord-Korea zal nog veel meer troepen naar Rusland sturen om tegen Oekraïne te vechten, verwacht hij. Die oorlog is een verdienmodel voor het regime in Pyongyang, dat vanwege de zwakke economie politieke instabiliteit in eigen land vreest. ‘Kim Jong-un wil de Noord-Koreaanse economie nieuw leven inblazen. Dat is het onderliggende strategische plan.'

Johan Vollenbroek, oprichter van milieuadviesbureau Mobilisation for the Environment, won de afgelopen jaren honderden rechtszaken om natuurgebieden te beschermen tegen stikstofschade. In het nu aangetreden ‘boerenkabinet' heeft hij geen enkel vertrouwen. ‘Ik heb niet de indruk dat deze regering van plan is de problemen die Nederland heeft op te lossen.'

Europa wordt links en rechts ingehaald door China en de Verenigde Staten. Hun economische concurrentie vormt een existentiële dreiging voor de EU, constateertde oud-ECB-president Mario Draghi. Hij deed onlangs een aantal voorstellen om het tij te keren. In de podcast ‘FTM interviewt' spreken we econoom Sander Tordoir over het gevaar van de-industrialisatie, de ‘ramkoers' van China en wat Europa daartegenover kan stellen.

Als Google of Instagram een advertentie van een illegaal casino doorlaten, moet de Kansspelautoriteit zo'n pagina onmiddellijk op zwart kunnen zetten, vindt de nieuwe voorzitter van de toezichthouder op loterijen en casino's Michel Groothuizen. Hij roept op tot meer Europese samenwerking om een vuist te kunnen maken tegen bedrijven als Google en Instagram-moeder Meta.

Overheden zouden zich veel drukker moeten maken over wat er onder de motorkap van technologiebedrijven gebeurt, zegt internetexpert en voormalig politica Marietje Schaake. ‘Techbedrijven vormen samen een soort ecosysteem dat allerlei cruciale beslissingen neemt. Als het misgaat, worden ze daar vaak niet op afgerekend. Hoe houden we de rechtsstaat leidend in het besturen van al die digitale aspecten van ons leven?'

Klimaatwetenschapper en jurist Joyeeta Gupta denkt dat alleen het recht kan afdwingen dat landen en bedrijven geen schade toebrengen aan natuur en milieu. In 2007 kreeg het IPCC, waar ze hoofdauteur was, de Nobelprijs voor de Vrede, en vorig jaar won ze de Spinozapremie, de hoogste Nederlandse onderscheiding in de wetenschap. Met het geld dat daaraan verbonden is, anderhalf miljoen euro, doet ze onderzoek naar een mondiale grondwet.

Jim Reekers, voormalig arts en emeritus hoogleraar interventieradiologie in het Amsterdam UMC, schreef een boek over de zwijgcultuur in ziekenhuizen. Hij hoopte de discussie over structurele problemen in de zorg aan te zwengelen. Dat is maar ten dele gelukt. ‘Veel van mijn collega's weten het allemaal wel, maar niemand zegt: dit deugt niet. Iedereen loopt gewoon in de pas.'

De veiligheidsdiensten zijn tevreden met de Tijdelijke wet cyberoperaties. Die is sinds 1 juli van kracht en ze kunnen daardoor, zeggen ze, sneller optreden tegen dreigingen uit Rusland of China. Bert Hubert – voormalig toezichthouder op de veiligheidsdiensten – vindt juist dat die wet de diensten te veel macht geeft: ‘Dit gaat binnen een paar jaar helemaal mis.'

Om de uitbuiting van arbeidsmigranten in de vleesverwerkende industrie te beëindigen, moet de sector niet langer met uitzendkrachten werken. Dat vindt programmacoördinator Eline Willemsen van Fairwork, een organisatie die tegen uitbuiting en moderne slavernij in Nederland strijdt. De uitzendbranche verzet zich tegen zo'n maatregel. Willemsen: ‘We hebben radeloze arbeidsmigranten aan de lijn die op straat staan en nergens heen kunnen.'

Terwijl sommige mensen zich ergeren aan ngo's die klimaatzaken aanspannen, begrijpen anderen zo'n stap wel. Niels Koeman – jarenlang lid van de Raad van State en nu werkzaam voor Raad voor de Leefomgeving – valt in de tweede categorie. Naar zijn idee hebben overheden zulke rechtszaken vaak aan zichzelf te danken. ‘Je moet niet schrikken als Urgenda en Milieudefensie naar de rechter stappen.'

Complotdenkers ondermijnen het vertrouwen in de democratie en de rechtsstaat. Al zeker honderdduizend mensen geloven inmiddels dat er een kwaadaardige elite aan de macht is. Zelfs politici verspreiden complottheorieën. Onderzoeker Jelle van Buuren waarschuwt in dit interview met Harm Ede Botje dat de democratische rechtsorde fundamenteel moet worden versterkt.

Duurzaamheid en vergroening van de economie zullen de komende tijd minder prioriteit krijgen, lijkt het. De vier politieke partijen die nu een rechts kabinet willen vormen, stellen in hun hoofdlijnenakkoord de doelstellingen voor vergroening naar beneden bij, net als andere partijen in Europa doen. De oplossing ligt bij de markt, stelt econoom Barbara Baarsma in dit interview met Harm Ede Botje.

Harm Ede Botje interviewt de Amsterdamse politicoloog Tom van der Meer. In zijn nieuwe boek Waardenloze politiek beschrijft Van der Meer hoe de democratie klem zit tussen technocratie en populisme. Middenpartijen zijn te veel op elkaar gaan lijken, waardoor burgers niets meer te kiezen hebben. Ook de media moeten bij zichzelf te rade gaan. ‘Het gaat om het smaakje van de dag, om het soapverhaal. Over vorm, niet over inhoud.'

Annette van Soest interviewt Bas Welling. Fossiele reclames verleiden ons om meer vervuilende producten of diensten te kopen. En met succes. Welling, directeur van creatief bureau Wefilm, weet er alles van: hij deed er jaren aan mee. Totdat het begon te knagen.

Wethouder Martijn Balster van Den Haag staat het water aan de lippen. Zijn stad kan de problematiek rond arbeidsmigranten niet meer aan. Ze zitten noodgedwongen in overvolle en verwaarloosde woningen, worden uitgebuit door werkgevers en verblijven niet zelden op straat in wijken waar de leefbaarheid toch al te wensen overlaat. Balster vindt dat werkgevers wel de lusten maar niet de lasten van de arbeidsmigratie hebben. Hij roept op tot onconventionele maatregelen. De glastuinbouw in het Westland, waar veel arbeidsmigranten werken, is volgens hem ‘op deze manier niet houdbaar'.

Annette van Soest interviewt de in Oekraïne geboren oud-profvoetballer Evgeniy Levchenko. Europese voetbalclubs doen ondanks de grootschalige invasie van Oekraïne nog altijd zaken met Russische clubs. In de afgelopen twee jaar sloten ze voor vele miljoenen euro's transferdeals. Een deel van de clubs schendt hiermee mogelijk de sancties tegen Rusland. ‘Krankzinnig en pijnlijk,' vindt Levchenko. Hij roept Brussel op strengere sancties in te voeren.

Annette van Soest interviewt in deze aflevering bestuurswetenschapper en oud-jeugdzorgmedewerker Sharon Stellaard. Vijftig jaar overheidsbeleid in de jeugdzorg heeft precies het tegenovergestelde bereikt van wat de bedoeling was. Kwetsbare jongeren krijgen niet de hulp die ze nodig hebben, de jeugdzorg wordt steeds complexer en de kosten blijven stijgen. Hoe kan dat? ‘Ik merk dat mensen het zich niet permitteren om hier rustig naar te kijken,' zegt Stellaard.

Harm Ede Botje gaat in deze aflevering in gesprek met Donald Pols, directeur van Milieudefensie. Zij start na haar zaak tegen Shell een klimaatzaak tegen de ING, de grootste bank van Nederland. Inzet: halvering van de totale uitstoot die het gevolg is van investeringen van de bank, en een eind aan haar relatie met vervuilende bedrijven. Pols: ‘ING vindt dat de klimaatafspraken van Parijs niet gelden voor de bank. Dat is te gek voor woorden.'

Annette van Soest interviewt in deze aflevering hoogleraar Oorlogsstudies Frans Osinga. Rusland voert momenteel de grootste luchtaanvallen uit op Oekraïne sinds de start van de oorlog. Tegelijkertijd ontstaan er barsten in de westerse steun voor Oekraïne en neemt de media-aandacht voor het conflict af. Het baart Osinga grote zorgen. ‘Deze oorlog gaat om de toekomst van Europa.'

In deze aflevering gaat Harm Ede Botje in gesprek met bijzonder hoogleraar politiek in de internationale betrekkingen John Morijn. Op 22 november behaalde de PVV van Geert Wilders een klinkende overwinning bij de Tweede Kamerverkiezingen. Morijn beschouwt de ontwikkelingen met zorg. Hij deed onderzoek in Hongarije en Polen en zag daar hoe snel populistische partijen een democratie kunnen ondergraven. Dat kan ook hier gebeuren. ‘Je moet niet denken dat het in Nederland allemaal zo anders is.'

In deze aflevering interviewt Annette van Soest advocaat Roger Cox. Kun je banken, pensioenfondsen, vermogensbeheerders en verzekeraars juridisch aansprakelijk stellen voor hun aandeel in de opwarming van de aarde? Ja, zegt Cox. Na eerdere overwinningen in de Urgenda-zaak tegen de Nederlandse staat en de zaak van Milieudefensie tegen Shell, richt hij zijn pijlen nu op de financiële sector. ‘Iedereen moet gewoon een schop onder zijn kont krijgen en snappen waar we dit voor doen.'

Harm Ede Botje interviewt deze keer hoogleraar sociologie Godfried Engbersen, die al veertig jaar onderzoek doet naar armoede in Nederland. Hij is voorzitter van de Commissie sociaal minimum die dit jaar twee rapporten uitbracht. Engbersen pleit voor een snelle verhoging van de bijstand het minimumloon. Volgens de commissie voldoet de regering niet aan haar grondwettelijke taak om te zorgen voor de bestaanszekerheid van de burgers.

Lange wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg, mensen die niet meer naar de tandarts durven vanwege de hoge kosten en patiënten die de weg kwijtraken in een oerwoud van regels en loketten. Het zijn bekende voorbeelden van knelpunten in de zorg. Annette van Soest gaat hierover in gesprek met Jet Bussemaker, voorzitter van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving. De organisatie stelt dat flinke aanpassingen in het stelsel nodig zijn om de zorg toegankelijk te houden. Bussemaker hoopt dat een volgend kabinet grote knopen durft door te hakken.

Annette van Soest interviewt in deze aflevering privacy-jurist en voorzitter van het Platform Burgerrechten Tijmen Wisman. De overheid gebruikt nog altijd risicoprofilering bij de opsporing van sociale-zekerheidsfraude. Volgens Wisman dringt de staat zo veel te diep in ons privéleven in. ‘Een handeling die ingaat tegen de grondrechten van anderen gaat op een gegeven moment ook jou raken.'

In deze aflevering interviewt Harm Ede Botje toxicoloog Jacob de Boer. Hij doet al 49 jaar onderzoek naar de gevolgen van niet-afbreekbare stoffen, zoals pfas. Hij wil dat de productie van die groep chemicaliën zo snel mogelijk wordt gestopt. Ook pleit hij voor steviger toezicht op de chemische industrie. ‘Het kan niet zo zijn dat bedrijven zichzelf controleren. Dat is de kat op het spek binden.'

In deze aflevering interviewt Annette van Soest interviewt in deze aflevering Rob van Eijbergen, hoogleraar Kwaliteit en integriteit van organisaties aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Onderzoek naar grensoverschrijdend gedrag is big business geworden en er is een wildgroei van spelers ontstaan. Volgens Van Eijbergen, moet de markt hoognodig worden gereguleerd. ‘Er zijn minimale kwaliteitseisen nodig. Wanneer de sector het zelf niet doet, moet de overheid het doen.'

In deze aflevering gaat Annette van Soest in gesprek met Henk Ovink, die als watergezant van de Nederlandse regering de hele wereld over reisde. De krimpende zoetwatervoorraad in de wereld is de ‘grootste crisis die op ons afkomt', waarschuwt hij. Ovink vindt het hoog tijd dat we water gaan waarderen, want voor water is er, anders dan voor fossiele brandstoffen, geen alternatief. ‘Je kunt geen zand gaan drinken.'

Hoe moet het verder na het mislukte landbouwakkoord? Verdere gesprekken zijn onontkoombaar, vindt de 30-jarige Roy Meijer. Als voorzitter van het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt was hij een van de onderhandelaars aan de ‘hoofdtafel' van het landbouwakkoord. Daarnaast heeft hij samen met zijn ouders in het Drentse Witteveen een boerderij met 250 melkkoeien. Harm Ede Botje gaat met hem in gesprek.

In deze aflevering gaat Harm Ede Botje in gesprek met ‘droogteprofessor' Flip Witte. Hij luidt de noodklok: door klimaatverandering en menselijk watergebruik hebben we het ene droge jaar na het andere. Gevolg: bomen en dieren gaan dood, huizen verzakken. Het is tijd dat de politiek ingrijpende maatregelen neemt, vindt Witte. Bijvoorbeeld een vergunningsplicht voor boeren die grondwater oppompen om hun land te beregenen.

In deze aflevering interviewt Annette van Soest voormalig staatsagent bij de KLM Jeroen Kremers. Geen enkel bedrijf in Nederland ontving de afgelopen jaren zo veel steun van de overheid als de KLM. De Nederlandse staat tuigde tijdens de coronapandemie een steunpakket van 3,4 miljard euro op om de blauwe zwaan in de lucht te houden. Als tegenprestatie beloofde de KLM structureel kosten te besparen, mocht het bedrijf geen dividend uitkeren en moest het belastingontwijking door piloten aanpakken. Aan Kremers de taak om in opdracht van de ministeries van Financiën en Infrastructuur en Waterstaat te controleren of de luchtvaartmaatschappij zich aan die afspraken hield.‘Shocking.' Zo beschrijft Kremers de manier waarop de KLM probeerde uit te komen onder de afspraken over het steunpakket dat de Nederlandse staat beschikbaar had gesteld. Hoe hij tot dat inzicht kwam hoor je in deze aflevering van Follow the Money interviewt. 

In deze aflevering gaat Harm Ede Botje in gesprek met Roger Vleugels, een bekende naam in de journalistiek. In zijn ruim 35 jaar als specialist op het gebied van de Wet open overheid voerde hij ruim achtduizend procedures om informatie los te krijgen. In al die tijd kwam hij ‘niet één ambtenaar, minister of andere bestuurder tegen die ook maar bij benadering weet wat onafhankelijk onderzoek is.'

In deze aflevering interviewt Annette van Soest bestuurskundige Caelesta Braun. Deze  hoogleraar openbaar bestuur en maatschappelijke democratie aan de Universiteit Leiden stelt dat volledige transparantie over hoe bedrijven, ngo's en andere organisaties beleid van de overheid proberen te beïnvloeden,  veel meer vereist dan een lobbyregister. Het kabinet gaf haar de opdracht te onderzoeken hoe lobbyregisters in het buitenland werken. Vervolgens schoot de minister zo'n register voor Nederland af. ‘Ons onderzoek is onderdeel geworden van een politiek spel.'

In deze aflevering gaat Annette van Soest in gesprek met Bob Hoogenboom. Deze hoogleraar fraude en regulering aan Nyenrode Business University vindt dat er een enorme hypocrisie zit in de manier waarop wij naar misdaad kijken. De moord op Derk Wiersum is crimineel, uiteraard. Tata Steel die al decennialang kankerverwekkende stoffen uitstoot, moordt net zo goed, maar dan in slow motion. ‘We moeten veel meer oog hebben voor schadelijk gedrag door bedrijven en overheden.'

In deze aflevering gaat Harm Ede Botje in gesprek met minister voor stikstof en natuur Christianne van der Wal (VVD). Ze zit in het oog van een politieke storm. De onderhandelingen over een landbouwakkoord verlopen moeizaam, deze week was de oppositie kritisch over het plan voor de oprichting van een fonds met daarin 24,3 miljard euro. Hiermee wil het kabinet maatregelen bekostigen die nodig zijn om de stikstofbelasting van de natuur terug te dringen. CDA-voorman Wobke Hoekstra legde eerder een bom onder het kabinet door niet langer vast te willen houden aan het jaartal 2030 als het gaat om halvering van de uitstoot van stikstof. En dan is er ook nog de opmars van de Boer Burger Beweging, de grote winnaar van de Provinciale Statenverkiezingen. Deze en andere kwesties zullen in deze aflevering aan bod komen. 

In deze aflevering gaat Harm Ede Botje in gesprek met journalist David de Jong. Zijn boek  ‘Nazi-miljardairs' verscheen een jaar geleden. De Jong deed onderzoek naar Duitse zakenmannen die zichzelf dankzij hun banden met het naziregime wisten te verrijken: ze deden aan wapenhandel, kochten Joodse ondernemingen op of confisqueerden die, en ze gebruiken dwangarbeiders.De nazaten van deze zakenlieden zijn nu de eigenaren van multinationals als BMW, Porsche, Dr. Oetker en andere bedrijven. Zij zijn miljardairs profiteren tot de op de dag van vandaag van het fortuin van hun voorouders.Wat heeft het boek teweeggebracht? Is er op een of andere manier recht gedaan aan het leed dat dwangarbeiders is aangedaan? Is er een gebaar gemaakt aan joodse families die al hun bezit verloren?De inleiding van 'Nazi-miljardairs' leest u hier: https://www.ftm.nl/artikelen/voorpublicatie-nazi-miljardairs 

In deze aflevering gaat Annette van Soest in gesprek met Benjamin Sprecher. Hij  is als industrieel ecoloog aan de TU Delft gespecialiseerd in kritieke materialen, zoals kobalt, neodymium en lithium. Je vindt deze materialen overal in terug: van windturbines tot elektrische auto's,  van harde schijven tot je iPhone. En om die materialen is nogal wat te doen. De handel is grotendeels in handen van China en dat heeft al bewezen dat het de toegang tot grondstoffen kan en wil inzetten als geopolitiek wapen. Met de onlangs aangekondigde Critical Raw Materials Act  wil de Europese Commissie deze grondstoffenafhankelijkheid verkleinen. Gaat het Europa lukken om meer kritieke materialen uit de Europese bodem te halen door nieuwe mijnen te openen? Of zijn er ándere, bétere manieren om het Chinese monopolie te breken?Gerelateerde artikelen:https://www.ftm.nl/artikelen/made-in-europe-de-valkuilen-en-het-geldhttps://www.ftm.nl/artikelen/zeldzame-aardmetalen-energietransitie-china https://www.ftm.nl/artikelen/china-reguleert-productie-aardmetalen 

In deze aflevering interviewt Harm Ede Botje kinderrechter Peter Bjorn Martens. Wat is het beste voor het kind? Die vraag probeert Martens elke dag in zijn rechtbank te beantwoorden. Maar dat is vaak niet eenvoudig: er is een tekort aan rechters, de wachttijden lopen op en ondertussen neemt de kritiek vanuit de samenleving toe.De Inspecties die toezicht houden op de hulpverlening luidden herhaaldelijk de noodklok, dat deden ze onlangs opnieuw. Besluiten van rechters worden niet uitgevoerd, meldden ze eind februari. En negen van de dertien jeugdbeschermingsorganisaties slagen er niet in een hulpverlener te koppelen aan een kind die een beschermingsmaatregel hebben. Het gaat hier niet zelden om verwaarloosde of seksueel misbruikte kinderen. Honderden kinderen staan op wachtlijsten.Martens maakt het van dichtbij mee. ‘Ik beslis dat de overheid mag interveniëren in een gezin. Als een kind dan een jaar op een wachtlijst staat – een jaar op een kinderleven is natuurlijk heel lang – doet dat pijn.'De afgelopen tijd staken de jeugdrechters de hand ook in eigen boezem. Doen ze zelf hun werk eigenlijk wel goed? Er werd uitgebreid gesproken met ouders, kinderen en medewerkers van hulpinstanties. Martens nam de uitkomst van de gesprekken graag ter harte.‘Als ouders zeggen dat wij als rechters te weinig luisteren, dan trek ik me dat aan. Een van de aanbevelingen was dan ook: neem wat meer tijd voor de zitting, laat iedereen zeggen wat ze te zeggen hebben. Maar het blijft schipperen.' 

In deze aflevering gaat Annette van Soest in gesprek met Ellen 't Hoen, die al jaren werkt aan betere toegang tot medicatie. Aanleiding is de rechtszaak die stichting Farma ter Verantwoording tegen farmaceut AbbVie aanspande.De kern van deze rechtszaak is dat dit bedrijf  1,2 miljard euro aan het Nederlands zorgsysteem onttrok met de excessieve winst op Humira, een medicijn dat onder meer tegen reuma en psoriasis wordt gebruikt. En daarmee schaadt het bedrijf de toegang tot zorg van Nederlanders. Ellen 't Hoen is lid van de adviesraad van de stichting.Kritiek op de farmaceutische industrie neemt toe. Met name de langdurige octrooien, de toegankelijkheid en de exorbitante prijzen zijn problematisch.Waarom neemt de overheid geen maatregelen tegen de monsterprijzen voor medicatie? ‘Dat vraag ik mezelf ook vaak af,' zegt 't Hoen. ‘Er is angst om bij de farmaceutische industrie in te grijpen. Ik noem dat ook wel het farmaceutische Stockholm-syndroom.'Links naar de relevante artikelen uit onze dossiers: https://www.ftm.nl/dossier/wat-maakt-onze-zorg-zo-duur https://www.ftm.nl/artikelen/farmaceuten-manipuleren-hogere-medicijnprijshttps://www.ftm.nl/artikelen/gezocht-geneesmiddel-tegen-ziekmakend-dure-medicijnenhttps://www.ftm.nl/artikelen/fair-medicine-marktfalen-in-de-farmaceutische-industrie-vraagt-om-praktische-oplossingen

Aan de vooravond van de Provinciale Verkiezingen gaat Harm Ede Botje in gesprek met hoogleraar staats- en bestuursrecht Wim Voermans. Hij maakt zich geen grote zorgen over de democratie – die moet het volgens hem juist hebben van tegenstellingen: er moet iets te kiezen zijn – wel over de overheid: ‘Het lijkt wel alsof het niet meer zo interessant is dat ook de overheid zich aan het recht moet houden.'Als zoon uit een boerengezin uit Klundert ziet Voermans als geen ander hoe landelijke politieke partijen worstelen met provinciale belangen. Dat er in de aanloop van de statenverkiezingen, waar juist lokale belangen voorop zouden moeten staan, moeten behartigen een groot tv-debat wordt georganiseerd tussen lijsttrekkers van landelijke partijen, vindt hij ‘kafkaesk'.‘Er gaan daar vier mensen met elkaar in gesprek die niet verkiesbaar zijn. Het heeft helemaal niets met de provinciale statenverkiezingen te maken. Dus dit is een bizar debat. Terecht dat Pieter Omtzigt daarover bij de NPO-ombudsman heeft geklaagd.'Maakt Voermans zich zorgen over ons politieke landschap, dat steeds verder polariseert? ‘Nee. Dit is een Hollands ritme. Elke dertig à veertig jaar versplintert ons politieke landschap en komen de extremen verder uit elkaar te liggen. En dan beweegt het zich langzamerhand weer naar elkaar toe.'De krampachtigheid waarmee de overheid op demonstraties reageert, stuit hem wel tegen de borst. ‘Het demonstratierecht wordt nu gezien als een soort wisselgeld voor het behoud van de openbare orde. We moeten echt uitkijken dat we niet afglijden naar censuur.' 

In deze aflevering interviewt Annette van Soest PvdA-Europarlementariër Lara Wolters over de nieuwe wetgeving maatschappelijk verantwoord ondernemen en de Brusselse lobby.Koffieplantages waar slavernij plaatsvindt. Corruptie bij Shell in Nigeria. Landroof en marteling bij de bouw van een Heineken-fabriek in Ethiopië. Follow the Money toonde meermaals aan dat multinationals het niet altijd even nauw nemen met de bescherming van mens en milieu.Er liggen momenteel twee voorstellen op tafel om bedrijven die bij dit soort wanpraktijken betrokken zijn aansprakelijk te stellen. In Nederland is dat de initiatiefwet Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (IMVO). De Europese versie heet Corporate Sustainability Due Diligence Directive.Europarlementariër Lara Wolters (PvdA) diende het voorstel in voor de Europese regelgeving. En dat bracht nogal wat teweeg. ‘Iedereen in Brussel is ermee bezig of is hierop aangeslagen,' zegt Wolters in deze aflevering van Follow the Money interviewt. En dat betekent ook dat ze van alle kanten wordt gevraagd om ‘kopjes koffie te drinken' met belangengroepen. ‘De lobby op dit onderwerp is extreem.' Tot welke excessen een sterke lobby kan leiden, maakte ze van dichtbij mee. Haar fractiegenoot Eva Kaili zit al sinds december vast op verdenking van omkoping, in de zaak die bekendstaat als Qatargate. Kaili probeerde ook Wolters te manen om haar kritiek op Qatar te matigen: ‘Kaili heeft zeer haar best gedaan om mij te beïnvloeden. Ze ging nog net niet voor mijn microfoon liggen in de plenaire zaal.'De artikelen die in de uitzending aan bod komen vindt u hier:VVD-handelsminister hielp bedrijfslobby tegen aanpak kinderarbeid en milieuschade: https://www.ftm.nl/artikelen/vno-lobbyde-samen-met-huidige-minister-tegen-ketenaansprakelijkheidVan slavernij beschuldigde Braziliaanse koffietelers doen ongehinderd zaken - met steun van Nederlandse banken: https://www.ftm.nl/artikelen/van-slavernij-beschuldigde-braziliaanse-koffietelers-doen-ongehinderd-zaken-op-de-wereldmarkt-met-steun-van-nederlandse-bankenCorruptiezaak in Nigeria blijft Shell achtervolgen: https://www.ftm.nl/artikelen/corruptiezaak-nigeria-blijft-shell-achtervolgen